Tuʼn qxiʼ toj xnaqʼtzbʼil

Tuʼn qikʼx atz jatumel ta tajlal xnaqʼtzbʼil

XNAQʼTZBʼIL 16

Tenx qximbʼetz kyiʼj erman ik tzeʼn te Jehová

Tenx qximbʼetz kyiʼj erman ik tzeʼn te Jehová

«Miʼn che yoline mya bʼaʼn tiʼj juntl noq tuʼnju nnoʼk kykeʼyine, [...] che ximane tiʼj tkyaqil tuj tumelxix» (JUAN 7:24).

BʼITZ 101 Qo ajbʼen junx te Dios

AJU KʼELEL QNIKʼ TIʼJ *

1. ¿Tiquʼn in qo tzalaj aj tel qnikʼ tiʼj alkye t-ximbʼetz Jehová at qiʼj?

¿QGANPE tuʼn kyok ten txqantl yolil qiʼj noq tuʼnju tzeʼn qo keʼyin ex tzeʼn qxmilal? Nya. Tuʼntzunju, in qo tzalaj aj tel qnikʼ tiʼj qa nya oʼkx in nok tqʼoʼn Jehová twitz tiʼj tzeʼn qo keʼyin. Jun techel, tej tpon Samuel jatumel ateʼ tkʼwal Jesé, nya ax t-ximbʼetz ten ik tzeʼn te Jehová. Otoq txi tqʼamaʼn Jehová te qa kʼokeltoq jun tkʼwal Jesé te rey. ¿Alkyetzun tuʼn tok? Tej tok tkeʼyin Samuel Eliab, tqʼama jlu: «Ax tok ate xinaq lu ma jaw t-skʼoʼn Qman tuʼn tok te rey». Jakutoq tzʼok Eliab te rey. «Atzunte Qman xi tmaʼn te Samuel: Miʼn tzʼok tqʼoʼn tkwenta tiʼj keʼyin ex mi tiʼj twaʼl maʼxix porke ikʼun jlu wuʼne». ¿Tiʼ xnaqʼtzbʼil jaku tzʼel qiʼn tiʼj jlu? Tqʼamatl Jehová jlu: «Aju xjal oʼkx nnoʼk tqʼoʼn tkwent tiʼj tzaʼn keʼyin jun xjal, atzun weye atzun tok nkwente tiʼj tanmi xjal» (1 Sam. 16:1, 6, 7).

2. Ik tzeʼn in tzaj tqʼamaʼn Juan 7:24, ¿tiquʼn mintiʼ tuʼn qok ten yolil tiʼj jun erman noq tuʼnju tzeʼn keʼyin? Qʼamantza jun techel.

2 Tuʼnju aj il qoʼ, at maj in qo ok ten yolil kyiʼj txqantl noq tuʼnju tzeʼn che keʼyin (kjawil uʼjit Juan 7:24). Noqtzun tuʼnj, mlayxix tzʼok qojtzqiʼn jun erman noq tuʼnju in nok qkeʼyin. Qo ximen tiʼj jun techel. Maske at nim tojtzqibʼil jun doctor, mlay tzʼonin tiʼj xjal qa oʼkx ma tzʼok tqʼoʼn twitz tiʼj. Nim toklen tuʼn t-xi tqanin junjun xjel te tuʼntzun tel tnikʼ tiʼj alkye yabʼil tok tiʼj, tzeʼn taʼ ex kʼokel tqʼoʼn twiʼ tiʼj tyol. Axpe ikx, jaku txi tqʼamaʼn doctor te xjal tuʼn tetz jun radiografía tiʼj t-xmilal tuʼntzun telxix tnikʼ tiʼj. Qa mintiʼ ma bʼant jlu tuʼn jun doctor, mlay tzʼel tnikʼ tiʼj tyabʼ xjal. Chʼixme axju jaku bʼaj qiʼj qa mintiʼxix ma tzʼok qojtzqiʼn jun erman. Tuʼntzunju, nim toklen tuʼn tel qnikʼ tiʼj tiquʼn in bʼant junjun tiʼchaq kyuʼn erman. Ax tok, mlay tzʼel qnikʼ tiʼjju tkuʼx toj kyanmi ik tzeʼn te Jehová. Pero bʼaʼn tuʼn tok tilil quʼn tuʼn tel qkanoʼn tiʼj. Qo xnaqʼtzan tiʼj tzeʼn jaku bʼant quʼn.

