Tuʼn qxiʼ toj xnaqʼtzbʼil

Tuʼn qikʼx atz jatumel ta tajlal xnaqʼtzbʼil

Laqʼoma yol axix tok ex miʼn txi tkʼayina

Laqʼoma yol axix tok ex miʼn txi tkʼayina

«Laqʼoma yol axix tok, ju ojtzqibʼl ex ju xnaqʼtzbʼil, tukʼix ju nabʼl, ex miʼn cheʼx tkʼayina» (PROV. 23:23).

BʼITZ: 94 EX 96

1, 2. a) ¿Alkye jun tiʼ mas nim toklen at qe? b) ¿Alkyeqe xnaqʼtzbʼil in nok qqʼoʼn kyoklen ex tiquʼn? (Qʼonka twitza kyiʼj tnejel tilbʼilal).

¿ALKYE jun tiʼ mas nim toklen at qe? ¿Jakupe kubʼ qchʼexpuʼn tukʼil juntl tiʼ mas nya nim toklen? Nya kwest jaku txi kytzaqʼweʼn tmajen Jehová qe xjel lu. Aju mas nim toklen at qe, aju qamiwbʼil tukʼil, ex mlayx kubʼ qchʼexpuʼn tukʼil juntl tiʼ. Ax ikx in nok qqʼoʼn kyoklen xnaqʼtzbʼil tkuʼx toj Tyol Dios, tuʼnju in nonin qiʼj tuʼn qok te tamiw Jehová (Col. 1:9, 10).

2 Qo ximen tiʼj tkyaqil xnaqʼtzbʼil in tzaj tqʼoʼn Jehová qe toj Xjan Uʼj. In tzaj tqʼamaʼn alkye tbʼi ex tiʼ t-xilen, ex in tzaj tyekʼin alkyeqe tbʼanel tmod. In yolin tiʼj tbʼanel oyaj tzaj tqʼoʼn ex qa tuʼn kʼujlabʼil tzaj tsamaʼn Tkʼwaʼl te chojbʼil. Ax ikx in tzaj tqʼamaʼn tiʼj Tkawbʼil Mesías, ex in xi tqʼoʼn qʼuqbʼil kykʼuʼj skʼoʼn maj tuʼn kyanqʼin toj kyaʼj ex atzun kye txqantl ẍneʼl tuʼn kyanqʼin toj Tbʼanel Najbʼil tzalu twitz Txʼotxʼ (Juan 10:16). Ax ikx, in qo tzaj t-xnaqʼtzaʼn tzeʼn tuʼn qanqʼin ex tzeʼn qmod tuʼn tten. Nimxix kyoklen kykyaqil xnaqʼtzbʼil lu tuʼnju in che onin qiʼj tuʼn qok laqʼeʼ ttxlaj Bʼinchal qe ex in nonin qiʼj tuʼn tten ttxolil qanqʼibʼil.

3. ¿Tiʼ nya t-xilen txol yol «laqʼoma yol axix tok»?

3 Aj tyolin Tyol Dios tiʼjju tuʼn ttzaj qlaqʼoʼn axix tok, ¿ape t-xilen jlu qa kxel qchjoʼn? Miʼn. Nimxix te Jehová t-xtalbʼil at ex noq kukx tzaj tqʼoʼn Tkʼwaʼl aju kʼujlaʼnxix tuʼn. Aj ttzaj tkeʼyin qa at jun xjal in jyon tumel tuʼn tel tnikʼ tiʼj axix tok, in nonin tiʼj tuʼn tkanet tuʼn ex mintiʼ in xi tqanin Jehová pwaq te t-xel. At jun xjal Simón tbʼi, tajtoq tuʼn t-xi tqʼoʼn pwaq te Pedro tuʼntzun tajbʼen xewbʼaj xjan tuʼn, xi tqʼamaʼn Pedro jlu te: «Knajel tpwaqa, ax ikx teya, porke ma kubʼ t-ximana qa noq tuʼn tpwaqa tuʼn tkʼmonteya aju oyaj in tzaj tqʼoʼn Dios» (Hech. 8:18-20). ¿Tiʼtzun t-xilen txol yol: «Laqʼoma yol axix tok»?

