Tuʼn qxiʼ toj xnaqʼtzbʼil

Tuʼn qikʼx atz jatumel ta tajlal xnaqʼtzbʼil

«Bʼaʼn wuʼne [qa] kjawil anqʼin»

«Bʼaʼn wuʼne [qa] kjawil anqʼin»

«Aju qamiw Lázaro in tan; pero ma chinxe kʼasul te» (JUAN 11:11).

BʼITZ: 54 EX 51

1. ¿Tiʼtoq qʼuqli tkʼuʼj Marta tiʼj? (Qʼonka twitza tiʼj tnejel tilbʼilal).

OK MARTA te jun tbʼanel tamiw Jesús ex ok te jun kyxol qeju t-xnaqʼtzbʼen. Otoq tzaj bʼaj tkʼuʼj tuʼnju otoq kyim Lázaro, aju terman. ¿Tiʼ jakutoq tzʼonin tiʼj tuʼn tel tbʼis? Xi ttziyen Jesús jlu te: «Kjawil anqʼin t-xibʼana». Bʼalo mintiʼ el tkyaqil bʼis tiʼj Marta kyuʼn yol lu, noqtzun tuʼnj, ax t-ximbʼetz ten ik tzeʼn te Jesús. Tqʼama jlu: «Bʼaʼn wuʼne kjawil anqʼin ok kyjaw anqʼin kyimni tuj mankbʼil tqʼijlalil» (Juan 11:20-24). Qʼuqli tkʼuʼj Marta qa kjawil anqʼin Lázaro juntl maj toj ambʼil tzul. Noqtzun tuʼnj, jaw anqʼin tuʼn Jesús tojx qʼij aju.

2. ¿Tiquʼn qaj tuʼn tten qʼuqbʼil qkʼuʼj ik tzeʼn te Marta?

2 Bʼalo o kyim jun qukʼil, qe qtat, jun qchman moqa jun qkʼwaʼl. In qo yon tuʼn tpon ambʼil tuʼn ttzaj qchleʼn jun toj qja o kyim, aju kʼujlaʼnxix quʼn, tuʼn qyolin ex tuʼn qtzeʼn tukʼil. Ax tok, mintiʼ in qo yon tuʼn kyjaw anqʼin toj ambʼil jaʼlo tuʼn Jesús moqa tuʼn Ttat. Noqtzun tuʼnj, ¿qʼuqlipe qkʼuʼj tiʼj qa ok kjawil anqʼin juntl maj toj ambʼil tzul ik tzeʼn te Marta? Jaku qo tzalaj, tuʼnju at nim tiquʼn tuʼn t-xi qqʼamaʼn ik tzeʼn te Marta: «Bʼaʼn wuʼne kjawil anqʼin ok kyjaw anqʼin kyimni». Maske ikju, ilxix tiʼj tuʼn qximen tiʼj tiquʼn qʼuqlixix qkʼuʼj tiʼj jlu.

3, 4. ¿Tzeʼnlo onin tiʼj Marta tej tok tbʼiʼn tqanil kyiʼj xjal otoq che jaw anqʼin tuʼn Jesús?

3 In nanqʼintoq Marta nqayin tiʼj tnam Jerusalén. Tuʼnlo jlu mintiʼ ok tqʼoʼn twitz tiʼj tej tjaw anqʼin tal jun mebʼa xuʼj tuʼn Jesús nqayin tiʼj tnam Naín atz Galilea. Noqtzun tuʼnj, oklo tbʼiʼn tqanil tiʼj milagr lu. Chʼixme ax jlu bʼaj tej tjaw anqʼin tmeʼjel Jairo tuʼn Jesús, bʼalo atz toj tnam Capernaum. Aʼyeju xjal ateʼ atz «bʼaʼn kyuʼn [qa] otoq kyim te txin». Tzaj ttzyuʼn Jesús tqʼobʼ ex tqʼama jlu: «Txin, weʼktza». Ex jurat naj jaw weʼ (Luc. 7:11-17; 8:41, 42, 49-55). Ojtzqiʼntoq tuʼn Marta ex María qa in che bʼanix qe yabʼ tuʼn Jesús. Tuʼntzunju kubʼ kyximen, qa noqwit pon naj Jesús, mintiʼwtlo kyim Lázaro. Noqtzun tuʼnj, ¿tiʼtoq kbʼajel jaʼlo tuʼnju ya otoq kyim tamiw Jesús? Qqʼonk qwiʼ kyiʼj tyol Marta, tqʼama qa kjawil anqʼin Lázaro toj ambʼil tzul, toj «mankbʼil tqʼijlalil». ¿Tiquʼn qʼuqlixix tkʼuʼj Marta tiʼj jlu? Ex ¿tiquʼn qʼuqli qe qkʼuʼj qa ok che kjawil anqʼin kyimni toj ambʼil tzul ex qa jaku che jaw anqʼin toj qja o che kyim?

