Tuʼn qxiʼ toj xnaqʼtzbʼil

Tuʼn qikʼx atz jatumel ta tajlal xnaqʼtzbʼil

Aqeye kuʼxun, taj Jehová tuʼn kytzalaje

Aqeye kuʼxun, taj Jehová tuʼn kytzalaje

«In tzaj tqʼoʼn nimku bʼaʼn weye tuʼn toktl wipune» (SAL. 103:5).

BʼITZ: 135 EX 39

1, 2. Aj tjaw tjyoʼna alkye mas nim toklen, ¿tiquʼn mas nim toklen tuʼn t-xi tbʼiʼna Jehová? (Qʼonka twitza kyiʼj tnejel tilbʼilal).

QA TZMA kuʼxun teya, olo tzaj tkʼamoʼna nim consej tiʼj tiʼ kbʼantel tuʼna toj tanqʼibʼila. Bʼalo o tzaj kyqʼamaʼn aj xnaqʼtzal, qe xjal in kyqʼamaʼn qa at kyojtzqibʼil ex junjuntl xjal tuʼn tjaw tjyoʼna jun tbʼanel carrera tuʼntzun tkambʼana tiʼj nim pwaq. Atzunte Jehová in tzaj tqʼoʼn tnabʼila tuʼn tjaw tjyoʼna junxitl bʼe. Ax tok, taj tuʼn toka te jun tbʼanel xnaqʼtzal tuʼntzun taqʼunana aj tetz bʼaj t-xnaqʼtzbʼila (Col. 3:23). Noqtzun tuʼnj, at tjaw tjyoʼna alkye mas nim toklen, toj ambʼil lu in tzaj tqʼamaʼn Jehová teya tuʼn t-xi tbʼiʼna qe tkawbʼil. Kʼonil jlu tiʼja tuʼn tel tnikʼa tiʼj tiʼ taj Jehová tuʼn tbʼant quʼn aj tul xitbʼil (Mat. 24:14).

2 Bʼaʼn tuʼn ttzaj tnaʼna qa ojtzqiʼn tuʼn Jehová tiʼ kbʼajel kyiʼj nya bʼaʼn xjal ex qa noq chʼintl ambʼil atx kye (Is. 46:10; Mat. 24:3, 36). Ax ikx, ojtzqiʼnxix qoʼ tuʼn. In nel tnikʼ tiʼj alkyeqe tiʼchaq jaku qo tzalaj kyuʼn ex alkyeqe jaku tzaj kyiʼn bʼis qiʼj. Tuʼntzunju, atlo maj jaku kubʼ qximen qa tbʼanel junjun nabʼil in tzaj kyqʼamaʼn xjal, pero qa mintiʼ in nok kyqʼoʼn toklen Tyol Dios, nya bʼaʼn qe jlu (Prov. 19:21).

«NIM KYNABʼL XJAL [...], PERO MLAY CHE XKYEʼ TIʼJ DIOS»

3, 4. ¿Tiʼ tzaj tiʼj Adán ex Eva ex qe kyyajil tuʼnju xi kybʼiʼn nya bʼaʼn consej?

3 Nya tzma akʼaj qeju nya bʼaʼn consej. A Satanás xi qʼonte tnejel nya bʼaʼn consej kye xjal. Mintiʼ tzaj tchʼixwi tej t-xi tqʼamaʼn te Eva ex te Adán tuʼn tkubʼ kyximen alkye mas bʼaʼn te kye ex qa tuʼn jlu jakutoq che tzalajxix (Gén. 3:1-6). Noqtzun tuʼnj, oʼkx ximen Satanás tiʼjx. Bʼant jlu tuʼn tuʼnju tajtoq tuʼn tok nimen kyuʼn tnejel qtat ex kyuʼn kyyajil, ex tuʼn miʼn kynimen te Jehová. ¿Atpe jun tiʼ otoq bʼant tuʼn Satanás tiʼj Adán ex Eva? Mintiʼ. A Jehová otoq txi qʼonte tkyaqilju at kye, ik tzeʼn kymejebʼleʼn, aju tbʼanel jardín jatumel e anqʼin ex aju kyxmilal tzʼaqli tuʼntzun kyanqʼin te jumajx.