3. ¿Tzeʼn jaku che onin txʼolbʼabʼil qiʼj aqeju in che tzaj qʼamaʼn toj xnaqʼtzbʼil lu?

3 In che tzaj tbʼiʼn Jehová qe tmajen, in ximen tiʼjju o bʼaj kyiʼj ojtxe ex tiʼjju in che ok weʼ twitz jaʼlo, ex in tzaj qʼaqʼin tkʼuʼj kyiʼj. Qo xnaqʼtzan tiʼj tzeʼn bʼant jlu tuʼn tukʼil Jonás, Elías, Agar ex Lot, ex qo ximen tiʼj tzeʼn jaku tzʼel qkanoʼn tiʼj Jehová aj qten kyukʼil erman.

QQʼONK QWIʼ TIʼJ KYYOL ERMAN

4. ¿Tiquʼn jaku ten nya bʼaʼn qximbʼetz tiʼj Jonás?

4 Tuʼnju nya ojtzqiʼn tkyaqil tqanil quʼn tiʼjju bʼaj tiʼj Jonás, jakulo kubʼ qximen qa mlay tzʼok qeʼ tkʼuʼj jun xjal tiʼj ex qa mintiʼ ten tzʼaqli twitz Jehová. Otoq txi tqʼamaʼn Jehová te tuʼn t-xiʼ Nínive tuʼntzun t-xi tqʼoʼn jun tqanil te kastiw. Pero mintiʼ xi tbʼiʼn, sino xiʼ toj jun bark ex junxitl bʼe xi tiʼn tuʼntzun «tel oq twitz Qman» (Jon. 1:1-3). Noqwit aqoʼ xi qʼamante te, ya mintiʼwtlo xi qqʼoʼn ambʼil te tuʼn tbʼant oklenj lu tuʼn. Atzunte Jehová ok qeʼ tkʼuʼj tiʼj ex xi tqʼoʼn ambʼil te tuʼn t-xi tbʼinchaʼn taqʼun (Jon. 3:1, 2).

5. Aj tjaw quʼjin qe yol tkuʼx toj Jonás 2:1, 2, 9, ¿tiʼ xnaqʼtzbʼil jaku tzʼel qiʼn tiʼj profeta lu?

5 Jaku tzʼel qnikʼ tiʼj tmod Jonás noq tuʼnju naʼj Dios bʼant tuʼn tej attoq toj tkʼuʼj pescad (kjawil uʼjit Jonás 2:1, 2, 9). Aju naʼj Dios lu, atzun jun kyxol qeju naʼj Dios bʼant tuʼn ex in nonin qiʼj tuʼn tel qnikʼ tiʼj qa ax ikx te aj il ik tzeʼn qe. Kyuʼn tyol in nel qnikʼ tiʼj qa kubʼ tin tibʼ, qa ok tqʼoʼn toklen Jehová ex qa tajtoq tuʼn tnimen te. Tuʼnju el tnikʼ Jehová tiʼjju tkuʼx toj tanmi, onin tiʼj tej ttzaj ttzaqʼweʼn tnaʼj Dios ex kukx ajbʼen tuʼn te profeta.

Qa ma tzʼok qojtzqiʼn junjun tqanil kyiʼj erman, in nonin qiʼj tuʼn tel qnikʼ kyiʼj. (Qʼonka twitza tiʼj taqikʼ 6). *

6. ¿Tiquʼn tbʼanel tuʼn tok qqʼoʼn qwiʼ tiʼj kyyol txqantl?