4 At nim tiquʼn tuʼn tok qeʼ qkʼuʼj qa ok che jawil anqʼin kyimni. Qo xnaqʼtzal kyiʼj junjun techel kyoj junjuntl taqikʼ. Aj qxnaqʼtzan tiʼjju in tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios, oklo che kanetel junjun tqanil quʼn tiʼjju tuʼn kyjaw anqʼin kyimni, aʼyeju mintiʼxix in qo ximen kyiʼj. Ex kyuʼn jlu kchʼiyel qʼuqbʼil qkʼuʼj qa kʼokel qqʼoʼn qwitz kyiʼj toj qja o che kyim.

QE TXʼOLBʼABʼIL IN TZAJ KYQʼUQBʼAʼN QKʼUʼJ

5. ¿Tiquʼn qʼuqlixix tkʼuʼj Marta tiʼj qa oktoq kjawil anqʼin Lázaro?

5 Mintiʼ tqʼama Marta qa in yontoq tuʼn tjaw anqʼin terman, sino bʼaʼn tuʼn qa jaku jaw anqʼin juntl maj. ¿Tiquʼn qʼuqlixix tkʼuʼj tiʼj jlu? Tuʼnju, tej tzmatoq txinx, tej naʼmxtoq ttzyet tpakbʼan Jesús, oklo tbʼiʼn tqanil kyiʼj milagr atz tja moqa toj ja te kʼulbʼil. Bʼalo in nul oxe txʼolbʼabʼil toj qwiʼ aʼyeju ateʼkux toj Tyol Dios.

6. ¿Alkye milagr ok tojtzqiʼn Marta?

6 Aju tnejel xjal jaw anqʼin aju in yolin Tyol Dios tiʼj, bʼant tuʼn aj sanjel Elías. Toj ambʼil lu xi tqʼoʼn Jehová tipumal tuʼn kybʼant milagr tuʼn. Toj jun tnam te kyaq txʼotxʼ te Fenicia aju Sarepta tbʼi, kubʼ tyekʼin jun mebʼa xuʼj t-xtalbʼil tukʼil tsanjel Dios. Bʼant tuʼn Dios tuʼn miʼn tkubʼ bʼaj t-aseyt ex t-arin, tuʼntzunju kukx ten twa tukʼix tal (1 Rey. 17:8-16). Tej tikʼ chʼintl ambʼil, yabʼti tal ex kyim. Noqtzun tuʼnj, ok tmakoʼn Elías t-xmilal kʼwaʼl ex xi tqanin jlu te Dios: «Aya Nman Dios, in chin kubʼsane twitza tuʼn tul tnabʼl tal qʼa lu tuʼna». Tzaj tbʼiʼn Jehová tnaʼj Dios Elías ex tzaj tqʼoʼn tchwinqlal tal qʼa juntl maj (kjawil uʼjit 1 Reyes 17:17-24). Qʼuqli qkʼuʼj tiʼj qa ojtzqiʼntoq txʼolbʼabʼil lu tuʼn Marta.

7, 8. a) ¿Tiʼ bʼant tuʼn Eliseo tiʼj jun xuʼj otoq tzaj bʼajxix tkʼuʼj? b) ¿Ti tzaj tyekʼin aju milagr bʼant tuʼn Eliseo tiʼj Jehová?

