Tuʼn qxiʼ toj xnaqʼtzbʼil

Tuʼn qikʼx atz jatumel ta tajlal xnaqʼtzbʼil

Il tiʼj tuʼn tjaw aʼ qwiʼ tuʼn qok te okslal

Il tiʼj tuʼn tjaw aʼ qwiʼ tuʼn qok te okslal

«Aju aʼ lu o yekʼunjtz naj te jun yekʼbʼil tiʼj ju bʼyabʼl, aju ma qo klet tuʼn» (1 PED. 3:21).

BʼITZ: 52 EX 41

1, 2. a) ¿Tiʼ in kubʼ kynaʼn junjun mambʼaj okslal aj in xi kyqʼamaʼn kykʼwaʼl kye qa kyaj tuʼn tjaw aʼ kywiʼ? b) ¿Tiquʼn in xi qanit kye qeju kjawil aʼ kywiʼ qa o txi kyqʼamaʼn te Jehová tuʼn kyajbʼen te? (Qʼonka twitza tiʼj tnejel tilbʼilal).

IN KUBʼ weʼ María junx kyukʼil qeju kjawil aʼ kywiʼ. In che keʼyin ttat tiʼj aj in xi ttzaqʼweʼn tuʼn tkyaqil tqʼajqʼajel twiʼ ex toj tumel qeju xjel in tzaj tqanin qʼol chikʼbʼal. Yajxi chʼintl, in jaw aʼ twiʼ txin lu.

2 Nimxix in che tzalaj ttat tiʼj, tuʼnju o txi tqʼamaʼn te Jehová tuʼn tajbʼen te ex tuʼn tjaw aʼ twiʼ. Noqtzun tuʼnj, kʼitzqeku in bʼajtoq tkʼuʼj ttxuʼ tiʼj jun tiʼ. Otoq kubʼ t-xjelin jlu: «¿Qape tzma kʼwaʼlx? ¿Axpe tok in nel tnikʼ tiʼj qa nya jun saqchbʼil aju kbʼantel tuʼn? ¿Maspe bʼaʼn qa ma yon chʼintl ambʼil?». Ateʼ nim mambʼaj in kubʼ kyxjelin jlu aj t-xi kyqʼamaʼn kykʼwaʼl kye qa kyaj tuʼn tjaw aʼ kywiʼ (Ecl. 5:5). At tiquʼn in kubʼ kyximen jlu, tuʼnju aj t-xi qqʼamaʼn te Jehová tuʼn qajbʼen te ex tuʼn tjaw aʼ qwiʼ, atzun kabʼe tiʼ mas nim toklen in bʼant tuʼn jun okslal (qʼonka twitza tiʼj recuadro « ¿Ope txi tqʼamaʼna te Jehová tuʼn tajbʼena te?»).

3, 4. a) ¿Alkye techel ajbʼen tuʼn Pedro tuʼntzun ttzaj tqʼamaʼn qa nim toklen tuʼn tjaw aʼ twiʼ jun xjal? b) ¿Tiquʼn jaku tzʼok qmojbʼaʼn aju tuʼn tjaw aʼ twiʼ jun xjal tukʼilju tej tjaw bʼinchaʼn jun ark?

3 Yolin apóstol Pedro tiʼj tej tjaw bʼinchet ark tuʼn Noé ex tqʼamatl jlu: «Aju aʼ lu o yekʼunjtz naj te jun yekʼbʼil tiʼj ju bʼyabʼl, aju ma qo klet tuʼn» (kjawil uʼjit 1 Pedro 3:20, 21). Ajbʼen ark tuʼn tel kynikʼ xjal tiʼj qa ajbʼen Noé tuʼn tbʼant tajbʼil Jehová. Attoq qʼuqbʼil tkʼuʼj ex kubʼ tbʼinchaʼn aju tzaj tqʼamaʼn Jehová te. Noq tuʼn jlu klet kyukʼil qe toj tja tej ttzaj Nim Jbʼal. ¿Tiʼtoq taj Pedro tuʼn ttzaj t-xnaqʼtzaʼn?

