Tuʼn qxiʼ toj xnaqʼtzbʼil

Tuʼn qikʼx atz jatumel ta tajlal xnaqʼtzbʼil

XNAQʼTZBʼIL 23

Qxqʼuqink qibʼ tuʼntzun miʼn qkubʼ sbʼuʼn

Qxqʼuqink qibʼ tuʼntzun miʼn qkubʼ sbʼuʼn

«Ten kykwente kyiʼje tuʼn miʼn kysbʼunjtze tuʼn kyxnaqʼtzbʼil xjal tuj kyex kynabʼl in tzaj, ex tuʼn miʼn kysbʼunjtze tuʼn kysbʼubʼl noqx gan» (COL. 2:8).

BʼITZ 96 Jun qʼinumabʼil aju Tyol Dios

AJU KʼELEL QNIKʼ TIʼJ *

1. Ik tzeʼn in tzaj tqʼamaʼn Colosenses 2:4 ex 8, ¿tiʼ in bʼant tuʼn Satanás tuʼn tten tipumal tiʼj qximbʼetz?

TAJ Satanás tuʼn tkyaj qtzaqpiʼn Jehová. Tuʼntzunju, in nok tilil tuʼn tuʼn tchʼexpaj qximbʼetz ex taj tuʼn tten tipumal tiʼj qnabʼil tuʼntzun tten qximbʼetz ik tzeʼn te. In najbʼen aju qajbʼil tuʼn Satanás tuʼn qkubʼ tsbʼuʼn ex tuʼn qok lepeʼ tiʼj (kjawil uʼjit Colosenses 2:4, 8).

2, 3. a) ¿Tiquʼn il tiʼj tuʼn t-xi qbʼiʼn nabʼil tkuʼx toj Colosenses 2:8? b) ¿Tiʼ kʼelel qnikʼ tiʼj toj xnaqʼtzbʼil lu?

2 ¿Jakupe tzaj nya bʼaʼn qiʼj qa ma qo kubʼ tsbʼuʼn Satanás? Jaku. Bʼaʼn tuʼn ttzaj qnaʼn qa mintiʼ xi ttzʼibʼin apóstol Pablo nabʼil tkuʼx toj Colosenses 2:8 kye qeju mintiʼ in che ajbʼen te Jehová, sino kye okslal skʼoʼn maj tuʼn xewbʼaj xjan (Col. 1:2, 5). Toj ambʼil aju attoq nim nya bʼaʼn, ex toj qqʼijlalil jaʼlo mas nim nya bʼaʼn at (1 Cor. 10:12). ¿Tiquʼn? Tuʼnju o kutz xoʼn Satanás tzalu twitz Txʼotxʼ ex taj tuʼn tsbʼuʼn kyiʼj tmajen Dios kukx in che ajbʼen te (Apoc. 12:9, 12, 17). Ax ikx, in qo anqʼin toj jun ambʼil jatumel mas in cheʼx xjal toj nya bʼaʼn (2 Tim. 3:1, 13).

3 Toj xnaqʼtzbʼil lu, kʼelel qnikʼ tiʼj qa in nok tilil tuʼn Satanás tuʼn tten qximbʼetz ik tzeʼn te aj tajbʼen sbʼubʼil noqx gan tuʼn, toj juntl yol, aʼyeju ximbʼetz nya ax tok ex mintiʼ kyajbʼen. Ax ikx, kʼelel qnikʼ tiʼj oxe sbʼubʼil in najbʼen tuʼn Satanás (Efes. 6:11). Ex toj juntl xnaqʼtzbʼil, kʼelel qnikʼ tiʼj tiʼ jaku bʼant quʼn tuʼn tkubʼ kyiʼj tsbʼubʼil Satanás quʼn ex tuʼn miʼn tten qximbʼetz ik tzeʼn te. Tnejel, qo xnaqʼtzan tiʼj tzeʼn e kubʼ sbʼuʼn aj Israel tuʼn Satanás tej otoqxi che okx toj Txʼotxʼ Tziyen maj, ex tiʼ xnaqʼtzbʼil jaku tzʼel qiʼn tiʼj jlu.

