Tuʼn qxiʼ toj xnaqʼtzbʼil

Tuʼn qikʼx atz jatumel ta tajlal xnaqʼtzbʼil

«In tzaj tqʼoʼn tipun aju xjal sikni»

«In tzaj tqʼoʼn tipun aju xjal sikni»

Taqikʼ Tyol Dios te abʼqʼi 2018: ‹Aqeju qʼuqli kykʼuʼj tiʼj Jehová, kukx ktzajel qʼoʼn kyipun› (IS. 40:31).

BʼITZ: 23 EX 51

1. a) ¿Alkyeqe nya bʼaʼn in qo ok weʼ twitz? b) ¿Tiquʼn in kubʼ tnaʼn Jehová nim tzalajbʼil kyiʼj tmajen kukx in che ajbʼen te? (Qʼonka twitza kyiʼj tnejel tilbʼilal).

IK TZEʼN ojtzqiʼn quʼn, toj ambʼil jaʼlo at nim nya bʼaʼn. Aqeye erman at qkʼujlabʼile kyiʼje, ojtzqiʼn quʼne qa ateʼ junjun kyeye tok jun matij yabʼil tiʼj. Junjuntl in che xqʼuqin kyiʼj toj kyja ma che tijen, maske ax ikx kye ya chʼix kytijen. Atzun junjuntl in nok tilil kyuʼn tuʼn t-xi kyqʼoʼn qe tiʼchaq kye toj kyja, maske mintiʼ in kubʼ kyximen tuʼn t-xi kyqʼoʼn qʼinumabʼil kye, sino oʼkx aju at tajbʼen. Ax ikx ojtzqiʼn quʼne qa ateʼ junjun nya oʼkx in che ok weʼ twitz jun nya bʼaʼn, sino twitz nim nya bʼaʼn toj junx ambʼil. Tuʼn tkyaqil jlu in bʼaj kynajsaʼne ambʼil, kypwaqe ex kyipumale. Maske in che ikʼe toj tkyaqil jlu, kukx at qʼuqbʼil kykʼuʼje kyiʼj ttziybʼil Jehová tiʼj jun tbʼanel ambʼil tzul. In kubʼ tnaʼn Jehová nim tzalajbʼil kyiʼje.

2. a) ¿Alkye tten in tzaj tqʼuqbʼaʼn Isaías 40:29 qkʼuʼj? b) ¿Alkye nya bʼaʼn jaku bʼant quʼn?

2 Maske ikju, ¿in kubʼpe tnaʼna qa ya mintiʼ tipumala tuʼn kyikʼx nya bʼaʼn tuʼna? Qa ikju, nya oʼkx teya in kubʼ tnaʼna jlu. In yolin Tyol Dios kyiʼj nim tmajen Jehová te ambʼil ojtxe, aqeju kubʼ kyximen qa ya mlaytoq che ex twitz nya bʼaʼn (1 Rey. 19:4; Job 7:7). Pero mintiʼ xi kyqʼoʼn ambʼil tuʼn kysikt, sino xi kyqanin kyipumal te Jehová. Mintiʼ tzaj kybʼis tuʼn Jehová tuʼnju in xi «tqʼoʼn tipun aju xjal sikni» (Is. 40:29). Noqtzun tuʼnj, bʼisbʼajil tuʼnju ateʼ junjun tmajen Jehová toj ambʼil jaʼlo in kubʼ kyximen qa aju mas bʼaʼn jaku bʼant kyuʼn tuʼn kyex twitz nya bʼaʼn, aju qa «ma che ajlan chʼin toj axix tok», in nok kyqʼoʼn kyajbʼebʼil te Jehová ik tzeʼn jun iqtz ex nya te jun kʼiwlabʼil. Tuʼntzunju, ya mintiʼ in nel kypaʼn ambʼil tuʼn kyuʼjin tiʼj Tyol Dios, tuʼn kyxiʼ kyoj chmabʼil ex tuʼn kyex pakbʼal, ex atzun taj Satanás tuʼn tbʼant kyuʼn.

3. a) ¿Tiʼ kbʼantel quʼn tuʼntzun miʼn t-xi qqʼoʼn ambʼil te Satanás tuʼn tbʼaj qipumal? b) ¿Tiʼ qo xnaqʼtzal tiʼj toj xnaqʼtzbʼil lu?