4 Bʼisbʼajil tuʼnju mintiʼ e nimen Adán ex Eva te Jehová ex naj kyamiwbʼil tukʼil. Ik tzeʼn ojtzqiʼn tuʼna, ok kyanqʼibʼil ik tzeʼn aj ttzqij jun tal bʼech tuʼnju in nel ttoqina ex yajxitl in kyim. Ax ikx tzaj nya bʼaʼn tiʼj kyyajil tuʼn tpaj il (Rom. 5:12). Maske bʼaj jlu, chʼixme kykyaqil xjal mintiʼ in xi kybʼiʼn Jehová ex kyaj tuʼn kyanqʼin ik tzeʼn in kubʼ kyximen (Efes. 2:1-3). Ax tok, atlo «nim kynabʼl xjal [...], pero mlay che xkyeʼ tiʼj Dios», toj juntl yol, kykyaqil consej nya toj tumel in che ela toj twitz Jehová mlay tzʼok qnabʼil kyuʼn (Prov. 21:30).

5. a) ¿Tiʼ qʼuqli tkʼuʼj Jehová tiʼj? b) ¿Tiquʼn ojtzqiʼn quʼn qa ax tok aju tqʼama Jehová?

5 Ok qeʼ tkʼuʼj Jehová tiʼj qa ateʼ junjun xjal ktel kyajbʼil tuʼn kyajbʼen te ex tuʼn tok kyojtzqiʼn, kyxol jlu ateʼ kuʼxun (Sal. 103:17, 18; 110:3TNM). Kʼujlaʼn qe kuʼxun tuʼn Jehová. ¿At teya kyxol kuʼxun lu? Qa ikju, jaku txi qqʼamaʼn qa in tzalaja tiʼj tbʼanel tiʼchaq in tzaj tqʼoʼn Jehová teya (kjawil uʼjit Salmo 103:5; Prov. 10:22). Toj xnaqʼtzbʼil lu kʼelel qnikʼ kyiʼj tiʼchaq lu, ik tzeʼn tbʼanel xnaqʼtzbʼil in tzaj tqʼoʼn Jehová teya, qeju tbʼanel tamiwa, aju mas tbʼanel jaku kubʼ tbʼinchaʼna ex aju axix tok tzaqpibʼil.

IN TZAJ TQʼOʼN JEHOVÁ XNAQʼTZBʼIL TEYA TUʼN TTEN TAMIWBʼILA TUKʼIL

6. ¿Tiquʼn il tiʼj tuʼn tjyona tiʼj tamiwbʼila tukʼil Jehová ex tzeʼn in nonin tiʼja tuʼn tbʼant jlu tuʼna?

6 Junxitl qoʼ kywitz txkup, tuʼnju in nel qnikʼ tiʼj qa il tiʼj tuʼn tten jun qamiwbʼil tukʼil Jehová ex a in nonin qiʼj tuʼn tbʼant quʼn (Mat. 4:4). Aj in xi qbʼiʼn aju in tzaj tqʼamaʼn qe, in ten qojtzqibʼil, qnabʼil ex in qo tzalaj. Tqʼama Jesús jlu: «At tzalajbʼil kye qeju nneʼl kynikʼ tiʼj qa at tajbʼen Dios kye, porke at kyoklen tiʼj ju kawbʼil in tzaj tuj kyaʼj» (Mat. 5:3). In nonin Jehová tiʼja tuʼn tten tamiwbʼila tukʼil ex in bʼant jlu tuʼn tukʼil Tyol, ex aj ttzaj tqʼoʼn nim tbʼanel xnaqʼtzbʼil in nul tuʼn «majen in bʼant taqʼun [...] ex at tnabʼl» (Mat. 24:45; Is. 65:13, 14).

7. Qa ma tzʼok tqʼoʼna toklen xnaqʼtzbʼil in tzaj tqʼoʼn Jehová, ¿tzeʼn kʼonil jlu tiʼja?

7 Aju xnaqʼtzbʼil in tzaj tqʼoʼn Jehová kʼonil tiʼja tuʼn tten tnabʼila, tuʼn tel tnikʼa tiʼj alkye mas bʼaʼn ex kxqʼuqil tiʼja toj nimku tten (kjawil uʼjit Proverbios 2:10-14). Jun techel, kʼonil tiʼja tuʼn tel tnikʼa tiʼj qa nya ax tok aj ttzaj kyqʼamaʼn xjal qa mintiʼ Dios ex qa oʼkx jaku tzalaj jun xjal qa ma ten nim tpwaq ex tqʼinumabʼil. Ax ikx kʼonil tiʼja tuʼn tkubʼ tiʼj nya bʼaʼn tajbʼila ex tuʼn miʼn tnaqʼeta kyiʼj tiʼchaq nya bʼaʼn. Tuʼntzunju, tzʼok tilil tuʼna tuʼn tten tnabʼila ik tzeʼn te Jehová ex tuʼn tel tnikʼa kyiʼj tiʼchaq ik tzeʼn te. Iktzun tten kʼelel tnikʼa tiʼj qa kʼujlaʼna tuʼn Jehová ex qa taj tuʼn ttzalaja (Sal. 34:8; Is. 48:17, 18).

