1. ¿Tiʼ kbʼantel quʼn tuʼn kukx qojqelan toj bʼe te chwinqlal?

QKYAQILX in qo ojqelan moqa in qo rinin toj bʼe te chwinqlal. Qa ma tzikʼ nim ambʼil moqa tzma in xi tzyet tuʼn qojqelan, kukx kʼokel tilil quʼn tzmaxi aj tjapun bʼaj qbʼe. Aqeju nabʼil xi tqʼoʼn apóstol Pablo kye okslal te Filipos, jaku che onin qiʼj tuʼn kukx tok tilil quʼn. Ateʼ junjun okslal otoq tzikʼ nim abʼqʼi in che ajbʼentoq te Jehová tej tpon uʼj xi ttzʼibʼin Pablo kye. Maske toj tumel in bʼanttoq tkyaqil kyuʼn, xi tnaʼn kye tuʼn kukx kyajbʼen te Jehová ex tuʼn tikʼx kyuʼn. Tajtoq tuʼn tel kykanoʼn okslal tiʼj techel kubʼ tqʼoʼn tuʼntzun kypon kanin tiʼj oyaj tkubʼ kywitz (Filip. 3:14).

2. ¿Tiquʼn tbʼanel e ok qe nabʼil xi tqʼoʼn Pablo kye okslal te Filipos?

² Aju nabʼil xi tqʼoʼn Pablo kye okslal te Filipos, nimxix onin kyiʼj tuʼnju e ok weʼ twitz nim ikʼbʼil tej tzmatoq in tzaj tzyet kʼloj okslal. Tzaj tzyet tkyaqil jlu toj abʼqʼi 50 tej tpon Pablo ex Silas toj tnam aju, tuʼnju xi tqʼoʼn Jehová txokbʼil kyiʼj tuʼn kyxiʼ toj Macedonia (Hech. 16:9). Toj tnam lu, kanet jun xuʼj Lidia tbʼi kyuʼn ex ok tbʼiʼn tqanil in che pakbʼan tiʼj. Onin Jehová tiʼj Lidia tuʼn tok tqʼoʼn twiʼ tiʼj tbʼanel tqanil (Hech. 16:14). Tej tikʼ chʼin ambʼil, jaw aʼ twiʼ Lidia ex kykyaqil qeju ateʼ toj tja. Pero xi tzyet tuʼn tok tbʼinchaʼn Tajaw il nya bʼaʼn kyiʼj okslal. Xi jukʼuʼn Pablo ex Silas kyuʼn junjun xjal kywitz jwes ex xi kyqʼamaʼn nya ax tok yol kyiʼj, tuʼnju kyqʼama qa otoq tzʼok kybʼinchaʼn nya bʼaʼn kyiʼj xjal. Tuʼn jlu, ok bʼyoʼn Pablo ex Silas, e okx qʼoʼn toj cárcel ex xi qʼamaʼn kye tuʼn kyikʼ bʼet toj tnam (Hech. 16:16-40). ¿E kubʼpe numj tuʼn jlu? Mintiʼ. ¿Yajtzun qe erman ateʼ toj kʼloj okslal tzmatoq in xi tzyet? Ax ikx kubʼ kyyekʼin tbʼanel kymod, tuʼnju ikʼx ikʼbʼil kyuʼn. Jaku txi qqʼamaʼn  qa onin techel kubʼ tqʼoʼn Pablo ex Silas kywitz.

3. ¿Tiʼ ojtzqiʼntoq tuʼn Pablo, ex alkyeqe xjel qo xnaqʼtzal kyiʼj?

³ Otoq kubʼ t-ximen Pablo tuʼn miʼn tkubʼ numj (2 Cor. 4:16). Noqtzun tuʼnj, ojtzqiʼntoq tuʼn qa tuʼn kukx tajbʼen te Jehová, iltoq tiʼj tuʼn tok tqʼoʼn twiʼ tiʼj oyaj. ¿Tiʼ xnaqʼtzbʼil in nel qiʼn tiʼj? ¿Alkyeqe techel ateʼ toj ambʼil jaʼlo aju in tzaj kyyekʼin qa jaku tzikʼx quʼn maske in che tzaj nya bʼaʼn qiʼj? ¿Ex tzeʼn in nonin qʼuqbʼil qkʼuʼj at tiʼj ambʼil tzul tuʼn tkubʼ qximen tuʼn miʼn qkubʼ numj?

