Tuʼn qxiʼ toj xnaqʼtzbʼil

Tuʼn qikʼx atz jatumel ta tajlal xnaqʼtzbʼil

¿Tiquʼn nim toklen tuʼn qbʼinchan xtalbʼil?

¿Tiquʼn nim toklen tuʼn qbʼinchan xtalbʼil?

«Kyqʼonxe posad kyxolxe ex miʼn tzaj jun kyyole tiʼj» (1 PED. 4:9).

BʼITZ: 100 EX 87

1. ¿Tiʼ e ok weʼ okslal te tnejel syent abʼqʼi twitz?

KYOJ qeju abʼqʼi 62 ex 64, xi ttzʼibʼin apóstol Pedro kye qeju otoq che pon «najal [...] Ponto ex tuj txʼotxʼ Galacia ex tuj txʼotxʼ Capadocia ex tuj txʼotxʼ Asia ex tuj txʼotxʼ Bitinia» (1 Ped. 1:1). Atz tzajniqe erman lu kyoj junxichaq tnam. Kyajtoq tuʼn t-xi qʼuqbʼet kykʼuʼj ex tuʼn t-xi qʼamet kye tiʼtoq tuʼn tbʼant kyuʼn tuʼnju ateʼtoq toj jun ambʼil kwest, aju ok tqʼoʼn Pedro tbʼi te «joybʼil» ex qa ikʼbʼil. Nya oʼkxju, ax ikx in che anqʼintoq toj jun ambʼil jatumel jaku tzʼok bʼinchaʼn nya bʼaʼn kyiʼj. Xi ttzʼibʼin Pedro jlu kye: «In laqʼex ttzaj tqʼijlalil tuʼn tbʼaj tkyaqil». Ikju, oktoq kbʼel xiten tnam Jerusalén ex mlaytoq tzikʼ lajaj abʼqʼi tuʼn tbʼaj jlu. ¿Tiʼ jakutoq tzʼonin kyiʼj okslal toj ambʼil kwest? (1 Ped. 4:4, 7, 12).

2, 3. ¿Tiquʼn tqʼama Pedro aju nabʼil tuʼn t-xi kyqʼoʼn okslal posad, moqa tuʼn kybʼinchan xtalbʼil? (Qʼonka twitza tiʼj tnejel tilbʼilal).

2 Kyxol junjun tiʼchaq tuʼn tbʼant kyuʼn okslal, xi tqʼamaʼn Pedro jlu kye: «Kyqʼonxe posad kyxolxe» (1 Ped. 4:9). Aju t-xilen yol posad toj yol griego, atzun «tuʼn tkubʼ qyekʼin qkʼujlabʼil kyiʼj qeju mintiʼ ojtzqiʼn kywitz quʼn». Pero bʼaʼn tuʼn tok qqʼoʼn qwiʼ tiʼj qa tqʼama Pedro kye tuʼn kyqʼon posad «kyxolx», toj juntl yol, aqeju ya ojtzqiʼn kywitz kyuʼn ex otoq che ten kyukʼil. ¿Alkye tten jaku tzʼonin jlu kyiʼj qa ma txi kybʼiʼn nabʼil lu?

3 Kʼonil kyiʼj tuʼn tten mujbʼabʼil kyxol. Qo ximen qiʼjx. Aj qtzaj txkoʼn tuʼn jun erman tja, ateʼ junjun tbʼanel tiʼchaq kukx in che tzaj qnaʼn. Ex qa a qoʼ otoq txi qʼonte txokbʼil kyiʼj, kukx in chʼiy qamiwbʼil kyukʼil. Qa bʼaʼn qo bʼinchan xtalbʼil, in tzaj tqʼoʼn ambʼil qe tuʼn kyok qojtzqiʼnxix qe erman. Toj ambʼil tej tanqʼin Pedro, akux in xiʼ nya bʼaʼn toj il, mas nim toklen tuʼn kyten erman junx. Ax jlu in bʼaj qiʼj kyoj «mankbʼil tqʼijlalil» (2 Tim. 3:1).

4. ¿Alkyeqe xjel che xel qtzaqʼweʼn toj xnaqʼtzbʼil lu?