8. Qa ma tzʼok laqʼeʼya ttxlaj Jehová jaʼlo, ¿tzeʼn kʼonil jlu tiʼja toj ambʼil tzul?

8 Toj chʼintl ambʼil kbʼel najsaʼn tkyaqilju tokx tjaqʼ tkawbʼil Satanás, aj tbʼaj jlu oʼkx Jehová kxqʼuqil qiʼj. Nya oʼkxju, ax ikx atzlo kʼokel qeʼ qkʼuʼj tiʼj tuʼn ttzaj tqʼoʼn qwa juntl maj (Hab. 3:2, 12-19). Tuʼntzunju, tbʼanel tuʼn tok laqʼeʼya ttxlaj Jehová jaʼlo ex tuʼn tchʼiy qʼuqbʼil tkʼuʼja tiʼj (2 Ped. 2:9). Qa ma bʼant jlu tuʼna, mlay tzaj bʼaj tkʼuʼja kyuʼn tiʼchaq kbʼajel ttxlaja ex kbʼel tnaʼna ik tzeʼn te David tej tkubʼ ttzʼibʼin jlu: «At Qman wukʼile tkyaqil maj, ex tuʼnju at ntxlaje tuj nbʼanqʼabʼe, mlay chin yukche» (Sal. 16:8).

IN TZAJ TQʼOʼN JEHOVÁ QE TBʼANEL TAMIWA

9. a) Ik tzeʼn in tzaj tqʼamaʼn Juan 6:44, ¿tiʼ in bʼant tuʼn Jehová? b) ¿Tiquʼn tbʼanel in nok aj tok tojtzqiʼna jun erman?

9 Aj in nok tojtzqiʼna jun xjal nya testigo de Jehová, ¿jniʼ ojtzqiʼn tuʼna tiʼj? Nya nim. Bʼalo ojtzqiʼn tuʼna alkye tbʼi, tzeʼn keʼyin ex junjuntl tiʼchaq. Pero nya ax jlu in bʼaj aj tok tojtzqiʼna jun erman, ¿tiquʼn? Tuʼnju bʼiʼn tuʼna qa kʼujlaʼn Jehová tuʼn, qa ok tkeʼyin Jehová jun tbʼanel tanmi ex tuʼn jlu xi tqʼoʼn txokbʼil tiʼj tuʼn tten toj ttnam (kjawil uʼjit Juan 6:44). Axpe ikx qa junxitl ttnam, junxitl tyajil, ya ojtzqiʼn nim tiʼchaq tuʼna tiʼj erman, ax ikx te ya ojtzqiʼn nim tiʼchaq tuʼn tiʼja.

Taj Jehová tuʼn kyten tbʼanel qamiw ex tuʼn tbʼant mas quʼn toj qajbʼebʼil te. (Qʼonka twitza kyiʼj taqikʼ 9 a 12).

10, 11. ¿Alkye ximbʼetz junx at kyxol tmajen Jehová ex tzeʼn in nonin jlu kyiʼj?

10 Jun techel, jun rat in nel tnikʼa tiʼj qa ax «yol» in yolin erman tiʼj ik tzeʼn teya: aju yol «tuj tumelxix» tiʼj axix tok (Sof. 3:9). Toj juntl yol, kykabʼile in xi kynimane ax xnaqʼtzbʼil tiʼj Jehová, in xi kybʼiʼne qe tkawbʼil ex ax qʼuqbʼil kykʼuʼje at tiʼj ambʼil tzul ex kyiʼj junjuntl tiʼchaq. Atzun jlu mas nim toklen jaku tzʼok qojtzqiʼn tiʼj jun xjal, tuʼnju in nonin qiʼj tuʼn tok qeʼ qkʼuʼj tiʼj ex tuʼn jlu jaku ten qamiwbʼil te jumajx.