6 Nim toklen tuʼn tkubʼ qin qibʼ ex tuʼn tten qpasens tuʼntzun tok qqʼoʼn qwiʼ tiʼj kyyol txqantl. Qo xnaqʼtzan tiʼj oxe tiquʼn kbʼantel jlu quʼn. Tnejel, kʼonil jlu qiʼj tuʼn miʼn tten qximbʼetz nya toj tumel kyiʼj. Tkabʼin, kʼonil qiʼj tuʼn tel qnikʼ tiʼjju in kubʼ kynaʼn ex tiquʼn in xi kybʼinchaʼn junjun tiʼchaq. Iktzun tten qo ximel kyiʼj. Ex toxin, bʼalo tuʼn jlu jaku qo onin kyiʼj tuʼn tel kynikʼ kyiʼjx. At maj, tzmaxi in nel tnikʼ jun xjal tiʼjju in kubʼ tnaʼn ajxi t-xi tqʼamaʼn te juntl (Prov. 20:5). Tqʼama jun ansyan te Asia jlu: «Jun rattoq in xi nqʼamaʼne jun tiʼ ex naʼmxtoq tok nbʼiʼne tkyaqil tqanil tiʼj. Jun maj, xi nqʼamaʼne te jun ermana tuʼn t-xi tqʼoʼn mas tbʼanel tyol kyoj chmabʼil. Yajxitl, ok nbʼiʼne qa mintiʼxix in bʼant tuʼjin ex qa in nok tilil tuʼn tuʼn t-xi tqʼoʼn qe tyol kyoj chmabʼil». Naʼmxtoq t-xi kyqʼamaʼn ansyan jun tiʼ, nim toklen tuʼn tok tilil kyuʼn tuʼn tok kybʼiʼn tkyaqil tqanil (Prov. 18:13).

7. ¿Tiʼ xnaqʼtzbʼil jaku tzʼel qiʼn tiʼj tmod Jehová ten tukʼil Elías?

7 At maj kwest tuʼn kyyolin erman tiʼjju in kubʼ kynaʼn tuʼn tpajju o bʼaj kyiʼj, tuʼn kykostumbr moqa tuʼnju kymod. ¿Tzeʼn jaku qo onin kyiʼj tuʼn ttzaj kyqʼamaʼn aju tkuʼx toj kyanmi? Bʼaʼn tuʼn ttzaj qnaʼn tiʼ tmod Jehová kubʼ tyekʼin tukʼil Elías tej tel oq twitz reina Jezabel. Nya jun rat xi tqʼamaʼn profeta lu aju in kubʼtoq tnaʼn te Jehová. Pero ok tqʼoʼn Jehová twiʼ tiʼj tyol. Yajxitl, xi tqʼuqbʼaʼn tkʼuʼj ex xi tqʼamaʼn te tuʼn tkubʼ tbʼinchaʼn jun aqʼuntl nim toklen (1 Rey. 19:1-18). Axju jaku bʼaj kyiʼj erman, jaku txi tiʼn ambʼil tuʼn tok qeʼ kykʼuʼj qiʼj ex tuʼn ttzaj kyqʼamaʼn aju tkuʼx toj kyanmi qe. Noqtzun tuʼnj, qa ma ten qpasens ik tzeʼn te Jehová, kʼokel qeʼ kykʼuʼj qiʼj ex tzul kyqʼamaʼn qe tiʼ in kubʼ kynaʼn. Aj tbʼant jlu kyuʼn, qqʼonk qwiʼ tiʼj kyyol.

TBʼANEL TUʼN KYOK QOJTZQIʼN ERMAN

8. Ik tzeʼn in tzaj tyekʼin Génesis 16:7 a 13, ¿tzeʼn onin Jehová tiʼj Agar?

8 In najbʼentoq Agar te tmajen Sarái, yajxitl ok te t-xuʼjil Abrán, pero mintiʼ ten tnabʼil. ¿Tiquʼn? Tuʼnju tej tok ten tal, ok ten xmayil tiʼj Sarái tuʼnju mintiʼtoq tal. Kubʼtzun tqʼoʼn Sarái tkastiw Agar ex el oq (Gén. 16:4-6). Tuʼnju aj il qoʼ, jakulo kubʼ qximen qa jaw tnimsan tibʼ Agar ex qa toj tumel tej tkubʼ qʼoʼn tkastiw. Pero ok tqʼoʼn Jehová twitz tiʼj juntl tiʼ tkuʼx toj tanmi Agar. Tuʼntzunju, tzaj tsamaʼn jun t-anjel tuʼn tonin tiʼj xuʼj lu tuʼntzun tkubʼ tchʼexpuʼn tmod ex tuʼn ttzaj tkʼiwlaʼn. El tnikʼ Agar tiʼj qa ok tqʼoʼn Jehová twitz tiʼjju in bʼajtoq tiʼj. Kyjuʼtzun, tqʼama qa in keʼyin Jehová tiʼj (kjawil uʼjit Génesis 16:7-13).