4 Tej tok kyqʼoʼn xjal kywitz tiʼj ark, ojtzqiʼntoq kyuʼn qa attoq qʼuqbʼil tkʼuʼj Noé tiʼj Jehová. Chʼixmi axju in bʼaj aj tok kyqʼoʼn kywitz txqantl tiʼj jun xjal in jaw aʼ twiʼ, ojtzqiʼn kyuʼn qa o tzʼok te t-xnaqʼtzbʼen Jesús ex qa qʼuqli tkʼuʼj tiʼj qa o jaw anqʼin. Ik tzeʼn te Noé, aqeju t-xnaqʼtzbʼen Jesús, in xi kynimen Dios ex in kubʼ kybʼinchaʼn aju aqʼuntl o tzaj qʼoʼn kye. Klet Noé tuʼn Jehová tej ttzaj Nim Jbʼal. Axju kbʼantel tuʼn kyiʼj tmajen aj tul xitbʼil tiʼj tkyaqil nya bʼaʼn at jaʼlo (Mar. 13:10; Apoc. 7:9, 10). Tuʼntzunju, nim toklen tuʼn t-xi qqʼamaʼn te Jehová tuʼn qajbʼen te ex tuʼn tjaw aʼ qwiʼ. Aju xjal in kubʼ tyoʼn nim ambʼil tuʼn tjaw aʼ twiʼ ex mintiʼ jun tiquʼn tuʼn tbʼant tuʼn, jaku naj qʼuqbʼil tkʼuʼj tuʼn tanqʼin te jumajx.

5. ¿Tiʼ qo xnaqʼtzal tiʼj toj xnaqʼtzbʼil lu?

5 Nya jun saqchbʼil tuʼn tjaw aʼ qwiʼ, tuʼntzunju bʼaʼn tuʼn t-xi qtzaqʼweʼn qe oxe xjel lu: tnejel, ¿tiʼ in tzaj t-xnaqʼtzaʼn Tyol Dios tiʼjju tuʼn tjaw aʼ qwiʼ? Tkabʼin, ¿tiʼ il tiʼj tuʼn tbʼant tuʼn xjal in xnaqʼtzan tiʼj Tyol Dios naʼmxtoq tjaw aʼ twiʼ? Ex toxin, qa in xi qqʼoʼn xnaqʼtzbʼil kye qkʼwaʼl ex qa kye txqantl xjal, ¿tiquʼn bʼaʼn tuʼn ttzaj qnaʼn qa nim toklen tuʼn tjaw aʼ twiʼ jun xjal?

TIʼ IN TZAJ T-XNAQʼTZAʼN TYOL DIOS TIʼJJU TUʼN TJAW Aʼ QWIʼ

6, 7. a) ¿Tiʼ t-xilen aju tej tjaw aʼ kywiʼ xjal tuʼn Juan? b) ¿Tiquʼn junxitl aju tej tjaw aʼ twiʼ Jesús?

6 Aju tnejel maj in yolin Tyol Dios tiʼjju tej tjaw aʼ kywiʼ xjal, atz in yolin tiʼjju bʼant tuʼn Juan (Mat. 3:1-6). Tej kypon xjal tukʼil tuʼn tjaw aʼ kywiʼ, in bʼanttoq jlu kyuʼn tuʼntzun tkubʼ kyyekʼin qa tzaj kybʼis tuʼnju mintiʼtoq in xi kynimen qe Tley Moisés. Noqtzun tuʼnj, bʼaʼn tuʼn ttzaj qnaʼn qa jaw aʼ twiʼ jun xjal tuʼn Juan ex junxitl ok jlu kywitz txqantl. Tzaj qʼoʼn tbʼanel oklenj te Juan tuʼn tjaw aʼ twiʼ Jesús tuʼn, aju Tkʼwaʼl Dios tej tten tzalu twitz Txʼotxʼ (Mat. 3:13-17). Tuʼnju tzʼaqli Jesús, mintiʼ jaw aʼ twiʼ tuʼn tkubʼ tyekʼin qa tzaj tbʼis kyiʼj il otoq tbʼincha (1 Ped. 2:22). Sino jaw aʼ twiʼ tuʼn tkubʼ tyekʼin qa ya bʼantni tten tuʼntzun tajbʼen tchwinqlal tuʼn tbʼant tajbʼil Dios (Heb. 10:7).