4 Che tzaqʼwetil xjel lu quʼn toj xnaqʼtzbʼil lu. ¿Toj alkye ambʼil jaku kubʼ qbʼinchaʼn xtalbʼil qxolx? ¿Alkye tten jaku kubʼ kyiʼj junjun mya bʼaʼn quʼn tuʼntzun qbʼinchan xtalbʼil? Ex ¿tiʼ kʼonil qiʼj tuʼn qok te tbʼanel xjal aj qtzaj txkoʼn?

QE AMBʼIL JATUMEL JAKU KUBʼ QBʼINCHAʼN XTALBʼIL

5. ¿Alkye tten jaku kubʼ qbʼinchaʼn xtalbʼil aj qten kyoj chmabʼil?

5 Aj qten kyoj chmabʼil. In tzaj tqʼoʼn Jehová ex ttnam txokbʼil qiʼj tuʼn qten kyoj chmabʼil. Ex qaj tuʼn tkubʼ kynaʼn qeju in che pon kyoj chmabʼil tzalajbʼil (Rom. 15:7). Nim toklen jlu, mas qa tzma tnejel maj in pon jun xjal. Ax ikx ma txi tqʼoʼn Jehová txokbʼil tiʼj, tuʼntzunju, nim toklen tuʼn tok tilil quʼn tuʼn tkubʼ tnaʼn tbʼanel noq alkyexku keʼyin ex noq alkyexku t-xbʼalun xjal tok (Sant. 2:1-4). Aj tok qkeʼyin qa mintiʼ jun erman at tukʼil, jaku qo kubʼ qeʼ tukʼil. Jaku tzʼok qeʼ qkʼuʼj tiʼj qa tzul tqʼoʼn chjonte aj qonin tiʼj tuʼn tok lepeʼ tiʼj chmabʼil ex tuʼn kykanet qe taqikʼ Tyol Dios tuʼn. Atzun jun tumel tuʼn t-xi qbʼiʼn nabʼil lu: «Kyqʼonxe kyposad» (Rom. 12:13).

6. ¿Alkyeqe bʼaʼn tuʼn t-xi qqʼoʼn txokbʼil kyiʼj tuʼn kypon qja?

6 Aj t-xi qqʼoʼn txokbʼil tiʼj jun tuʼn tpon waʼl moqa kʼal jun tiʼ. Toj ambʼil ojtxe, nim maj in xi kyqʼoʼn xjal txokbʼil tiʼj juntl tuʼn tpon kyja tuʼntzun tkubʼ kyyekʼin qa kyaj tuʼn kyten toj mujbʼabʼil ex tuʼn kyok te kyamiw (Gén. 18:1-8; Juec. 13:15; Luc. 24:28-30). Yajtzun qe, ¿alkyeqe mas il tiʼj tuʼn t-xi qqʼoʼn txokbʼil kyiʼj? Kyiʼj qe erman jatumel in nok qchmon qibʼ, tuʼnju ax ikx in qo ten junx kyukʼil. Il tiʼj tuʼn kyten qe qamiw kukx in che ajbʼen te Jehová, tuʼnju kbʼajel qonin qibʼ aj kyul ambʼil kwest. Jaku qo jaw labʼin tiʼj qa atxix toj 2011 kubʼ t-ximen Kʼloj Xjal Qʼil Twitz Aqʼuntl tuʼn tok xnaqʼtzbʼil tiʼj uʼj Aju Xqʼuqil te las 6:15 te qale twitzju tuʼn tok te las 6:45. ¿Tiquʼn? Ik tzeʼn etz qʼamaʼn toj tqanil, bʼant jlu tuʼntzun tten mas ambʼil kyiʼj qeju in che ajbʼen toj Betel tuʼn kyten junx kyukʼil txqantl aj tbʼaj xnaqʼtzbʼil. Ax jlu bʼant kyuʼn junjuntl ninja qʼil twitz aqʼuntl. Noq tuʼn jlu at mas mujbʼabʼil kyxol qeju in che ajbʼen toj Betel.

7, 8. ¿Alkye tten jaku txi qbʼinchaʼn xtalbʼil kyiʼj erman in che ul qʼol chikʼbʼabʼil jatumel in nok qchmon qibʼ?