OK TILIL TUʼN SATANÁS TUʼN KYKʼULIN KYWITZ TILBʼILAL

4-6. Ik tzeʼn in tzaj tqʼamaʼn Deuteronomio 11:10 a 15, ¿tiʼ chʼixpubʼil bʼant kyuʼn aj Israel tiʼjju tuʼn taqʼunet txʼotxʼ tej kyokx toj Txʼotxʼ Tziyen maj?

4 Kubʼ t-ximen Satanás tuʼn kyok ten aj Israel kʼulil kywitz tilbʼilal. ¿Tzeʼn bʼant jlu tuʼn? Ajbʼen aju tuʼn tkanet kywa aj Israel tuʼn. Tej kyokx toj Txʼotxʼ Tziyen maj, ok tilil kyuʼn tuʼn taqʼunet txʼotxʼ toj juntl tten. Toj tnam Egipto, atztoq in jatz kyiʼn aʼ toj nim aʼ Nilo tuʼntzun tajbʼen tiʼj kyawal. Atzun tej kyokx toj Txʼotxʼ Tziyen maj mintiʼtoq jun nim aʼ at tuʼn tajbʼen kyuʼn tiʼj kyawal, oʼkxtoq jaku kanet aʼ kyuʼn tiʼj taʼl cheʼw in kubʼ ex tiʼj jbʼal (kjawil uʼjit Deuteronomio 11:10-15; Is. 18:4, 5). Tuʼntzun jlu, iltoq tiʼj tuʼn kynaqʼet aj Israel tiʼj junjuntl tten tzeʼn tuʼn tkux awet awal. Ex kwesttoq kʼelel jlu te kye, tuʼnju chʼixme kykyaqil qeju tij xjal attoq kyojtzqibʼil tiʼj jlu, otoq che kyim toj tzqij txʼotxʼ.

¿Alkye tten chʼexpaj kyximbʼetz aj Israel tuʼn Satanás tej kyaqʼunan tiʼj txʼotxʼ? (Qʼonka twitza tiʼj taqikʼ 4 a 6). *

5 Xi tqʼamaʼn Jehová kye aj Israel qa otoq chʼexpaj junjun tiʼchaq toj kyanqʼibʼil. Yajxitl, xi tqʼoʼn jun nabʼil kye ex jakutoq kubʼ kyximen xjal qa mintiʼtoq toklen jlu tukʼilju tuʼn taqʼunet txʼotxʼ. Xi tqʼamaʼn jlu kye: «Ten kykwente kyiʼje tuʼn miʼn kykubʼ sbʼuʼne; miʼn tzʼel kypaʼn kyibʼe tiʼj Qman, miʼn che ajbʼene kye junxitl dios, ex miʼn che kubʼ ẍmejeʼye kywitz» (Deut. 11:16, 17). Tej tyolin Jehová tiʼjju tuʼn taqʼunet txʼotxʼ, ¿tiquʼn xi tqʼamaʼn kye aj Israel tuʼn miʼn kykʼulin kywitz dios nya ax tok?

6 Ojtzqintoq tuʼn Jehová qa jakutoq kubʼ kyximen aj Israel tuʼn tel kykanoʼn junjun tten tzeʼn tuʼn taqʼunet txʼotxʼ kyiʼj qeju tnam ateʼ kytxlaj. Mastoq nim kyojtzqibʼil xjal te Canaán at tiʼjju tuʼn taqʼunet txʼotxʼ kywitz qe tmajen Dios ex jakutoq txi kyyekʼin kye. Noqtzun tuʼnj, jakutoq tzaj nya bʼaʼn kyiʼj. Attoq toklen kyximbʼetz xjal te Canaán tukʼil Baal, aju ok kyqʼoʼn te tajaw kyaʼj, ex kubʼ kyximen qa tuʼn in tzaj jbʼal. Nyatoq taj Jehová tuʼn kykubʼ sbʼuʼn aj Israel tuʼn xnaqʼtzbʼil lu aju nya ax tok. Noqtzun tuʼj, nimku maj e kʼulin twitz Baal (Núm. 25:3, 5; Juec. 2:13; 1 Rey. 18:18). ¿Tzeʼn e kubʼ tzʼaq aj Israel tuʼn Satanás? Qo xnaqʼtzan tiʼj.