7 Aju tkabʼin xjal jaw anqʼin aju in yolin Tyol Dios tiʼj bʼant tuʼn aj sanjel Eliseo, aju ok te t-xel Elías. Toj tnam Sunem, in nanqʼintoq jun xuʼj aj Israel nim toklen aju mintiʼ jun tal ex aju tchmil ya otoq tijen. Tuʼnju kubʼ tyekʼin t-xtalbʼil tukʼil Eliseo, tzaj tqʼoʼn Dios jun tal te t-xel. Tej tikʼ junjun abʼqʼi kyim tal. In nel qnikʼ tiʼj qa tzaj bʼajxix tkʼuʼj tuʼn jlu. Xi tqanin te tchmil tuʼn t-xiʼ keʼyilte aj sanjel, aju attoq tzmax twi witz Carmelo, aju attoq toj junlo 30 kilómetros. Xi tqʼamaʼn Eliseo te Guehazí, aju in nonin tiʼj, tuʼn tkubʼ nej twitz tzmax Sunem. Noqtzun tuʼnj, mintiʼ jaw anqʼin tuʼn Guehazí. Pontzun ttxuʼ tal kʼwaʼl tukʼix Eliseo (2 Rey. 4:8-31).

8 Okx aj sanjel toj ja ex naʼn Dios ttxlaj t-xmilal tal kʼwaʼl. Tzajtzun tqʼoʼn Jehová tchwinqlal juntl maj. Tej tok tqʼoʼn ttxuʼ twitz tiʼj jaw tzalajxix (kjawil uʼjit 2 Reyes 4:32-37). Bʼalo tzaj tnaʼn xuʼj aju tnaʼj Dios Ana, aju mintiʼtoq in nul itzʼj tal. Tej t-xi tiʼn tal, aju Samuel tbʼi toj ja xbʼalun, tqʼama qa «in che kuʼx tqʼoʼn Qman qe xjal tuj kynajbʼil kyimni, ex in che jaw itzʼj juntl maj tuʼn» (1 Sam. 2:6). Tej tjaw anqʼin tal xuʼj te Sunem tuʼn Dios kubʼ tyekʼin qa jaku che jaw anqʼin kyimni tuʼn.

9. ¿Tzeʼn jaw anqʼin toxin xjal in yolin Tyol Dios tiʼj?

9 Noqtzun tuʼnj, nya oʼkx milagr lu onin Eliseo tiʼj. Tej otoq ten te aj sanjel toj 50 abʼqʼi, yabʼti ex kyim. Yajxitl, tej oʼkx otoq che kyaj ten qe tbʼaqil, e ikʼ junjun aj Israel nqayin jatumel maquʼn ex kyjaʼtoq kyxiʼ maqul jun xjal. Noq minabʼen e pon junjun aj qʼoj kyiʼj, tuʼntzunju i ex oq ex kux kyxoʼn t-xmilal xjal jatumel maquʼn Eliseo. In tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios jlu: «Tej tpon takl t-ximlal kyimni kyiʼj tbʼaqil Eliseo, bʼiʼx ul tnabʼl ex jaw weʼ» (2 Rey. 13:14, 20, 21). Noqpe qo ximen tiʼj tzeʼn e onin txʼolbʼabʼil lu tiʼj Marta. Qʼanchaʼltoq qa at tipumal Dios tuʼn kyjaw anqʼin kyimni tuʼn. Ex qo ximen tiʼj tiʼ xnaqʼtzbʼil jaku tzʼel qiʼn tiʼj. In nonin qiʼj tuʼn tok qeʼ qkʼuʼj tiʼj qa at nimxix tipumal Dios ex mintiʼ bʼajsbʼil tiʼj.

QE TXʼOLBʼABʼIL TOJ TNEJEL SYENT ABʼQʼI

10. ¿Tiʼ tzaj tiʼj jun okslal Dorcas tbʼi, ex tiʼ bʼant tuʼn Pedro?