7 Toj ambʼil tej tpakbʼan Jesús, ax ikx jaw aʼ kywiʼ junjuntl xjal kyuʼn t-xnaqʼtzbʼen (Juan 3:22; 4:1, 2). ¿Tiquʼn jaw aʼ kywiʼ xjal kyuʼn? Axju bʼant kyuʼn ik tzeʼn tej tjaw aʼ kywiʼ xjal tuʼn Juan: aju tuʼn tkubʼ kyyekʼin qa tzaj kybʼis tuʼnju mintiʼtoq in xi kynimen Ley. Noqtzun tuʼnj, tej otoqxi kyim ex otoq jaw anqʼin Jesús, aqeju t-xnaqʼtzbʼen kyajtoq tuʼn tjaw aʼ kywiʼ, ya junxitl t-xilen.

8. a) Tej tjaw anqʼin Jesús, ¿alkye kawbʼil xi tqʼoʼn kye t-xnaqʼtzbʼen? b) ¿Tiquʼn il tiʼj tuʼn tjaw aʼ kywiʼ okslal?

8 Toj abʼqʼi 33, kubʼ tyekʼin tibʼ Jesús kywitz mas te jweʼ syent xjal tej otoq jaw anqʼin, kyxol qe jlu e ten xinaq, xuʼj, bʼalo ax ikx e ten kʼwaʼl. Tojlo ambʼil lu tqʼama Jesús: «Kyxiʼye, kymanxe kye xjal tuʼn kyok te nxnaqʼtzbʼene kyuj kykyaqil nasyon, ex tuʼn kybʼyan kyuʼne tuj tbʼi Dios Mambʼaj, ex tuj nbʼiye aqine Kʼwaʼlbʼaj, ex tuj tbʼi Xewbʼaj Xjan; kyqʼonxe xnaqʼtzbʼil kye tuʼn tjapun kyuʼn tkyaqilju ma txi nmaʼne kyeye» (Mat. 28:19, 20; 1 Cor. 15:6). Tuʼntzunju, bʼalo ya otoq che ok lepeʼ nim xjal tiʼj Jesús tej tqʼama kawbʼil tuʼn kyok txqantl xjal te t-xnaqʼtzbʼen kyuʼn. Nya oʼkxju, ax ikx tqʼama qa kykyaqil qeju kyaj tuʼn t-xi kyiqen ‹tyuw›, il tiʼj tuʼn tjaw aʼ kywiʼ (Mat. 11:29, 30). Aqeju xjal kyajtoq tuʼn ttzalaj Jehová kyuʼn, iltoq tiʼj tuʼn tok kyqʼoʼn toklen Jesús aju otoq txi tqʼoʼn Jehová tuʼn tjapun twi t-ximbʼetz. Iktzun tten jakutoq jaw aʼ kywiʼ ex atzun jlu in xi tkʼamoʼn Jehová. At nim yekʼbʼil tiʼj toj Tyol Dios qa el kynikʼ t-xnaqʼtzbʼen Jesús tiʼj tiʼ t-xilen tuʼn tjaw aʼ kywiʼ ex mintiʼ xi kyqʼoʼn nim ambʼil te jlu qa mintiʼ jun tiquʼn tuʼn kyyon tiʼj (Hech. 2:41; 9:18; 16:14, 15, 32, 33).

MIʼN QO YON NIM AMBʼIL TUʼN TJAW Aʼ QWIʼ

9, 10. ¿Tiʼ xnaqʼtzbʼil jaku tzʼel qiʼn tiʼjju tej tjaw aʼ twiʼ xjal te Etiopía ex tej tjaw aʼ twiʼ apóstol Pablo?

9 (Kjawil uʼjit Hechos 8:35, 36). Qbʼinx aju ikʼ tiʼj jun xjal te Etiopía, aju otoq tzʼok te judiy ex in bʼettoq t-xi tja tuʼnju otoq meltzʼaj kʼulil te Dios toj tnam Jerusalén. Xi tqʼamaʼn jun anjel te Felipe tuʼn t-xi «tpakbʼaʼn aju tqanil bʼaʼn tiʼj Jesús» te aj Etiopía. ¿Alkye tmod xjal te Etiopía kubʼ tyekʼin? El tnikʼ tiʼj qa nim toklen tuʼn tel tnikʼ tiʼj qa a Jesús Qajaw. Ex tuʼnju tajtoq tuʼn tkubʼ tbʼinchaʼn aju in tzaj tqanin Jehová kye okslal, kubʼ t-ximen tuʼn tjaw naj aʼ twiʼ.

