Tuʼn qxiʼ toj xnaqʼtzbʼil

Tuʼn qikʼx atz jatumel ta tajlal xnaqʼtzbʼil

¿Tzeʼn jaku kanet axix tok tzaqpibʼil quʼn?

¿Tzeʼn jaku kanet axix tok tzaqpibʼil quʼn?

«Qa ma che tzoqpete wuʼne aqine Kʼwaʼlbʼaj, axix tok che tzoqpetele» (JUAN 8:36).

BʼITZ: 54 EX 36

1, 2. a) ¿Tiʼ yekʼbʼil at tiʼj qa kyaj xjal tzaqpibʼil? b) ¿Tiʼ nya bʼaʼn in tzaj tuʼn jlu?

TOJ ambʼil jaʼlo nim xjal in che yolin tiʼj tuʼn tten ax kyoklen xjal ex tuʼn tten tzaqpibʼil kye. Kyoj nim tnam nim xjal in che jyon tumel tuʼn kytzaqpaj tiʼj nya bʼaʼn, tiʼj ikʼbʼil ex mebʼayil. Atzun junjuntl in xi kyqanin tzaqpibʼil tuʼn t-xi kyqʼamaʼn aju in kubʼ kyximen, tuʼn tkubʼ kybʼinchaʼn aju bʼaʼn toj kywitz ex tuʼn kyanqʼin ik tzeʼn kyajbʼil. Kykyaqil xjal kyaj tzaqpibʼil.

2 Tuʼn tbʼant jlu kyuʼn, in nok kychmon kyibʼ tuʼn t-xi kyqʼamaʼn aju kyximbʼetz, in che kubʼ weʼ toj bʼe, in che jaw meltzʼaj tiʼj tley tnam ex in bʼaj kychʼixpuʼn junjun tiʼchaq. Pero oʼkx in tzaj mas nya bʼaʼn, kʼixkʼoj, axpe ikx, at junjun in che kyim tuʼn tpaj jlu. Tuʼn jlu in nel qnikʼ tiʼj qa ax tok aju tqʼama aj kawil Salomón tej tkubʼ ttzʼibʼin jlu tuʼn tonbʼil xewbʼaj xjan: «Aju tipumal xjal at tuʼn tbʼinchante mya bʼaʼn tiʼj juntl» (Ecl. 8:9).

3. ¿Tiʼ jaku bʼant quʼn tuʼn tkanet axix tok tzalajbʼil ex tuʼn tkubʼ qnaʼn bʼaʼn?

3 Kyaj tqʼamaʼn Santiago, aju t-xnaqʼtzbʼen Jesús, tiʼ kbʼantel quʼn tuʼn qtzalaj ex tuʼn tkubʼ qnaʼn bʼaʼn. Tqʼama qa in tzalaj xjal «in kuʼx tkeʼyinxix tuj ley tzʼaqlxix, aju ley at tzoqpibʼl tuʼn, ex kukx in kuʼx tkeʼyin, ex mintiʼ nnikʼ tnaʼl tuʼn» (Sant. 1:25). A Jehová tzaj qʼonte aju ley tzʼaqli, tuʼntzunju, a mas ojtzqilte alkyexix at tajbʼen qe tuʼn qtzalaj ex tuʼn tkubʼ qnaʼn bʼaʼn. Xi tqʼoʼn aju at tajbʼen te Adán ex Eva tuʼn kytzalaj, axpe ikx, aju tzaqpibʼil axix tok.

TEJ ATTOQ AXIX TOK TZAQPIBʼIL TE XJAL

4. ¿Tzeʼn tzaqpibʼil xi qʼoʼn te Adán ex Eva? (Qʼonka twitza tiʼj tnejel tilbʼilal).

4 Kyoj qeju tnejel kabʼe capítulo te Génesis in tzaj tyekʼin qa mintiʼtoq mebʼayil, xobʼajil nix yajbʼil toj Tbʼanel Najbʼil. Xi qʼoʼn tzaqpibʼil kye Adán ex Eva, aju noq in kubʼ kyximen xjal toj ambʼil jaʼlo. Mintiʼtoq tuʼn ttzaj bʼaj tkʼuʼj Adán ex Eva tiʼj kywa, tiʼj aqʼuntl, tiʼj yabʼil ex tiʼj kamik (Gén. 1:27-29; 2:8, 9, 15). ¿Xipe qʼoʼn tkyaqil tzaqpibʼil kye tuʼn kytzalaj? Qo xnaqʼtzan tiʼj.