¿TIʼ T-XILEN TUʼN TTZAJ QLAQʼOʼN AXIX TOK?

4. ¿Tiʼ tzul yekʼin qe tiʼj axix tok toj xnaqʼtzbʼil lu?

4 (Kjawil uʼjit Proverbios 23:23). Tuʼn tel qnikʼ tiʼj axix tok, il tiʼj tuʼn tok tilil quʼn ex tuʼn tbʼant junjun chʼixpubʼil. Ik tzeʼn tqʼama aj tzʼibʼil tiʼj Proverbios, aj tel qnikʼ tiʼj axix tok, il tiʼj tuʼn tok qxqʼuqin tuʼntzun miʼn t-xi qkʼayin moqa tuʼn miʼn t-xi qnajsaʼn. Kʼelel qnikʼ tiʼj tiʼ t-xilen tuʼn ttzaj qlaqʼoʼn axix tok ex alkye junjun tiʼ kxel qnajsaʼn tuʼntzun tlaqʼet. Kʼonil jlu qiʼj tuʼn tok qqʼoʼn mas toklen ex tuʼn miʼn tkyaj qkolin. Ik tzeʼn kʼelel qnikʼ tiʼj, nim toklen qa ma bʼant junjun chʼixpubʼil quʼn tuʼntzun ttzaj qlaqʼoʼn axix tok.

5, 6. a) ¿Tzeʼn jaku tzaj qlaqʼoʼn axix tok noq kukx? Qʼamantza jun techel. b) ¿Tiʼ tbʼanel tzul qe ma tzaj qlaqʼoʼn axix tok?

5 Aj ttzaj qʼoʼn jun tiʼ qe noq kukx, bʼalo il tiʼj tuʼn tbʼant jun tiʼ quʼn tiʼj. Aju yol hebreo «laqʼoma» in yolin Proverbios 23:23 tiʼj, ax ikx bʼalo a t-xilen «jyoma» moqa «tuʼn tkanet». In tzaj kyyekʼin yol lu qa tuʼn tkambʼet jun tiʼ quʼn, il tiʼj tuʼn tok tilil quʼn tuʼn t-xi qqʼoʼn jun tiʼ nim toklen te t-xel. Qqʼonku jun techel, qo ximen tiʼj qa ma tzaj oyin pan qe toj jun kʼaybʼil. ¿Noqpe kukx che pol pan twi qmes? Miʼn. Maske noq kukx tzul qʼoʼn qe, il tiʼj tuʼn tel qpaʼn ambʼil tuʼn qxiʼ qʼilte toj kʼaybʼil. Axtzunju in bʼaj tiʼj axix tok, noq kukx in tzaj qʼoʼn qe, pero il tiʼj tuʼn tbʼant jun tiʼ quʼn tiʼj.

6 (Kjawil uʼjit Isaías 55:1-3). Aʼyeju tyol Jehová in che kanet quʼn toj uʼj te Isaías in nonin qiʼj tuʼn tel qnikʼ tiʼj tiʼ t-xilen tuʼn ttzaj qlaqʼoʼn axix tok. Kyoj versículo lu, in che ok tmojbʼaʼn Jehová tyol tukʼil aʼ, lech ex vin. In che ok tyol Jehová ik tzeʼn jun vas aʼ saq ex in chewix qanmi tuʼn. Ik tzeʼn lech onin qiʼj tuʼn qchʼiy tej tzmatoq kʼwaʼlx qoʼ ex tuʼn tten tbʼanel qxmilal. In che ok tyol Jehová ik tzeʼn lech tuʼnju in nonin qiʼj tuʼn qchʼiy toj qokslabʼil. Ex, ¿toj alkye tten in che ok tyol Jehová ik tzeʼn vin? In nok tmojbʼaʼn Tyol Dios aju vin tukʼil tzalajbʼil (Sal. 104:15). Aj ttzaj tqʼamaʼn Tyol Dios tuʼn ttzaj qlaqʼoʼn vin, atz in yolin tiʼj qa ktel tzalajbʼil qe qa ma che japun tkawbʼil quʼn (Sal. 19:8). Kyukʼil techel lu, in nonin Jehová qiʼj tuʼn tel qnikʼ tiʼj tiʼ tbʼanel tzul qe qa ma tzʼel qnikʼ tiʼj axix tok ex qa ma kubʼ qbʼinchaʼn aju in tzaj tqʼamaʼn. Tuʼntzunju, qo xnaqʼtzan tiʼj jweʼ tiʼchaq kjel qkolin tuʼntzun ttzaj qlaqʼoʼn axix tok.

