Tuʼn qxiʼ toj xnaqʼtzbʼil

Tuʼn qikʼx atz jatumel ta tajlal xnaqʼtzbʼil

¿Jatumel in xi tkeʼyina?

¿Jatumel in xi tkeʼyina?

«Tiʼja in chin keʼyine Nman, ex tiʼja in chin ayone, aya in kawina tuj kyaʼj» (SAL. 123:1).

BʼITZ: 143 EX 124

1, 2. ¿Tiʼ t-xilen aju tuʼn t-xi qkeʼyin tiʼj Jehová?

IN QO anqʼin kyoj «mankbʼil tqʼijlalil» jatumel at «nim yajbʼil», ex mas kxel toj il akux in nul kanin akʼaj twitz Txʼotxʼ jatumel ktel axix tok mujbʼabʼil (2 Tim. 3:1). Tuʼntzunju nim toklen tuʼn tkubʼ qxjelin jlu: «¿Jatumel in xi nkeʼyine?», toj juntl yol, ¿jatumel in qo jyon onbʼil tuʼn qex kywitz nya bʼaʼn? Jakulo txi qtzaqʼweʼn jlu tuʼn tkyaqil qkʼuʼj: «Tukʼil Jehová». Tbʼanel qa ik qtzaqʼwebʼil.

2 ¿Tiʼ t-xilen aju tuʼn t-xi qkeʼyin tiʼj Jehová? Ex ¿tzeʼn jaku tzʼel qnikʼ tiʼj qa kukx in xi qkeʼyin tiʼj akux in qo ex kywitz nya bʼaʼn? Ma tzikʼ nim syent abʼqʼi tej tqʼama jun aj bʼitzil jniʼ toklen tuʼn t-xi qkeʼyin tiʼj Jehová tuʼntzun qjyon onbʼil tukʼil aj qok weʼ kywitz nya bʼaʼn (kjawil uʼjit Salmo 123:1-4). Ok tmojbʼaʼn aj bʼitzil jlu tukʼilju in bʼant tuʼn jun majen. Tej tqʼama qa kukx in xi tkeʼyin majen tqʼabʼ tpatrón, nya oʼkx tajtoq tuʼn tzaj tqʼamaʼn qa qʼuqli tkʼuʼj tiʼj qa tzul qʼoʼn twa ex qa kxqʼuqil tiʼj. Ax ikx tajtoq tuʼn ttzaj tqʼamaʼn qa iltoq tiʼj tuʼn t-xi tkeʼyin majen aju in bʼant tuʼn tpatrón toj tkyaqil ambʼil tuʼntzun tel tnikʼ tiʼjju taj ex tuʼn t-xi tbʼinchaʼn aju in tzaj tqanin. Chʼixme ik tzeʼn jlu, nim toklen tuʼn qxnaqʼtzan tkyaqil qʼij tiʼj Xjan Uʼj tuʼntzun tel qnikʼ tiʼj alkye t-ximbʼetz Jehová ex tuʼn t-xi qbʼin aju in tzaj tqʼamaʼn. Qa ma bʼant jlu quʼn, qo tzul tonin (Efes. 5:17).

3. ¿Alkye junjun tiʼchaq jaku tzʼel kyiʼn ambʼil qe tuʼn kukx t-xi qkeʼyin tiʼj Jehová?

3 Maske ojtzqiʼn quʼn qa nim toklen tuʼn t-xi qkeʼyin tiʼj Jehová toj tkyaqil ambʼil, at maj jaku tzʼok qqʼoʼn qwiʼ kyiʼj junjuntl tiʼchaq. Atzun jlu bʼaj tiʼj Marta, jun tbʼanel tamiw Jesús. Atz ok tqʼoʼn twiʼ kyiʼj «tichaq in bʼant tuʼn» (Luc. 10:40-42). Qa bʼaj jlu tiʼj jun xuʼj kukx in najbʼentoq te Jehová akux attoq Jesús tukʼil, mintiʼ tuʼn qjaw labʼin tiʼj qa ax jlu jaku bʼaj qiʼj. Qa ikju, ¿alkyeqe tiʼchaq jaku tzʼok qqʼoʼn qwiʼ tiʼj? Toj xnaqʼtzbʼil lu, kʼelel qnikʼ tiʼj tzeʼn jaku qo el txalpaj tuʼn kybʼinchbʼen txqantl. Ax ikx kʼelel qnikʼ tiʼj tiʼ jaku bʼant quʼn tuʼn kukx tok qqʼoʼn qwitz tiʼj Jehová.