9. ¿Alqiʼj ximen Jehová tej tok tqʼoʼn twitz tiʼj Agar?

9 ¿Tiʼ ok tkeʼyin Jehová tiʼj Agar? Bʼiʼntoq tuʼn tkyaqilju otoq tzikʼ toj tanqʼibʼil (Prov. 15:3). Atztoq tzajni xuʼj lu toj tnam Egipto, pero atztoq in nanqʼin tukʼil jun ja xjal aj Hebreo. ¿Kubʼpe tnaʼn Agar qa jun stranjer xjal te? ¿Okpe ten bʼisel kyiʼj toj tja ex tiʼj ttnam? Ax ikx bʼaʼn tuʼn ttzaj qnaʼn qa attoq juntl t-xuʼjil Abrán. Toj jun ambʼil, ten mas te jun kyxuʼjil tmajen Jehová. Noqtzun tuʼnj, nyatoq jlu taj Jehová tej tkubʼ tbʼinchaʼn tnejel mejebʼleʼn (Mat. 19:4-6). Tuʼnlo jlu tzaj nya bʼaʼn kyxol Agar tukʼil Sarái. Ax tok, mintiʼ tqʼama Jehová qa toj tumel aju bʼant tuʼn Agar, pero tzaj qʼaqʼan tkʼuʼj tiʼj ex el tnikʼ tiʼj t-ximbʼetz ex tiʼjju in nikʼtoq tiʼj.

Bʼaʼn tuʼn kyok qojtzqiʼnxix qe erman. (Qʼonka twitza kyiʼj taqikʼ 10 a 12). *

10. ¿Tiʼ jaku bʼant quʼn tuʼn kyok qojtzqiʼnxix erman?

10 Jaku tzʼel qkanoʼn tiʼj Jehová aj tok tilil quʼn tuʼn tel qnikʼ kyiʼj erman. Tuʼntzunju, tbʼanel tuʼn kyokxix qojtzqiʼn. Qpaʼmil ambʼil tuʼn qyolin kyukʼil naʼmxtoq t-xi tzyet chmabʼil ex aj tkubʼaj, qo ex pakbʼal kyukʼil ex qa jaku bʼant, qqʼonx txokbʼil kyiʼj tuʼn kypon waʼl qja. Qa ma bʼant jlu quʼn, jaku tzʼel qnikʼ tiʼj qa mintiʼ in qʼojin jun ermana qukʼil, sino in tzaj xobʼ tuʼn tyolin. Ax ikx jaku tzʼel qnikʼ tiʼj qa nya oʼkx in ximen jun erman tiʼj tqʼinumabʼil, sino bʼaʼn qʼon oyaj. Ex kʼelel qnikʼ tiʼj tiquʼn yaj in pon jun ja xjal toj chmabʼil, bʼalo in bʼaj jlu tuʼnju in che el ikʼun kyuʼn toj kyja (Mat. 7:1). Noqtzun tuʼnj, mintiʼ tuʼn tokx qqʼon qibʼ toj kyanqʼibʼil txqantl (1 Tim. 5:13). Oʼkx kʼokel tilil quʼn tuʼn tok qojtzqiʼn junjun tiʼchaq kyiʼj erman, tiʼjju o bʼaj kyiʼj ex tiʼj kymod.

11. ¿Tiquʼn nim toklen tuʼn tok kyojtzqiʼn ansyan qe erman?