5. ¿Tiʼ il tiʼj tuʼn tkubʼ qʼet tuʼntzun ttenxix tzaqpibʼil?

5 Ateʼ junjun xjal in kubʼ kyximen qa aju axix tok tzaqpibʼil, a t-xilen qa jaku kubʼ kybʼinchaʼn alkyexku kyajbʼil ex noq tiʼxku jaku tzaj kyiʼj tuʼn. O tzʼok qʼoʼn tzaqpibʼil ik tzeʼn aʼyex xjal tuʼn kyximen tiʼj tiʼ kbʼantel kyuʼn ex tuʼn tkubʼ kybʼinchaʼn. Noqtzun tuʼnj, in tzaj tqʼamaʼn jun enciclopedia jlu: «Ik tzeʼn in tzaj tqʼamaʼn ley, at tzaqpibʼil kye xjal qa mintiʼ ma che kubʼ qʼoʼn kawbʼil mlay che japun kyuʼn, mintiʼ kyajbʼen moqa mintiʼ in nel kynikʼ tiʼj alkye tten jaku japun kyuʼn» (The World Book Encyclopedia). Tiʼj jlu jaku txi qʼamet qa oʼkx jaku che tzalaj kykyaqil xjal tiʼj tzaqpibʼil qa ma che kubʼ qʼet junjun kawbʼil. Pero, ¿alkyetzun at toklen tuʼn ttzaj qʼonte qe tbʼanel kawbʼil, aju at tajbʼen kye xjal ex jaku japun kyuʼn?

6. a) ¿Tiquʼn oʼkx Jehová tzaqpiʼn tiʼj tkyaqil? b) ¿Tiʼ tzaqpibʼil at kye xjal ex tiquʼn?

6 Jun tiʼ nim toklen tuʼn ttzaj qnaʼn, aju qa oʼkx Jehová at tzaqpibʼil te tiʼj tkyaqil ex mintiʼ bʼajsbʼilte. ¿Tiquʼn? Tuʼnju a Bʼinchal tkyaqil qe tiʼchaq, at Nimxix Tipumal ex a aj Kawil tibʼaj tkyaqil (1 Tim. 1:17; Apoc. 4:11). Qnaʼntz qeju tbʼanel tyol aj kawil David in che kanet quʼn toj 1 Crónicas 29:11, 12 (kjawil uʼjit). Atz in tzaj tqʼamaʼn qa a Jehová mas nim toklen twitz alkyexku juntl. Atzun qeju tbʼinchbʼen Dios in che anqʼin toj kyaj ex twitz Txʼotxʼ nya tzaqpiʼn qe tiʼj tkyaqil. Il tiʼj tuʼn tel qnikʼ tiʼj qa oʼkx Jehová at toklen tuʼn ttzaj tqʼamaʼn tiʼ kbʼantel quʼn, alkye at tajbʼen qe ex aju jaku bʼant quʼn. Ex atzun jlu bʼant tuʼn tej tkubʼ tbʼinchaʼn tkyaqil tiʼchaq.

7. Qʼamantza junjun tiʼchaq in kubʼ qbʼinchaʼn ex ax qximbʼetz in qʼamante tuʼn kybʼant quʼn, ex in nonin qiʼj tuʼn qtzalaj.