JUN XJAL TZʼAQLI XI TNAJSAʼN JUN TBʼANEL AMBʼIL

4. ¿Tiquʼn jaku qo jaw labʼin tuʼnju mintiʼ okx Moisés toj Txʼotxʼ Tziyen maj?

4 Qʼuqli qkʼuʼj tiʼj qa kukx jyon Moisés onbʼil tukʼil Jehová. Nya oʼkxju, kukx «keʼyin tiʼj ju Dios mintiʼ qʼanchaʼl» (kjawil uʼjit Hebreos 11:24-27). In tzaj qʼamaʼn toj Tyol Dios qa «mi aʼl juntl t-sanjel Dios o ten kyxol aj Israel ik tzaʼn te Moisés, twitzelku Qman o yolin tukʼil» (Deut. 34:10). Noqtzun tuʼnj, maske attoq tbʼanel tamiwbʼil tukʼil Jehová, xi tnajsaʼn ambʼil tuʼn tokx tojju Txʼotxʼ Tziyen maj (Núm. 20:12). ¿Tiquʼn xi tnajsaʼn ambʼil lu?

5-7. a) ¿Alkye nya bʼaʼn tzaj tej tzmatoq in che etz aj Israel toj Egipto? b) ¿Tzeʼn tmod Moisés kubʼ tyekʼin?

5 Chʼixtoq tikʼ kabʼe xjaw kyetzlen aj Israel toj tnam Egipto, axpe ikx naʼmxtoq kypon twi witz Sinaí, tzaj jun nya bʼaʼn. E ok ten aj Israel yolil tiʼj tiquʼn mintiʼtoq aʼ ex e ok ten yolil nya bʼaʼn tiʼj Moisés. Mas xiʼ jlu toj il, tuʼntzunju xi tqanin Moisés onbʼil te Jehová: «¿Ti che okel xjal lu wuʼne? Noq chʼixmi in chin ok xoʼne tuʼn abʼj kyuʼn» (Éx. 17:4). Tzaj tqʼamaʼn Jehová te Moisés tiʼtoq tuʼn tbʼant tuʼn: iltoq tiʼj tuʼn tok tjubʼin ttzeʼ tiʼj jun pik te Horeb, iktzun tten kʼeletztoq nim aʼ. In tzaj tqʼamaʼntl txʼolbʼabʼil jlu: «Tbʼinchatzun Moisés ikju kywitz tij xjal kyxol aj Israel». Tej tetz nim aʼ e kʼan aj Israel tiʼj tkyaqilju jaku bʼaj kyuʼn, iktzun tten kyaj nya bʼaʼn toj ttxolil (Éx. 17:5, 6).

6 In tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios qa Masah tbʼi lugar ok tqʼoʼn Moisés ex a t-xilen «Joybʼil», ax ikx ok tqʼoʼn tbʼi te Meribá ex a t-xilen «Qʼoj». ¿Tiquʼn toj tumel ok qʼoʼn kybʼi kabʼe lugar lu? «Tuʼnju kyuw jaw kyyol aj Israel tiʼj Qman, ex [...] tuʼnju ok Qman tuj malbʼil kyuʼn, ex che chi kyjaʼ: ¿Atpelo Qman qxol, ex qa mi aʼl?» (Éx. 17:7).

7 ¿Tzeʼn ela toj twitz Jehová aju bʼaj toj Meribá? Kubʼ t-ximen qa otoq che jaw meltzʼaj aj Israel ex qa mintiʼ otoq txi kybʼin tyol, nya oʼkx tiʼj Moisés (kjawil uʼjit Salmo 95:8, 9). Tuʼn jlu in nel qnikʼ qa nya bʼaʼn aju bʼant kyuʼn aj Israel. Atzunte Moisés kubʼ tbʼinchaʼn aju bʼaʼn: jyon onbʼil tukʼil Jehová ex kubʼ tbʼinchaʼn aju tzaj tqʼamaʼn.