¿ALKYE JUNJUN CHʼIXPUBʼIL O BʼANT QUʼN TUʼN TTZAJ QLAQʼOʼN AXIX TOK?

7, 8. a) ¿Tiquʼn il tiʼj tuʼn tel qpaʼn ambʼil tuʼntzun tel qnikʼ tiʼj axix tok? b) ¿Tiʼ bʼant tuʼn jun txin tokxtoq toj tja xnaqʼtzbʼil, ex tiʼ tbʼanel tzaj tuʼn jlu?

7 Aju ambʼil. Qkyaqilx il tiʼj tuʼn tel qpaʼn ambʼil tuʼntzun ttzaj qlaqʼoʼn axix tok. Kʼajbʼel ambʼil lu quʼn tuʼn t-xi qbʼiʼn tqanil tiʼj Tkawbʼil Dios, tuʼn tjaw quʼjin Xjan Uʼj, qe quʼj, tuʼn qxnaqʼtzan qjunalx, tuʼn tbʼaj qbʼinchaʼn qten kyiʼj chmabʼil ex tuʼn qxiʼ kyoj. Jaku tzʼel qiʼn ambʼil kyiʼj junjuntl tiʼchaq nyaxix nim kyoklen (kjawil uʼjit Efesios 5:15, 16). ¿Jteʼ ambʼil in xi tiʼn tuʼn tel qnikʼ kyiʼj xnaqʼtzbʼil nim kyoklen tkuʼx toj Tyol Dios? At junjun xjal in nel naj kynikʼ kyiʼj atzun junjuntl mas chebʼe in nel kynikʼ tiʼj. Mlayx tzʼel bʼaj qnikʼ tiʼj tnabʼil Jehová, tiʼj tmod ex kyiʼj tbʼinchbʼen (Rom. 11:33). Aju tnejel uʼj Aju Xqʼuqil etz toj inglés, ok tmojbʼaʼn axix tok ik tzeʼn «jun tal bʼech» ex tqʼama jlu: «Mi jaw tiʼna oʼkx jun bʼech tiʼj axix tok. Noqwit oʼkx jun xnaqʼtzbʼil taj Jehová tuʼn tel qnikʼ tiʼj, mintiʼwtlo tzaj tqʼoʼn txqantl. Tuʼntzunju, kukx qʼiʼnktza txqantl; kukx jyona tiʼj». Qxjelinku jlu: «¿Jniʼ wojtzqibʼile at tiʼj axix tok?». Axpe ikx aj tten qchwinqlal te jumajx, kukx qo xnaqʼtzal mas tiʼj Jehová. Nim toklen tuʼn tajbʼen ambʼil quʼn jaʼlo tuʼntzun tel mas qnikʼ tiʼj axix tok. Qo xnaqʼtzan tiʼj jun xjal aju tajtoq tuʼn tel tnikʼ tiʼj axix tok.

8 At jun txin te tnam Japón Noriko tbʼi, * xiʼ anqʼil atz Nueva York te Estados Unidos tuʼn t-xnaqʼtzan. Toj ambʼil aju, tokxtoq toj jun okslabʼil tzajni toj tnam Japón. Kanet tuʼn jun precursora tej in pakbʼantoq ttziyele ja. Tej t-xi tzyet t-xnaqʼtzan Noriko tiʼj Tyol Dios, nimxix tzalaj ex xi tqanin tuʼn t-xnaqʼtzan kabʼe maj toj seman. Maske in bʼanttoq nim tiʼchaq tuʼn tuʼnju in xnaqʼtzantoq toj tja xnaqʼtzbʼil ex in naqʼunantoq toj chʼin ambʼil, xi tzyet tuʼn t-xiʼ kyoj chmabʼil. Ax ikx, ya mintiʼ xiʼ toj junjun ninqʼij tuʼntzun tten ambʼil tiʼj tuʼn tel tnikʼ tiʼj axix tok. Onin jlu tiʼj tuʼn tchʼiy toj tokslabʼil. Naʼmxtoq tel jun abʼqʼi t-xilen tzyet t-xnaqʼtzan tej tjaw aʼ twiʼ. Tej tikʼ qaq xjaw, ok te precursora toj abʼqʼi 2006 ex kukx in najbʼen jaʼlo te precursora.