4. ¿Tiʼ bʼant tuʼn Pablo maske ok weʼ twitz nya bʼaʼn?

⁴ Qo xnaqʼtzan tiʼjju in bʼajtoq tiʼj Pablo tej tkubʼ ttzʼibʼin uʼj kye okslal te Filipos ex alkye tten ok tilil tuʼn. Tuʼnju okx qʼoʼn pres toj jun ja toj tnam Roma, mlaytoq bʼant tuʼn tex pakbʼal. Maske ikju, ok tilil tuʼn tuʼn kukx tpakbʼan kye qeju e pon visitarilte ex xi ttzʼibʼin uʼj kye kʼloj okslal ateʼtoq najchaq. Ax ikx toj ambʼil jaʼlo, ateʼ nim okslal ya mintiʼ in bʼant tuʼn kyex pakbʼal, pero in che pakbʼan kye xjal in che pon visitaril kye. Ax ikx in kubʼ kytzʼibʼin tbʼanel carta tuʼntzun t-xi qʼet kye xjal mintiʼ in bʼant qyolin kyukʼil.

5. Ik tzeʼn tzaj tqʼamaʼn Pablo toj Filipenses 3:12 a 14, ¿tiʼ onin tiʼj tuʼn t-ximen tiʼj oyaj?

⁵ Mintiʼ ok ten Pablo ximel tiʼjju otoq bʼant tuʼn nix tiʼjju otoq tzʼel txalpaj tiʼj. Axpe ikx tqʼama qa nim toklen tuʼn miʼn ttzaj tnaʼntl qe tiʼchaq otoq bʼant tuʼn tuʼntzun tkubʼ bʼaj ojqelbʼil tuʼn (kjawil uʼjit Filipenses 3:12-14). ¿Alkyeqe tiʼchaq jakutoq tzʼok tqʼoʼn Pablo twiʼ tiʼj tuʼntzun miʼn t-ximen kyiʼj tiʼchaq nim kyoklen? Tnejel, kyiʼj tbʼanel tiʼchaq otoq bʼant tuʼn kyxol aj Judiy. Noqtzun tuʼnj, ok tqʼoʼn qe tiʼchaq lu «ik tzaʼn tzʼis» (Filip. 3:3-8). Aju tkabʼin, jakutoq tzaj tbʼis tuʼnju i el tikʼun qe okslal. Pero mintiʼ xi tqʼoʼn ambʼil tuʼn tkubʼ numj tuʼn jlu. Ex aju toxin, aju otoq bʼant tuʼn toj tajbʼebʼil te Jehová. Tzaj nim tbʼanel toj tpakbʼabʼil Pablo maske otoq ten toj cárcel, otoq bʼaj kʼixbʼisaʼn, otoq tzʼok xoʼn abʼj tiʼj, otoq txi mulqʼaj toj aʼ, ex kubʼlo tyoʼn waʼyij ex atlo maj mintiʼtoq t-xbʼalun. Nya tuʼn jlu kubʼ t-ximen qa ya otoq bʼant tkyaqil tuʼn (2 Cor. 11:23-27). Maske otoq bʼant nim aqʼuntl tuʼn ex otoq tzikʼx nim yajbʼil tuʼn, kubʼ t-ximen tuʼn kukx tok tilil tuʼn. Ax jlu jaku bʼant quʼn.

6. ¿Alkye junjun tiʼchaq il-lo tiʼj tuʼn tikʼ tnaʼl quʼn?

⁶ ¿Tzeʼn jaku tzikʼ tnaʼl qe tiʼchaq o bʼant quʼn ik tzeʼn bʼant tuʼn Pablo? Bʼalo in nok tilil kyuʼn junjun tuʼn miʼn ttzaj kybʼis tuʼn nya bʼaʼn kybʼinchbʼen o bʼant ojtxe. Qa a jlu in bʼaj qiʼj, bʼaʼn tuʼn tel qpaʼn ambʼil tuʼn qjyon tqanil kyiʼj xnaqʼtzbʼil in che yolin tiʼj chojbʼil. Qa ma qo xnaqʼtzan, qa ma qo ximen ex qa ma qo naʼn Dios tiʼj xnaqʼtzbʼil lu, jaku tzʼonin qiʼj tuʼn miʼn ttzaj nim qbʼis, tuʼnju kʼelel qnikʼ tiʼj qa o kubʼ tnajsaʼn Jehová qil. Qo ximen tiʼj juntl xnaqʼtzbʼil jaku tzʼel qiʼn tiʼj Pablo. At junjun erman o kyaj kytzaqpiʼn jun tbʼanel aqʼuntl jatumel tzaj chjoʼn nim twi kykʼuʼj tuʼntzun kyonin mas tiʼj Tkawbʼil Dios. Qa a jlu o bʼant quʼn, ya miʼn qo ximen tiʼj (Núm. 11:4-6; Ecl. 7:10). Ax ikx, kyxol qe tiʼchaq o che kyaj qqʼoʼn, at aju o bʼant quʼn toj ttnam Jehová moqa qe joybʼil o qo ex kywitz. Ax tok, jaku qo ok laqʼeʼ mas ttxlaj Jehová qa ma qo ximen kyiʼj kʼiwlabʼil ex tiʼj onbʼil o tzaj tqʼoʼn qe. Pero mintiʼ tuʼn tkubʼ qximen qa ya ma pon ambʼil tuʼn qojlan ex tuʼn tkubʼ qximen qa ya ma bʼant nim aqʼuntl quʼn (1 Cor. 15:58).