8. ¿Tiʼ nya bʼaʼn tzaj tej chʼixtoq tbʼaj kybʼetin aj Israel tzqij txʼotxʼ?

8 Tej tikʼ junlo 40 abʼqʼi yajxitl, tej chʼixtoq tbʼaj kybʼetin aj Israel tzqij txʼotxʼ, tzaj juntl nya bʼaʼn chʼixme ik tzeʼn bʼaj tnejel. Ateʼtoq aj Israel toj juntl lugar, aju ax ikx kʼokeltoq qʼoʼn tbʼi te Meribá. Aju lugar lu nqatoq tok tiʼj Qadés, chʼixme jatumel in xi tzyet Txʼotxʼ Tziyen maj. * Toj ambʼil aju, e ok ten aj Israel yolil nya bʼaʼn juntl maj tuʼnju mintiʼtoq aʼ (Núm. 20:1-5). Noqtzun tuʼnj, toj ambʼil aju nya ax tmod Moisés kubʼ tyekʼin ik tzeʼn tnejel maj.

9. ¿Tiʼ xi tqʼamaʼn Jehová te Moisés tuʼn tbʼant tuʼn, pero tiʼ bʼant tuʼn? (Qʼonka twitza tiʼj tnejel tilbʼilal).

9 ¿Tiʼ bʼant tuʼn Moisés tej kyok ten aj Israel yolil nya bʼaʼn juntl maj? Juntl maj, jyon onbʼil tukʼil Jehová tuʼntzun ttzaj tqʼamaʼn te tiʼtoq tuʼn tbʼant tuʼn. Toj ambʼil aju, mintiʼ xi tqʼamaʼn Jehová te tuʼn tok tjubʼin twitz pik. Sino xi tqʼamaʼn te tuʼn ttzaj tiʼn ttzeʼ ex tuʼn tok tchmoʼn qe xjal tiʼjele pik tuʼntzun t-xi yolin te abʼj (Núm. 20:6-8). Pero mintiʼ xi yolin Moisés te abʼj. Aju bʼant tuʼn tzaj tqʼoj kyiʼj xjal tuʼnju otoq tzaj bʼaj tkʼuʼj ex tqʼama jlu: «Kybʼinxe, aqeye xjal mibʼan che bʼin: ¿Kʼeletzpe aʼ quʼne tuj pik lu te kykʼaye?». Yajxitl ok tjubʼin twitz pik ex nya oʼkx jun maj, sino kabʼe maj (Núm. 20:10, 11).

10. ¿Alkye tmod Jehová kubʼ tyekʼin tiʼjju bʼant tuʼn Moisés?

10 Tzaj nim tqʼoj Jehová tiʼj Moisés (Deut. 1:37; 3:26). ¿Tiquʼn tzaj tqʼoj? Atlo nim tiquʼn. Bʼalo tzaj tqʼoj tuʼnju mintiʼ kubʼ tbʼinchaʼn Moisés ik tzeʼn otoq tqʼama te.

11. Tej tok tjubʼin Moisés aju pik, ¿tiquʼn jakutoq kubʼ kyximen aj Israel qa nya tuʼn Jehová otoq bʼant milagr?

11 Qbʼinx juntl tiquʼn ex bʼalo tuʼnju jlu tzaj tqʼoj Jehová tiʼj Moisés. Toj tnejel lugar Meribá, kyuw bʼinchaʼn maj qe abʼj ex nya jun rat jakutoq che kubʼ bʼuchj. Maske kyuw jaku tzʼok jubʼin twitz abʼj, mlay kubʼ t-ximen jun xjal qa jaku tzʼetz aʼ toj. Atzunju toj tkabʼin Meribá, nya kyuw bʼinchaʼn maj qe abʼj ex jun rat jakutoq che kubʼ bʼuchj. Ex tuʼnju nya kyuw qe abʼj, attoq aʼ tjaqʼ txʼotxʼ ex jaku tzʼajbʼen kyuʼn xjal. Tej tok tjubʼin Moisés aju pik twitzju tuʼn t-xi yolin te, bʼalo kubʼ kyximen aj Israel qa tuʼnx tibʼ aʼ in netz ex nya tuʼnju bʼant jun milagr tuʼn Jehová. *