7 Maske e tzalaj Adán ex Eva tiʼj nim tzaqpibʼil, pero kubʼ tqʼoʼn Jehová junjun kawbʼil kyibʼaj. At junjun kawbʼil ax kyximbʼetz qʼamante kye qa iltoq tiʼj tuʼn tbʼant kyuʼn. Jun techel, tuʼn kyanqʼin iltoq tiʼj tuʼn t-xi kyjaqʼoʼn kyqʼiqʼ, tuʼn kywaʼn, tuʼn kyjtan ex tuʼn tbʼant junjuntl tiʼchaq kyuʼn. Pero nya tuʼn jlu kubʼ kyximen qa nya tzaqpiʼn qe. Ok tilil tuʼn Jehová tuʼn kytzalaj tiʼj kyanqʼibʼil, axpe ikx tej tbʼant junjun tiʼchaq kyuʼn tkyaqil qʼij (Sal. 104:14, 15; Ecl. 3:12, 13). Qkyaqilx qaj tuʼn t-xi qjaqʼoʼn kyqʼiqʼ saq, tuʼn qwaʼn tiʼjju wabʼj mas qgan ex tuʼn tel qwatl tukʼil nim qipumal. Mintiʼ in kubʼ qximen qa nya tzaqpiʼn qoʼ aj tkubʼ qbʼinchaʼn qe tiʼchaq lu. Sino in qo tzalaj kyiʼj, ax ikx e tzalaj Adán ex Eva tiʼj.

8. ¿Tiʼ kawbʼil xi tqʼoʼn Jehová te Adán ex Eva, ex tiquʼn xi tqʼoʼn kye?

8 Xi tqʼamaʼn Jehová te Adán ex Eva tuʼn tnoj twitz Txʼotxʼ kyuʼn ex tuʼn tok kyxqʼuqin (Gén. 1:28). ¿Elpe tiʼn kawbʼil lu ambʼil kye tuʼn kytzalaj? Mintiʼ el tiʼn. Xi tqʼoʼn Jehová ambʼil kye xjal tuʼn kyonin tuʼn tjapun twi t-ximbʼetz tuʼn tok Txʼotxʼ te jun tbʼanel najbʼil tuʼntzun kyanqʼin te jumajx twitz (Is. 45:18). Toj ambʼil jaʼlo, at junjun xjal in kubʼ kyximen tuʼn miʼn kykubʼ mojeʼ ex ateʼ junjun mejebʼleʼn in kubʼ kyximen tuʼn miʼn tten kykʼwaʼl, pero nya tuʼn jlu mintiʼ in kubʼ kybʼinchaʼn tajbʼil Jehová. Ax ikx at nim xjal in che kubʼ mojeʼ ex in ten kykʼwaʼl maske in che ok weʼ twitz junjun nya bʼaʼn (1 Cor. 7:36-38TNM). ¿Tiquʼn in bʼant kyuʼn? Tuʼnju jaku che tzalaj tuʼn ex jaku kubʼ kynaʼn bʼaʼn (Sal. 127:3). Ik tzeʼn in nel qnikʼ tiʼj, jakutoq che tzalaj Adán ex Eva tiʼj kymejebʼleʼn ex qe kykʼwaʼl te jumajx.

TZEʼN XI NAJ AJU AXIX TOK TZAQPIBʼIL

9. ¿Tiquʼn jaku txi qqʼamaʼn qa tzʼaqli ex toj tumel aju kawbʼil tqʼama Jehová toj Génesis 2:17?

9 Ax ikx xi tqʼoʼn Jehová juntl tkawbʼil te Adán ex Eva, toj ambʼil lu xi tqʼamaʼn kye tiʼtoq kbʼajel kyiʼj qa mintiʼ ma japun kyuʼn: «Atzunju twitz tzeʼ tuʼn tel nikʼbʼaj tiʼj bʼaʼn ex tiʼj mya bʼaʼn, miʼn txi tloʼna; qatzun ma txi tloʼna, ax tok kymela» (Gén. 2:17). ¿Ilpe tiʼj tuʼn t-xi qʼet kawbʼil lu, nyape toj tumel moqa nya bʼaʼn? ¿Mintiʼpe tzaqpibʼil ten kye tuʼn jlu? Nya ik ttenju. Ateʼ junjun xjal at kynabʼil tiʼj Tyol Dios in tzaj kyqʼamaʼn qa toj tumel kawbʼil lu. Jun techel, in tzaj tqʼamaʼn jun kye qa in tzaj tyekʼin Génesis 2:16, 17 qa «oʼkx Dios ojtzqilte alkye bʼaʼn [...] kye xjal ex alkye nya bʼaʼn [...] te kye. Tuʼn kytzalaj ‹tiʼjju bʼaʼn›, il tiʼj tuʼn tok qeʼ kykʼuʼj tiʼj Dios ex tuʼn t-xi kynimen. Qa mintiʼ ma bʼant jlu kyuʼn, aʼyex che kbʼel ximente alkye bʼaʼn [...] ex alkye nya bʼaʼn». Ex mya kye xjal o tzaj qʼoʼn oklenj lu.

