Tuʼn qxiʼ toj xnaqʼtzbʼil

Tuʼn qikʼx atz jatumel ta tajlal xnaqʼtzbʼil

In nok tkʼujlaʼn Jehová qeju kukx in che pakbʼan

In nok tkʼujlaʼn Jehová qeju kukx in che pakbʼan

«Aju tbʼanil txʼotxʼ jatum kubʼ tzʼaq ju iyaj, [...] atzun kukx in xi kykʼuʼn ju yol ex in tqʼoʼn twitz ju iyaj kyuj» (LUC. 8:15).

BʼITZ: 68 EX 72

1, 2. a) ¿Tiʼ in qnaʼn tuʼnju techel in kubʼ kyqʼoʼn erman kukx in che pakbʼan jatumel mintiʼ in nok kybʼiʼn xjal Tyol Dios ex tiquʼn? (Qʼonka twitza tiʼj tnejel tilbʼilal). b) ¿Tiʼ tqʼama Jesús tiʼjju tej tpakbʼan «tujx ttanmi»? (Qʼonka twitza tiʼj tqanil).

SERGIO EX OLINDA, jun mejebʼleʼn ma che japun twi mas te 80 abʼqʼi, in che ajbʼen te precursor ex atz in che anqʼin Estados Unidos. Kyoj qe ambʼil tzma in che ikʼ, in che chyon qe kyqan ex kwest tuʼn kybʼet. Maske ikju, a las 7 te prim in che pon toj jun plas jatumel in che ikʼ nim xjal, in che kubʼ ten jatumel in che weʼ kamionet ex in che ok ten qʼamalte kye xjal qa kyaj tuʼn t-xi kyiʼn jun kyuʼj in yolin tiʼj Tyol Dios. Ma tzikʼ nim abʼqʼi in bʼant jlu kyuʼn. Chʼixmi kykyaqil xjal mintiʼ in nok kyqʼoʼn kywiʼ kyiʼj, pero kukx in che pon toj kylugar ex in chex tzeʼn toj kywitz xjal in nok kyqʼoʼn kywitz kyiʼj. Aj tok a las 12, chebʼe in che meltzʼaj tuʼn kypon kyja. Te juntl qʼij, che pol juntl maj a las 7 te prim. In che pakbʼan erman lu tiʼj Tkawbʼil Dios qaq qʼij toj junjun seman toj tkyaqil abʼqʼi.

2 Ik tzeʼn kye, ateʼ nim erman kukx in che ajbʼen te Jehová twitz tkyaqil Txʼotxʼ ex atz in che anqʼin jatumel nya nim xjal in nok kybʼiʼn tbʼanel tqanil. Qa a jlu in bʼaj tiʼja, in xi qqʼamaʼne qa tbʼanel taqʼuna tuʼnju kukx in nikʼx tuʼna. * Aju techel in kubʼ tqʼoʼna in nonin kyiʼj txqantl tmajen Jehová, axpe ikx kyiʼj qeju ma tzikʼ nim ambʼil in che ajbʼen te. Jun techel, qʼonka twiʼya tiʼjju in tzaj kyqʼamaʼn junjun ansyan in che bʼet kyojele Ja te Chmabʼil: «Aj in chin pakbʼane kyukʼil qeju erman lu, in nonin wiʼje aju techel in kubʼ kyqʼoʼn», «tuʼnju kukx in che pakbʼan, in nonin tuʼn kukx tten wipumale toj pakbʼabʼil» ex «aju techel in kubʼ kyqʼoʼn, in kuʼpin toj wanmiye».

3. ¿Alkyeqe oxe xjel qo xnaqʼtzal kyiʼj ex tiquʼn?

3 Toj xnaqʼtzbʼil lu, qo xnaqʼtzal kyiʼj oxe xjel lu: ¿Tiquʼn jaku tzaj qbʼis? ¿Alkye tten jaku tzʼel qwitz? Ex ¿tiʼ kʼonil qiʼj tuʼn kukx tel qwitz? Aju tzaqʼwebʼil kyiʼj xjel lu che onil qiʼj tuʼn tkubʼ bʼaj aqʼuntl quʼn, aju kyaj tqʼamaʼn Jesús tuʼn tbʼant.

¿TIQUʼN JAKU TZAJ QBʼIS?

4. a) ¿Tiʼ kubʼ tnaʼn Pablo tej chʼixmi kykyaqil aj Judiy el kyikʼun axix tok? b) ¿Tiquʼn kubʼ tnaʼn bʼis?