9, 10. a) Aj ttzaj qlaqʼoʼn axix tok, ¿tzeʼn in nonin jlu qiʼj tuʼn tchʼexpaj qximbʼetz kyiʼj tiʼchaq? b) ¿Tiʼ kyaj ttzaqpiʼn jun txin, ex tiʼ in tnaʼn tuʼn jlu?

9 Aʼyeju tiʼchaq. Tuʼn tlaqʼet axix tok quʼn, il-lo tiʼj tuʼn tkyaj qkolin jun aqʼuntl ex qa jun qoklen jatumel in tzaj chjoʼn nim twi qkʼuʼj. Qo ximen tiʼjju bʼaj tiʼj Pedro ex Andrés, in che tzyuntoq pescad tej t-xi tqʼoʼn Jesús txokbʼil kye, jun rat kyaj kyqʼoʼn kypa moqa kyxyubʼ ex e ok lepeʼ tiʼj (Mat. 4:18-20). Nya a t-xilen jlu qa kjel tkolin jun xjal taqʼun aj tel tnikʼ tiʼj axix tok tuʼnju il tiʼj tuʼn taqʼunan tuʼntzun kyanqʼin ex tuʼn kykʼaʼchit qe toj tja (1 Tim. 5:8). Noqtzun tuʼnj, il-lo tiʼj tuʼn tbʼant junjun chʼixpubʼil tuʼn kyiʼj tiʼchaq ex tuʼn tel tnikʼ tiʼj alkye mas nim toklen. Tqʼama Jesús tuʼn miʼn tbʼaj qchmoʼn qqʼinumabʼil «twitz txʼotxʼ», sino tuʼn tten qqʼinumabʼil «tuj kyaʼj» (Mat. 6:19, 20). Qo xnaqʼtzan tiʼjju bʼant tuʼn jun txin.

10 Xi tzyet tuʼn tsaqchan María tiʼj golf tej naʼmxtoq tpon tabʼqʼi tuʼn tokx toj tja xnaqʼtzbʼil. Tuʼnju tbʼaneltoq saqchan tiʼj golf tej taʼtoq toj tcarrera tzaj qʼoʼn tbeca tuʼn t-xiʼ toj universidad. Tgantoq saqchan tiʼj saqchbʼil lu, kubʼ t-ximen tuʼn tok ojtzqiʼn twitz kyuʼn txqantl ex tuʼn tkambʼan nim pwaq. Toj ambʼil aju xi tzyet tuʼn t-xnaqʼtzan tiʼj Tyol Dios. Tgantoq aju el tnikʼ tiʼj ex onin tiʼj tuʼn tbʼant junjun chʼixpubʼil tuʼn. Tqʼama jlu: «Mas in tzalaje tej tkubʼ nqʼoʼne toj xnaqʼtzbʼil aju el nnikʼe tiʼj toj Tyol Dios ex tej tchʼexpaj nmode». El tnikʼ tiʼj qa mlay jyon tiʼj qʼinumabʼil ex toj ax ambʼil tuʼn tel tnikʼ tiʼj Tyol Dios (Mat. 6:24). Tuʼntzunju, kyaj ttzaqpiʼn saqchbʼil lu jatumel jakutoq tzʼok ojtzqiʼn twitz kyuʼn txqantl ex jakutoq kambʼan tiʼj nim pwaq. Jaʼlo in najbʼen te precursora ex in tzaj tqʼamaʼn qa «at jun tbʼanel tanqʼibʼil ex in tzalajxix».