11 Mintiʼ in qo ikʼ tibʼaj aj t-xi qqʼamaʼn qa ateʼ tbʼanel tamiwoya noq tuʼnju o tzʼoka te tmajen Jehová. Ateʼ tamiwa twitz tkyaqil Txʼotxʼ, maske nya ojtzqiʼn kywitz kykyaqil tuʼna. ¿Axpe jlu jaku tzaj tqʼamaʼn jun xjal mintiʼ in najbʼen te Jehová?

IN TZAJ TQʼOʼN JEHOVÁ AMBʼIL TUʼN TKUBʼ TBʼINCHAʼNA AJU MAS TBʼANEL

12. ¿Tiʼ mas jaku bʼant tuʼna toj tajbʼebʼila te Jehová?

12 (Kjawil uʼjit Eclesiastés 11:9-12:1). ¿In nokpe tilil tuʼna tuʼn tbʼant jun ex qa mas tiʼ tuʼna toj tajbʼebʼila te Jehová? Bʼalo in nok tilil tuʼna tuʼn tjaw tuʼjina Tyol Dios tkyaqil qʼij, tuʼn taqʼunana mas kyxol erman ex qa tuʼn tel tpaʼna mas ambʼil tuʼn tpakbʼana. Noq tiʼxku in bʼant tuʼna, ¿in tzalaja tiʼj taqʼuna otoq bʼant ex aj ttzaj kyqʼamaʼn txqantl teya qa tbʼanel taqʼuna in bʼant? Qʼuqli qkʼuʼje tiʼj qa in jaw tzalaja. In bʼaj jlu tuʼnju in kubʼ tqʼoʼna tajbʼebʼila te Jehová tnejel twitzju teya tajbʼil ik tzeʼn bʼant tuʼn Jesús (Sal. 40:8; Prov. 27:11).

13. ¿Tiquʼn mas tbʼanel tuʼn tajbʼena te Jehová ex nya tuʼn tjyona kyiʼj tiʼchaq te twitz txʼotxʼ?

13 Qa ma tzʼok tilil tuʼna tuʼn kyjapun twi t-ximbʼetza toj tajbʼebʼila te Jehová, kbʼel tnaʼna tzalajbʼil ex ktel ttxolil tanqʼibʼila. Kubʼ ttzʼibʼin apóstol Pablo jlu: «Che weʼxixe, miʼn che yukche, [moqa miʼn che yekje] kukx che aqʼnane tuj taqʼun Qajaw; porke bʼaʼn kyuʼne, aju aqʼuntl in kybʼinchaʼne te Qajaw mya noqx gan» (1 Cor. 15:58). Aʼyeju xjal in che ximen oʼkx tiʼjju te twitz txʼotxʼ ik tzeʼn tuʼn kykambʼan tiʼj nim pwaq, tuʼn tok ojtzqiʼn kywitz kyuʼn txqantl, mintiʼ in kanet axix tok tzalajbʼil kyuʼn (Luc. 9:25). Atzun jlu tqʼama Salomón. Qo xnaqʼtzan tiʼj techel kyaj tqʼoʼn. (Rom. 15:4).

14. ¿Tiʼ xnaqʼtzbʼil jaku tzʼel tiʼna tiʼjju bʼant tuʼn Salomón?

14 Kubʼ t-ximen Salomón tuʼn ttzalaj kyiʼj achbʼil te twitz txʼotxʼ tuʼntzun tel tnikʼ tiʼj qa ktel jun tbʼanel tanqʼibʼil maske ya attoq nim tpwaq ex tqʼinumabʼil (Ecl. 2:1-10). E jaw tbʼinchaʼn ja, e kubʼ tbʼinchaʼn qe tbʼanel lugar, qe parque ex noq alkyexku tiʼ kubʼ t-ximen. ¿Maspe tzalaj tuʼn jlu? Tej tkubʼ ten Salomón ximel tiʼj tkyaqilju otoq bʼant tuʼn, ax qʼamante qa noqx gan jlu ex qa mintiʼ tajbʼen (Ecl. 2:11). ¿Jakupe tzʼel tiʼna jun tbʼanel xnaqʼtzbʼil tiʼj jlu?

15. ¿Tiquʼn nim toklen tuʼn tok qeʼ tkʼuʼja tiʼj Jehová ex ik tzeʼn in tzaj tqʼamaʼn Salmo 32:8, tzeʼn kʼonil jlu tiʼja?