10 Atzun jaʼlo qbʼinx aju ikʼ tiʼj jun xjal in neltoq tikʼun qe okslal. Aj Judiy xjal lu, aʼyeju in che ajbʼentoq te Dios. Noqtzun tuʼnj, otoq naj aju tbʼanel kyamiwbʼil aj Judiy tukʼil Jehová tuʼnju mintiʼtoq in che nimen te. Atzunte xjal lu kukxtoq in kubʼ tbʼinchaʼn aju kykostumbr aj Judiy. Tzajtzun tqʼoʼn Jesús jun tqanil te tzmax toj kyaʼj. Aju tzaj tuʼn jlu, xi tkʼamoʼn onbʼil xi qʼoʼn te tuʼn jun okslal Ananías tbʼi ex «jawtzun weʼ ex o bʼyan», moqa jaw aʼ twiʼ (Hech. 9:17, 18; Gál. 1:14). Yajxitl, aju aj Judiy lu ok ojtzqiʼn twitz te apóstol Pablo. Qa ma tzʼok qqʼoʼn qwiʼ tiʼj, jun rat naj jaw aʼ twiʼ tej tel tnikʼ tiʼj alkye toklen Jesús otoq txi tqʼoʼn Jehová tuʼntzun tjapun twi t-ximbʼetz (kjawil uʼjit Hechos 22:12-16).

11. a) ¿Tiʼ in nonin kyiʼj qeju in che xnaqʼtzan tiʼj Tyol Dios tuʼn tjaw aʼ kywiʼ? b) Aj tjaw aʼ kywiʼ qeju o txi kyqʼamaʼn te Jehová tuʼn kyajbʼen te, ¿tiʼ in kubʼ qnaʼn tuʼn jlu?

11 Chʼixmi axju in bʼaj kyukʼil qeju in che xnaqʼtzan tiʼj Tyol Dios toj ambʼil jaʼlo, qa tzma kuʼxun qe ex qa ma che tijen. Aqeju at qʼuqbʼil kykʼuʼj ex in nok kyqʼoʼn toklen axix tok tkuʼx toj Tyol Dios tuʼn tkyaqil kyanmi, in kubʼ kyximen tuʼn t-xi kyqʼamaʼn te Jehová tuʼn kyajbʼen te ex tuʼn tjaw aʼ kywiʼ. Kyoj kykyaqil nimaq chmabʼil, in nex qʼoʼn jun chikʼbʼabʼil nim toklen kye qeju kjawil aʼ kywiʼ. Nim in che jaw tzalaj erman aj tjaw aʼ twiʼ jun xjal in xnaqʼtzan tiʼj Tyol Dios. Ax ikx kye mambʼaj in che tzalaj aj tjaw aʼ twiʼ kykʼwaʼl. Toj abʼqʼi te pakbʼabʼil 2017, jaw aʼ kywiʼ mas te 284,000 xjal tuʼntzun tkubʼ kyyekʼin qa o txi kyqʼamaʼn te Jehová tuʼn kyajbʼen te (Hech. 13:48). Tuʼn jlu kubʼ kyyekʼin qa el kynikʼ tiʼj qa nim toklen tuʼn tjaw aʼ twiʼ jun okslal. Noqtzun tuʼnj, ¿tiʼ bʼant kyuʼn tej naʼmxtoq tjaw aʼ kywiʼ?