10 Ax ikx toj Tyol Dios kubʼ tzʼibʼin toj yol Griego ateʼkux junjun txʼolbʼabʼil kyiʼj xjal e jaw anqʼin kyuʼn tmajen Dios. Ya ma qo yolin kyiʼj junjun e bʼant tuʼn Jesús nqayin tiʼj tnam Naín ex atz tja Jairo. Tej tikʼ junjun abʼqʼi, jaw anqʼin jun okslal tuʼn apóstol Pedro, aju Dorcas tbʼi moqa Tabita. Okx toj kwart jatumel taʼ t-xmilal ex naʼn Dios te Jehová ex tqʼama: «Weʼktza, Tabita». Jun rat naj jaw anqʼin ex xi tyekʼin Pedro kywitz erman. «Nimku xjal e okslan tiʼj Qajaw» noq tuʼnju ok kyqʼoʼn kywitz tiʼj milagr lu. Aʼyeju akʼaj okslal lu jakutoq txi kyqʼoʼn tqanil tiʼj Jesús ex tiʼj tipumal Jehová at tuʼn kyjaw anqʼin kyimni tuʼn (Hech. 9:36-42).

11. ¿Tiʼ tqʼama Lucas tiʼj jun kuʼxun, ex tiʼ kubʼ kynaʼn xjal tuʼnju ok kyqʼoʼn kywitz tiʼj milagr bʼant tuʼn Pablo?

11 Qo xnaqʼtzaʼn tiʼj juntl xjal jaw anqʼin aju ok kyqʼoʼn nimku xjal kywitz tiʼj. Jun qʼij, ex tqʼoʼn apóstol Pablo jun chikʼbʼabʼil aju kubʼ bʼaj toj tmij aqʼbʼil, toj jun ja atz toj tnam Troas, aju at jaʼlo toj jawni te telex qʼij te Turquía. At jun kuʼxun Eutico tbʼi, qʼuqlitoq ex in bʼintoq tiʼj chikʼbʼabʼil ttziʼ jun ventan, ik jtan ex etz tzʼaq toj toxin kol te ja. Bʼalo a Lucas pon keʼyilte tnejel, aju aj qʼanil. Mintiʼ tqʼama qa mintiʼtl tnabʼil, sino tqʼama qa otoq kyim. Kuʼtz Pablo twitz yotx, tzaj tchleʼn t-xmilal ex xi tqʼamaʼn kye kykyaqilx qa mintiʼ otoq kyim Eutico. Nimlo e jaw labʼin xjal ok kykeʼyin milagr lu. «Nimxix qʼuqbʼanjtz kykʼuʼj» tuʼnju ok kykeʼyin tej tjaw anqʼin jun xjal (Hech. 20:7-12).

JUN QʼUQBʼIL QKʼUʼJ AXIX TOK

12, 13. Tuʼnju ma qo xnaqʼtzan kyiʼj junjun xjal e jaw anqʼin, ¿alkyeqe xjel nim kyoklen tuʼn kyxi qtzaqʼweʼn?

12 Aʼyeju txʼolbʼabʼil ma qo xnaqʼtzan tiʼj jaku tzaj kyqʼoʼn ax qʼuqbʼil qkʼuʼj ik tzeʼn te Marta. Jaku txi tqʼoʼn Jehová kychwinqlal qeju o che kyim, tuʼnju a in tzaj qʼonte qchwinqlal. Tbʼanelxix tuʼnju aʼyeju tmajen Dios ik tzeʼn Elías, Jesús ex Pedro ok kyqʼoʼn kywitz tej kyjaw anqʼin kykyaqilx qe xjal lu. Ax ikx e bʼant kykyaqil jlu toj jun ambʼil tej in che bʼanttoq milagr tuʼn Jehová. Qa ikju, ¿tiʼ kbʼajel kyiʼj qeju e kyim toj ambʼil jatumel mintiʼ in che bʼanttoq milagr? ¿Jakutoq tzʼok qeʼ kykʼuʼj tmajen Dios qa che kjawil anqʼin kyimni tuʼn Jehová toj ambʼil tzul? ¿Jakutoq ten ax qʼuqbʼil kykʼuʼj ik tzeʼn te Marta aju tqʼama tiʼj t-xibʼin: «Bʼaʼn wuʼne kjawil anqʼin ok kyjaw anqʼin kyimni tuj mankbʼil tqʼijlalil»? ¿Tiquʼn qʼuqlitoq tkʼuʼj Marta qa ok che jawil anqʼin kyimni toj ambʼil tzul? ¿Tiquʼn jaku tzʼok qeʼ qkʼuʼj tiʼj jlu?

13 Toj Tyol Dios, in che kanet nim taqikʼ quʼn aʼyeju in tzaj kyyekʼin qa ojtzqiʼntoq kyuʼn tmajen Dios qa ok che jawil anqʼin kyimni toj ambʼil tzul. Qo xnaqʼtzan kyiʼj junjun.