15 Nya taj Jehová tuʼn ttzaj tbʼisa ik tzeʼn txqantl xjal. Tuʼntzunju taj tuʼn t-xi tbʼiʼna te ex tuʼn t-xi tnimana. Tuʼn tbʼant jlu tuʼna, nim toklen tuʼn tok qeʼ tkʼuʼja tiʼj Jehová, pero mlayx tzaj tbʼisa aj tjaw tjyona jun tiʼ tuʼnju otoq tzʼok qeʼ tkʼuʼja tiʼj. Ax ikx mlayx tzikʼ tnaʼl tuʼn Jehová aju tkʼujlabʼila kbʼel tyekʼina tiʼj (Heb. 6:10). Tuʼntzunju, jyoma tumel tzeʼn tuʼn tchʼiy tokslabʼila. Iktzun tten kʼelel tnikʼa tiʼj qa tiʼjxa kʼonil tkyaqilju in tzaj tqʼamaʼn Jehová teya (kjawil uʼjit Salmo 32:8).

IN TZAJ TQʼOʼN JEHOVÁ AXIX TOK TZAQPIBʼIL TEYA

16. ¿Tiquʼn nim toklen tuʼn tok qqʼoʼn toklen tzaqpibʼil ex tuʼn tajbʼen quʼn toj tumel?

16 Kubʼ ttzʼibʼin Pablo jlu: «Jatumel taʼ t-xew Jehová, atztzun taʼ tzaqpibʼil» (2 Cor. 3:17TNM). O qo kubʼ tbʼinchaʼn Jehová tuʼn tok qkʼujlaʼn tzaqpibʼil tuʼnju ax ik te kʼujlaʼn tuʼn. Noqtzun tuʼnj, taj tuʼn tajbʼen tzaqpibʼil toj tumel tuʼna tuʼnju kxqʼuqil tiʼja. Bʼalo o tzʼok tojtzqiʼna qe kuʼxun in nok kykeʼyin kyilbʼilal xjal mintiʼ kyxbʼalun tok, in che yaẍin, in che saqchan kyiʼj saqchbʼil jaku che kyim tuʼn, in najbʼen drogra kyuʼn ex in xi kykʼaʼn nim qʼeʼn. Jakulo che tzalaj toj chʼin ambʼil, noqtzun tuʼnj, yajxitl in tzaj nim nya bʼaʼn kyiʼj: in che naqʼet tiʼj nya bʼaʼn, in tzaj kyyabʼ, axpe ikx in che kyim (Gál. 6:7, 8). In kubʼ kyximen qa tzaqpiʼn ateʼ, pero in kubʼ kysbʼun kyibʼ (Tito 3:3).

17, 18. a) ¿Tiquʼn jaku txi qqʼamaʼn qa jaku ten tzaqpibʼil qe qa ma qo nimen te Jehová? b) ¿Tiquʼn junxitl tzaqpibʼil at kye xjal toj ambʼil jaʼlo twitzju xi qʼoʼn te Adán ex Eva?

17 Atzunte qa ma txi qbʼiʼn Jehová in tzaj tiʼn tbʼanel qe. In nonin jlu tuʼn miʼn ttzaj yabʼil qiʼj ex tuʼn tkanet axix tok tzaqpibʼil quʼn (Sal. 19:7-11). Nya oʼkxju, qa ma tzʼajbʼen tzaqpibʼil toj tumel tuʼna ik tzeʼn in tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios, in xi tyekʼina te Jehová ex kye ttata qa jaku ttzaj kyqʼoʼn mas tzaqpibʼil teya. Ex in kubʼ t-ximen Jehová tuʼn ttzaj tqʼoʼn tzaqpibʼil kye tmajen toj jun tten tzʼaqli, aju in nok tqʼoʼn Xjan Uʼj tbʼi te «tzoqpibʼl [...] maʼ t-xilen» (Rom. 8:21).

18 Atzun tzaqpibʼil lu xi qʼoʼn te Adán ex Eva. ¿Jteʼ tiʼchaq el tiʼn Jehová ambʼil kye toj Tbʼanel Najbʼil? Oʼkx jun: tuʼn miʼn t-xi kywaʼn twitz jun tzeʼ (Gén. 2:9, 17). ¿Jakupe txi tqʼamaʼna qa kubʼ tqʼoʼn Jehová jun kawbʼil kyuw ex nya tzʼaqli kyibʼaj? Mlay. Junxitl qe tkawbʼil Jehová twitz nim kykawbʼil xjal in kubʼ kyqʼoʼn kyibʼaj txqantl ex in che ok ten obligaril kye tuʼn tkubʼ kybʼinchaʼn.