11 Mas nimxix toklen tuʼn tok kyojtzqiʼn ansyan junjun tiʼ kyiʼj erman tuʼnju in che xqʼuqin kyiʼj. Qo ximen tiʼjju bʼaj tiʼj jun ansyan in bʼet kyojele Ja te Chmabʼil, aju Artur tbʼi. Xiʼ ermano lu tukʼil juntl ansyan visitarilte jun ermana tuʼnju in kubʼtoq kyximen qa nyaxix tgan ermana tuʼn tyolin. Tqʼama Artur jlu: «Ok qbʼiʼne qa kyim tchmil ermana tej otoq tzikʼ junjun abʼqʼi kykubʼlen mojeʼ. Maske ok weʼ twitz junjun nya bʼaʼn, ok tilil tuʼn tuʼn t-xi tqʼoʼn xnaqʼtzbʼil tiʼj Jehová kye kabʼe tal. Nya oʼkxju, ax ikx ya chʼixtoq kynaj twitz ex attoq depresión tiʼj. Maske ikju, mintiʼ chewix tkʼujlabʼil ex qʼuqbʼil tkʼuʼj tiʼj Jehová. El qnikʼe tiʼj qa jakutoq tzʼel qkanoʼne tiʼj tbʼanel techel kubʼ tqʼoʼn ermana» (Filip. 2:3). Ok tilil tuʼn ermano Artur tuʼn tel tkanoʼn tiʼj Jehová, tuʼnju in ximen te kyiʼj tmajen ex in nel tnikʼ tiʼjju nya bʼaʼn in che ok weʼ twitz (Éx. 3:7). Qa ojtzqiʼn qe erman kyuʼn ansyan, mas jaku che onin kyiʼj.

12. Tej tok tojtzqiʼn ermana Yip Yee jun ermana jatumel in nok tchmon tibʼ, ¿tzeʼn onin jlu tiʼj?

12 Qa ma tzʼok qojtzqiʼn jun erman in tzaj chʼin qqʼoj tuʼn, bʼalo jaku tzʼel qnikʼ tiʼj tiquʼn in bʼant junjun tiʼchaq tuʼn. Atzun jlu bʼaj tiʼj jun ermana te Asia, aju Yip Yee tbʼi. Tqʼama jlu: «Nimtoq tqʼajqʼajel twiʼ jun ermana aj tok ten yolil jatumel in nok nchmon wibʼe. Kubʼ nximane qa nya toj tumel tzeʼn in yolin. Pero tej wexe pakbʼal tukʼil, tzaj tqʼamaʼn weye qa in nonintoq kyiʼj ttat toj merkad tuʼn tkʼayin pescad. Iltoq tiʼj tuʼn tyolin tukʼil nim tqʼajqʼajel twiʼ tuʼntzun kyloqʼin xjal». Ex tqʼamatl: «Onin jlu wiʼje tuʼn tok wojtzqiʼne qe erman tuʼntzun tel nnikʼe kyiʼj». Kwest tuʼn tbʼant jlu quʼn, pero qa ma txi qbʼiʼn consej in tzaj tqʼoʼn Tyol Dios tiʼjju tuʼn tok qkʼujlaʼn kykyaqil erman, in nel qkanoʼn tiʼj Jehová tuʼnju kʼujlaʼn «kykyaqil xjal» tuʼn (1 Tim. 2:3, 4; 2 Cor. 6:11-13).

QYEKʼINX QʼAQʼBʼIL QKʼUʼJ KYIʼJ ERMAN

13. Ik tzeʼn in tzaj tqʼamaʼn Génesis 19:15 ex 16, ¿tiʼ bʼant kyuʼn anjel tej mintiʼ etz naj Lot toj tnam ex tiquʼn?

13 Tej chʼixtoq tkubʼ xiten tnam Sodoma, nya jun rat xi tbʼiʼn Lot qe tyol Jehová. Tuʼntzunju, e pon kabʼe anjel visitarilte ex xi kyqʼamaʼn te tuʼn tetz kyukʼil toj tja toj tnam (Gén. 19:12, 13). Noqtzun tuʼnj, toj juntl qʼij, naʼmxtoq kyetz Lot ex qe toj tja. Toj ambʼil lu, xi kyqʼamaʼn anjel juntl maj te tiʼtoq tuʼn tbʼaj, pero «mintiʼx bʼant naj tten Lot». Jaku kubʼ qximen qa mintiʼtoq in che bʼisen Lot kyukʼil toj tja ex qa nya kyajtoq tuʼn kynimen te Jehová. Pero mintiʼ sikt Jehová, sino «tzaj qʼaqʼan tkʼuʼj» kyiʼj. Kyjuʼtzun, etz kyjukʼuʼn anjel Lot ex qe toj tja tuʼntzun kyklet (kjawil uʼjit Génesis 19:15, 16).