7 Aj kyul erman te juntl kʼloj okslal, qeju ansyan in che bʼet kyojele Ja te Chmabʼil, ex toj junjun maj, aʼyeju in che tzaj samaʼn toj ninja qʼil twitz aqʼuntl qʼol jun chikʼbʼabʼil jatumel in nok qchmon qibʼ, toj ambʼil lu jaku qbʼincha xtalbʼil (kjawil uʼjit 3 Juan 5-8). Jun tten jaku bʼant quʼn, aju qa ma txi qqʼoʼn txokbʼil kyiʼj tuʼn kyxiʼ waʼl moqa kʼal jun tiʼ qukʼil. ¿Jakupe bʼant jlu quʼn toj juntl maj?

8 Naʼnx jlu tuʼn jun ermana te Estados Unidos: «Kyoj nimku abʼqʼi o che ikʼ, o che tzaj qtxkoʼne tukʼil nchmile nim erman in che ul qʼol chikʼbʼabʼil kyukʼil kyxuʼjil. Toj tkyaqil ambʼil, o kubʼ qnaʼne tbʼanel, o qo tzalaje, ex aju mas nim toklen, o chʼiy qamiwbʼile tukʼil Jehová. Mintiʼx o tzaj qbʼise tuʼnju in xi qbʼinchaʼne xtalbʼil».

9, 10. a) ¿Alkyeqe jaku txi qʼet kyposad kyoj nim ambʼil? b) ¿Jakupe txi kyqʼoʼn erman kyposad txqantl maske nya tbʼanel kyja ex maske nya matij? Qʼamantza jun techel.

9 Aj t-xi qqʼoʼn posad toj nim ambʼil. Toj ambʼil ojtxe, nimtoq xjal in xi kyqʼoʼn kyposad xjal in che pon visitaril, aqeju jakutoq tzʼok qeʼ kykʼuʼj kyiʼj (Job 31:32; Filem. 22). Ax ikx nim toklen tuʼn tbʼant jlu jaʼlo. Jun techel, in xi jyet jatumel kjel tten ansyan in bʼet kyojele Ja te Chmabʼil aj tpon visitaril jun kʼloj okslal. Ax ikx, il-lo tiʼj tuʼn t-xi qʼet tposad jun erman in pon kʼamol xnaqʼtzbʼil tuʼn ttnam Jehová ex qeju in che onin tuʼn tjaw bʼinchet jun ja. Ex aj ttzaj jun xitbʼil tuʼnx twitz txʼotxʼ, ateʼ junjun erman kyaj kyposad akux in bʼaj bʼinchet kyja. Miʼn kubʼ qximen qa oʼkx jaku txi kyqʼoʼn erman kyposad txqantl qa at tbʼanel kyja ex qa matij. Bʼalo o bʼant jlu kyuʼn nim maj. ¿Jakupe txi qqʼoʼn kyposad txqantl maske nya tbʼanel qja ex nya matij?

10 In tzaj tnaʼn jun ermano te Corea del Sur qe ambʼil tej kykyaj ten erman tja tej kypon kʼamol xnaqʼtzbʼil tuʼn ttnam Jehová. Tzaj ttzʼibʼin jlu: «Tnejel, mintiʼxix ok qeʼ qkʼuʼje tiʼj tuʼnju tzmatoq in qo kubʼ mojeʼye ex nyatoq matij qjaye. Pero tbʼanel tej kykyaj ten erman qjaye, aqeju e pon toj xnaqʼtzbʼil. Bʼant tuʼn tok qqʼoʼn qwitze tiʼjju tzalajbʼil in kubʼ kynaʼn mejebʼleʼn aj kyajbʼen junx te Jehová ex aj kyaqʼunan junx tuʼn tjapun twi kyximbʼetz».

11. ¿Tiquʼn il-lo tiʼj tuʼn t-xi qʼet kyposad qe erman in che ul anqʼil jatumel in nok qchmon qibʼ?