11. Aj tel qnikʼ tiʼj axix tok, ¿tiʼ kbʼajel tiʼjju qamiwbʼil kyukʼil junjun toj qja ex junjuntl xjal?

11 Qe qamiw ex qeju at qxilen kyukʼil. Aj tel qnikʼ tiʼj Tyol Dios ex aj tkubʼ qqʼoʼn toj xnaqʼtzbʼil aju in tzaj tqʼamaʼn, tuʼn jlu jaku chʼexpaj qamiwbʼil kyukʼil toj qja ex junjuntl xjal. ¿Tiquʼn? Tej tyolin Jesús kyiʼj t-xnaqʼtzbʼen, xi tqanin jlu te Jehová: «Paʼn ela qe tuʼnju tyola axix tok, tuʼntzun kyajbʼen oʼkx teya; aju tyola axix tok» (Juan 17:17). Ikju, in qo el tlaqʼbʼaʼn axix tok tiʼj kybʼinchbʼen xjal tuʼnju junxitl qoʼ kywitz. Junxitl in qo ela kye xjal tuʼnju in chʼexpaj qmod ex in qo ok lepeʼ tiʼjju tkuʼx toj Tyol Dios. Nya qaj tuʼn tnaj mujbʼabʼil qxol, pero atlo junjun qamiw moqa toj qja kʼelel kypan kyibʼ qiʼj ex qo elel ikʼun kyuʼn. Mintiʼ tuʼn qjaw labʼin tiʼj jlu, tuʼnju tqʼama Jesús: «Kyjaʼtzun qe aj qʼoj tiʼj xjal, ax qeju ateʼ tuj tja» (Mat. 10:36). Pero tzaj tqʼuqbʼaʼn Jesús qkʼuʼj tej tqʼama qa mas nim kʼiwlabʼil tzul qkʼamoʼn aj tel qnikʼ tiʼj axix tok twitzju kjel qqʼoʼn (kjawil uʼjit Marcos 10:28-30).

12. ¿Tiʼ bʼant tuʼn jun xjal judiy tej tel tnikʼ tiʼj axix tok?

12 Xi qʼamaʼn te jun xjal judiy aju Aarón tbʼi tej tzmatoq kʼwaʼlx qa mintiʼ tuʼn tajbʼen tbʼi Dios tuʼn. Pero tajxixtoq tuʼn tok tojtzqiʼn axix tok tiʼj Dios. Jun qʼij, xi t-xnaqʼtzaʼn jun erman te qa ma tzʼok qʼet junjun vocal kyiʼj kyaje letra hebreo, aju in yolin tiʼj tbʼi Dios, jaku txi qʼamet «Jehová». Nimxix jaw tzalaj tiʼj jlu ex tuʼntzunju xiʼ toj ja te kʼulbʼil tuʼn t-xi tqʼamaʼn kye xnaqʼtzal kye aj Judiy. Pero junxitl kymod kubʼ kyyekʼin. Mintiʼ e jaw tzalaj tej tel tnikʼ Aarón tiʼj tbʼi Dios, sino etz kylajoʼn ex ok kytzubʼin tiʼj. Ax ikx qe toj tja el kypan kyibʼ tiʼj. Pero mintiʼ xi tqʼoʼn ambʼil te jlu tuʼn ttzaj bʼaj tkʼuʼj, sino kukx ok tilil tuʼn tuʼn tel tnikʼ tiʼj Jehová. Jaw aʼ twiʼ ex ajbʼen te Jehová toj tkyaqil tanqʼibʼil. Ik tzeʼn bʼant tuʼn Aarón, noq tiʼxku chʼixpubʼil jaku tzaj qxol kyukʼil toj qja ex qa tiʼj jun qoklen, qaj tuʼn kukx qbʼet toj axix tok.

13, 14. Tuʼn tel qnikʼ tiʼj axix tok, ¿alkye junjun chʼixpubʼil kbʼantel quʼn tiʼj qbʼinchbʼen ex qximbʼetz? Qʼamantza jun techel.