4 Jaku tzaj qbʼis aj qpakbʼan toj jun lugar jatumel chʼixmi kykyaqil xjal mintiʼ in nok kybʼiʼn tqanil tiʼj Tkawbʼil Dios. Qa o bʼaj jlu tiʼja, jaku txi qqʼamaʼn qa in nel tnikʼa tiʼjju kubʼ tnaʼn apóstol Pablo. Bʼalo pakbʼan Pablo toj 30 abʼqʼi, toj ambʼil lu onin kyiʼj nim xjal tuʼn kyok te okslal (Hech. 14:21; 2 Cor. 3:2, 3TNM). Noqtzun tuʼnj, mintiʼ bʼant tuʼn tonin kyiʼj nim aj Judiy tuʼn kyok te okslal. Nya oʼkxju, chʼixmi kykyaqilx el kyikʼun Pablo ex ateʼ junjun e ok ten qʼojil tiʼj (Hech. 14:19; 17:1, 4, 5, 13). El tnikʼ Pablo qa kubʼ tnaʼn bʼis tuʼnju kymod xjal lu ex tqʼama: «Nim nbʼise at ex kukx tchyoʼn tuj wanmiye» (Rom. 9:1-3). ¿Tiquʼn kubʼ tnaʼn bʼis? Tuʼnju kʼujlaʼntoq pakbʼabʼil tuʼn, ax ikx kʼujlaʼntoq qe xjal tuʼn. Ximen tuʼn tkyaqil tkʼuʼj kyiʼj aj Judiy ex tuʼntzunju kux chyoʼn toj tanmi tej tel kyikʼun aju t-xtalbʼil Dios.

5. a) ¿Tiʼ in nonin qiʼj tuʼn kukx qpakbʼan? b) ¿Tiquʼn at maj in kubʼ qnaʼn bʼis?

5 Ik tzeʼn bʼant tuʼn Pablo, in qo pakbʼan kye xjal tuʼnju in qo ximen kyiʼj tuʼn tkyaqil qkʼuʼj (Mat. 22:39; 1 Cor. 11:1). Ojtzqiʼn quʼn qa atzun mas tbʼanel jaku bʼant quʼn toj qanqʼibʼil qa ma qo ajbʼen te Jehová. Qaj tuʼn qonin kyiʼj xjal tuʼn tel kynikʼ tiʼj qa jaku ten ttxolil kyanqʼibʼil ex jaku tzʼok te mas tbʼanel. Kyjuʼtzun, kukx in qo yolin tiʼjju axix tok tiʼj Jehová ex tiʼjju t-ximbʼetz at kye xjal. Ik tten tqanil lu ik tzeʼn jun oyaj aj t-xi qiʼn kye ex in xi qqʼamaʼn kye tuʼn t-xi kykʼamoʼn. Aj tel kyikʼun, in kubʼ qnaʼn bʼis ik tzeʼn te Pablo. ¿Tiquʼn in kubʼ qnaʼn bʼis? Nya tuʼnju mintiʼxix qʼuqbʼil qkʼuʼj, sino tuʼnju kʼujlaʼn pakbʼabʼil quʼn ex qe xjal. Tuʼntzunju, kukx in qo pakbʼan kye xjal maske at maj in kubʼ qnaʼn bʼis. In tzaj tqʼamaʼn jun ermana Elena tbʼi, aju ma tzikʼ 25 abʼqʼi in najbʼen te precursora: «Kwest tuʼn npakbʼane, pero qʼuqli nkʼuʼje tiʼj qa atzun mas tbʼanel aqʼuntl jaku bʼant wuʼne». Nim qe axju in kubʼ qximen ik tzeʼn te ermana lu.

¿ALKYE TTEN JAKU TZʼEL QWITZ?

6. ¿Alkye xjel qo xnaqʼtzal tiʼj?

6 Noq tzeʼnxku lugar jatumel in qo pakbʼan, jaku tzʼel qwitz ik tzeʼn jun tqan awal. ¿Tiquʼn qʼuqli qkʼuʼj tiʼj? Tuʼn t-xi qqʼoʼn tzaqʼwebʼil tiʼj xjel lu, aju nim toklen, qo xnaqʼtzal tiʼj kabʼe txʼolbʼabʼil yolin Jesús tiʼj jatumel tqʼama qa il tiʼj tuʼn tel qwitz (Mat. 13:23). Aju tnejel, atz in yolin tiʼj tqan uva.