MINTIʼ XI TBʼIʼN MOISÉS TYOL JEHOVÁ

12. Qʼamantza alkye juntl tiʼ ikʼ ex bʼalo tuʼn jlu tzaj tqʼoj Jehová tiʼj Moisés ex Aarón.

12 Ax ikx ikʼ juntl tiʼ ex bʼalo tuʼn jlu tzaj tqʼoj Jehová tiʼj Moisés ex Aarón. Qbʼinx tiʼ xi tqʼamaʼn Moisés kye xjal: «¿Kʼeletzpe aʼ quʼne tuj pik lu te kykʼaye?». Tej tqʼama «quʼne», bʼalo yolin Moisés tiʼjx ex tiʼj Aarón. Aju tqʼama in tzaj tyekʼin qa mintiʼ ok tqʼoʼn toklen Jehová aju bʼinchante milagr. Jakulo txi qqʼamaʼn qa bʼaj jlu tuʼnju in tzaj tqʼamaʼn Salmo 106:32, 33: «Tzaj tqʼoj Dios kyiʼj xjal tuʼn tlaj kybʼinchbʼen mya bʼaʼn ttzi aʼ tuj Meriba, ex tuʼn kye kylaj tzaj jun mya bʼaʼn tiʼj Moisés, porke otoq bʼaj tpasens kyuʼn ex o yolin mya tuj tumel» (Núm. 27:14). * Ikju, mintiʼ jaw tnimsaʼn Moisés Jehová tiʼjju bʼant tuʼn. Ex xi tqʼamaʼn jlu te Moisés ex Aarón: «E ikʼe tibʼaj nyole» (Núm. 20:24). A jlu in tzaj tyekʼin qa kubʼ kybʼinchaʼn jun matij il.

13. ¿Tiquʼn toj tumel tbʼincha Jehová tej tel tiʼn ambʼil te Moisés tuʼn tokx toj Txʼotxʼ Tziyen maj?

13 Atoq Moisés ex Aarón nejenel te ttnam Jehová, tuʼntzunju mas nimtoq tuʼn t-xi qanin kye tiʼj kyaqʼunbʼen (Luc. 12:48). Otoqxi tzʼel tiʼn Jehová ambʼil tuʼn kyokx jun kʼloj aj Israel toj txʼotxʼ te Canaán tuʼnju mintiʼ xi kybʼiʼn tyol (Núm. 14:26-30, 34). Tuʼn jlu jaku qqʼama qa toj tumel ex qa toj ttxolil tej tqʼama Jehová te Moisés tuʼn miʼn tokx toj Txʼotxʼ Tziyen maj, tuʼnju mintiʼ xi tbʼiʼn tyol.

¿TIQUʼN TZAJ NYA BʼAʼN?

14, 15. ¿Tiquʼn mintiʼ xi tbʼiʼn Moisés tyol Jehová?

14 ¿Tiquʼn mintiʼ xi tbʼiʼn Moisés tyol Jehová? Qbʼinx juntl maj aju in tzaj tqʼamaʼn Salmo 106:32, 33: «Tzaj tqʼoj Dios kyiʼj xjal tuʼn tlaj kybʼinchbʼen mya bʼaʼn ttzi aʼ tuj Meriba, ex tuʼn kye kylaj tzaj jun mya bʼaʼn tiʼj Moisés, porke otoq bʼaj tpasens kyuʼn ex o yolin mya tuj tumel». Tiʼj Jehová e ok ten aj Israel yolil nya bʼaʼn, pero a Moisés tzaj tqʼoj tuʼn jlu. Tuʼnju mintiʼ bʼant tjakʼunte tibʼ, yolin Moisés nya toj tumel ex mintiʼ ximen tiʼjju nya bʼaʼn jakutoq tzaj tiʼj.

15 Xi tqʼoʼn Moisés ambʼil tuʼn tel txalpaj tuʼn kybʼinchbʼen txqantl ex mintiʼ xi tkeʼyin tiʼj Jehová. Kubʼ tyekʼin Moisés tbʼanel tmod tej kyjaw yolin aj Israel tnejel maj tej mintiʼtoq aʼ (Éx. 7:6). Noqtzun tuʼnj, tojju tkabʼ maj, bʼalo otoq sikt ex otoqlo tzaj bʼaj tkʼuʼj tuʼnju axju in bʼanttoq tuʼn kyukʼil aj Israel kyoj nim abʼqʼi ex mibʼantoq che bʼin qe xjal. Maslo ximen tiʼjju in kubʼ tnaʼn twitzju tuʼn tjaw tnimsaʼn Jehová.