OXE SBʼUBʼIL AJBʼEN TUʼN SATANÁS TUʼN KYKUBʼ TZʼAQ AJ ISRAEL

7. ¿Tzeʼn ok qʼuqbʼil kykʼuʼj aj Israel toj malbʼil tej kyokx toj Txʼotxʼ Tziyen maj?

7 Aju tnejel sbʼubʼil ajbʼen tuʼn Satanás aju at tajbʼen kye aj Israel, ik tzeʼn tuʼn ttzaj jbʼal tuʼn tajbʼen tiʼj kyawal. Mintiʼtoq in tzaj nim jbʼal toj Txʼotxʼ Tziyen maj kyoj bʼajsbʼil qʼij te xjaw te abril tuʼn tpon toj xjaw te septiembre. Oʼkxtoq in tzaj tbʼanel awal aj ttzaj jbʼal aj t-xi tzyet t-xjawil octubre. Aʼyeju xjal in che anqʼintoq kytxlaj aj Israel, kubʼ kyximen qa iltoq tiʼj tuʼn tbʼant junjun tiʼchaq kyuʼn kywitz kydios tuʼntzun ttzaj tqʼoʼn jbʼal at-xix tajbʼen kye. Ok tilil tuʼn Satanás tuʼn tkubʼ kyximen aj Israel qa mintiʼtoq ma bʼant jlu kyuʼn, jakutoq che kyim ex mlaytoq ten kyawal. Aʼyeju mintiʼ ok qeʼ kykʼuʼj tiʼj Jehová, kubʼ kyximen qa oʼkx jlu jakutoq bʼant kyuʼn tuʼn ttzaj naj jbʼal, tuʼntzunju e kʼulin twitz Baal.

8. ¿Alkye tkabʼin sbʼubʼil ajbʼen tuʼn Satanás? Chikʼbʼantza tzeʼn ajbʼen jlu tuʼn.

8 Aju tkabʼin sbʼubʼil ajbʼen tuʼn Satanás, aju nya bʼaʼn tajbʼil kychibʼjal aj Israel. Toj kʼulbʼil bʼant kyuʼn xjal ax ikx in che yaẍintoq. Nya oʼkx xi kyqʼoʼn xjal ambʼil tuʼn kyyaẍin xinaq tukʼil xinaq ex xuʼj tukʼil xuʼj ex junjuntl tten yaẍbʼil, sino bʼaʼn ela toj kywitz (Deut. 23:17, 18; 1 Rey. 14:24). Kubʼ kyximen qa tkyaqil jlu ajbʼen tuʼn ttzaj tqʼoʼn txʼotxʼ tbʼanel twitz awal kyuʼn qe kydios. Nim aj Israel pon kykʼuʼj kyiʼj qe bʼinchbʼen nya bʼaʼn ex e ok ten ajbʼel kywitz dios nya ax tok. Xi kyqʼoʼn ambʼil tuʼn kykubʼ sbʼuʼn tuʼn Satanás.

9. Ik tzeʼn in tzaj tqʼamaʼn Oseas 2:16 ex 17, ¿alkye tten kubʼ tewin Satanás tbʼi Jehová?

9 Ajbʼen juntl sbʼubʼil tuʼn Satanás: kubʼ tewin tbʼi Jehová. Toj tqʼijlalil profeta Jeremías, tqʼama Jehová qa ok tilil kyuʼn nya ax tok profeta tuʼn tikʼ tnaʼl tbʼi kyuʼn aj Israel tuʼntzun tajbʼen bʼibʼaj Baal kyuʼn (Jer. 23:27). Bʼalo mintiʼtl ajbʼen tbʼi Dios kyuʼn ex ajbʼen tbʼi Baal kyuʼn te t-xel, a t-xilen bʼibʼaj lu «qajaw» moqa «patrón». Iktzun tten, el naj toj kyximbʼetz tmajen Dios qa junxitl te Jehová twitz Baal. Tuʼntzunju, ok kymojbʼaʼn kʼulbʼil xi kyqʼoʼn te Baal tukʼilju kʼulbʼil xi kyqʼoʼn te Jehová (kjawil uʼjit Oseas 2:16, 17).