11 Aj kyul junjuntl erman anqʼil toj lugar jatumel in nok qchmon qibʼ. Bʼalo jaku che ul junjuntl erman anqʼil toj qtnam, moqa in che ul onil tiʼj pakbʼabʼil ex qa in che tzaj samaʼn tuʼn kyajbʼen te precursor jatumel in nok qchmon qibʼ. Tnejel, kwest tuʼn kynaqʼet tiʼj chʼixpubʼil tuʼnju junxitl qe xjal, kʼloj okslal, axpe ikx, tiʼj jun akʼaj yol ex anqʼibʼil. Qa ma chex qtxkoʼn waʼl moqa kʼal jun tiʼ qukʼil, kʼonil qiʼj tuʼn tok qamiwen qibʼ kyukʼil ex tuʼn kynaqʼet tiʼj akʼaj kyanqʼibʼil.

12. Alkye techel in tzaj tyekʼin qa nya il tiʼj tuʼn tkubʼ qbʼinchaʼn nim tiʼchaq tuʼn t-xi qbʼinchaʼn xtalbʼil.

12 Tuʼn qbʼinchaʼn xtalbʼil, nya il tiʼj tuʼn tbʼaj qbʼinchaʼn nim tiʼchaq (kjawil uʼjit Lucas 10:41, 42). Naʼnx tuʼn jun erman tej t-xi tzyet tuʼn kyajbʼen te misionero tukʼil t-xuʼjil, tzmatoq kuʼxun qe ex kukxtoq in tzaj kynaʼn qe toj kyja. Tqʼama jlu: «Jun qale, in bʼisintoq nxuʼjile tiʼj tkyaqilju otoq kyaj qqʼoʼne ex mintiʼ kanet tumel wuʼne tuʼn wonine tiʼj tuʼn tkubʼ tnaʼn bʼaʼn. Tej tok a las 7:30 te qonikʼen, pon jun tokʼchalte twitz qjaye. Jun xuʼj tzmatoq in xnaqʼtzan, qʼiʼntoq oxe naranj tuʼn ex tajtoq tuʼn ttzaj tqʼamaʼn qeye bʼaʼn kyulene. Xi qqʼamaʼne te tuʼn tok toj qjaye ex xi qqʼoʼne jun vas tkʼaʼ aʼ. Yajxitl, kubʼ qbʼinchaʼne té ex chocolat. Naʼmxtoq tbʼant qyoline toj yol suajili, ex mintiʼtoq ojtzqiʼn qyole tuʼn xuʼj. Pero atxix toj ambʼil aju, xi tzyet tuʼn tok qamiwen qibʼe kyukʼil erman ateʼ toj tnam ex kubʼ qnaʼne mas tzalajbʼil».

¿TZEʼN JAKU KUBʼ KYIʼJ NYA BʼAʼN QUʼN?

13. ¿Tiquʼn tbʼanel qa bʼaʼn qo bʼinchaʼn xtalbʼil?

13 ¿Kwestpe tuʼn t-xi qbʼinchaʼn xtalbʼil? Qa ikju, bʼalo o txi qnajsaʼn tbʼanel ambʼil tuʼn qtzalaj kyukʼil erman ex tuʼn tok qamiwin qibʼ kyukʼil, aju ktel te jumajx. Qa bʼaʼn qo bʼinchan xtalbʼil, atzun jun tbʼanel tumel tuʼn miʼn tkubʼ qnaʼn qa qjunalx atoʼ. Qa ikju, ¿tiquʼn at maj mintiʼ in xi qbʼinchaʼn xtalbʼil? Qo xnaqʼtzan kyiʼj junjun nya bʼaʼn jaku kubʼ qnaʼn.

14. Qa mintiʼxix ambʼil qiʼj ex qipumal tuʼn t-xi qqʼoʼn txokbʼil kyiʼj erman ex qa tuʼn ttzaj qkʼamoʼn txokbʼil, ¿tiʼ jaku bʼant quʼn?