7. a) ¿Tiʼ in kubʼ techlaʼn aju aqʼunal tiʼj tqan uva, aju tqan uva ex qeju tqʼabʼ? b) ¿Alkye xjel il tiʼj tuʼn t-xi qtzaqʼweʼn?

7 (Kjawil uʼjit Juan 15:1-5, 8). Ax Jesús tzaj chikʼbʼante qa ate aju «tqan uva axix tok», atzunte Ttat aju «aqʼnal tiʼj» ex atzun qeju t-xnaqʼtzbʼen in che ok te «tqʼabʼ uva». Yajxitl xi tqʼamaʼn jlu kye t-apóstol: «Tuʼntzun jlu kjawil nimsaʼn Nmane qa ma tzʼok nim kywitze, ex kyjaʼtzun tten tuʼn kyoke te nxnaqʼtzbʼene». * Qa ikju, ¿alqiʼj in yolin aju tuʼn tel qwitz? Toj txʼolbʼabʼil lu, mintiʼ tqʼama Jesús tiʼ in kubʼ techlaʼn twitz awal, noqtzun tuʼnj, tqʼama jun tqanil nim toklen aju jaku tzʼonin qiʼj tuʼn tel qnikʼ tiʼj.

8. a) ¿Tiquʼn ojtzqiʼn quʼn qa aju tuʼn tel qwitz nya a t-xilen tuʼn kyok xjal te t-xnaqʼtzbʼen Jesús quʼn? b) ¿Alkyeqe tiʼchaq mlayx tzaj tqanin Jehová qe tuʼn tkubʼ qbʼinchaʼn ex tiquʼn?

8 Tqʼama Jesús jlu tiʼj Ttat: «Tkyaqil tqʼabʼ uva tok wiʼje qa mintiʼ twitz, kʼelel ttxʼemin». Toj juntl yol, tuʼn qok te tmajen Jehová, il tiʼj tuʼn tel qwitz (Mat. 13:23; 21:43). Tuʼntzunju, aju tuʼn tel qwitz, nya a t-xilen tuʼn kyok xjal te t-xnaqʼtzbʼen Jesús quʼn (Mat. 28:19). ¿Tiquʼn? Tuʼnju aqeju erman kukx in che pakbʼan ex mintiʼ in che ok xjal kyuʼn te t-xnaqʼtzbʼen Jesús, jaku che ok qʼoʼn ik tzeʼn tqan uva mintiʼ tajbʼen aju yolin Jesús tiʼj. Pero mlay kubʼ qximen jlu tuʼnju mlay qo ok ten obligaril kyiʼj xjal tuʼn t-xi kybʼiʼn tbʼanel tqanil. Kʼujlaʼn qoʼ tuʼn Jehová ex mlayx qo el tikʼun tuʼnju ojtzqiʼn tuʼn tiʼ jaku bʼant quʼn. Mlayx tzaj tqanin tuʼn tkubʼ qbʼinchaʼn jun tiʼ aju mlay bʼant quʼn (Deut. 30:11-14).

9. a) ¿Alkye aqʼuntl kbʼantel quʼn tuʼntzun tel qwitz? b) ¿Alkye txʼolbʼabʼil qo yolil tiʼj ex tiquʼn?

9 ¿Alqiʼjtzun in yolin aju tuʼn tel qwitz? Ax tok, atz in yolin jlu tiʼ jun tiʼ jaku bʼant quʼn qkyaqilx. ¿Ex alkye aqʼuntl o tzaj tqʼamaʼn Jehová tuʼn tbʼant quʼn? Aju tuʼn t-xi qpakbʼaʼn tbʼanel tqanil tiʼj Tkawbʼil (Mat. 24:14). * In xi qqʼamaʼn jlu tuʼnju atzun in tzaj tyekʼin txʼolbʼabʼil yolin Jesús tiʼj, aju in yolin tiʼj xjal in kux tawaʼn tqan triw. Qo xnaqʼtzan tiʼj.

10. a) ¿Tiʼ in kubʼ techlaʼn aju ijaj ex aju txʼotxʼ tojju txʼolbʼabʼil tiʼjju xjal awal triw? b) ¿Tiʼ twitz triw in nel?