7. Ik tzeʼn in tzaj tqʼamaʼn 1 Corintios 9:24 a 27, ¿tiʼ il tiʼj tuʼn tbʼant quʼn tuʼn tjapun bʼaj ojqelbʼil quʼn? Qʼamantza jun techel.

 ⁷ Elxix tnikʼ Pablo tiʼj tyol Jesús tej tqʼama tuʼn tok tilil quʼn (Luc. 13:23, 24). Ojtzqiʼntoq tuʼn qa iltoq tiʼj tuʼn kukx tok tilil tuʼn ajxi tkyim ik tzeʼn bʼant tuʼn Jesús. Tuʼntzunju, ok tmojbʼaʼn tanqʼibʼil jun okslal tukʼil tanqʼibʼil jun xjal in nojqelan (kjawil uʼjit 1 Corintios 9:24-27). Aʼyeju xjal in che ojqelan, in nok kyqʼoʼn kywiʼ tiʼj oyaj ex nya kyiʼj junjuntl tiʼchaq. Jun techel, qa ma tzʼok jun ojqelbʼil toj tnam, jaku che ikʼ qeju in che ojqelan kywitz junjun kʼaẍjel ex kywitz junjuntl tiʼchaq. ¿Jakupe kubʼ t-ximen jun xjal in nojqelan tuʼn tok tqʼoʼn twitz tiʼjju at toj tienda? Mlayx, tuʼnju taj tuʼn tkambʼan tiʼj oyaj. Ax jlu jaku bʼant quʼn akux in qo ojqelan toj bʼe te chwinqlal, mintiʼ tuʼn tok qqʼoʼn qwiʼ kyiʼj junjuntl tiʼchaq. Qa ma tzʼok qqʼoʼn qwiʼ tiʼj tuʼn tjapun bʼaj bʼe quʼn ex qa ma tzʼok tilil quʼn ik tzeʼn bʼant tuʼn Pablo, tzul qʼoʼn oyaj qe.

8. ¿Alkye oxe tiʼ qo xnaqʼtzal tiʼj?

⁸ Qo xnaqʼtzan kyiʼj oxe tiʼchaq jaku qo kubʼ numj kyuʼn. Jun, qa mintiʼ in japun kywiʼ tiʼchaq in qo ayon tiʼj, tkabʼ, qa ya mintiʼ qjwers ex toxin, qa ma qo ikʼ toj joybʼil toj nim ambʼil. Aj tok qbʼiʼn aju bʼant kyuʼn junjun tmajen Jehová, kʼonil jlu qiʼj tuʼn tel qiʼn junjun xnaqʼtzbʼil kyiʼj (Filip. 3:17).

9. ¿Tiʼ jaku bʼaj qiʼj qa mintiʼ in japun kywiʼ qe tiʼchaq in qo ayon kyiʼj?

⁹ Qa mintiʼ in japun kywiʼ qe tiʼchaq in qo ayon tiʼj. Qkyaqilx qaj tuʼn kyjapun kywiʼ qe tbʼanel ttziybʼil Jehová. Tej t-xi tqʼamaʼn Habacuc te Jehová tuʼn tel tiʼn tkyaqilju nya bʼaʼn attoq toj tnam Judá, xi tqʼamaʼn Jehová te tuʼn tyon tiʼj (Hab. 2:3). Pero qa in kubʼ qximen qa mintiʼ in japun kywiʼ qe tiʼchaq in qo ayon kyiʼj, jaku txi qqʼoʼn ambʼil tuʼn miʼn tok tilil quʼn. Axpe ikx, jaku tzaj qbʼis (Prov. 13:12). Atzun jlu bʼaj kyiʼj junjun okslal tojlo  abʼqʼi 1914. Toj ambʼil aju, ateʼtoq nim okslal in che ayontoq tuʼn kyxiʼ toj kyaʼj. ¿Tiʼ bʼant kyuʼn qeju kukx ok tilil kyuʼn tej mintiʼ japun twiʼ jlu?