QE SBʼUBʼIL IN CHE AJBʼEN TUʼN SATANÁS TOJ AMBʼIL JAʼLO

10. ¿Alkyeqe sbʼubʼil in che ajbʼen tuʼn Satanás toj ambʼil jaʼlo?

10 Aʼyex sbʼubʼil in che ajbʼen tuʼn Satanás toj ambʼil jaʼlo. In che kubʼ tsbʼuʼn xjal tukʼilju at tajbʼen kye, tukʼilju nya bʼaʼn tajbʼil kychibʼjal ex aj tkubʼ tewin tbʼi Jehová. Tnejel qo xnaqʼtzan tiʼj tzeʼn in kubʼ tewin tbʼi Jehová.

11. ¿Alkye tten o kubʼ tewin Satanás tbʼi Jehová?

11 In kubʼ tewin Satanás tbʼi Jehová. Tej kykyim qe t-apóstol Jesús, ateʼ junjun xjal ok kyqʼon kyibʼ te okslal ex e ok ten qʼamalte nya ax tok xnaqʼtzbʼil (Hech. 20:29, 30; 2 Tes. 2:3). Aʼyeju nya bʼaʼn xjal lu kubʼ kyewin tbʼi Dios axix tok. Jun techel, mintiʼtl ajbʼen tbʼi Jehová kyuʼn toj Tyol Dios ex kux kyqʼoʼn «Qajaw» te t-xel moqa ajbʼen junjuntl título kyuʼn. Tuʼntzunju, aj tuʼjin jun xjal tiʼj Tyol Dios kwest tuʼn tel tnikʼ tiʼj qa junxitl te Jehová kywitz qeju txqantl «dios» in che tzaj qʼamaʼn toj Xjan Uʼj (1 Cor. 8:5). Axju yol «Qajaw» moqa Dios in najbʼen kyuʼn aj kyyolin tiʼj Jehová ex tiʼj Jesús, tuʼntzun jlu kwest tuʼn tel kynikʼ xjal tiʼj qa junxitl te Dios twitz Tkʼwaʼl ex qa junxitl kyoklen at (Juan 17:3). Tuʼn jlu kubʼ kyximen xjal qa at oxe kybʼet dios, noqtzun tuʼnj, mintiʼ in tzaj t-xnaqʼtzaʼn Tyol Dios jlu. Tuʼntzunju, in kubʼ kyximen xjal qa mlayx tzʼel qnikʼ tiʼj Dios ex qa mlay tzʼel qnikʼ tiʼj tbʼi. ¡Jun nya ax tok xnaqʼtzbʼil jlu! (Hech. 17:27).

¿Alkye tten o tzʼajbʼen okslabʼil nya ax tok tuʼn Satanás tuʼn t-xi sputj yaẍbʼil? (Qʼonka twitza tiʼj taqikʼ 12). *

12. a) ¿Tiʼ o bʼant tuʼn okslabʼil nya ax tok? b) Ik tzeʼn in tzaj tqʼamaʼn Romanos 1:28 a 31, ¿tiʼ o tzaj tuʼn jlu?

12 In najbʼen nya bʼaʼn tajbʼil kychibʼjal xjal tuʼn Satanás. Toj kyqʼijlalil aj Israel, ajbʼen okslabʼil nya ax tok tuʼn Satanás tuʼn tchʼiy yaẍbʼil kyxol xjal. Axju in bʼant tuʼn jaʼlo. In xi kyqʼoʼn nya ax tok okslabʼil ambʼil tuʼn kyyaẍin xjal ex in nok tilil kyuʼn tuʼn tkubʼ kyximen qa bʼaʼn. Kyjuʼtzun, nimku xjal in tzaj kyqʼamaʼn qa in che ajbʼen te Dios pero mintiʼ in kubʼ kybʼinchaʼn aju bʼaʼn. ¿Tiʼ o tzaj tuʼn jlu? Tqʼama apóstol Pablo tzaqʼwebʼil tiʼj jlu toj uʼj xi ttzʼibʼin kye okslal te Roma (kjawil uʼjit Romanos 1:28-31). Kyxol qeju tiʼchaq «mya tuj tumel» at tkyaqilju tten yaẍbʼil, ax ikx aju tuʼn tkubʼ ten jun xinaq tukʼil juntl xinaq (Rom. 1:24-27, 32; Apoc. 2:20). In nel qnikʼ tiʼj qa nim toklen tuʼn t-xi qnimen qe xnaqʼtzbʼil chikʼlixix taʼ toj Tyol Dios.