14. ¿Tiʼ xnaqʼtzbʼil jaku tzʼel qiʼn tiʼjju tuʼn kyjaw anqʼin kyimni tiʼjju ik tiʼj Abrahán?

14 A Isaac aju kʼwalbʼaj otoq yon Abrahán nim ambʼil tiʼj. Noqtzun tuʼnj, jun qʼij xi tqʼamaʼn Dios jlu te Abrahán: «Qʼinxa Isaac, aju oʼkxku jun tkyʼajala ex aju kʼujlaʼnxix tuʼna [...]. Patun kubʼa Isaac te jun oyaj weye» (Gén. 22:2). Qo ximen tiʼj tiʼ kubʼ tnaʼn Abrahán. Otoq txi ttziyen Jehová te qa kykyaqilx tnam che tzajel kʼiwlaʼn tiʼj tyajil (Gén. 13:14-16; 18:18; Rom. 4:17, 18). Axpe ikx otoq txi tqʼamaʼn te qa tiʼj «Isaac» che tzajel qe tyajil (Gén. 21:12). Noqtzun tuʼnj, ¿tzeʼntoq kjapunel kywiʼ yol lu qa ma txi tqʼoʼn Abrahán Isaac te jun chojbʼil? Ajbʼen Pablo tuʼn Dios tuʼn ttzaj tchikʼbʼaʼn qa ok qeʼ tkʼuʼj Abrahán qa at tipumal Dios tuʼn tjaw anqʼin tkʼwaʼl tuʼn (kjawil uʼjit Hebreos 11:17-19). Mintiʼ in tzaj tqʼamaʼn Xjan Uʼj qa kubʼ t-ximen Abrahán qa tuʼnju in bʼintoq te Dios, oktoq kjawil anqʼin tkʼwaʼl tuʼn aj tikʼ junjun or moqa junjun qʼij. Mlaytoq tzʼel tnikʼ tiʼj toj alkye ambʼil tuʼn tjaw anqʼin Isaac. Noqtzun tuʼnj, qʼuqlitoq tkʼuʼj qa ktzajel tqʼoʼn Jehová tchwinqlal juntl maj.

15. ¿Tiʼtoq qʼuqbʼil tkʼuʼj Job at?

15 Ax ikx kubʼ t-ximen Job qa oktoq che jawil anqʼin kyimni toj ambʼil tzul. El tnikʼ tiʼj qa ma jaw txʼemin jun tzeʼ, jaku tzaj chʼiy t-xul ex tuʼn tok juntl maj te jun tzeʼ. Noqtzun tuʼnj, mintiʼ in bʼaj jlu kyiʼj xjal (Job 14:7-12; 19:25-27). Qa ma kyim, mlay jatz tjunalx toj tmuqbʼil ex tuʼn tanqʼin juntl maj (2 Sam. 12:23; Sal. 89:48). Ax tok, nya a t-xilen jlu qa mlay jaw anqʼin juntl maj tuʼn Dios. Qʼuqlitoq tkʼuʼj Job tiʼj qa ok kjel bʼant tiʼj jun qʼij tuʼn Jehová tuʼn ttzaj naʼn tuʼn (kjawil uʼjit Job 14:13-15). Maske mintiʼ bʼintoq tuʼn jtoj tuʼn tbʼaj jlu, qʼuqlitoq tkʼuʼj qa ktzajel naʼn tuʼn Bʼinchal qe ex qa kʼajbʼel tipumal tuʼn tuʼn tjaw anqʼin.

16. ¿Tiʼ tbʼanel yol xi tqʼamaʼn jun anjel te aj sanjel Daniel?

16 Ax ikx in yolin Tyol Dios kubʼ tzʼibʼin toj yol Hebreo tiʼj aj sanjel Daniel. Kukx ten Daniel tzʼaqli twitz Dios toj nimku abʼqʼi, ex kukx onin Jehová tiʼj. Toj jun maj, kubʼ tyekʼin tibʼ jun anjel twitz, aju ok tqʼoʼn tbʼi te «kʼujlaʼnxix tuʼn Dios» ex tqʼama jlu: «Kyuwx tkʼuʼja ex tenx tipuna» (Dan. 9:22, 23; 10:11, 18, 19).

