Tuʼn qxiʼ toj xnaqʼtzbʼil

Tuʼn qikʼx atz jatumel ta tajlal xnaqʼtzbʼil

Kyxjel qeju in che uʼjin

Kyxjel qeju in che uʼjin

¿In tzajpe tqʼoʼn Tyol Dios ambʼil kye mejebʼleʼn tuʼn tajbʼen aju dispositivo intrauterino (DIU) kyuʼn tuʼntzun miʼn tul kykʼwaʼl?

Teyele junjun mejebʼleʼn kʼelel tnikʼ tiʼj alkye tten in naqʼunan DIU (ax ikx ojtzqiʼn kyuʼn xjal ik tzeʼn «T») ex tuʼn kyxnaqʼtzan kyiʼj nabʼil in tzaj tqʼoʼn Tyol Dios tiʼj jlu, a jlu kʼonil kyiʼj tuʼn tjaw kyjyoʼn aju mas bʼaʼn te kye tuʼntzun tten jun kyximbʼetz saq twitz Jehová.

Tej oʼkx attoq Adán ex Eva, xi tqʼamaʼn Jehová jlu kye: «Che kʼwaʼline, chmet-x kybʼaje». Ex ax jlu xi tqʼamaʼn Jehová te Noé ex kye toj tja tej tikʼ Nim Jbʼal (Gén. 1:​28; 9:⁠1). Noqtzun tuʼnj, mintiʼ in tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios qa il tiʼj tuʼn t-xi kybʼiʼn okslal kawbʼil lu. Tuʼntzunju, teyele junjun mejebʼleʼn kbʼel t-ximen qa kʼajbʼel jun wiq qʼanbʼil tuʼn tuʼntzun miʼn tul nim kykʼwaʼl moqa toj alkye ambʼil kyaj tuʼn tul kykʼwaʼl. ¿Tiʼ bʼaʼn tuʼn kyxnaqʼtzan tiʼj?

Aj tkubʼ kyximen okslal tiʼ kbʼantel kyuʼn, il tiʼj tuʼn kyximen kyiʼj nabʼil in tzaj tqʼoʼn Tyol Dios. Tuʼntzunju, mintiʼ in nel kyiʼn kyal tuʼn tok te jun tumel tuʼn miʼn tten kykʼwaʼl. Mintiʼ in tzaj tqʼoʼn Xjan Uʼj ambʼil tuʼn tel kyiʼn xuʼj kyal, tuʼnju nim toklen chwinqlal toj twitz Dios. Mintiʼ in kubʼ kyximen okslal tuʼn tel tiʼn jun xuʼj tal qa bʼaʼn taʼ tkyaqil (Éx. 20:​13; 21:​22, 23, TNM; Sal. 139:​16, TNM; Jer. 1:⁠5). ¿Tiʼ jaku txi qqʼamaʼn tiʼj tzeʼn in najbʼen DIU?

Aju xnaqʼtzbʼil lu etz chikʼbʼaʼn toj t-xaq 31 ex 32 toj uʼj Aju Xqʼuqil etz toj kastiy te 15 te septiembre te 1979. Toj ambʼil aju, chʼixmi kykyaqil qeju DIU ateʼtoq oʼkx bʼinchaʼn maj qe tiʼj jun piẍ plástico inerte kybʼi ex in che oʼkx qʼoʼn t-xe kykʼuʼj xuʼj, moqa toj kymatriz, tuʼn miʼn tul kyal. Tzaj tchikʼbʼaʼn xnaqʼtzbʼil lu qa naʼmxtoq tel nikʼbʼaj tiʼj tzeʼnxix in che aqʼunan. In kyqʼamaʼntoq xjal at kyojtzqibʼil qa in nel kyiʼn dispositivo lu ambʼil tuʼn tok tmojbʼan tibʼ esperma tukʼil óvulo tuʼn ttzyet tanqʼin. Qa mintiʼ in tzyet tanqʼin, mintiʼ in xi tzyet jun chwinqlal.