3 Ojtzqiʼn tuʼn Satanás qa in ten qipumal qa atz tok qwiʼ tiʼj qajbʼebʼil te Jehová. Ex nya taj tuʼn tten qipumal. Tuʼntzunju, aj tkubʼ tnaʼna qa ya mintiʼ tipumal t-xmilala ex t-ximbʼetza, miʼn tzʼel tpan tibʼa tiʼj Jehová, sino mas txi laqʼeʼya ttxlaj. Bʼaʼn tuʼn ttzaj tnaʼna qa in tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios qa tzul tqʼoʼn Jehová qipun ex tzul tkyuwsaʼn qkʼuʼj (1 Ped. 5:10; Sant. 4:8). Toj xnaqʼtzbʼil lu, qo xnaqʼtzal tiʼj kabʼe tiʼ jaku tzʼel qʼinte ambʼil qe tuʼn qajbʼenxix te Jehová. Ax ikx qo yolil tiʼj alkye tten jaku che onin qe nabʼil in tzaj tqʼoʼn Tyol Dios qiʼj tuʼntzun kukx tikʼx quʼn. Naʼmxtoq qxnaqʼtzan tiʼj, tnejel bʼaʼn tuʼn tok qqʼoʼn qwiʼ tiʼjju in tzaj tqʼamaʼn Isaías 40:26-31, aju in tzaj tyekʼin qe alkye tten in tzaj tqʼoʼn Jehová qipumal.

‹AQEJU QʼUQLI KYKʼUʼJ TIʼJ JEHOVÁ, KUKX KTZAJEL QʼOʼN KYIPUN›

4. ¿Tiʼ xnaqʼtzbʼil jaku tzʼel qiʼn tiʼj Isaías 40:26?

4 (Kjawil uʼjit Isaías 40:26). Mintiʼ jun xjal o bʼant tuʼn tuʼn tajlet tkyaqil qe cheʼw tuʼn. In kubʼ kyximen xjal o tzʼetz nim kyxnaqʼtzbʼil qa oʼkx toj qgalaxia, aju Vía Láctea, atlo jun 400 mil millón cheʼw toj. Ex tok tbʼi teyele junjun cheʼw tuʼn Jehová. ¿Tiʼ xnaqʼtzbʼil jaku tzʼel qiʼn tiʼj jlu? Qa in nok tkwentin Jehová qe tbʼinchbʼen mintiʼ kychwinqlal, ¿tiʼtzun t-ximbʼetz at tiʼja aj tajbʼena te tukʼil kʼujlabʼil ex nya tuʼnju o bʼaj tbʼinchaʼn teya tuʼn tbʼant tuʼna? (Sal. 19:1, 3, 14). Ojtzqiʼnxixa tuʼn Qtat at toj kyaʼj. Tqʼama Jesús jlu: «Ax ikx kyeye, tkyaqil ttzmal kywiʼye ajlaʼmaj» (Mat. 10:30). Ex jun kyxol qeju aj tzʼibʼil kyiʼj bʼitz tqʼama jlu: «Qeju mintiʼ kypaltil, kwentin qe tuʼn Qman» (Sal. 37:18). Toj juntl yol, ojtzqiʼn tuʼn Jehová qe joybʼil in nok weʼya twitz ex jaku tzaj tqʼoʼn tipumala tuʼn tikʼx tkyaqil jlu tuʼna.

5. ¿Tiquʼn jaku tzʼok qeʼ qkʼuʼj tiʼj qa tzul tqʼoʼn Jehová qipumal?

5 (Kjawil uʼjit Isaías 40:28). Atz in tzaj tkyaqil ipumalj tukʼil Jehová. Jun techel, ximana tiʼj ipumalj in xi tqʼoʼn Jehová te Qʼij. Aju xjal aj tzʼibʼil kyiʼj kyxnaqʼtzbʼil científico, aju David Bodanis tbʼi, tzaj tchikʼbʼaʼn qa toj tkyaqil segundo in nel nim ipumalj tiʼj Qʼij ex in nok jlu ik tzeʼn nim mil millón bombas atómicas. Juntl xjal in jyon tqanil, kubʼ t-ximen qa aju ipumalj in tzaj tqʼoʼn Qʼij toj jun segundo, jaku kanin jlu tuʼn tajbʼen kyuʼn xjal te tkyaqil twitz Txʼotxʼ toj jun 200,000 abʼqʼi. Qa in xi tqʼoʼn Jehová ipumalj te Qʼij, ¿alkye jun jaku kubʼ ximente qa mlay bʼant tuʼn tuʼn ttzaj tqʼoʼn qipumal tuʼn qex twitz tkyaqil nya bʼaʼn?