10 (Kjawil uʼjit Lucas 8:5-8, 11-15). Tojju txʼolbʼabʼil tiʼjju xjal awal triw yolin Jesús tiʼj, aju ijaj «atzun tyol Diosju», moqa toj juntl yol, aju tqanil tiʼj Tkawbʼil Dios. Atzunju txʼotxʼ, in kubʼ techlaʼn kyanmi xjal. Aju ijaj kubʼ tzʼaq toj tbʼanel txʼotxʼ, in kuʼx tlokʼ ex in jaw chʼiy, ik tzeʼn tqan triw. Yajxitl, el juntl syent twitz. Pero, ¿tiʼ twitz triw in nel? ¿Jakupe tzaj tqʼoʼn mas tqan triw? Miʼn, sino in tzaj tqʼoʼn mas ijaj, ex aj tbʼet ambʼil in che ok te jun tqan triw. Toj txʼolbʼabʼil lu, jun ijaj in tzaj tqʼoʼn juntl syent ijaj. ¿Tiʼ toklen jlu tukʼil qpakbʼabʼil?

¿Alkye tten in nel qwitz? (Qʼonka twitza tiʼj taqikʼ 11).

11. a) ¿Tiʼ toklen txʼolbʼabʼil tiʼj xjal awal triw at tukʼil qpakbʼabʼil? b) ¿Alkye tten in kux qawaʼn ijaj tiʼj Tkawbʼil Dios?

11 Qo ximen tiʼj qa ma tzikʼ junjun abʼqʼi ttzajlen kyxnaqʼtzaʼn qtat moqa aʼyeju erman aju axix tok qe. Nimlo e jaw tzalaj tej ttzaj qkʼamoʼn aju tqanil tiʼj Tkawbʼil Dios. Jaku txi qqʼamaʼn qa kux kyawaʼn ijaj toj tbʼanel txʼotxʼ. Kukx chʼiy ijaj tzmaxi tej tbʼant tten tuʼn tel twitz. ¿Alkye twitz? Ik tzeʼn jun tal awal, in tzaj tqʼoʼn akʼaj ijaj ex nya akʼaj tqan awal, ax ik qe, in kux qawaʼn akʼaj ijaj tiʼj Tkawbʼil Dios ex nya akʼaj t-xnaqʼtzbʼen Jesús. * ¿Alkye tten in bʼant jlu quʼn? Aj qpakbʼan tiʼj Tkawbʼil Dios. Tkyaqil maj aj qpakbʼan toj jun tten ex qa toj juntl tten, in nok jlu ik tzeʼn in kux qawaʼn axju ijaj ik tzeʼn kuʼx awan toj qanmi (Luc. 6:45; 8:1). Tuʼntzunju, in tzaj t-xnaqʼtzaʼn txʼolbʼabʼil lu qe qa kukx jaku tzʼel qwitz qa kukx ma qo pakbʼan.

12. a) ¿Tiʼ xnaqʼtzbʼil in nel qiʼn tiʼj tqan uva ex tiʼj xjal in kux tawaʼn tqan triw? b) ¿Tiʼ in kubʼ tnaʼna tuʼn jlu?

12 ¿Tiʼ xnaqʼtzbʼil in nel qiʼn tiʼj tqan uva ex tiʼjju xjal in kux tawaʼn tqan triw? Qa aju tuʼn tel qwitz, nya atz tzajni tiʼjju qa in nok kybʼiʼn xjal tbʼanel tqanil, sino tiʼjju qa kukx in qo pakbʼan. Ax Pablo tzaj yekʼinte jlu tej tqʼama: «Teyle junjun ok tkʼmaʼ chojbʼil te tiʼj ju taqʼunbʼen» (1 Cor. 3:8). Ik tzeʼn in nel qnikʼ tiʼj, tzul tkʼiwlaʼn Jehová qoʼ tiʼjju qaqʼun ex nya tiʼjju in tzaj tuʼn. In tzaj tqʼamaʼn jun erman qʼiʼn 20 abʼqʼi tuʼn te precursora, aju Matilda tbʼi: «In chin jaw tzalaje tuʼnju in nel nnikʼe tiʼj qa in tzaj tkʼiwlaʼn Jehová qaqʼun aj tok tilil quʼn».

¿TIʼ KʼONIL QIʼJ TUʼN KUKX TEL QWITZ?

13, 14. Ik tzeʼn in tzaj tyekʼin Romanos 10:1, 2, ¿tiquʼn kukx pakbʼan Pablo kye xjal el kyikʼun tbʼanel tqanil tiʼj Tkawbʼil Dios?