14 Aju ambʼil at qiʼj ex aju qipumal. At nim aqʼuntl in bʼant kyuʼn tmajen Jehová. Tuʼntzunju, atlo junjun in kubʼ kynaʼn qa mintiʼ ambʼil kyiʼj ex qa mintiʼ kyipumal tuʼn kybʼinchaʼn xtalbʼil. Qa ik qximbʼetz, bʼaʼn tuʼn qximen tiʼj tzeʼn in najbʼen ambʼil quʼn. ¿Jakupe kubʼ qchʼexpuʼn junjun tiʼchaq tuʼntzun ttzaj qtxkoʼn txqantl ex tuʼn ttzaj qkʼamoʼn txokbʼil in tzaj kyqʼoʼn qe? In tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios tuʼn miʼn tikʼ tnaʼl quʼn tuʼn qqʼoʼn qposad qxolx moqa tuʼn qbʼinchan xtalbʼil qxolx (Heb. 13:2). Qa ma tzʼel qpaʼn ambʼil tuʼn qten kyukʼil erman, atzun mas tbʼanel jaku bʼant quʼn. Ax tok, il-lo tiʼj tuʼn miʼn tok qqʼoʼn ambʼil kyiʼj junjuntl tiʼchaq nyaxix nim kyoklen.

15. ¿Tiquʼn jaku kubʼ qximen qa mlay txi qbʼinchaʼn xtalbʼil?

15 Aju qximbʼetz at qiʼjx. ¿Ope kubʼ qnaʼn jun maj qa qaj tuʼn qbʼinchaʼn xtalbʼil pero kubʼ qnaʼn qa mlay bʼant quʼn? Bʼalo nya naqʼli qo tuʼn qyolin ex in kubʼ qximen qa jaku bʼaj kygan txqantl qa mintiʼ jun tiʼ tuʼn qyolin tiʼj kyukʼil. Moqa mintiʼxix qpwaq ex in kubʼ qximen qa mlay txi qqʼoʼn qe tbʼanel tiʼchaq kye ik tzeʼn in bʼant kyuʼn txqantl erman. Noqtzun tuʼnj, bʼaʼn tuʼn ttzaj qnaʼn qa nya il tiʼj tiʼn tten jun tbʼanel qja. Aju mas nim toklen aju qa nukʼun tten tkyaqil ex qa saq taʼ tuʼntzun kytzalaj qeju in chex qtxkoʼn.

16, 17. ¿Tiʼ jaku tzʼonin qiʼj qa ma tzaj bʼaj qkʼuʼj aj t-xi qqʼoʼn txokbʼil kyiʼj txqantl?

16 Nya oʼkx qoʼ in tzaj bʼaj qkʼuʼj aj t-xi qqʼoʼn txokbʼil kyiʼj txqantl. Tqʼama jun ansyan te Gran Bretaña jlu: «Jaku qo tzaj xobʼ chʼin aj tbʼaj qbʼinchaʼn qten tuʼn kyul qeju otoq che tzaj qtxkoʼn. Noqtzun tuʼnj, ik tzeʼn in bʼaj toj alkyexku tten qajbʼebʼil te Jehová, mas tzalajbʼil in kubʼ qnaʼn twitzju aj ttzaj bʼaj qkʼuʼj. O chin tzalaje tej nkubʼ qeʼye yolil kyukʼil junjun erman akux in qo kʼane tiʼj jun kape». Bʼaʼn tuʼn ttzaj qnaʼn qa nim toklen tuʼn qximen kyiʼj qeju che pol (Filip. 2:4). Kygan xjal tuʼn kyyolin tiʼj kyanqʼibʼil. Ex jun tbʼanel ambʼil tuʼn kyok qbʼiʼn, aju qa ma qo ten junx kyukʼil. In tzaj tqʼamaʼn juntl ansyan jlu: «Aj kyten erman njaye, in nonin wiʼje tuʼn tel nnikʼe kyiʼj ex at ambʼil wiʼje tuʼn kyok wojtzqiʼne junjun tiʼchaq o tzikʼ kyiʼj, mas aju tzeʼn ok kyojtzqiʼn axix tok». Qa ma qo ximen kyiʼj qeju in che tzaj qtxkoʼn, qkyaqilx qo tzalajel tiʼj ambʼil lu.