13 Qe nya bʼaʼn ximbʼetz ex bʼinchbʼen. Tuʼn tel qnikʼ tiʼj axix tok ex tuʼn qanqʼin ik tzeʼn in tzaj tqʼamaʼn, il tiʼj tuʼn tbʼaj qchʼexpuʼn qximbʼetz ex aju in bʼant quʼn. Tzaj tqʼamaʼn Pedro nabʼil lu: «Ma che oke tkʼwaʼl Dios, kyjaʼtzun kynimanxe tyol; ex miʼn txi kyqʼoʼntle ambʼil teju kyajbʼile mya bʼaʼn, ik tzaʼn o kybʼinchaye ojtxi tej naʼnxtoq tel kynikʼe tiʼj tyol Dios». Ex tqʼamatl: «Kypaʼmil kyibʼe tiʼj tkyaqil mya bʼaʼn, tuʼntzun kyoke xjan» (1 Ped. 1:14, 15). Jun techel, toj ojtxe tnam Corinto jatumel e yaẍin ex e sbʼun xjal, bʼant nim chʼixpubʼil kyuʼn qeju el kynikʼ tiʼj axix tok (1 Cor. 6:9-11). Ax ikx toj ambʼil jaʼlo, nim erman o kyaj kytzaqpiʼn nya bʼaʼn kybʼinchbʼen tuʼntzun tel kynikʼ tiʼj axix tok. Ax ikx xi tqʼamaʼn Pedro jlu kye okslal e anqʼin junx tukʼil: «Akux aju o kybʼinchaye ojtxi, o kybʼinchaye aju in che tzalaj txqantl xjal tiʼj [...]. Ojtxi mintiʼ kyjukʼbʼil kyibʼe, in pon kykʼuʼje tiʼj mya bʼaʼn, kʼal qʼeʼn qeye, in che achine tuj ninqʼij, nnoʼk kʼaj qʼeʼn kyuʼne, in che kʼulune kywitz qe tilbʼilal, ikʼbʼilxix qe» (1 Ped. 4:3).

14 Toj nimku abʼqʼi tzaj nim nya bʼaʼn tiʼj Devynn ex Jasmine tuʼn qʼeʼn. Attoq tojtzqibʼil Devynn tiʼj contabilidad, pero tuʼnju in kʼantoq qʼeʼn mintiʼ ten jun taqʼun. Atzunte t-xuʼjil in che oktoq tkʼixbʼisaʼn txqantl aj ttzaj tqʼoj. Jun qʼij, in bʼettoq Jasmine toj bʼe ex otoq kuʼx nim qʼeʼn tuʼn, ex kanet tuʼn jun mejebʼleʼn in che ajbʼen te misionero. Kyaj bʼant tiʼj kyuʼn tuʼn t-xi kyqʼoʼn xnaqʼtzbʼil te tiʼj Tyol Dios. Tej kymeltzʼaj erman keʼyilte, otoq kuʼx nim qʼeʼn tuʼn Devynn ex Jasmine. Mintiʼ kubʼ kyximen qa kyajtoq erman tuʼn kyonin kyiʼj ex tuʼn kymeltzʼaj visitaril kye. Tej kymeltzʼaj juntl maj, junxitl e ok qe tiʼchaq. Tej kyxnaqʼtzan tnejel maj, ok kyqʼoʼn toklen ex kubʼ kyqʼoʼn toj xnaqʼtzbʼil aju el kynikʼ tiʼj. Naʼmxtoq tel oxe xjaw t-xilen tzyet kyxnaqʼtzan, kyaj kytzaqpiʼn kʼaj qʼeʼn ex e kubʼ mojeʼ. Kykyaqil xjal in che anqʼin jatumel ateʼ ok kybʼiʼn chʼixpubʼil bʼant kyuʼn ex tuʼn jlu nim xjal xnaqʼtzan tiʼj Tyol Dios.

15. ¿Alkye junjun tiʼ il tiʼj tuʼn tbʼant kyuʼn junjun tuʼntzun tel kynikʼ tiʼj axix tok, ex tiquʼn?

