MAS te 80 abʼqʼi Diana. Ok yabʼil Alzheimer tiʼj tchmil ex tej chʼixtoq tkyim okx qʼoʼn toj jun tembʼil jatumel in che ok xqʼuqin xjal o che tijen. Ax ikx tzaj kʼixkʼoj tiʼj ermana tej tkyim kabʼe tal ex tej tok cáncer de mama tiʼj. Maske bʼaj tkyaqil jlu tiʼj, in tzaj kyqʼamaʼn erman jatumel in nok tchmon tibʼ qa in tzalajxix aj tten kyoj chmabʼil ex aj tpakbʼan.

Ajbʼen John mas te 43 abʼqʼi te ansyan in bʼet kyojele Ja te Chmabʼil. Ok tkʼujlaʼnxix toklen, pero kyaj tqʼoʼn tuʼntzun tok t-xqʼuqin jun toj tja tzaj yabʼil tiʼj, atzun jaʼlo in najbʼen toj jun kʼloj okslal jatumel in nanqʼin. Aj tok keʼyin kyuʼn erman toj jun nimaq chmabʼil, aʼyeju ojtzqiʼntoq twitz kyuʼn atxix ojtxe, in tzaj kyqʼamaʼn qa mintiʼx o chʼexpaj. Kukx in tzalaj John toj ambʼil jaʼlo.

¿Tiʼ in bʼant tuʼn Diana ex John tuʼntzun kukx kytzalaj? ¿Alkye tten kukx jaku tzalaj jun xjal maske in tzaj kʼixkʼoj tiʼj moqa in kyaj tqʼoʼn jun toklen kʼujlaʼnxix tuʼn? In tzaj ttzaqʼweʼn Tyol Dios jlu: «Qe xjal tzʼaqlxix che tzalajel tiʼj Qman» (Sal. 64:10). Tuʼn telxix qnikʼ tiʼj jlu, qo xnaqʼtzan tiʼjju in tzaj qʼonte axix tok tzalajbʼil qe ex aju mintiʼ in tzaj qʼonte.

Ateʼ junjun tiʼ in tzaj tiʼn tzalajbʼil toj qanqʼibʼil, ik tzeʼn aj qkubʼ mojeʼ, aj tul jun qkʼwaʼl moqa aj ttzaj qʼoʼn jun qoklen toj qajbʼebʼil te Dios. In qo jaw tzalaj kyuʼn tiʼchaq lu tuʼnju a Jehová o kubʼ bʼinchante mejebʼleʼn, a o tzaj qʼonte qoklen tuʼn tul qkʼwaʼl ex a in tzaj qʼonte qaqʼun toj ttnam (Gén. 2:18, 22; Sal. 127:3; 1 Tim. 3:1).

Noqtzun tuʼnj, at junjun tiʼchaq oʼkx jaku qo tzalaj kyuʼn toj chʼin ambʼil. Bʼisbʼajilxix tuʼnju jaku kyim chmilbʼaj moqa xuʼjilbʼaj, moqa jaku pon kykʼuʼj tiʼj juntl xjal (Ezeq. 24:18; Os. 3:1). Bʼalo mintiʼ in che nimen kʼwaʼl te kytat ex te Dios, axpe ikx at maj il tiʼj tuʼn kyex lajoʼn toj ttnam Jehová. Jun techel, mintiʼ e ajbʼen tkʼwaʼl Samuel toj tumel te Jehová, atzunte aj kawil David kubʼ tbʼinchaʼn jun matij il ex tuʼn jlu tzaj nim nya bʼaʼn toj tja (1 Sam. 8:1-3; 2 Sam. 12:11). Kyuʼn tiʼchaq lu  ya mintiʼ in qo tzalaj sino in tzaj kyiʼn kʼixkʼoj qiʼj.

Chʼixmi ax jlu in bʼaj kyukʼil qoklen toj qajbʼebʼil te Jehová, jaku che kyaj qqʼoʼn tuʼn tpaj yabʼil, kyuʼn qe toj qja moqa tuʼn jun chʼixpubʼil toj ttnam Jehová. Ateʼ nim erman o kyaj kyqʼoʼn kyoklen in tzaj kyqʼamaʼn qa kukx in tzaj kynaʼn aju tzalajbʼil tzaj tqʼoʼn jlu kye.