6. a) ¿Tiquʼn tqʼama Jesús qa nya kwest tuʼn t-xi qiʼn tyuw? b) ¿Alkye tten in nonin qiʼj aj tel qnikʼ tiʼj?

6 (Kjawil uʼjit Isaías 40:29). In tzaj tiʼn nim tzalajbʼil toj qanqʼibʼil qa in qo ajbʼen te Jehová. Xi tqʼamaʼn Jesús jlu kye t-xnaqʼtzbʼen: «Kyiqanxe nyuwiye». Ex tqʼamatl jlu: «Oktzun knetel jun ojlabʼl kyuʼne te kyanmiye» (Mat. 11:28-30). Ax tok qeju yol lu. At maj in kubʼ qnaʼn siktleʼn aj in qoʼx kyoj chmabʼil ex pakbʼabʼil. Ajtzun qmeltzʼaj, in kubʼ qnaʼn qa at mas qipun ex qa bʼantni qten tuʼn kyikʼx nya bʼaʼn quʼn. Jaku tzʼok qeʼ qkʼuʼj tiʼj qa nya kwest tuʼn t-xi qiʼn tyuw Jesús.

7. Qʼamantza jun techel jatumel in tzaj tyekʼin qa ax tok qeju yol in che kanet quʼn toj Mateo 11:28-30.

7 Qbʼinx aju in nikʼ tiʼj jun ermana aju in kubʼ tnaʼn siktleʼn toj tkyaqil ambʼil, at depresión tiʼj ex noq in choʼn twiʼ. Tuʼn jlu jaku tzʼel qnikʼ tiʼj qa at maj kwest tuʼn t-xiʼ kyoj chmabʼil. Noqtzun tuʼnj, jun qʼij tej otoq tzʼok tilil tuʼn tuʼn t-xiʼ toj chmabʼil, kubʼ ttzʼibʼin jlu: «In yolintoq chikʼbʼabʼil tiʼj bʼis. Etz tqʼamaʼn erman tchikʼbʼabʼil tukʼil tbʼanel yol ex kubʼ tnaʼn aju in kubʼ nnaʼne, ex tuʼntzunju etz taʼl nwitze. El nnikʼe tiʼj qa aju lugar jatumel tuʼn ntene, atzun kyoj chmabʼil». Nim jaw tzalaj ermana tuʼnju ok tilil tuʼn tuʼn t-xiʼ toj chmabʼil.

8, 9. ¿Alqiʼj yolin Pablo tej tqʼama qe yol, «porke ik tzaʼn qa mintiʼ wipune, mas wipumale in tzaj tqʼoʼn»?

8 (Kjawil uʼjit Isaías 40:30). Noq alkyexku tbʼanel tiʼchaq jaku bʼant quʼn, at junjun mlay bʼant quʼn tuʼn qex qipumal. Qkyaqilx jaku tzʼel qiʼn jun xnaqʼtzbʼil tiʼj jlu. Qo ximen tiʼj apóstol Pablo. Maske jakutoq bʼant nim tiʼchaq tuʼn, mlaytoq bʼant tkyaqil tuʼn aju tajtoq tuʼn tbʼant. Tej t-xi tqʼamaʼn te Jehová aju tzaj bʼaj tkʼuʼj tiʼj, tzaj ttzaqʼweʼn jlu te: «Ik tzaʼn mintiʼ tipuna, mas in tzʼaqet tipumala wuʼne». El tnikʼ Pablo tiʼj jlu ex tqʼama: «Porke ik tzaʼn qa mintiʼ wipune, mas wipumale in tzaj tqʼoʼn» (2 Cor. 12:7-10). ¿Alqiʼj in yolintoq?