17 Tqʼama jun precursora xi tqʼoʼn kyposad junjun erman in che pon kʼamol xnaqʼtzbʼil tuʼn ttnam Jehová: «Tnejel, tzaj bʼaj nkʼuʼje tuʼnju nya tbʼanel njaye ex ateʼ junjun nmuebliye ttxʼaqin qe. Pero tzaj qʼuqbʼaʼn nkʼuʼje tuʼn t-xuʼjil jun erman in qʼon xnaqʼtzbʼil. Tqʼama weye qa aj kyten tukʼil tchmil toj circuito, mas in che tzalaj kyoj seman aj kyten kyukʼil erman at jun tbʼanel kyamiwbʼil tukʼil Jehová, ex ik tzeʼn kye, atz tok kywiʼ tiʼj kyajbʼebʼil te Jehová twitzju tuʼn tten nim kyqʼinumabʼil ex in che anqʼin kyukʼil nya nim tiʼchaq. Tuʼn jlu tzaj nnaʼne aju tqʼama ntxuʼye tej tzmatoq kʼwaʼlx qoʼye: ‹Mas bʼaʼn qa at qkʼujlalil maske noq itzaj qchiʼ›» (Prov. 15:17). Mintiʼ jun tiquʼn tuʼn ttzaj bʼaj qkʼuʼj tiʼj, tuʼnju mas nim toklen aju qa ma kubʼ qyekʼin qkʼujlabʼil kyiʼj qeju otoq che tzaj qtxkoʼn.

18, 19. ¿Alkye tten in nonin qiʼj tuʼn tten tbʼanel qxol qa bʼaʼn qo bʼinchan xtalbʼil?

18 Aju qximbʼetz at kyiʼj txqantl. ¿Atpe jun erman at jun qximbʼetz nya toj tumel tiʼj jatumel in nok qchmon qibʼ? Bʼalo nya qaj tuʼn t-xi qqʼoʼn txokbʼil tiʼj jun erman tuʼn tpon qja noq tuʼnju nya qgan aju tmod moqa tuʼnju ok tbʼinchaʼn jun nya bʼaʼn qiʼj ex mintiʼ in nikʼ tnaʼl quʼn. Qa mintiʼ ma bʼant jun tiʼ quʼn, mlayx chʼexpaj qximbʼetz tiʼj.

19 Qa bʼaʼn qo bʼinchaʼn xtalbʼil, in tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios qa in nonin qiʼj tuʼn tten tbʼanel qxol, axpe ikx kyukʼil qeju in qo el ikʼun kyuʼn (kjawil uʼjit Proverbios 25:21, 22). Aj t-xi qqʼoʼn txokbʼil tiʼj jun erman, jaku tzʼonin tuʼn tten tbʼanel qmod tukʼil. Ax ikx jaku tzʼok qqʼoʼn qwitz kyiʼj tbʼanel tmod ok tqʼoʼn Jehová twitz tiʼj tej ttzaj tiʼn toj ttnam (Juan 6:44). Qa a kʼujlabʼil in nonin qiʼj aj t-xi qqʼoʼn txokbʼil tiʼj jun erman mintiʼ yon tuʼn, jaku chʼexpaj qmod tukʼil. ¿Tzeʼn jaku tzʼel qnikʼ tiʼj? Qa ma txi qbʼiʼn nabʼil in tzaj tqʼoʼn Filipenses 2:3, jatumel in tzaj tqʼamaʼn qa mintiʼ tuʼn tjaw qnimsan qibʼ ex bʼaʼn tuʼn qximen tiʼj qa mas nim kyoklen txqantl qwitz. Ax tok, kykyaqilx erman mas at kyoklen qwitz tuʼnju atlo mas qʼuqbʼil kykʼuʼj, bʼalo mas in nikʼx kyuʼn, bʼalo mas mintiʼ kyxobʼil moqa at junjuntl tbʼanel kymod. Qa ma qo ximen tiʼj alkye jun tiʼ in bʼant kyuʼn aju mintiʼ in bʼant quʼn, kʼonil qiʼj tuʼn kyok qkʼujlaʼn ex mas nya kwest jaku txi qbʼinchaʼn xtalbʼil kyiʼj.

TZEʼN JAKU TEN TBʼANEL QMOD AJ QTZAJ TXKOʼN

In nok tilil kyuʼn erman tuʼn kytzalaj qeju in chex kytxkoʼn. (Qʼonka twitza tiʼj taqikʼ 20).