Nya kwest tuʼn tel qnikʼ tiʼj qa aʼyeju tiʼchaq lu noq chʼin ambʼil jaku qo tzalaj kyuʼn. Pero aju techel kyaj tqʼoʼn Samuel, David ex junjuntl tmajen Dios, in tzaj kyyekʼin qa at juntl tzalajbʼil kukx in ten, axpe ikx aj kyul chʼixpubʼil moqa aj qok weʼ kywitz nya bʼaʼn.

Ojtzqiʼntoq tuʼn Jesús tiʼ aju axix tok tzalajbʼil. Tej tanqʼin toj kyaʼj, ten tbʼanel tanqʼibʼil. Tuʼntzunju tqʼama jlu: «Tkyaqil qʼij o tzalaj [Jehová] wiʼje ex kukx in chin tzalaje twitz» (Prov. 8:30). Pero tej tul tzalu twitz Txʼotxʼ, at maj ok weʼ kywitz nya bʼaʼn kyuwxix. Maske ikju, kukx tzalaj tuʼn tbʼant tajbʼil Ttat tuʼn (Juan 4:34). ¿Tiʼ onin tiʼj tuʼn tikʼx taʼw kʼixkʼoj tuʼn tej chʼixtoq tkyim? In tzaj tqʼamaʼn Xjan Uʼj jlu: «Ikʼx tuʼn twitz crus tuʼn tkambʼante jun tzalajbʼil otoq tzaj yekʼun te» (Heb. 12:2). Qo xnaqʼtzan tiʼj kabʼe tiʼ tqʼama Jesús tiʼj axix tok tzalajbʼil.

Jun maj, in che tzalaj qeju 70 t-xnaqʼtzbʼen Jesús tej kymeltzʼaj pakbʼal tuʼnju otoq che bʼant milagr kyuʼn, ik tzeʼn tej tex kylajoʼn qe juʼẍ toj kyxmilal xjal. Xitzun tqʼamaʼn Jesús kye: «Miʼn che jaw tzalaje tuʼnju in che nimanjtze kyuʼn juʼẍ, oʼkx che tzalajxe tuʼnju tzʼibʼan kybʼiye tuj kyaʼj» (Luc. 10:1-9, 17, 20). Ax tok, aj ttzaj qʼoʼn jun qoklen toj qajbʼebʼil te Dios in qo jaw tzalaj tuʼn, noqtzun tuʼnj, aju tuʼn qxi tkʼamoʼn Jehová atzunju mas nim toklen ex in tzaj tqʼoʼn axix tok tzalajbʼil qe.

Toj juntl maj, akux in xnaqʼtzan Jesús kye nimku xjal, jaw tqʼajqʼajel twiʼ jun xuʼj aj Judiy ex tqʼama qa in tzalajxixlo ttxuʼ tbʼanel aj xnaqʼtzal lu tiʼj. Pero xi tqʼamaʼn Jesús te: «Mikʼ ttenju, mas at tzalajbʼil kye qeju in xi  kybʼiʼn tyol Dios ex in xi kyniman» (Luc. 11:27, 28). In che jaw tzalaj txubʼaj qa ateʼ tbʼanel kyal. Noqtzun tuʼnj, mas in che tzalaj qa in che nimen te Jehová ex qa at jun tbʼanel kyamiwbʼil tukʼil.

Oʼkx jaku kanet axix tok tzalajbʼil quʼn aj tel qnikʼ tiʼj qa in qox tkʼamoʼn Jehová. Ax tok, mintiʼ in qo tzalaj aj kytzaj nya bʼaʼn qiʼj, pero nya kyuʼn jlu ya mlay qo tzalaj. Sino mas in qo tzalaj aj kyikʼx quʼn ex qa ma qo ten tzʼaqli twitz Jehová (Rom. 5:3-5). Bʼaʼn tuʼn ttzaj qnaʼn qa ax ikx in tzaj tqʼoʼn Jehová xewbʼaj xjan kye qeju in nok qeʼ kykʼuʼj tiʼj, ex aju in tzaj tqʼoʼn xewbʼaj xjan aju tuʼn qtzalaj (Gál. 5:22). Tuʼntzunju in tzaj qʼamaʼn toj Salmo 64:10 jlu: «Qe xjal tzʼaqlxix che tzalajel tiʼj Qman».