14. ¿Tiquʼn tzaj qʼaqʼin tkʼuʼj Jehová tiʼj Lot?

14 ¿Tiquʼn tzaj qʼaqʼin tkʼuʼj Jehová tiʼj Lot? Atlo nim tiquʼn. Bʼalo nyatoq taj Lot tuʼn tkyaj tqʼoʼn tja tuʼnju in tzajtoq xobʼ kye xjal in che anqʼin tiʼjxi tnam Sodoma. Pero nya oʼkx jlu jakutoq tzaj tiʼj. Oklo tbʼiʼn aju bʼaj kyiʼj kabʼe aj kawil i ex tzʼaq toj jun jul at nim qʼol toj ex nyatoq najchaq taʼ lugar lu (Gén. 14:8-12). Axlo ikx tzaj bʼaj tkʼuʼj tiʼj t-xuʼjil ex kyiʼj tmyal. Nya oʼkxju, attoq nim tqʼinumabʼil, ex bʼalo attoq jun tbʼanel tja (Gén. 13:5, 6). Maske ikju, mlaytoq tqʼama Lot qa mintiʼ tuʼn tnimen te Jehová. Noqtzun tuʼnj, nya oʼkx ok tqʼoʼn Jehová twitz tiʼj tpaltil, sino ok tqʼoʼn te jun xjal tzʼaqli (2 Ped. 2:7, 8).

Jaku tzaj qʼaqʼin qkʼuʼj kyiʼj erman qa ma che ok qbʼiʼn. (Qʼonka twitza tiʼj taqikʼ 15 ex 16). *

15. ¿Tiʼ mas tbʼanel jaku bʼant quʼn twitzju tuʼn qok ten yolil tiʼjju in bʼant tuʼn jun xjal?

15 Mintiʼ tuʼn qok ten yolil tiʼjju in bʼant tuʼn jun xjal, sino qqʼonk tilil tuʼn tel qnikʼ tiʼjju in kubʼ tnaʼn. Atzun jlu bʼant tuʼn jun ermana te Europa, aju Verónica tbʼi. Tqʼama jlu: «At jun ermana como que in qʼojin tkyaqil maj. Mintiʼtoq in nok tamiwen tibʼ kyukʼil txqantl. At maj, in chin tzaj xobʼtoqe tuʼn nyoline tukʼil. Noqtzun tuʼnj, kubʼ nximane qa noqwit wiʼje in bʼaj jlu, tbʼanel jaku tzʼela te weye qa ma ten jun wamiwe. Tuʼn jlu xi nqanine te tzeʼntoq taʼ, ex tzaj tqʼamaʼn tkyaqilju in bʼajtoq tiʼj. Jaʼlo, mas in nel nnikʼe tiʼj».

16. ¿Tiquʼn nim toklen tuʼn t-xi qqanin te Jehová tuʼn tonin qiʼj tuʼn tten mas qʼaqʼbʼil qkʼuʼj kyiʼj txqantl?