13 ¿Tiʼ kʼonil qiʼj tuʼn kukx tel qwitz? Ma tzʼel qnikʼ tiʼj tiʼ kubʼ tnaʼn Pablo tej tel kyikʼun aj Judiy tbʼanel tqanil tiʼj Tkawbʼil Dios. Pero mintiʼ kubʼ numj tuʼn jlu. Qbʼinx aju xi tchikʼbʼaʼn kye okslal te Roma tej t-xi ttzʼibʼin tiʼ in kubʼ tnaʼn kyiʼj aj Judiy. Tqʼama: «Ax tok tajbʼil wanmiye ex in chin kubʼsane twitz Dios kyiʼj aj Israel, tuʼn kyklet. Porke ma wile tzaʼn kyten, nim kygan tuʼn kyajbʼen te Dios, pero mintiʼ nneʼl kynikʼ tiʼj alkye tumel tuʼn kyajbʼen te Dios» (Rom. 10:1, 2). ¿Tiquʼn kukx pakbʼan Pablo kye?

14 Tnejel, tqʼama qa in bʼanttoq tuʼn tuʼnju ax tok tajbʼil tanmi, moqa toj juntl yol, tuʼn tkyaqil tanmi tajtoq tuʼn kyklet aj Judiy (Rom. 11:13, 14). Tkabʼin, tqʼama qa kubʼsan twitz Dios tuʼntzun tonin kyiʼj junjun aj Judiy tuʼn t-xi kybʼiʼn tbʼanel tqanil tiʼj Tkawbʼil Dios. Ex toxin, tqʼama qa «nim kygan tuʼn kyajbʼen te Dios». Ok tqʼoʼn Pablo twitz tiʼjju tbʼanel tiʼj teyele junjun xjal. Ojtzqiʼntoq tuʼn qa aju kygan aj Judiy tuʼn kyajbʼen te Dios, jakutoq tzʼonin jlu kyiʼj tuʼn kyok te jun tbʼanel okslal, ik tzeʼn bʼaj tiʼj.

15. ¿Alkye tten jaku tzʼel qkanoʼn tiʼj Pablo? Qʼamantza aju in bʼant kyuʼn junjun erman.

15 ¿Alkye tten jaku tzʼel qkanoʼn tiʼj Pablo? Tnejel, bʼaʼn tuʼn tok tilil quʼn tuʼn kukx tten toj qanmi aju qajbʼil tuʼn kykanet qeju kyaj «tuʼn tten kychwinqlal te jumajx». Tkabʼin, bʼaʼn tuʼn t-xi qqanin te Jehová tuʼn tonin kyiʼj xjal at jun tbʼanel kyanmi (Hech. 13:48; 16:14). Jun ermana chʼix tel 30 abʼqʼi in najbʼen te precursora, aju Silvana tbʼi, in tzaj tqʼamaʼn jlu: «Naʼmxtoq tok ntokʼchane ttzi jun ja, in xi nqanine te Jehová tuʼn tten jun tbʼanel nxime». Ax ikx qe, qqaninx te Jehová tuʼn ttzaj kyyekʼin anjel qbʼe tuʼntzun qpon kyukʼil xjal at jun tbʼanel kyanmi (Mat. 10:11-13; Apoc. 14:6). In tzaj tqʼama Robert jlu, aju ma tzʼel mas te 30 abʼqʼi in najbʼen te precursor: «Tbʼanelxix aj qonin kyukʼil anjel, ojtzqiʼn kyuʼn tiʼ in nikʼ toj kyanqʼibʼil xjal». Ex toxin, qqʼonk qwitz tiʼjju tbʼanel tiʼj teyele junjun xjal. In tzaj tqʼamaʼn Carl jlu, jun ansyan ma tzʼel mas te 50 abʼqʼi tjawlen aʼ twiʼ: «In nok nkeʼyine alkyexku tiʼ tiʼj jun xjal, aju in tzaj tyekʼin qa at jun tbʼanel tanmi, ik tzeʼn aj ttzaj tzeʼn, aj ttzaj tkeʼyin toj jun tbʼanel tten ex qa aj ttzaj tqanin jun t-xjel ex taj tuʼn tel tnikʼ tiʼj». Qa ma kubʼ qbʼinchaʼn qe tiʼchaq lu, kukx kʼelel qwitz ik tzeʼn te Pablo.

«AWAN KUʼXA TIYAJA TE PRIM, AX IKX TE QALE»

16, 17. a) ¿Tiʼ xnaqʼtzbʼil jaku tzʼel qiʼn tiʼjju in tzaj tqʼamaʼn Eclesiastés 11:6? b) Qʼamantza jun techel tiʼj alkye tten in nonin qpakbʼabʼil kyiʼj qeju in nok kyqʼoʼn kywitz qiʼj.