Tkyaqil jlu in tzaj tyekʼin tiquʼn kukx e tzalaj Diana ex John, aʼyeju xqo yolin kyiʼj kyoj tnejel taqikʼ, tej kyok weʼ kywitz nya bʼaʼn. In tzaj tqʼamaʼn Diana jlu: «O chin pone klol wibʼe tukʼil Jehová ik tzeʼnx in bʼant tuʼn jun kʼwalbʼaj kyukʼil ttat». Ax ikx tqʼama: «In kubʼ nnaʼne qa o tzʼonin Dios wiʼje tuʼn kukx ntzalaje aj npakbʼane». Atzunte John kukx ok tilil tuʼn tuʼn tpakbʼan tej otoqxi kyaj tqʼoʼn toklen te ansyan in bʼet kyojele Ja te Chmabʼil. In tzaj tqʼamaʼn tiʼ onin tiʼj: «Atxix toj 1998 tej ttzaj qʼoʼn woklene tuʼn woke te aj xnaqʼtzal tiʼj Xnaqʼtzbʼil kye Onil kye ansyan, o tzʼok tilil wuʼne tuʼn nxnaqʼtzane mas». Ax ikx tqʼama alkye kymod ten tukʼil t-xuʼjil: «Nya kyuw o tzʼel qeye tuʼn qajbʼene te Jehová tuʼnju ok tilil quʼne tuʼn tkubʼ qbʼinchaʼne alkyexku aqʼuntl tzaj tqanin qeye. Bʼant tkyaqil quʼne tuʼn tkyaqil qkʼuʼje».

Ax ikx o tzʼel kynikʼ txqantl erman tiʼj qa axix tok qe yol tkuʼx toj Salmo 64:10. Qo ximen tiʼj jun mejebʼleʼn ajbʼen mas te 30 abʼqʼi toj Betel te Estados Unidos ex tzaj qʼoʼn kyoklen te precursor especial. In tzaj kyqʼamaʼn jlu: «Aj t-xi tnajsaʼna jun tiʼ kʼujlaʼnxix tuʼna, toj tumel tuʼn ttzaj tbʼisa. Pero nya tuʼn jlu kbʼisela te jumajx». Jun rat naj xi tzyet kypakbʼan kyukʼil erman jatumel e ajbʼen. Ax ikx in tzaj kyqʼamaʼn: «O naʼne Dios kyiʼj junjun tiʼ. Aj tok qkeʼyine alkye tten e tzaj ttzaqʼweʼn Jehová qnaʼj Diose, tzaj tqʼuqbʼaʼn qkʼuʼje ex o tzalaje tuʼn. Tej tikʼ chʼin ambʼil otoqxi qo pone toj kʼloj okslal, e ok txqantl erman te precursor. Ax ikx, o tzalaje tej t-xi qqʼoʼne xnaqʼtzbʼil kye kabʼe xjal ok tilil kyuʼn».

Ax tok, at maj kwest tuʼn kukx qtzalaj tuʼnju kpol ambʼil jatumel tzul qbʼis. Pero in tzaj tqʼuqbʼaʼn Jehová qkʼuʼj kyuʼn yol tkuʼx toj Salmo 64:10. Maske in qo kubʼ numj, jaku tzʼok qeʼ qkʼuʼj qa kukx che tzalajel qeju «xjal tzʼaqlxix [...] tiʼj Qman» Dios. Toj juntl yol, noq tiʼxku jaku bʼaj qiʼj, kukx qo tzalajel qa kukx ma qo ajbʼen Jehová. Ex in qo ayon tuʼn tjapun twi ttziybʼil tiʼj «jun akʼaj kyaʼj ex jun akʼaj txʼotxʼ». Tojtzun ambʼil lu, che okel tmajen Dios te tzʼaqli ex che tzalajel te jumajx tiʼj tkyaqilju kbʼantel tuʼn Jehová (Is. 65:17, 18).

Qo ximen tiʼj jlu: ktel tbʼanel qanqʼibʼil ex tkyaqil qʼij qo jawel weʼ tukʼil nim qipumal. Ya mlay tzaj qnaʼn tkyaqil nya bʼaʼn ok bʼinchaʼn qiʼj moqa tzaj qbʼis tuʼn. In tzaj ttziyen Jehová qa «aju o bʼaj te tjaqʼxi kʼikʼel tnaʼl ex mi aʼl jun ktzajel naʼntl te». Ex tuʼnju che jawil anqʼin xjal, qo tel juntl maj kyukʼil toj qja o che kyim. Nim millón xjal kbʼel kynaʼn ax tzalajbʼil ik tzeʼn kubʼ kynaʼn ttat tal txin te 12 abʼqʼi jaw anqʼin tuʼn Jesús (Mar. 5:42). Ex kpol qʼij jatumel che okel xjal te tzʼaqli, aqeju che anqʼil twitz Txʼotxʼ ex che tzalajel tiʼj Jehová te jumajx.