Tzaj nim nya bʼaʼn tuʼnju kubʼ kybʼinchaʼn Adán ex Eva. (Qʼonka twitza kyiʼj taqikʼ 9 a 12).

10. ¿Tiquʼn junxtl aju tzaqpibʼil at qe tuʼn tkubʼ qximen tiʼ kbʼantel quʼn twitzju oklenj tuʼn t-xi qʼamet alkye bʼaʼn ex alkye nya bʼaʼn?

10 Toj ambʼil jaʼlo, nim xjal in tzaj kyqʼamaʼn qa nyatoq tzaqpiʼn qe Adán ex Eva tej t-xi tqʼoʼn Jehová kawbʼil kye. Pero nya ax tok jlu. Tuʼnju junxitl aju qoklen tuʼn tkubʼ qximen tiʼ kbʼantel quʼn twitzju oklenj tuʼn t-xi qʼamet alkye bʼaʼn ex alkye nya bʼaʼn. Ten tzaqpibʼil te Adán ex Eva tuʼn tkubʼ kyximen qa che bʼiltoq te Jehová moqa miʼn. Noqtzun tuʼnj, oʼkx Jehová at toklen tuʼn ttzaj tqʼamaʼn alkye bʼaʼn ex alkye nya bʼaʼn. Aju «tzeʼ tuʼn tel nikʼbʼaj tiʼj bʼaʼn ex tiʼj mya bʼaʼn» attoq toj Tbʼanel Najbʼil te Edén, ajbʼen te techel tuʼn tel nikʼbʼaj tiʼj toklen Jehová (Gén. 2:9). Bʼaʼn tuʼn ttzaj qnaʼn qa mintiʼ bʼiʼn quʼn tiʼ tzul qiʼj aj tkubʼ qximen jun tiʼ ex mlay tzʼok qeʼ qkʼuʼj tiʼj qa toj tkyaqil maj tzul bʼaʼn qe. Tuʼntzunju, at maj in tzaj kʼixkʼoj ex qa bʼis kyuʼn junjun tiʼchaq in kubʼ qximen, maske toj tumel in kubʼ qximen tuʼn kybʼant quʼn (Prov. 14:12). In bʼaj jlu tuʼnju mlay bʼant tkyaqil quʼn qjunalx. Tukʼilju kawbʼil xi tqʼoʼn Jehová te Adán ex Eva, in chextoq t-xnaqʼtzaʼn qa iltoq tiʼj tuʼn kynimen te tuʼntzun tten axix tok tzaqpibʼil kye. Pero, ¿tiʼ kubʼ kyximen tuʼn tbʼant kyuʼn?

11, 12. ¿Tiquʼn tzaj nya bʼaʼn tuʼnju kubʼ kyximen Adán ex Eva? Qʼonkuya jun techel.

11 Bʼisbʼajil tuʼnju mintiʼ e nimen Adán ex Eva te Jehová. Mintiʼ kubʼ tiʼj nya bʼaʼn tuʼn Eva aju kubʼ tqʼoʼn Satanás twitz: «Kjaqetel kynabʼle, che okele ik tzaʼn te Dios ex kʼelel kynikʼe tiʼj bʼaʼn ex tiʼj mya bʼaʼn» (Gén. 3:5). ¿Tenpe mas tzaqpibʼil te Adán ex Eva tuʼn jlu? Mintiʼ. Ax ikx mintiʼ tzaj bʼaʼn kye tuʼnju otoq txi ttziyen Satanás kye. Ax ikx, tuʼnju mintiʼ xi kynimen Jehová jun rat el kynikʼ tiʼj qa tuʼnju kubʼ kyximen tzultoq nya bʼaʼn kyiʼj (Gén. 3:16-19). ¿Tiquʼn? Tuʼnju mintiʼ xi tqʼoʼn Jehová oklenj kye xjal tuʼn tjaw kyjyoʼn kyjunalx alkye bʼaʼn ex alkye nya bʼaʼn (kjawil uʼjit Proverbios 20:24 ex Jeremías 10:23).