9 El tnikʼ Pablo tiʼj qa mlaytoq bʼant nim tiʼchaq tuʼn qa mintiʼ ma tzʼonin Jehová tiʼj. Jakutoq txi tqʼoʼn xewbʼaj xjan tipumal aj tkubʼ tnaʼn qa ya mintiʼ tipun. Ex nya oʼkxju, ax ikx jakutoq txi t-xnaqʼtzaʼn tuʼn kybʼant junjun tiʼchaq tuʼn, aju mlayx bʼant tuʼn tuʼn tex tipumal. Axju in bʼaj qiʼj. Jaku tzʼok qeʼ qkʼuʼj tiʼj qa jaku ten nim qipumal noq tuʼn tipumal Jehová.

10. ¿Alkye tten onin Jehová tiʼj David tuʼn tex kywitz nya bʼaʼn?

10 Kubʼ tnaʼn aj bʼitzil David nim maj tipumal xewbʼaj xjan. Kubʼ ttzʼibʼin jlu: «Tuʼnju onin qine tuʼna, chin okel tzoqpaje kyiʼj qe aj qʼoj wiʼje, ex chin okexe twi muro tok tiʼjele kytanmi» (Sal. 18:29). Aqeju aj qʼoj qiʼj, atzun qe nya bʼaʼn in che tzaj ex at maj in che ok ik tzeʼn jun muro toj qwitz ex mlay qo ex kywitz qjunalx. Il tiʼj tuʼn tonin Jehová qiʼj.

11. ¿Alkye tten in nonin xewbʼaj xjan qiʼj aj qok weʼ twitz nya bʼaʼn?

11 (Kjawil uʼjit Isaías 40:31). Aj in che jaw lipen tʼiw twitz kyaʼj ex aj tbʼaj kybʼinchaʼn kyten tuʼn kypon najchaq, mintiʼ in bʼant jlu kyuʼn tuʼn kyex kyipumal. Aju tqan kyqʼiqʼ meqʼmaj, in xi tqʼoʼn ipumalj kye ex tuʼn jlu mintiʼ in bʼaj kynajsaʼn kyex kyipumal. Tuʼntzunju, aj tok weʼya twitz jun nya bʼaʼn kwest, bʼant tuʼn ttzaj tnaʼna qe tʼiw. Kubʼsana twitz Jehová tuʼn ttzaj tqʼoʼn tipumala tuʼn «Xewbʼaj Xjan» (Juan 14:26). Ex bʼaʼn tuʼn ttzaj tnaʼna qa jaku txi tqanina toj alkyexku ambʼil at tajbʼen teya, toj 24 or te qʼij. Qo ximen tiʼj jun ambʼil jatumel il-lo tiʼj tuʼn t-xi qqanin nim onbʼil te Jehová: aj ttzaj jun nya bʼaʼn qxol tukʼil jun erman. ¿Tiquʼn jaku bʼaj jlu?

12, 13. a) ¿Tiquʼn in che tzaj nya bʼaʼn qxol kyukʼil erman? b) ¿Tiʼ xnaqʼtzbʼil in tzaj tqʼoʼn qe tiʼj Jehová tiʼjju ikʼ toj tanqʼibʼil José?

12 In che tzaj nya bʼaʼn qxol kyukʼil erman tuʼnju qkyaqilx aj il qoʼ. Tuʼntzunju, jaku kubʼ qnaʼn nya bʼaʼn tuʼn tbʼinchbʼen jun erman ex qa tuʼn jun tyol. Ax ikx jaku kubʼ qbʼinchaʼn jun tiʼ ex jaku txi qqʼamaʼn jun tiʼ aju jaku kubʼ kynaʼn txqantl nya bʼaʼn tuʼn. Jaku tzʼok jlu te jun ax tok joybʼil toj qanqʼibʼil. Ik tzeʼn toj alkyexku juntl ambʼil, in tzaj tqʼoʼn Jehová ambʼil tuʼn tkubʼ qyekʼin qa kukx qo ajbʼel te ex tuʼn t-xi qxnaqʼtzan qibʼ tuʼn qaqʼunan junx kyukʼil qeju in che ok tkʼujlaʼn Jehová maske aj il qe.