10. ¿Tiʼ bʼant tuʼn jun mejebʼleʼn ajbʼen te Jehová tej mintiʼ japun kywi tiʼchaq in che ayontoq tiʼj?

¹⁰ Qo xnaqʼtzan tiʼjju tbʼanel techel kyaj kyqʼoʼn erman Royal ex Pearl Spatz tej tbʼaj jlu kyiʼj. Jaw aʼ twiʼ ermano Royal toj abʼqʼi 1908 tej qʼiʼntoq 20 abʼqʼi tuʼn. Qʼuqlitoq tkʼuʼj tiʼj qa chʼixtoq ttzaj qʼoʼn oyaj te. Nya oʼkxju, tej t-xi tqʼamaʼn ermano Royal te ermana Pearl toj abʼqʼi 1911 qa jakutoq che kubʼ mojeʼ, tqʼama jlu te: «Ya ojtzqiʼn tuʼna tiʼ kbʼajel toj 1914. Qa qo kbʼel mojeʼ, maslo bʼaʼn tuʼn tbʼant naj quʼn». ¿Kyajpe ttzaqpiʼn mejebʼleʼn lu ojqelbʼil toj bʼe te tchwinqlal tej mintiʼ e xiʼ toj kyaʼj toj 1914? Mintiʼ. ¿Tiquʼn? Tuʼnju atztoq tok kywiʼ tiʼj tuʼn kukx kyajbʼen te Jehová ex nya tuʼn ttzaj qʼoʼn oyaj kye. Otoq kubʼ kyximen tuʼn kukx tikʼx kyuʼn akux in che ojqelan. Ex atzun jlu bʼant kyuʼn. Kukx e ajbʼen te Jehová kyoj nim abʼqʼi tzmaxi tej kykyim tzalu twitz Txʼotxʼ. Qajxix tuʼn tpon ambʼil tuʼn tkubʼ tyekʼin Jehová qa xjan tbʼi ex tuʼn tkubʼ tyekʼin qa oʼkx te at toklen tuʼn tkawin, ex tuʼn kyjapun twi ttziybʼil. Jaku txi qqʼamaʼn qa kbʼantel jlu tuʼn Jehová toj ambʼil ximen maj tuʼn. Akux in pon ambʼil lu, kukx tzʼok tilil quʼn tuʼn qajbʼen te ex miʼn t-xi qqʼoʼn ambʼil tuʼn qkubʼ numj ex tuʼn qchewix toj qokslabʼil noq tuʼnju naʼmx kyjapun kywiʼ tiʼchaq in qo ayon kyiʼj.

11, 12. ¿Tiquʼn kukx jaku tzʼok tilil quʼn maske ya mintiʼ qjwers ik tzeʼn ojtxe? Qʼamantza jun techel.

¹¹ Qa ya mintiʼ qjwers. Aqeju xjal in che ojqelan toj jun bʼe, il tiʼj tuʼn tten kyjwers. Atzun qe, nya il tiʼj tuʼn tten qjwers tuʼn kukx qojqelan toj qokslabʼil. Ateʼ junjun erman ya mintiʼ kyjwers ik tzeʼn ojtxe, pero o kubʼ kyximen tuʼn kukx kychʼiy toj kyokslabʼil (2 Cor. 4:16). Qo xnaqʼtzan tiʼj techel kyaj tqʼoʼn ermano Arthur Secord. * Jun qʼij, tej qʼiʼntoq 55 abʼqʼi tuʼn toj Betel ex ya otoq japun twi 88 abʼqʼi, jun enfermera in xqʼuqintoq tiʼj xi keʼyin toj twitz ex xi tqʼamaʼn jlu te tukʼil kʼujlabʼil: «Ermano Arthur, ya o tzʼajbʼena nim ambʼil te Jehová». Pero nya atztoq tok twiʼ Arthur kyiʼj tiʼchaq otoq che bʼant tuʼn. Xi tkeʼyin ermano toj twitz enfermera, jaw tzeʼn tukʼil ex xi tqʼamaʼn jlu te: «Ikju, ax tok tyola. Pero aju mas nim toklen, nya aju o bʼant quʼn, sino aju kbʼantel quʼn jaʼlo».