Noqtzun tuʼnj, at junjun xnaqʼtzbʼil etz kyyekʼin qa at junjun maj jaku tzyet tanqʼin jun óvulo. Aju óvulo tzma in xi tzyet tuʼn tanqʼin, jaku chʼiy tiʼj ttxaʼn talbʼil xuʼj, (ojtzqiʼn jlu ik tzeʼn aj tok ten tal xuʼj tiʼjxe t-xe tkʼuʼj), ex jaku pon t-xe tkʼuʼj xuʼj. Qa ma bʼaj jlu, jaku tzʼel tiʼn DIU ambʼil te óvulo otoq tzyet tanqʼin tuʼn tkubʼ ten tiʼjxi t-xe tkʼuʼj xuʼj ex ya mlay chʼiy, ik tzeʼn in bʼaj aj tok ten jun neʼẍ qa mintiʼ in najbʼen jun qʼanbʼil. Qa ma kubʼ bʼiyoʼn aju chwinqlal lu, in nok ik tzeʼn ma tzeʼl tiʼn jun xuʼj tal. Kubʼ bʼaj xnaqʼtzbʼil etz toj uʼj Aju Xqʼuqil kyukʼil yol lu: «Aju okslal tok tnabʼil tiʼj tzeʼn tten tuʼn tajbʼen dispositivo intrauterino tuʼn, il tiʼj tuʼn t-xnaqʼtzan tiʼj xnaqʼtzbʼil lu tuʼntzun tkubʼ tyekʼin qa nim toklen chwinqlal ik tzeʼn in tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios» (Sal. 36:⁠9).

Noqtzun tuʼnj, atxix toj 1979 tej tetz xnaqʼtzbʼil lu, o chʼiy kyojtzqibʼil aj qʼanil ex qeju xjal at kynabʼil.

Toj ambʼil jaʼlo at kabʼe wiq DIU. At jun tok qʼan kʼuxbʼil tiʼj, ex atxix toj 1988 nya kwest tuʼn tkanet toj Estados Unidos. Atzun juntl in netz ttzaqpiʼn chʼin hormona, ex xi tzyet tuʼn t-xi kʼayit toj 2001. ¿Tiʼ ojtzqiʼn quʼn tiʼj tzeʼn in che ajbʼen qe dispositivo lu toj ambʼil jaʼlo?

DIU te qʼan kʼuxbʼil. Ik tzeʼn ma txi qqʼamaʼn, mintiʼ in xi kyqʼoʼn DIU ambʼil kye espermatozoides tuʼn kykyaj anqʼin aj kyikʼx t-xe tkʼuʼj xuʼj tuʼn tpon tiʼj óvulo. Ax ikx, aju DIU te qʼan kʼuxbʼil in che kubʼ tbʼyoʼn espermatozoide, tuʼnju in nok qʼan kʼuxbʼil ik tzeʼn jun veneno te kye. * Nya oʼkxju, ax ikx in kubʼ ximet qa aju DIU lu, in nel tiʼn tipumal aju tok tiʼjele t-xe kykʼuʼj xuʼj.

DIU hormonal. At nim wiq DIU tkuʼx jun hormona toj, chʼixme ik tzeʼn tkuʼx kyoj nim pastiy in xi kykʼaʼn xuʼj tuʼn miʼn tul kyal. Aʼyeju dispositivo lu in che ajbʼen ik tzeʼn aju DIU inerte, noqtzun tuʼnj, ax ikx in kyaj kyqʼoʼn hormona tiʼj t-xe kykʼuʼj xuʼj. A jlu mintiʼ in xi tqʼoʼn ambʼil tuʼn tten óvulo kyiʼj junjun xuʼj. Ax tok, qa mintiʼ jun óvulo, mlayx t-xi tzyet tanqʼibʼil jun neʼẍ. Ax ikx o tzʼel nikʼbʼaj tiʼj qa aju DIU hormonal in nel tiʼn tipumal aju tok tiʼjele t-xe kykʼuʼj xuʼj. * Nya oʼkxju, mas in nok saq aʼ ik tzeʼn txanbʼaj tuʼn, ex tuʼn jlu mintiʼ in xi tqʼoʼn ambʼil tuʼn tpon esperma in nokx toj ttzʼalbʼil xuʼj tuʼntzun tpon t-xe tkʼuʼj.