12 Qo ximen tiʼj jun xjal in yukin tiʼj avión. Tuʼn tpon bʼaʼn toj lugar jatumel ximen tuʼn, il tiʼj tuʼn tbʼet toj bʼe jatumel qʼoʼntz ambʼil tuʼn kybʼet avión. Ax ikx il tiʼj tuʼn tok tqʼoʼn twitz kyiʼj kykyaqil qe aparato at toj avión ex tuʼn ttzaj yolin kyukʼil xjal ate toj aeropuerto tuʼnju at kyojtzqibʼil tiʼj bʼe. Pero qa mintiʼ ma txi tbʼiʼn onbʼil in xi qʼoʼn te ex in xi tiʼn avión noq jaxku tumel taj, tzul nya bʼaʼn tiʼj tuʼn jlu. Chʼixme ax jlu bʼant tuʼn Adán ex Eva. Mintiʼ xi kybʼiʼn nabʼil tzaj qʼoʼn kye tuʼn Jehová ex tzaj nya bʼaʼn tuʼn jlu: e ok te aj il, e kyim ex axju tzaj kyiʼj kyyajil (Rom. 5:12). Tuʼnju kyajtoq tuʼn kyanqʼin ik tzeʼn kubʼ kyximen, xi kynajsaʼn aju axix tok tzaqpibʼil.

TZEʼN JAKU KANET JUNTL MAJ AXIX TOK TZAQPIBʼIL

13, 14. ¿Tzeʼn jaku kanet axix tok tzaqpibʼil quʼn?

13 Nim xjal in kubʼ t-ximen qa mas jaku che tzalaj noqwit at mas tzaqpibʼil kye. Noqtzun tuʼnj, qa at tzaqpibʼil kye xjal tuʼn tbʼant alkyexku kyaj, jaku tzʼok jlu ik tzeʼn jun kuchiy nim teʼ, moqa nim ttziʼ. Ax tok in tzaj nim tbʼanel qe qa tzaqpiʼn qoʼ. Pero, ¿tzeʼnwtlo kyanqʼibʼil xjal noqwit mintiʼ jun kawbʼil tkubʼ kyxol? Tuʼntzunju, aju enciclopedia xqo yolin tiʼj toj taqikʼ jweʼ in tzaj tqʼamaʼntl qa kyoj kykyaqil tnam, il tiʼj tuʼn tkubʼ qʼet junjun kawbʼil toj tumel kye xjal, ax ikx il tiʼj tuʼn t-xi qʼet ambʼil kye tuʼn tbʼant junjun tiʼchaq kyuʼn. Ax tok kwest tuʼn tel qnikʼ tiʼj jlu. Qo ximen kyiʼj kykyaqil kawbʼil o che kubʼ kytzʼibʼen xjal ex kyiʼj nim mil abogado ex jwes in che aqʼunan tuʼn ttzaj kyqʼamaʼn tiʼ kyxilen qe ley ex alkye tten tuʼn kyjapun.

14 Atzunte Jesucristo tzaj tqʼamaʼn jun tten nya kwest tuʼn tten axix tok tzaqpibʼil. Tqʼama: «Qa kukx ma txi kybʼiʼne nyole, axix tok che okele te nxnaqʼtzbʼene; kʼelel kynikʼe tiʼj ju yol axix tok, ex che tzoqpetele tuʼnju yol axix tok» (Juan 8:31, 32). Tuʼn t-xi qnimen aju consej lu, nim toklen tuʼn tbʼant kabʼe tiʼchaq quʼn. Tnejel, kxel qbʼiʼn axix tok kyaj t-xnaqʼtzaʼn. Tkabʼ, tuʼn qok te t-xnaqʼtzbʼen. Qa ma bʼant jlu quʼn ktel axix tok tzaqpibʼil qe. ¿Alkye tten? Tqʼamatl Jesús jlu: «Kykyaqil qeju in che bʼinchan il, tmajen il qe». Ex tqʼamatl: «Qa ma che tzoqpete wuʼne aqine Kʼwaʼlbʼaj, axix tok che tzoqpetele» (Juan 8:34, 36).