13. ¿Alkye juntl sbʼubʼil in najbʼen tuʼn Satanás?

13 In najbʼen aju at tajbʼen qe tuʼn Satanás. Qaj tuʼn tkanet aju at tajbʼen qe ex kye toj qja. Ex in bʼaj qxnaqʼtzan qibʼ tzeʼn tuʼn tbʼant jlu quʼn (1 Tim. 5:8). ¿Tzeʼn in bʼant jlu quʼn? Chʼixme tkyaqil maj in bʼant jlu quʼn aj qxiʼ toj jun tja xnaqʼtzbʼil ex aj qok te tbʼanel xnaqʼtzal. Pero nim toklen tuʼn tok qxqʼuqin qibʼ. ¿Tiquʼn? Tuʼnju kyoj nimku tnam, nya oʼkx in xi xnaqʼtzaʼn qe tiʼchaq kʼajbʼel kye kʼwaʼl toj kychwinqlal, ax ikx in xi xnaqʼtzaʼn kyximbʼetz xjal kye. In xi qʼamaʼn kye kʼwaʼl tuʼn tel kyikʼun Xjan Uʼj ex tuʼn miʼn tok qeʼ kykʼuʼj tiʼj qa at Dios. Ex in xi qʼamaʼn kye qa oʼkx jaku tzʼel qnikʼ tiʼj jatumel tzaj tzyet qchwinqlal qa ma che xnaqʼtzan tiʼjju qa atz tzajni qoʼ kyiʼj mono (Rom. 1:21-23). Junxitl qeju xnaqʼtzbʼil lu twitzju tnabʼil Dios (1 Cor. 1:19-21; 3:18-20).

14. ¿Tiʼ in tzaj tuʼn kyximbʼetz xjal?

14 Mintiʼ in nok qʼoʼn toklen Tyol Dios tuʼn kyximbʼetz xjal. Ex mintiʼ in nonin kyiʼj xjal tuʼn tten kymod ik tzeʼn tajbʼil Dios, sino aju «tajbʼil kychibʼjal» (Gál. 5:19-23). Tuʼntzunju in jaw kynimsaʼn xjal kyibʼ ex in che yolin oʼkx kyiʼjx, tuʼn jlu in nok kykʼujlaʼn kyibʼ (2 Tim. 3:2-4). Junxitl jlu twitzju qmod taj Jehová tuʼn tten ik tzeʼn tuʼn qok te mans ex tuʼn miʼn tjaw qnimsan qibʼ (2 Sam. 22:28). ¿Tiʼ o tzaj kyiʼj junjun erman tuʼnju o che oʼkx toj universidad? O ten kyximbʼetz ik tzeʼn kye xjal ex nya ik tzeʼn te Dios. Qo xnaqʼtzan tiʼj jun techel.

¿Tzeʼn jaku tzaj nya bʼaʼn tiʼj qnabʼil tuʼn kyxnaqʼtzbʼil xjal? (Qʼonka twitza kyiʼj taqikʼ 14 a 16). *

15, 16. ¿Tiʼ xnaqʼtzbʼil jaku tzʼel qiʼn tiʼjju bʼaj tiʼj jun ermana?

15 In tzaj tqʼamaʼn jun ermana aju qʼiʼn mas te 15 abʼqʼi tuʼn toj tajbʼebʼil te Jehová toj tkyaqil ambʼil: «Otoq jaw aʼ nwiʼye, otoq jaw wuʼjine ex otoq tzʼok nbʼiʼne qa jaku tzaj nya bʼaʼn qiʼj qa ma qoʼx toj universidad. Pero mintiʼ xi nbʼiʼne. Kubʼ nximane qa nya te weye qe nabʼil lu». ¿Tiʼ nya bʼaʼn tzaj tiʼj? Ax tzaj qʼamante: «Ok tilil wuʼne tuʼn nxnaqʼtzane ex ok nqʼoʼne nim ambʼil tiʼj, tuʼn jlu ya mintiʼtoq ambʼil wiʼje tuʼn nnaʼne Dios ik tzeʼn tnejel. Nimtoq in chin sikte tuʼn xnaqʼtzbʼil, tuʼntzunju ya mintiʼtoq in chin tzalaje tuʼn npakbʼane tiʼj Tyol Dios ex ya mintiʼtoq in kubʼ nbʼinchaʼne ntene kyiʼj chmabʼil. El nnikʼe tiʼj qa tuʼnju in nokxe toj universidad in tzajtoq nya bʼaʼn tiʼj wamiwbʼile tukʼil Jehová. Tbʼanel tuʼnju kubʼ nximane tuʼn tkyaj ntzaqpiʼne. Ex atzun bʼant wuʼne».