20. Qa ma txi qkʼamoʼn jun txokbʼil, ¿tiʼ kbʼantel quʼn ex tiquʼn?

20 Xi tqanin aj bʼitzil David te Jehová alkye tmod xjal ktel, aju in tzaj txkoʼn (Sal. 15:1). Jun kyxol qe jlu, aju tuʼn tjapun twi tyol, maske nya aju mas tbʼanel te te (Sal. 15:4). Tuʼntzunju, qa ma txi qkʼamoʼn jun txokbʼil, mintiʼ tuʼn tkubʼ qximen qa ya mlay qoʼx noq tuʼn jun tiʼ nya nim toklen. Qa mintiʼ ma qo pon, noqx gan otoq tzʼaqʼunan erman otoq tzaj qʼonte txokbʼil qiʼj (Mat. 5:37). Ateʼ junjun in xi kykʼamoʼn jun txokbʼil, pero ya mintiʼ in cheʼx noq tuʼn kyxiʼ toj juntl mas tbʼanel. Tuʼn jlu in kubʼ kyyekʼin qa mintiʼ kykʼujlabʼil ex mintiʼ in nok kyqʼoʼn kyoklen txqantl. Aju bʼaʼn tuʼn tbʼant quʼn, bʼaʼn tuʼn t-xi qkʼamoʼn txokbʼil ex tuʼn t-xi qqʼoʼn chjonte tiʼj tuʼn tkyaqil qkʼuʼj (Luc. 10:7). Ex qa ma qo ok weʼ twitz jun nya bʼaʼn ex mlay bʼant tuʼn qxiʼ, bʼaʼn tuʼn t-xi qqʼamaʼn naj qa mlay bʼant tuʼn qpon. Iktzun tten kbʼel qyekʼin qkʼujlabʼil ex qa in qo ximen kyiʼj.

21. ¿Alkyeqe kostumbr in nok qʼoʼn kyoklen kyuʼn qeju in chex txkoʼn?

21 Ax ikx, nim toklen tuʼn qximen kyiʼj kykostumbr xjal at jatumel atoʼ. At junjun lugar jatumel in kubʼ kyximen txqantl qa bʼaʼn tuʼn tpon juntl atz tja ex nya il tiʼj tuʼn t-xi tqʼamaʼn qa kpol, atzun toj junjuntl il tiʼj tuʼn t-xi qʼamet. Junjuntl in xi kyqʼoʼn mas tbʼanel kywa qeju otoq chex txkoʼn, atzun junjuntl junx kywa kykyaqil in kubʼ qʼoʼn. Ex ateʼ junjun lugar jatumel naqʼli qe xjal in chex txkoʼn tuʼn t-xi kyiʼn jun tiʼ, atzun toj juntl nya il tiʼj. Ex ateʼ tnam jatumel naqʼli qe xjal tuʼn t-xi kyqʼamaʼn jun moqa kabʼe maj qa mlay cheʼx ex yajxitl in xi kykʼamoʼn, atzun toj junjuntl, in kubʼ kyximen qa mibʼan che qʼon chjonte aj t-xi kyqʼamaʼn qa miʼn. Noq alkyexku kostumbr, bʼaʼn tuʼn tok tilil quʼn tuʼn kytzalaj qeju otoq che tzaj qʼonte txokbʼil qiʼj.

22. ¿Tiquʼn nim toklen tuʼn qbʼinchan xtalbʼil qxolx?

22 Mas jaku txi qʼamet qa ax tok qeju tyol Pedro tej tqʼama jlu: «In laqʼex ttzaj tqʼijlalil tuʼn tbʼaj tkyaqil» (1 Ped. 4:7). Ya chʼix qok weʼ twitz jun yajbʼil naʼmx tikʼ jun maj. Akux in xi nya bʼaʼn toj il, mas nim toklen tuʼn tok qkʼujlan qibʼ. Ex nim toklen tuʼn t-xi qbʼiʼn nabʼil tqʼama Pedro aju tuʼn qqʼon qposad qxolx, moqa tuʼn qbʼinchaʼn xtalbʼil qxolx (1 Ped. 4:9). Ex nim toklen tuʼn qbʼinchaʼn xtalbʼil ex kukx kbʼantel quʼn, ex tbʼanel kʼokel qanqʼibʼil qa ma bʼant quʼn.