16 Jakulo kubʼ qximen qa mintiʼ in ten tlokʼ tbʼanel tqanil in qo pakbʼan tiʼj toj kyanmi xjal, pero mintiʼ tuʼn tikʼ tnaʼl quʼn qa in nonin aqʼuntl in bʼant quʼn, aju tuʼn tkux awet ijaj (kjawil uʼjit Eclesiastés 11:6). Ax tok, nim xjal mintiʼ in nok tbʼiʼn tbʼanel tqanil, pero in nok kyqʼoʼn kywitz qiʼj. In nok kykeʼyin qa toj tumel in bʼaj qxbʼalumin qibʼ, qa xnaqʼtzan maj qoʼ ex qa toj tkyaqil ambʼil in qo tzalaj. Aj tbʼet ambʼil, jakulo tzʼonin qmod kyiʼj tuʼn tkubʼ kychʼixpuʼn nya bʼaʼn kyximbʼetz at qiʼj. Atzun jlu el tnikʼ Sergio ex Olinda tiʼj, aju xqo yolin kyiʼj toj tnejel taqikʼ.

17 In tzaj tqʼamaʼn Sergio jlu: «Toj jun ambʼil, mintiʼ bʼant tuʼn qxiʼye toj plas jatumel in qo pakbʼane tuʼnju tzaj yabʼil qiʼje. Tej qmeltzʼaje pakbʼal, tzaj kyqanin xjal qeye tiʼ otoq bʼaj qiʼje ex tzaj kyqʼamaʼn qeye qa e ximen qiʼje». Atzunte Olinda in tzeʼn tej ttzaj tqʼamaʼn jlu: «O tzaj qʼolbʼeʼne kyuʼn qeju in che manejarin kyiʼj kamionet ex ateʼ junjun tzaj kyqʼamaʼn tzmax toj kyqʼuqbʼil: ‹Tbʼanel kyaqʼune›. Axpe ikx, in tzajtoq kyqanin junjun uʼj qeye». Jun qʼij, noq e jaw labʼin erman lu. Kubʼ weʼ jun xjal ttxlaj kʼuxbʼil in xi iqʼet jaxku tumel te yekʼbʼil uʼj, xi tqʼoʼn xjal lu jun manoj bʼech kye ex xi tqʼoʼn chjonte kye tiʼj kyaqʼun.

18. ¿Tiquʼn in kubʼ t-ximen teya tuʼn kukx tpakbʼana?

18 In tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios jlu: «Awan kuʼxa tiyaja te prim, ax ikx te qale». Ikju, akux in kux qawaʼn ijaj tiʼj Tkawbʼil Dios, in qo onin chʼin tiʼj tuʼn t-xi «pakbʼet tuj tkyaqil twitz txʼotxʼ» (Mat. 24:14). Ex aju mas nim toklen, kbʼel qnaʼn tzalajbʼil aj tel qnikʼ tiʼj qa in qo tzaj tkʼiwlaʼn Jehová, tuʼnju in che ok tkʼujlaʼn qeju kukx in che pakbʼan.

^ taqik' 2 Ik tzeʼn kyqʼama qeju kubʼ kytzʼibʼin aju ikʼ toj tanqʼibʼil Jesús, ax Jesús qʼamante qa kwesttoq tuʼn tpakbʼan «tujx ttanmi» (Mat. 13:57; Mar. 6:4; Luc. 4:24; Juan 4:44).

^ taqik' 7 Toj xnaqʼtzbʼil lu, maske atz in yolin aju tqʼabʼ uva kyiʼj okslal skʼoʼn maj, pero qkyaqilx jaku tzʼel qiʼn tbʼanel xnaqʼtzbʼil tiʼj txʼolbʼabʼil lu.

^ taqik' 9 Aju tuʼn tel qwitz, ax ikx jaku yolin tiʼjju tuʼn tkubʼ qyekʼin aju in tzaj tqʼoʼn xewbʼaj xjan. Noqtzun tuʼnj, toj xnaqʼtzbʼil lu ex toj juntl, atz qo yolil tiʼjju «yol in tmaʼn qtziʼ», aju tuʼn qpakbʼan tiʼj Tkawbʼil Dios (Gál. 5:22, 23; Heb. 13:15).

^ taqik' 11 Toj junjuntl maj, ok tmojbʼaʼn Jesús aju aqʼuntl tuʼn kyok xjal te t-xnaqʼtzbʼen ik tzeʼn tuʼn tkux awet ex tuʼn tjaw twitz awal (Mat. 9:37; Juan 4:35-38).