Mintiʼ kyaj ttzaqpiʼn Jehová José, ax ikx teya mlay kyaj tzaqpiʼna tuʼn. (Qʼonka twitza tiʼj taqikʼ 13).

13 Mintiʼ in nel tiʼn Jehová ambʼil tuʼn kyikʼ tmajen toj joybʼil, ex atzun in tzaj tyekʼin aju ikʼ toj tanqʼibʼil José. Tej tzmatoq kuʼxun, xi qʼiʼn toj tnam Egipto kyuʼn ttzik junx kytat tukʼil ex xi kʼayin ik tzeʼn jun majen tuʼnju tzaj kyqʼoj tiʼj (Gén. 37:28). Jaku txi qqʼamaʼn qa kubʼ tnaʼn Jehová bʼis tej tok tqʼoʼn twitz tiʼj yajbʼil tzaj tiʼj tamiw, aju José, jun xjal tzʼaqli. Noqtzun tuʼnj, mintiʼ onin tiʼj toj ambʼil aju, ax ikx mintiʼ bʼant tuʼn tej tok qʼoʼn tpaj José qa tajtoq tuʼn tkubʼ tviolarin t-xuʼjil Potifar ex okx qʼoʼn toj cárcel. ¿Kyajpe ttzaqpiʼn Jehová José? Mintiʼ. In tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios qa «tkyaqil aju in bʼant tuʼn bʼaʼn nneʼla» tuʼn tonbʼil Jehová (Gén. 39:21-23).

14. ¿Tiʼ tbʼanel jaku tzaj tiʼj qamiwbʼil tukʼil Jehová ex tiʼj qxmilal qa ma kyaj qtzaqpiʼn qʼoj?

14 Qo xnaqʼtzan tiʼj juntl techel. Nya nim xjal o tzikʼx yajbʼil kyuʼn ik tzeʼn juntl tamiw Jehová, aju David. Noqtzun tuʼnj, mintiʼ xi tqʼoʼn ambʼil tuʼn tkubʼ tiʼj tuʼn qʼoj. Kubʼ ttzʼibʼin jlu: «Kolinxa qʼoj ex kolinxa tuʼn ttzaj tloʼch tkʼuʼja; miʼn jaw qʼojla, porke tuʼntzun jlu in xiʼ jun yol tuj tilil» (Sal. 37:8). Aju tiquʼn mas nim toklen tuʼn tkyaj qtzaqpiʼn qʼoj, aju tuʼn tel qkanoʼn tiʼj Jehová tuʼnju «mintiʼ in kubʼ tqʼoʼn qkastiw ik tzaʼn kyajlal qil» (Sal. 103:10). Ex qa ma kyaj qtzaqpiʼn qʼoj, jaku tzaj tiʼn tbʼanel tiʼj qxmilal. Jaku tzaj yabʼil qiʼj tuʼn qʼoj ik tzeʼn aj ya mlay bʼet qchkʼel toj tumel, jaku maqset qxew, jaku tzaj yabʼil tiʼj qhígado, tiʼj páncreas ex nya toj tumel in naqʼunan qkʼuʼj aj qxiʼ toj tzʼalbʼil. Aj ttzaj qqʼoj, mintiʼxix in qo ximen toj tumel, jaku kubʼ qnaʼn bʼis ex junjuntl nya bʼaʼn. Ex in tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios «qa cheʼw qwiʼ jun chwinqlal te qxmilal» (Proverbios 14:30, XT). Tuʼntzunju, qa at jun erman ma tbʼincha jun tiʼ ex in kubʼ qnaʼn bʼis tuʼn, ¿tiʼ kʼonil qiʼj tuʼn tbʼant qten tukʼil? Aju qa ma che kubʼ qqʼoʼn toj xnaqʼtzbʼil qeju nabʼil in tzaj tqʼoʼn Tyol Dios.

AJ TTZAJ QBʼIS KYUʼN ERMAN

15, 16. ¿Tiʼ jaku bʼant quʼn qa at jun ma tzʼok bʼinchante jun nya bʼaʼn qiʼj?