16. ¿Tiquʼn bʼaʼn tuʼn tok qojtzqiʼn aju bʼant tuʼn Moisés?

16 Qa el txalpaj Moisés, aju tsanjel Dios tzʼaqli ex kubʼ tbʼinchaʼn il, ax jlu jaku bʼaj qiʼj. Ik tzeʼn te, ax ikx qe chʼix qokx toj tbʼanel najbʼil in tzaj ttziyen Jehová qe (2 Ped. 3:13). Mi jun qe taj tuʼn t-xi tnajsaʼn tbʼanel ambʼil lu. Noqtzun tuʼnj, qa qaj tuʼn ttzaj qkʼamoʼn kʼiwlabʼil lu, il tiʼj tuʼn kukx t-xi qkeʼyin tiʼj Jehová ex tuʼn kukx tbʼant tajbʼil quʼn (1 Juan 2:17). ¿Tiʼ xnaqʼtzbʼil in tzaj tqʼoʼn qe tej tel txalpaj Moisés?

MIʼN TXI QQʼOʼN AMBʼIL TUʼN QEL TXALPAJ NOQ TUʼN KYBʼINCHBʼEN TXQANTL

17. ¿Tiʼ kʼonil qiʼj tuʼn miʼn ttzaj qbʼis?

17 Miʼn txi qqʼoʼn ambʼil tuʼn ttzaj qbʼis. At maj aʼyex nya bʼaʼn in qo ok weʼ kywitz jun ex juntl maj. Noqtzun tuʼnj, in kanet consej lu quʼn toj Xjan Uʼj: «Miʼn qo sikt tuʼn qbʼinchante aju bʼaʼn; porke ok qkʼmaʼ t-xel ok tpon tqʼijlalil, qa mintiʼ ma qo kubʼ numj» (Gál. 6:9; 2 Tes. 3:13). Aj qok weʼ kywitz nya bʼaʼn jaku tzaj qbʼis kyuʼn moqa nim maj in tzaj nya bʼaʼn qxol tukʼil jun erman, ¿kʼokelpe qxqʼuqin qmod ex qyol? (Prov. 10:19; 17:27; Mat. 5:22). Qa in bʼaj qpasens kyuʼn txqantl, mintiʼ tuʼn taj qqʼoʼn t-xel nya bʼaʼn, noq oʼkx tuʼn tkyaj qʼoʼn toj tqʼabʼ Jehová (kjawil uʼjit Romanos 12:17-21). Kbʼantel jlu quʼn qa ma txi qkeʼyin tiʼj Jehová ex qa ma qo ayon tukʼil pasens aj t-xi tbʼinchaʼn tiʼj nya bʼaʼn toj ambʼil mas bʼaʼn toj twitz. Qa ma tzʼaj qqʼoʼn t-xel nya bʼaʼn kʼokel jlu ik tzeʼn mintiʼ in nnok qqʼoʼn toklen Jehová.

18. ¿Tiʼ il tiʼj tuʼn ttzaj qnaʼn aj kytzaj qʼoʼn tqanil qe?

18 Qqʼonkxix qwiʼ kyiʼj akʼaj tqanil in tzaj qʼamaʼn. Aj in che tzaj tqʼoʼn Jehová akʼaj tqanil ex in najbʼen ttnam tuʼn, il tiʼj tuʼn tkubʼ qbʼinchaʼn naj aju in tzaj tqʼamaʼn. Mintiʼ tuʼn tkubʼ qximen tuʼn kybʼant qe tiʼchaq ik tzeʼn ojtxe (Heb. 13:17). Pero ax ikx ktel qnabʼil tuʼn miʼn qikʼ tibʼajju «tzʼibʼan tuj Tuʼjil» (1 Cor. 4:6). Aj tbʼant jlu quʼn, kbʼel qyekʼin qa atz in xi qkeʼyin tiʼj Jehová.