15 Qe kostumbr ex kybʼinchbʼen xjal nya bʼaʼn toj twitz Jehová. Ateʼ junjun nya kwest tuʼn tkyaj kytzaqpiʼn kykostumbr xjal aj tel kynikʼ tiʼj qa nya bʼaʼn in che ela toj twitz Jehová. Atzun kye txqantl, il tiʼj tuʼn tbʼant nim tiʼchaq kyuʼn tuʼn tkyaj kykolin aju naqʼli qe xjal tiʼj tuʼntzun tel kynikʼ tiʼj axix tok. Bʼalo kwest tuʼn tkyaj kykolin jlu tuʼnju jaku tzʼok bʼinchaʼn nya bʼaʼn kyiʼj kyuʼn toj kyja, kyuʼn qe kyukʼil toj aqʼuntl ex kyuʼn kyamiw. Jakulo tzaj mas nya bʼaʼn kyiʼj qa naqʼli qe xjal tuʼn t-xi kyqʼoʼn nimbʼil kye toj kyja o che kyim (Deut. 14:1). Jaku che bʼant chʼixpubʼil quʼn aj qximen tiʼjju o bʼant kyuʼn junjuntl erman. Qo xnaqʼtzan tiʼjju bʼant kyuʼn junjun okslal toj tnejel syent abʼqʼi toj tnam Éfeso.

16. ¿Tiʼ bʼant kyuʼn junjun okslal te Éfeso tuʼn tlaqʼet axix tok kyuʼn?

16 Ok ojtzqiʼn tnam Éfeso kyuʼn txqantl ik tzeʼn jun tnam jatumel at nim kyaqʼun chman. ¿Tiʼ bʼant kyuʼn qeju e ok te okslal? In tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios jlu: «Ex nimku xjal bʼaʼn mañ kyuʼn nej, tzaj kyiʼn kylibro, kubʼ kypatun kywitz kykyaqil xjal; ex jaw kyiʼn tajlal twiʼ, japuntzun tajlal twiʼ 50 mil saq pwaq. Ex kyjaʼtzun tten o chʼiy tyol Qajaw ex okxix tipumal» (Hech. 19:19, 20). Mintiʼ tzaj kybʼis okslal lu tej tkubʼ kynajsaʼn tkyaqil uʼj nimtoq twiʼ, pero tzaj kykʼamoʼn nim kʼiwlabʼil ex mas twitzju xi kynajsaʼn.

17. a) ¿Alkye junjun tiʼchaq o kyaj qqʼoʼn tuʼntzun tlaqʼet axix tok quʼn? b) ¿Alkyeqe xjel che tzaqʼwetil quʼn toj juntl xnaqʼtzbʼil?

17 ¿Tiʼ o kyaj tkolina tuʼn tlaqʼet axix tok tuʼna? Qkyaqilx el qpaʼn ambʼil tuʼn tkanet axix tok quʼn. Ateʼ junjun kyaj kytzaqpiʼn kyqʼinumabʼil ex ten kyipumal tej kyel ikʼun kyuʼn toj kyja ex kyuʼn kyamiw. Ateʼ txqantl kubʼ kychʼixpuʼn kyximbʼetz ex kybʼinchbʼen, ex kyajlo kytzaqpiʼn junjun kostumbr nya bʼaʼn toj twitz Jehová. Noq tiʼxku chʼixpubʼil bʼant quʼn, qʼuqli qkʼuʼj tiʼj qa mas nim toklen axix tok. Te kyxel jlu, o tzaj qkʼamoʼn qʼinumabʼil mas nim toklen, aju qamiwbʼil tukʼil Jehová. Aj qximen tiʼjju tbʼanel in tzaj qe tuʼnju o tzʼel qnikʼ tiʼj axix tok, mintiʼ in nel qnikʼ tiʼj tiquʼn taj jun xjal tuʼn tkyaj tkolin. ¿Tzeʼn jaku bʼaj jlu? ¿Ex tiʼ kʼonil qiʼj tuʼn miʼn tkyaj qtzaqpiʼn axix tok? Toj juntl xnaqʼtzbʼil kxel qqʼoʼn tzaqʼwebʼil kyiʼj xjel lu.

^ taqik' 8 Ma kubʼ chʼixpet junjun bʼibʼaj.