15. ¿Tiquʼn «axix tok» jaku qo tzaqpet tuʼnju tzaqpibʼil tzaj ttziyen Jesús?

15 Tuʼn jlu in nel qnikʼ tiʼj qa aju tzaqpibʼil xi ttziyen Jesús kye t-xnaqʼtzbʼen, mas nim toklen twitz tzaqpibʼil kyaj xjal tuʼn tten kyxolx ex twitzju in tzaj kyqʼamaʼn aj kawil kye. Tej tqʼama Jesús «qa ma che tzoqpete wuʼne aqine Kʼwaʼlbʼaj, axix tok che tzoqpetele», atz yolintoq tiʼj tuʼn kytzaqpaj xjal tjaqʼ il, aju mas bʼisbʼajil at kyibʼaj tuʼnju majen qe tuʼn. ¿Alkye tten majen qoʼ tjaqʼ il? Nya oʼkx in qox tiʼn il tuʼn tkubʼ qbʼinchaʼn nya bʼaʼn, sino in nel tiʼn ambʼil qe tuʼn tkubʼ qbʼinchaʼn aju ojtzqiʼn quʼn qa bʼaʼn ex tkyaqilju jaku bʼant quʼn. Tuʼn jlu in tzaj bʼaj qkʼuʼj, in tzaj kʼixkʼoj qiʼj ex te mankbʼil, in qo kyim (Rom. 6:23). Ojtzqiʼntoq tuʼn apóstol Pablo tiʼ t-xilen tuʼn qok te tmajen il (kjawil uʼjit Romanos 7:21-25). Ajxi qtzaqpaj tiʼj tkyaqil nya bʼaʼn at tjaqʼ il, ok qo tzalajel tiʼj axix tok tzaqpibʼil, aju xi tnajsaʼn Adán ex Eva.

16. ¿Tzeʼn jaku ten axix tok tzaqpibʼil qe?

16 Tej tqʼama Jesús tuʼn kukx t-xi qbʼiʼn aju tyol, a t-xilen qa il tiʼj tuʼn kyjapun junjun kawbʼil quʼn tuʼntzun qtzaqpaj. Kykyaqil qeju in che ajbʼen te Jehová ex o jaw aʼ kywiʼ, in kubʼ qxkʼayin kyibʼ teju kyex kyajbʼil ex in kubʼ kyximen tuʼn t-xi kybʼiʼn aju in tzaj tqʼamaʼn Jesús kye tuʼn tbʼant kyuʼn (Mat. 16:24). Ik tzeʼn tzaj ttziyen Jesús, ktel axix tok tzaqpibʼil qe aj ttzaj tqʼoʼn tkyaqil kʼiwlabʼil qe, aʼyeju che ul noq tuʼn chojbʼil bʼant tuʼn.

17. a) ¿Tiʼ tzul qʼonte axix tok tzalajbʼil toj qanqʼibʼil tuʼntzun tkubʼ qnaʼn bʼaʼn? b) ¿Tiʼ qo xnaqʼtzal tiʼj toj juntl xnaqʼtzbʼil?

17 Qa ma chex qbʼiʼn t-xnaqʼtzbʼil Jesús kʼonil tuʼn tten ttxolil qanqʼibʼil ex kbʼel qnaʼn bʼaʼn tuʼn. Ax ikx kʼonil qiʼj tuʼn qtzaqpaj te jumajx tjaqʼ il ex tiʼj kamik (kjawil uʼjit Romanos 8:1, 2, 20, 21). Toj juntl xnaqʼtzbʼil, kʼelel qnikʼ tiʼj alkye tten kʼajbʼel chʼin tzaqpibʼil at qe jaʼlo, tuʼntzun tjaw qnimsaʼn Jehová te jumajx, aju Dios at axix tok tzaqpibʼil tukʼil.