15 (Kjawil uʼjit Efesios 4:26). Mintiʼ in qo jaw labʼin tiʼj aj tok kybʼinchaʼn xjal nya okslal nya bʼaʼn qiʼj. Pero qa ma tzaj qbʼis tuʼn jun erman ex qa tuʼn jun toj qja, jaku tzaj tiʼn nim nya bʼaʼn qiʼj. Ex qa in kubʼ qximen qa mlay tzikʼ tnaʼl quʼn aju otoq bʼaj. ¿Kukxpe kxel qkʼuʼn qʼoj toj qanmi toj nim abʼqʼi? ¿Moqa kxel qbʼiʼn aju in tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios qa bʼaʼn tuʼn t-xi qbʼinchaʼn naj tiʼj nya bʼaʼn? Qa mas ambʼil ma tzikʼ tuʼn t-xi qbʼinchaʼn tiʼj jun nya bʼaʼn, mas kwest kbʼantel qten tukʼil juntl.

16 Ximana tiʼj qa otoq tzʼok tbʼinchaʼn jun erman nya bʼaʼn tiʼja ex mintiʼ in nikʼ tnaʼl tuʼna aju otoq bʼaj. ¿Tiʼ kʼonil tiʼja tuʼn tbʼant ttena tukʼil? Tnejel, naʼna Dios tuʼn tkyaqil tanmiya ex qaninxa te Jehová tuʼn tonin tiʼja tuʼn tyolina toj txubʼtxaj tukʼil erman. Bʼaʼn tuʼn ttzaj tnaʼna qa ax ikx te o tzʼok te tamiw Jehová ex kʼujlaʼn tuʼn (Sal. 25:14). In kubʼ tyekʼin Jehová tkʼujlabʼil kyiʼj tamiw ex taj tuʼn tbʼant ax jlu quʼn (Prov. 15:23; Mat. 7:12; Col. 4:6). Ax ikx ximana tiʼj alkye yol kxel tqʼamaʼna. Miʼn kubʼ t-ximen naja qa ximen maj tuʼn erman tuʼn tok tbʼinchaʼn nya bʼaʼn tiʼja, sino tbʼanel qa ma ximana tiʼj tiquʼn xbʼant tuʼn. Ax ikx, bʼaʼn tuʼn tkubʼ ttziyena qa axlo ikx teya at tpaj tiʼj nya bʼaʼn. Jaku txi tzyet tuʼn tyolina ik tzeʼn jlu: «Bʼalo nya kyuw weye nkʼuʼj, pero, tej tyolina wukʼile ew, kubʼ nnaʼne jlu ex jlu». Qa mintiʼ ma bʼaj ik tzeʼn ximen maj tuʼna, jyonxa juntl ambʼil tuʼntzun tbʼant ttena tukʼil erman. Akux in pon ambʼil jlu, qaninxa te Jehová tuʼn t-xi tkʼiwlaʼn erman ex qaninxa te tuʼn tonin tiʼja tuʼn tok tqʼoʼn twitza kyiʼj tbʼanel tmod erman ma tzʼok bʼinchante nya bʼaʼn tiʼja. Noq tiʼxku jaku bʼaj, jaku tzʼok qeʼ tkʼuʼja tiʼj qa tbʼanel kʼelel toj twitz Jehová tkyaqilju kbʼantel tuʼna tuʼntzun tkambʼana tiʼj erman, aju o tzʼok te tamiw Dios.

AJ TKUBʼ QNAʼN BʼIS KYUʼN NYA BʼAʼN KUBʼ QBʼINCHAʼN OJTXE

17. a) Qa o kubʼ qbʼinchaʼn jun matij il, ¿alkye onbʼil in tzaj tqʼoʼn Jehová qe tuʼntzun tbʼant qten juntl maj? b) ¿Tiquʼn bʼaʼn tuʼn tajbʼen onbʼil lu quʼn?