12. Naʼmxtoq tjaw aʼ twiʼ jun xjal in xnaqʼtzan tiʼj Tyol Dios, ¿tiʼ il tiʼj tuʼn tbʼant tuʼn tnejel?

12 Naʼmxtoq tjaw aʼ twiʼ jun xjal, il tiʼj tuʼn tel tnikʼ tiʼj alkyexix Dios, alkye t-ximbʼetz at ex tiʼ o bʼant tuʼn tuʼntzun qklet (1 Tim. 2:3-6). Aju ojtzqibʼil lu, kʼonil tiʼj tuʼn tten qʼuqbʼil tkʼuʼj ex kʼonil tiʼj tuʼn tkyaj ttzaqpiʼn tkyaqilju mintiʼ in tzalaj Jehová tiʼj, ex tuʼn t-xi tnimen qe tbʼanel nabʼil in tzaj tqʼoʼn (Hech. 3:19). Mintiʼ in xi tkʼamoʼn Jehová tajbʼebʼil jun xjal qa kukx in kubʼ tbʼinchaʼn nya bʼaʼn (1 Cor. 6:9, 10). Noqtzun tuʼnj, nya oʼkx tuʼn t-xi tnimen qeju tbʼanel tkawbʼil Jehová. Ax ikx il tiʼj tuʼn tbʼet kyoj chmabʼil, tuʼn tex pakbʼal ex tuʼn kukx tqʼon xnaqʼtzbʼil. Tqʼama Jesús qa kbʼantel aqʼuntl lu kyuʼn t-xnaqʼtzbʼen (Hech. 1:8). Aj tbʼant tkyaqil jlu tuʼnju in xnaqʼtzan tiʼj Tyol Dios, kbʼantel jun naʼj Dios tuʼn tjunalx tuʼntzun t-xi tqʼamaʼn te Jehová qa taj tuʼn tajbʼen te ex yajxitl, kyjawil aʼ twiʼ kywitz txqantl.

QO ONIN KYIʼJ QEJU IN CHE XNAQʼTZAN TIʼJ TYOL DIOS TUʼN TJAW Aʼ KYWIʼ

¿In tzaj tnaʼn teya toj tkyaqil ambʼil qa nim toklen tuʼn tjaw aʼ qwiʼ ex in xipe tjyoʼna ambʼil tuʼn tyolina tiʼj jlu tukʼil xjal in xnaqʼtzan tiʼj Tyol Dios tukʼila? (Qʼonka twitza tiʼj taqikʼ 13).

13. Aj t-xi qqʼoʼn xnaqʼtzbʼil tiʼj Tyol Dios kye xjal, ¿tiquʼn nim toklen tuʼn ttzaj qnaʼn qa il tiʼj tuʼn tjaw aʼ kywiʼ tuʼn kyok te okslal?

13 Akux in qo onin kyiʼj qkʼwaʼl ex kyiʼj qeju in che xnaqʼtzan tiʼj Tyol Dios tuʼn tbʼant junjun tiʼchaq kyuʼn toj kyajbʼebʼil te Jehová, bʼaʼn tuʼn ttzaj qnaʼn qa nim toklen tuʼn tjaw aʼ kywiʼ tuʼntzun kyok lepeʼ tiʼj Jesús. Iktzun tten, toj alkyexku ambʼil jaku txi qqʼamaʼn kye qa nim toklen tuʼn t-xi kyqʼamaʼn te Jehová tuʼn kyajbʼen te ex tuʼn tjaw aʼ kywiʼ. Ax tok, qaj tuʼn kychʼiy toj kyokslabʼil ex tuʼn tbʼant jlu kyuʼn.

14. ¿Tiquʼn mintiʼ in che ok q-obligarin xjal tuʼn tjaw aʼ kywiʼ?

14 Mintiʼ tuʼn qok ten obligaril te jun xjal in xnaqʼtzan tiʼj Tyol Dios tuʼn tjaw aʼ twiʼ, nix qe mambʼaj, nix qe erman. Axpe ikx mintiʼ in che ok t-obligarin Jehová qe xjal (1 Juan 4:8). Aju in bʼant quʼn aj t-xi qqʼoʼn xnaqʼtzbʼil tiʼj axix tok, in xi qqʼamaʼn qa nim toklen tuʼn tok jun xjal te tamiw Jehová. A jlu kʼonil tiʼj tuʼn tkubʼ t-ximen tuʼn tjaw aʼ twiʼ ex tuʼnju in kubʼ tnaʼn tkʼujlabʼil tiʼj axix tok, ex tuʼnju taj tuʼn tkubʼ tbʼinchaʼn aju il tiʼj tuʼn tbʼant tuʼn jun okslal (2 Cor. 5:14, 15).

15, 16. a) ¿Ilpe tiʼj tuʼn tjapun jun tabʼqʼi jun xjal tuʼn tjaw aʼ twiʼ? Chikʼbʼantza. b) Maske otoq jaw aʼ twiʼ jun xjal toj juntl okslabʼil, ¿tiquʼn il tiʼj tuʼn tjaw aʼ twiʼ tuʼntzun tok te testigo de Jehová?