16 Oʼkx Jehová in nel tnikʼ tiʼj tkyaqilju in bʼaj qiʼj (Prov. 15:11). Tuʼntzunju, qqaninx te tuʼn tten qximbʼetz ik tzeʼn te kyiʼj txqantl ex tuʼn tel qnikʼ tiʼj tzeʼn jaku kubʼ qyekʼin qʼaqʼbʼil qkʼuʼj kyiʼj. Onin naʼj Dios tiʼj ermana Anzhela tuʼn t-ximen kyiʼj txqantl. Attoq jun ermana kwesttoq tuʼn tyolin tukʼil jatumel in nok tchmon tibʼ. In tzaj tqʼamaʼn Anzhela jlu: «Nyatoq kwest tuʼn wok tene yolil nya bʼaʼn tiʼj ex tuʼn miʼn nyoline tukʼil. Pero xi nqanine onbʼil te Jehová tuʼn tonin wiʼje tuʼn tel nnikʼe tiʼj ermana». ¿Tzajpe ttzaqʼweʼn Jehová tnaʼj Dios? In tzaj tchikʼbʼaʼn Anzhela jlu: «Jun qʼij o exe pakbʼal junx, yajxitl, in yoline tukʼil toj nim or. Tzaj qʼaqʼin nkʼuʼje tiʼj tej tok nbʼiʼne. Jaʼlo, mas in nok nkʼujlaʼne ermana ex waje tuʼn wonine tiʼj».

17. ¿Tiʼ qaj tuʼn tbʼant quʼn?

17 Mlay kubʼ qximen alkyeqe erman il tiʼj tuʼn tkubʼ qyekʼin qʼaqʼbʼil qkʼuʼj kyiʼj. Kykyaqilx in tzaj nya bʼaʼn kyiʼj ik tzeʼn bʼaj tiʼj Jonás, Elías, Agar ex Lot. At maj, kyuʼnx o tzaj nya bʼaʼn kyiʼj. Noqtzun tuʼnj, ¿atpe jun qe naʼmx tel txalpaj jun maj ex tuʼn jlu tzaj nya bʼaʼn tiʼj? Tuʼntzunju, toj tumel tuʼn ttzaj tqʼamaʼn Jehová qe tuʼn qximen kyiʼj txqantl (1 Ped. 3:8). Aj qnimen te Jehová, in qo onin tuʼn tten mujbʼabʼil toj ttnam. Kyjuʼtzun, tbʼanel qa ma tzʼok tilil quʼn tuʼn qximen kyiʼj erman ex tuʼn ttzaj qʼaqʼin qkʼuʼj kyiʼj.

BʼITZ 87 In tzaj qʼuqbʼaʼn qkʼuʼj kyoj chmabʼil

^ taqik' 5 Tuʼnju aj il qoʼ, at maj jun rat in kubʼ qximen jun tiʼ kyiʼj erman moqa tiʼjju in bʼant kyuʼn. Pero junxitl te Jehová t-ximbʼetz. ¿Tiquʼn? Tuʼnju in nel tnikʼ «tiʼj tanmi xjal» (1 Sam. 16:7). Tuʼntzunju, toj xnaqʼtzbʼil lu kʼelel qnikʼ tiʼj tzeʼn onin tukʼil kʼujlabʼil tiʼj Jonás, Elías, Agar ex Lot. Ax ikx, kʼonil xnaqʼtzbʼil lu qiʼj tuʼn tel qkanoʼn tiʼj Jehová aj qten kyukʼil erman.

^ taqik' 52 TQANIL KYIʼJ TILBʼILAL: Tuʼnju yaj ma pon jun kuʼxun toj chmabʼil, in tzaj tqʼoj jun ermano ma tijen tiʼj. Yajxitl, in nok tbʼiʼn ermano ma tijen qa otoq tzʼok chokarin tkar erman.

^ taqik' 54 TQANIL KYIʼJ TILBʼILAL: Aju erman in che ex tiʼn txqantl erman toj pakbʼabʼil, in kubʼ t-ximen qa nya taj jun ermana tuʼn tyolin ex qa nya taj tuʼn tok tmojbʼan tibʼ kyukʼil txqantl. Pero yajxitl, in nel tnikʼ tiʼj qa in tzaj xobʼ ermana tuʼn tyolin ex qa kwest tuʼn tyolin kyukʼil qeju mintiʼ ojtzqiʼn twitz tuʼn.

^ taqik' 56 TQANIL KYIʼJ TILBʼILAL: Aj tel tpaʼn jun ermana ambʼil tuʼn tok tojtzqiʼn juntl ermana, in nel tnikʼ tiʼj qa ateʼ tbʼanel tmod ex qa in kubʼ tyekʼin tkʼujlabʼil. In nonin jlu tiʼj tuʼn tchʼexpaj t-ximbʼetz tiʼj ermana.