¿Tiʼ xnaqʼtzbʼil jaku tzʼel qiʼn tiʼj tmod Moisés kubʼ tyekʼin tej kyel txalpaj txqantl? (Qʼonka twitza tiʼj taqikʼ 19).

19. ¿Tiʼ jaku bʼant quʼn tuʼn miʼn t-xi qqʼoʼn ambʼil tuʼn tnaj qamiwbʼil tukʼil Jehová noq kypaj txqantl?

19 Miʼn txi qqʼoʼn ambʼil tuʼn tnaj qamiwbʼil tukʼil Jehová noq tuʼn kypaj txqantl. Qa kukx ma txi qkeʼyin tiʼj Jehová, mlay txi qqʼoʼn ambʼil tuʼn ttzaj qbʼis tuʼnju in bʼant kyuʼn txqantl ex mlay kubʼ qbʼinchaʼn jun tiʼ aju jaku naj qamiwbʼil tuʼn tukʼil Jehová. Ex mas nim toklen tuʼn ttzaj kynaʼn qeju at jun kyoklen toj ttnam Jehová, ik tzeʼn Moisés. Ax tok, teyele junjun qe il tiʼj tuʼn tok tilil tuʼn tuʼn t-xi tbʼiʼn Jehová tuʼntzun tklet (Filip. 2:12). Qa mas qoklen saj qʼoʼn, mas tajlal tzul tqanin Jehová qe (Luc. 12:48). Qa ax tok kʼujlaʼn Jehová quʼn, mintiʼ jun tiʼ jaku qo kubʼ tzʼaq tuʼn ex mlay qo el tpaʼn tiʼj tkʼujlabʼil (Sal. 119:165; Rom. 8:37-39).

20. ¿Tiʼ il tiʼj tuʼn tbʼant quʼn?

20 Kyoj ambʼil kwest, nim toklen tuʼn t-xi qkeʼyin tiʼjju qʼuqli tuj tqʼuqbʼil toj kyaʼj tuʼntzun tel qnikʼ tiʼj alkye tajbʼil. Miʼn txi qqʼoʼn ambʼil tuʼn tnaj qamiwbʼil tukʼil Jehová noq tuʼnju in kubʼ kybʼinchaʼn txqantl. Aju bʼaj tiʼj Moisés in tzaj tqʼoʼn jun xnaqʼtzbʼil nim toklen ex il tiʼj tuʼn ten toj qximbʼetz, ex toj qanmi. Miʼn kubʼ qyekʼin nya bʼaʼn qmod aj kyel txalpaj txqantl, sino tzʼok tilil quʼn tuʼn t-xi qkeʼyin tiʼj Jehová aju Qdios ex qo ayon tiʼj tuʼn ttzaj qʼaqʼan tkʼuʼj qiʼj (Sal. 123:1, 2).

^ taqik' 8 Ax ikx Meribá tbʼi lugar lu, pero nya axju ik tzeʼn xqo yolin tiʼj toj taqikʼ qaq, aju nqatoq tok tiʼj tnam Refidim ex ax ikx ok qʼoʼn tbʼi te Masah. Kykabʼil lugar lu ok qʼoʼn kybʼi te Meribá tuʼnju tzaj kyqʼoj aj Israel toj. (Qʼonka twitza tiʼj mapa toj kʼloj xnaqʼtzbʼil 7 tiʼj uʼj Jun onbʼil tuʼn qxnaqʼtzan tiʼj Tyol Dios).

^ taqik' 11 Tiʼj txʼolbʼabʼil lu, in tzaj tqʼamaʼn aj xnaqʼtzal John A. Beck jlu: «Ik tzeʼn in tzaj tqʼamaʼn jun kykostumbr aj Judiy, qa aqeju xjal e yolin nya bʼaʼn kyqʼama jlu: ‹Ojtzqiʼn tuʼn Moisés tzeʼn bʼinchaʼn maj abʼj lu. Qa taj tuʼn tkubʼ tyekʼin qwitz qa in che bʼant milagr tuʼn, in tetz tiʼn aʼ toj juntl abʼj lu›». Ax tok, noq jun kostumbr jlu.

^ taqik' 12 Qʼonka twitza tiʼj «Preguntas de los lectores» toj uʼj La Atalaya te 15 te octubre te 1987.