17 Ateʼ junjun in kubʼ kynaʼn qa mintiʼ kyoklen tuʼn kyajbʼen te Jehová tuʼnju o kubʼ kybʼinchaʼn jun matij il. Tuʼn jlu mintiʼ in kubʼ kynaʼn tbʼanel, tzalajbʼil ex in nel tiʼn kyipumal. Tqʼama David tej tok tilil tuʼn tuʼn tkubʼ kyiʼj nya bʼaʼn t-ximbʼetz: «Tej naʼnxtoq tjatz npaʼne wile, o nnaʼye qa kyjaʼtoq tnaj nximlale tuʼnju in chin ayayane nneʼx qʼij. Porke qʼijl ex qonikʼan in kʼixbʼisanjtze tuʼna». Tbʼanel tuʼnju ex David twitz tkyaqil jlu, ik tzeʼn jun xjal at qʼuqbʼil tkʼuʼj ex ik tzeʼn tajbʼil Jehová. Ex kubʼ ttzʼibʼin jlu: «Pero jatz npaʼne wile twitza [...]; kyjaʼtzun kubʼ tnajsaʼna wile» (Sal. 32:3-5). Qa o kubʼ tbʼinchaʼna jun matij il, taj Jehová tuʼn tonin tiʼja. Noqtzun tuʼnj, il tiʼj tuʼn t-xi tkʼamoʼna onbʼil in tzaj tqʼoʼn aj tajbʼen ttnam tuʼn (Prov. 24:16; Sant. 5:13-15). Bʼinchama jlu jaʼlo, tuʼnju tiʼj jlu tok tchwinqlala te jumajx. ¿Yajtzun qa kukx in kubʼ tnaʼna nya bʼaʼn ex otoq kubʼ tnajsaʼn Jehová tila?

18. ¿Alkye tten in nonin aju ikʼ tiʼj Pablo kyiʼj qeju in kubʼ kynaʼn qa mintiʼ kyoklen tuʼn kyajbʼen te Jehová?

18 At maj kubʼ tnaʼn Pablo bʼis tuʼnju otoq kubʼ tbʼinchaʼn junjun nya bʼaʼn. El tnikʼ tiʼj jlu ex tqʼama: «Porke aqine tal chʼin qine kywitz qe mastl apostl, mya bʼaʼn qine tuʼn tok qʼoʼn nbʼiye apostl, porke e bʼaj nyajlaʼne qe okslal etzan qe tuʼn Dios». Ax ikx, tqʼamatl jlu: «Pero noq tuʼn t-xtalbʼil Dios ma chin oke apostl» (1 Cor. 15:9, 10). Xi tkʼamoʼn Jehová te Pablo maske otoq tzʼel txalpaj tnejel, ex tajtoq tuʼn tok qeʼ tkʼuʼj tiʼj jlu. Qa ax tok o tzʼajtz tiʼj tanmiya tiʼj jun nya bʼaʼn o bʼant tuʼna ex o txi tqʼamaʼna te Jehová, ex qa ax ikx kye ansyan qa il tiʼj, jaku tzʼok qeʼ tkʼuʼja tiʼj qa tzul qʼaqʼin tkʼuʼj Jehová tiʼja. Tuʼntzunju, bʼaʼn tuʼn tok qeʼ tkʼuʼja tiʼj qa o kubʼ tnajsaʼn Jehová tila ex ya miʼn ximana tiʼj (Is. 55:6, 7).

19. ¿Alkye taqikʼ Tyol Dios ma jaw jyoʼn te abʼqʼi 2018 ex tiquʼn ma jaw jyoʼn jlu?

19 Jaku qo yon tiʼj qa kxeʼl tkyaqil mas toj il akux in nul laqʼeʼ xitbʼil tiʼj tkyaqil nya bʼaʼn. Noqtzun tuʼnj, jaku tzʼok qeʼ qkʼuʼj tiʼj qa tzul tqʼoʼn Jehová onbʼil qe tuʼn kukx qex kywitz nya bʼaʼn, tuʼnju «in tzaj tqʼoʼn tipun aju xjal sikni, ex aju mintiʼ tipun in tzaj tqʼoʼn mastl tipun» (Is. 40:29; Sal. 55:22; 68:19). Toj abʼqʼi 2018, bʼaʼn tuʼn ttzaj qnaʼn qa ax tok qeju yol lu aj qpon kyoj chmabʼil ex aj tok qqʼoʼn qwitz tiʼj taqikʼ Tyol Dios te abʼqʼi toj Ja te Chmabʼil: ‹Aqeju qʼuqli kykʼuʼj tiʼj Jehová, kukx ktzajel qʼoʼn kyipun› (Is. 40:31).