¹² ¿Ope qo ajbʼen te Jehová kyoj nim  abʼqʼi ex ya mintiʼ qjwers tuʼn tbʼant nim quʼn jaʼlo ik tzeʼn ojtxe? Qa ikju, miʼn tzaj bʼaj qkʼuʼj. Jaku tzʼok qeʼ qkʼuʼj tiʼj qa in nok tqʼoʼn Jehová toklen tkyaqilju o bʼant quʼn (Heb. 6:10). Atzun tiʼjju in bʼant quʼn jaʼlo, bʼaʼn tuʼn ttzaj qnaʼn qa nya tuʼnju in bʼant nim tiʼchaq quʼn in kubʼ qyekʼin qkʼujlabʼil tiʼj Jehová, sino in kubʼ qyekʼin qkʼujlabʼil tiʼj aj tten jun tbʼanel qximbʼetz ex aj tkubʼ qbʼinchaʼn aju jaku bʼant quʼn (Col. 3:23). In nel tnikʼ Jehová qiʼj ex mintiʼ in tzaj tqanin tuʼn tbʼant mas quʼn twitzju jaku bʼant quʼn (Mar. 12:43, 44).    

13. ¿Tiʼ bʼaj tiʼj Anatoly ex Lidiya, ex tzeʼn in nonin techel kyaj kyqʼoʼn tuʼntzun kukx qajbʼen te Jehová maske in tzaj nya bʼaʼn qiʼj toj nim ambʼil?

¹³ Aj qikʼ toj joybʼil toj nim ambʼil. Ateʼ junjun tmajen Jehová o che ikʼ toj joybʼil ex ikʼbʼil kyoj nim abʼqʼi. Qo ximen tiʼjju ikʼ tiʼj ermano Anatoly Melnik te Moldavia. * Qʼiʼntoq 12 abʼqʼi tuʼn tej t-xi qʼiʼn ttat toj cárcel ex xi samaʼn atz Siberia, el paʼn kyiʼj toj tja toj mas te 7,000 kilómetro. Tej tikʼ juntl abʼqʼi, ax ikx xi qʼiʼn Anatoly tukʼil ttxuʼ ex qe tchman atz Siberia. Tej tikʼ ambʼil, bʼant tuʼn kyxiʼ kyoj chmabʼil, noqtzun tuʼnj, iltoq tiʼj tuʼn t-xi kybʼetin 30 kilómetro toj nieve tuʼn kypon ex attoq nim cheʼw. Yajxitl, okx qʼoʼn ermano Anatoly toj cárcel, el paʼn tiʼj Lidiya aju t-xuʼjil ex tiʼj tal tmyal te jun abʼqʼi. Maske ikʼ toj nim nya bʼaʼn kyoj nim abʼqʼi, kukx ok tilil tuʼn Anatoly kyukʼil toj tja tuʼn kyajbʼen te Jehová. Toj ambʼil jaʼlo, ya qʼiʼn 82 abʼqʼi tuʼn ermano Anatoly ex in naqʼunan toj jun kʼloj ansyan toj jun ninja qʼil twitz aqʼuntl toj Asia central. Ik tzeʼn bʼant tuʼn Anatoly ex Lidiya, kukx qbʼincham aju jaku bʼant quʼn toj qajbʼebʼil te Jehová ex kukx tzʼok tilil quʼn ik tzeʼn bʼant quʼn ojtxe (Gál. 6:9).

14. ¿Tiʼtoq tuʼn tbʼant tuʼn Pablo tuʼn tjapun bʼaj tbʼe?

¹⁴ Otoq kubʼ t-ximen Pablo tuʼn tjapun bʼaj tbʼe ex tuʼn tkambʼan tiʼj oyaj. Tuʼnju otoq jaw skʼoʼn tuʼn xewbʼaj xjan, in nayontoq tuʼn ttzaj qʼoʼn oyaj te tuʼn t-xiʼ toj kyaʼj. Pero el tnikʼ tiʼj qa iltoq tiʼj tuʼn kukx tok tilil tuʼn tuʼntzun ttzaj qʼoʼn oyaj lu te (Filip. 3:14). Tuʼn tonin kyiʼj okslal te Filipos tuʼn kukx tok kyqʼoʼn kywiʼ tiʼj oyaj, xi tqʼamaʼn jun tbʼanel techel kye.