Ik tzeʼn ma tzʼel qnikʼ tiʼj, chʼixme kykabʼil wiq DIU in nel kyiʼn tipumal aju tok tiʼjele t-xe kykʼuʼj xuʼj. Noqtzun tuʼnj, qa at jun óvulo ex in nok tmojbʼan tibʼ tukʼil esperma jaku pon t-xe tkʼuʼj xuʼj, pero ya mlay kyaj ten tuʼn kukx tanqʼin, tuʼnju mintiʼ tipumal aju tok tiʼjele t-xe tkʼuʼj xuʼj. Tuʼn jlu in nel qʼiʼn tchwinqlal jun tal neʼẍ. Noqtzun tuʼnj, in tzaj kyqʼamaʼn aj qʼanil qa mintiʼxix in bʼaj jlu. Ax ikx jakulo bʼaj jlu tukʼil pastiy in xi kykʼan xuʼj tuʼn miʼn tul kyal.

Tuʼntzunju, mlay txi tqʼamaʼn jun xjal qa mlayx tzʼok ten tal jun xuʼj tuʼnju in najbʼen DIU te qʼan kʼuxbʼil tuʼn moqa aju DIU hormonal. Noqtzun tuʼnj, ik tzeʼn o tzʼel kynikʼ xjal at kyojtzqibʼil kyiʼj qʼanbʼil, kyuʼn qe tiʼchaq in bʼant kyuʼn DIU jakulo tzʼonin tuʼn miʼn tok ten tal jun xuʼj.

Qa at jun mejebʼleʼn okslal in ximen tuʼn tajbʼen jun wiq DIU tuʼn, jaku txi kyqanin te jun aj qʼanil at tojtzqibʼil tiʼj jlu, tuʼntzun ttzaj tqʼamaʼn alkyeqe qʼanbʼil ateʼ ex tzeʼn jaku tzʼonin jlu tiʼj xuʼj ex tiʼ jaku tzaj tiʼj. Mintiʼ tuʼn kyyon nix tuʼn t-xi kyqʼoʼn ambʼil te juntl tuʼn ttzaj tqʼamaʼn kye alkye qʼanbʼil tuʼn tajbʼen kyuʼn, nix te jun aj qʼanil (Rom. 14:​12; Gál. 6:​4, 5). Aʼyex mejebʼleʼn che kbʼel ximente tiʼ kbʼantel kyuʼn. Tuʼnju kyaj tuʼn ttzalaj Dios kyuʼn ex tuʼn tten jun tbʼanel kyximbʼetz (jaku tzʼok tmojbʼaʼna tukʼil 1 Timoteo 1:​18, 19; 2 Timoteo 1:⁠3TNM).

^ taqik' 4 Jun xjal tiʼj servicio nacional de salud te Inglaterra tqʼama jlu: «Aʼyeju DIU tok mas qʼan kʼuxbʼil kyiʼj, in che onin mas te 99% tuʼn miʼn tok ten kyal xuʼj. A t-xilen jlu qa tiʼj 100 xuʼj in najbʼen DIU kyuʼn, chʼixme oʼkx jun in nok ten tal toj jun abʼqʼi. Aʼyeju DIU nyaxix nim qʼan kʼuxbʼil tok kyiʼj, mintiʼxix in che onin».

^ taqik' 5 Tuʼnju in nel kyiʼn DIU hormonal tipumal aju tok tiʼjele t-xe tkʼuʼj xuʼj, at junjun maj in xi kyqʼamaʼn aj qʼanil kye xuʼj o che kubʼ mojeʼ ex kye qeju naʼmx kykubʼ mojeʼ tuʼn tajbʼen jlu kyuʼn, tuʼntzun miʼn tkʼuʼl nim yabʼil kyiʼj toj xjaw.