15 ¿Alkye tabʼqʼi jun xjal in xnaqʼtzan tiʼj Tyol Dios ktel tuʼn tjaw aʼ twiʼ? Mlay txi qqʼamaʼn qa il tiʼj tjapun jun tabʼqʼi, tuʼnju junxitl tten in chʼiy teyele junjun toj tokslabʼil. Ateʼ nim xjal in jaw aʼ kywiʼ aj tzma kuʼxun qe ex kukx in che ajbʼen te Jehová toj tkyaqil kyanqʼibʼil. Ateʼ junjuntl in nok kyojtzqiʼn axix tok ya otoq che tijen, axpe ikx ateʼ junjun otoq che ikʼ tibʼaj 100 abʼqʼi, ex toj ambʼil lu in nel kynikʼ tiʼj qa nim toklen tuʼn tjaw aʼ kywiʼ.

16 Aqeju in che ok te akʼaj t-xnaqʼtzbʼen Jesús, il tiʼj tuʼn tjaw aʼ kywiʼ maske otoq bʼant jlu kyuʼn kyoj txqantl okslabʼil. Oʼkx in xi tkʼamoʼn Jehová jun xjal in jaw aʼ twiʼ qa otoq tzʼel tnikʼ tiʼj axix tok ojtzqibʼil ex tiʼjju tajbʼil. Atzun jlu bʼaj tiʼj jun xuʼj chʼixtoq tjapun twi 80 abʼqʼi. Toj tkyaqil tanqʼibʼil otoq jaw aʼ twiʼ kyoj junxichaq okslabʼil, tuʼntzunju xi tqanin te ermana in qʼon xnaqʼtzbʼil te qa il tiʼj tuʼn tjaw aʼ twiʼ juntl maj. Kubʼ t-xnaqʼtzaʼn ermana junjun taqikʼ Tyol Dios tukʼil. El tnikʼ xuʼj tiʼjju in tzaj t-xnaqʼtzaʼn Tyol Dios tiʼjju tuʼn tjaw aʼ qwiʼ ex yajxitl bʼant jlu tuʼn (kjawil uʼjit Hechos 19:3-5).

17. Toj qʼij aj tjaw aʼ twiʼ jun xjal, ¿alqiʼj bʼaʼn tuʼn t-ximen?

17 At nim tzalajbʼil tojju ambʼil aj tjaw aʼ twiʼ jun xjal. Noqtzun tuʼnj, toj qʼij lu bʼaʼn tuʼn t-ximen tiʼj tkyaqilju kbʼantel tuʼn tuʼntzun tjapun twi tyol tuʼn tajbʼen te Jehová. Aqeju in che ok te t-xnaqʼtzbʼen Jesús, «mya kyexkye tuʼn kyajbʼen, noq oʼkx tuʼn kyajbʼen te Crist aju o kyim te kyxel ex jatz anqʼin» (2 Cor. 5:15; Mat. 16:24).

18. ¿Alkyeqe xjel qo xnaqʼtzal kyiʼj toj juntl xnaqʼtzbʼil?

18 Toj xnaqʼtzbʼil lu, ma tzʼel qnikʼ tiʼj qa nya jun saqchbʼil aj qok te jun okslal axix tok. Tuʼntzun jlu, kubʼ t-xjelin ttxuʼ María qeju xjel ma qo yolin tiʼj kyoj tnejel taqikʼ. Qa ateʼ teya tkʼwaʼl, bʼalo o kubʼ t-xjelina jlu: «¿Mape bʼant tten nkʼwaʼle tuʼn tjaw aʼ twiʼ? ¿Mape chʼiy tojtzqibʼil tuʼntzun t-xi tkʼamoʼn Jehová aju tajbʼebʼil? ¿Ilpe tiʼj tuʼn tetz jun t-xnaqʼtzbʼil tnejel tuʼntzun tkanet jun tbʼanel taqʼun naʼmxtoq tjaw aʼ twiʼ? ¿Yajtzun qa ma kubʼ tbʼinchaʼn jun matij il ex otoq jaw aʼ twiʼ?». Qo xnaqʼtzal kyiʼj xjel lu toj juntl xnaqʼtzbʼil. Ax ikx, kʼelel qnikʼ tiʼj alkye tten jaku ten jun tbʼanel kyximbʼetz mambʼaj tiʼjju tuʼn tjaw aʼ qwiʼ.