15. ¿Alkye tten ajbʼen techel tiʼjju kytanmi xjal tuʼn Pablo tuʼntzun tonin kyiʼj okslal te Filipos tuʼn kukx kyajbʼen te Jehová?

 ¹⁵ Xi tnaʼn Pablo kye okslal te Filipos qa atztoq taʼ kytanmi toj kyaʼj moqa atztoq tuʼn kyanqʼin (Filip. 3:20). ¿Tiquʼn nimtoq toklen tuʼn miʼn tikʼ tnaʼl jlu kyuʼn? Toj ambʼil aju, nimtoq toklen toj kywitz xjal qa atztoq taʼ kytanmi toj tnam Roma. * Pero mastoq nim toklen kytanmi okslal skʼoʼn maj tuʼn ttzaj qʼoʼn, tuʼnju tzultoq qʼoʼn mas tbʼanel tiʼchaq kye. Mastoq nim toklen jlu twitzju qa atz taʼ ttanmi jun xjal toj tnam Roma. Tuʼntzunju, xi tqʼuqbʼaʼn Pablo kykʼuʼj okslal te Filipos kyukʼil yol lu: «Chin kubʼsale kywitze tuʼn kyanqʼine bʼaʼnxix, ik tzaʼnx tqanil kolbʼil in yolin tiʼj Crist» (Filip. 1:27). In kubʼ kyqʼoʼn okslal skʼoʼn maj jun tbʼanel techel qwitz, tuʼnju kukx in nok tilil kyuʼn tuʼn tjapun bʼaj kybʼe tuʼn kyxiʼ anqʼil te jumajx toj kyaʼj.

16. Qa atz in qo ayon tuʼn qxiʼ anqʼil toj kyaʼj ex qa tzalu twitz Txʼotxʼ, ¿tiʼ kukx kbʼantel quʼn ik tzeʼn in tzaj tqʼamaʼn Filipenses 4:6 ex 7?

¹⁶ Bʼaʼn tuʼn tok tilil quʼn tuʼn ttzaj qʼoʼn oyaj qe tuʼn qanqʼin toj kyaʼj moqa toj Tbʼanel Najbʼil tzalu twitz Txʼotxʼ. Noq tiʼxku in bʼaj qiʼj, miʼn tzʼaj qkeʼyin qe tiʼchaq o che kyaj qqʼoʼn ex miʼn txi qqʼoʼn ambʼil te jun tiʼ tuʼn miʼn qajbʼen te Jehová (Filip. 3:16). Bʼalo mintiʼ in japun kywiʼ qe tiʼchaq in qo ayon tiʼj moqa mintiʼxix qjwers ik tzeʼn ojtxe. Axlo ikx o qo ok weʼ twitz nya bʼaʼn ex twitz joybʼil toj nimku ambʼil. Noq tiʼxku o tzikʼ qiʼj, mintiʼ tuʼn ttzaj bʼaj qkʼuʼj, sino qqʼamanx te Jehová tkyaqilju in tzaj bʼaj qkʼuʼj tiʼj ex qqaninx alkyexku tiʼ te. Ex kqebʼil qkʼuʼj tuʼn Dios toj jun tten mintiʼ ximen quʼn (kjawil uʼjit Filipenses 4:6, 7).

17. ¿Tiʼ qo xnaqʼtzal tiʼj toj juntl xnaqʼtzbʼil?

¹⁷ Aj chʼixtoq tjapun bʼaj tbʼe jun xjal in nojqelan, mas in nok tilil tuʼn. Ax ikx qe, bʼaʼn tuʼn tok tilil quʼn tuʼn tjapun bʼaj tbʼeyil chwinqlal quʼn. Qqʼonk tilil tuʼn qchʼiy toj qokslabʼil ik tzeʼn jaku bʼant quʼn ex qqʼonk tilil tuʼn kykambʼet qe tbʼanel tiʼchaq in qo ayon kyiʼj. ¿Tiʼ kbʼantel quʼn tuʼn kukx tok tilil quʼn tuʼn qbʼet tojju tbʼanel bʼe ex tuʼn miʼn qsikt? Kʼonil juntl xnaqʼtzbʼil qiʼj tuʼntzun qximen kyiʼj tiʼchaq mas nim kyoklen (Filip. 1:9, 10).