19. ¿Tzeʼn in qo tzaj t-xnaqʼtzaʼn Jehová ex Jesús tuʼn ten tzaqpibʼil qe?

19 In nel qnikʼ tiʼj tnabʼil Jehová tukʼilju tmod in kubʼ tyekʼin qukʼil. Mintiʼ in tzaj tqʼoʼn jun tajlal kawbʼil qe, sino in qo tzaj t-xnaqʼtzaʼn tukʼil pasens tuʼntzun tkubʼ qyekʼin kʼujlabʼil. Taj tuʼn qok lepeʼ kyiʼj nabʼil in che tzaj tqʼoʼn ex tuʼn tel qikʼun aju nya bʼaʼn (Rom. 12:9). In kanet jun tbʼanel techel quʼn tiʼj jlu tojju tchikʼbʼabʼil Jesús ex tqʼoʼn twi jun witz, tej tyolin kyiʼj tiʼchaq jaku kubʼ qbʼinchaʼn il kyuʼn (Mat. 5:27, 28). Tuʼnju a Jesús aj Kawil toj Tkawbʼil Dios, kukx tzul tqʼoʼn tbʼanel xnaqʼtzbʼil qe toj akʼaj twitz Txʼotxʼ tuʼntzun tten ax qximbʼetz ik tzeʼn te tiʼjju bʼaʼn ex tiʼjju nya bʼaʼn (Heb. 1:9). Ax ikx kʼonil qiʼj tuʼn tok qxmilal ex qxim te tzʼaqli. Ximana tiʼj: ya miʼn tzaj tajbʼila tuʼn tkubʼ tbʼinchaʼna il ex ya miʼn tzaj nya bʼaʼn tiʼja tuʼn tpaj il. Toj ambʼil aju ktel «tzoqpibʼl [...] maʼ t-xilen», aju o tzaj ttziyen Jehová teya.

20. a) ¿Tzeʼn in najbʼen tzaqpibʼil tuʼn Jehová? b) ¿Tzeʼn jaku tzʼonin qiʼj qa ma tzʼel qkanoʼn techel in kubʼ tqʼoʼn Jehová?

20 Ax tok, mlay tzaj qʼoʼn tkyaqil tzaqpibʼil qe tuʼnju kbʼel qbʼinchaʼn qe tiʼchaq tuʼn qkʼujlabʼil at tiʼj Jehová ex kyiʼj txqantl. Oʼkx in tzaj tqanin Jehová qe tuʼn tel qkanoʼn tiʼj. Maske tzaqpiʼn Jehová tiʼj tkyaqil, o kubʼ t-ximen tuʼn tkubʼ tyekʼin tkʼujlabʼil kyiʼj kykyaqil tbʼinchbʼen (1 Juan 4:7, 8). Tuʼn jlu jaku txi qqʼamaʼn qa oʼkx jaku ten axix tok tzaqpibʼil qe qa ma tzʼel qkanoʼn tiʼj Jehová.

21. a) ¿Tiʼ xi tqʼamaʼn David te Jehová? b) ¿Tiʼ qo xnaqʼtzal tiʼj toj juntl xnaqʼtzbʼil?

21 ¿In nokpe tqʼoʼna toklen tkyaqil tiʼchaq tbʼanel o tzaj tqʼoʼn Jehová teya? Ma tzʼel qnikʼ tiʼj qa in tzaj tqʼoʼn Jehová tbʼanel xnaqʼtzbʼil qe, qe tbʼanel qamiw, in tzaj tqʼoʼn ambʼil tuʼn tkubʼ qbʼinchaʼn aju tbʼanel ex in tzaj tqʼuqbʼaʼn qkʼuʼj qa tzul tqʼoʼn tzaqpibʼil axix tok qe (Sal. 103:5). Axlo tzalajbʼil in kubʼ tnaʼna ik tzeʼn te David tej tqʼama jlu: «Tzul tyekʼuna weye aju tbʼeyil chwinqlal. At nim tzalajbʼil tuʼn ntene tukʼila, at nim achbʼil tukʼila te jumajx» (Sal. 16:11). Toj juntl xnaqʼtzbʼil kʼelel qnikʼ tiʼj junjun tbʼanel qʼinumabʼil tkuʼx toj Salmo 16. Che onil jlu tiʼja tuʼn tel tnikʼa tiʼj tzeʼn jaku kanet tzalajbʼil axix tok tuʼna.