17, 18. ¿Tiʼ qʼuqbʼil tkʼuʼj Daniel xi qʼoʼn toj ambʼil tzul?

17 Qʼiʼntoq chʼixme 100 abʼqʼi tuʼn Daniel ex chʼixtoq tkyim. Bʼalo kubʼ t-ximen tiʼtoq kbʼajel tiʼj toj ambʼil tzul. ¿Okpe kjawil anqʼin juntl maj? Ok. Aj tkubʼ bʼaj uʼj te Daniel, in jaw quʼjen qa xi ttziyen Jehová jlu te: «Atzun teya Daniel, kukx ttena tzʼaqlxix okxi tkyima» (Dan. 12:13). Ojtzqiʼntoq tuʼn aj sanjel qa in che ojlan qe kyimni ex qa toj Muqbʼil mintiʼ aqʼuntl, «mintiʼ nabʼl ex mintiʼ ojtzqibʼl» (Ecl. 9:10). Noq chʼintl ambʼil tuʼn tkyim, noqtzun tuʼnj, nya a bʼajsbʼil tiʼj tanqʼibʼil. Xi ttziyen Dios te qa ok kbʼajel jun tiʼ nimxix toklen toj ambʼil tzul.

18 Aju tqanil xi qʼoʼn te Daniel, ax ikx in tzaj tqʼamaʼn jlu: «Oktzun tjapun bʼaj mankbʼil tqʼijlalil, kjawil anqʼina tuʼn tkʼmonteya chojbʼil teya». Mintiʼ xi qʼamaʼn te toj alkyexix ambʼil tuʼn tbʼaj jlu. Iltoq tiʼj tuʼn tkyim ex tuʼn tojlan. Noqtzun tuʼnj, aʼyeju yol «kjawil anqʼina tuʼn tkʼmonteya chojbʼil», a kyxilen qa kjawil anqʼin juntl maj toj ambʼil tzul. ¿Jtoj? Toj «mankbʼil tqʼijlalil», otoqxi tzikʼ nim ambʼil tkyimlen.

Ik tzeʼn te Marta, jaku tzʼok qeʼ qkʼuʼj tiʼj qa ok che jawil anqʼin kyimni. (Qʼonka twitza kyiʼj taqikʼ 19 ex 20).

19, 20. a) ¿Tiʼ toklen aju ma qo xnaqʼtzan tiʼj tukʼilju tqʼama Marta te Jesús? b) ¿Tiʼ qo xnaqʼtzal tiʼj toj juntl xnaqʼtzbʼil?

19 At nim tiquʼn ok qeʼ tkʼuʼj Marta tiʼj qa kjawil anqʼin terman, aju Lázaro tbʼi, «tuj mankbʼil tqʼijlalil». Aju tziybʼil xi qʼoʼn te Daniel ex aju qʼuqbʼil tkʼuʼj Marta kubʼ tyekʼin tej t-xi ttzaqʼweʼn te Jesús, jaku tzaj kyqʼoʼn qʼuqbʼil qkʼuʼj qa ok che jawil anqʼin kyimni.

20 Ma qo xnaqʼtzan kyiʼj ax tok txʼolbʼabʼil te ambʼil ojtxe aʼyeju in tzaj kyyekʼin qa jaku che jaw anqʼin kyimni juntl maj. Ax ikx ma qo xnaqʼtzan kyiʼj junjun tmajen Dios aʼyeju ojtzqiʼntoq kyuʼn qa kpol jun ambʼil tuʼn kyjaw anqʼin kyimni toj ambʼil tzul. Atzun jaʼlo, ¿atpe jun yekʼbʼil tiʼj qa ok che jawil anqʼin juntl maj kyimni, maske ma tzikʼ nim ambʼil ttzajlen tziyen? Qa ikju, at juntl tiquʼn tuʼn qyon qa che jawil anqʼin juntl maj kyimni ik tzeʼn te Marta ok qeʼ tkʼuʼj tiʼj. Noqtzun tuʼnj, ¿jtoj? Che xel qtzaqʼweʼn xjel lu toj juntl xnaqʼtzbʼil.