16 ¿Tiʼ nya bʼaʼn tzaj tiʼj t-ximbʼetz ermana tuʼn xnaqʼtzbʼil xi qʼoʼn te? In tzaj ttzaqʼweʼn jlu: «In chin tzaj chʼixwiye tuʼn t-xi nqʼamaʼne qa tzaj xnaqʼtzaʼn weye toj universidad tuʼn nyoline nya bʼaʼn kyiʼj txqantl, mas kyiʼj qe erman, ex wajtoqe tuʼn tbʼant mas kyuʼn twitzju jakutoq bʼant kyuʼn ex el npan wibʼe kyiʼj. Xi tiʼn nim ambʼil tuʼn tchʼexpaj nya bʼaʼn nximbʼetze. In tzaj tyekʼin aju bʼaj wiʼje qa jaku tzaj nya bʼaʼn qiʼj qa mintiʼ ma chex qnimen kawbʼil in tzaj tqʼoʼn Jehová qe tuʼn ttnam. Mastoq ojtzqiʼn qine tuʼn Jehová ik tzeʼnx weye. ¡Mintiʼwtlo tzaj jlu wiʼje noqwit xi nbʼiʼne Jehová!».

17. a) ¿Tiʼ qajbʼil tuʼn tbʼant quʼn? b) ¿Tiʼ kbʼel qxnaqʼtzaʼn toj juntl xnaqʼtzbʼil?

17 Tbʼanel tuʼn tkubʼ qximen tuʼn miʼn txi qqʼoʼn ambʼil tuʼn qkubʼ sbʼuʼn tuʼn «kyxnaqʼtzbʼil xjal». Kukx qxqʼuqink qibʼ kyiʼj tsbʼubʼil Satanás (1 Cor. 3:18; 2 Cor. 2:11). Miʼn txi qqʼoʼn ambʼil te Tajaw il tuʼn tel naj tbʼi Jehová tiʼj qkʼuʼj ex tuʼn miʼn qajbʼen te ik tzeʼn tajbʼil. Qnimenx qe tkawbʼil Jehová tiʼjju bʼaʼn ex tiʼjju nya bʼaʼn ex miʼn txi qqʼoʼn ambʼil te Tajaw il tuʼn miʼn kyjapun quʼn. Noqtzun tuʼnj, ¿tiʼ jaku bʼant quʼn qa in nel qnikʼ tiʼj qa ya at qximbʼetz ik tzeʼn kye xjal? Toj juntl xnaqʼtzbʼil tzul tyekʼin qe tzeʼn jaku tzʼonin Tyol Dios qiʼj tuʼn tkubʼ tiʼj kyximbʼetz xjal quʼn ex qe kykostumbr (2 Cor. 10:4, 5).

BʼITZ 49 Bʼaʼn tuʼn ttzalaj tanmi Jehová quʼn

^ taqik' 5 At nim tojtzqibʼil Satanás tuʼn tsbʼun kyiʼj xjal. In nokx tqʼoʼn toj kyximbʼetz xjal tuʼn tkubʼ kyximen qa tzaqpiʼn ateʼ, pero nya ax tok jlu tuʼnju ateʼ tjaqʼ tipumal. Toj xnaqʼtzbʼil lu, kʼelel qnikʼ tiʼj junjun sbʼubʼil in najbʼen tuʼn Satanás tuʼn tsbʼuʼn kyiʼj xjal.

^ taqik' 48 TQANIL KYIʼJ TILBʼILAL: In xi kyqʼoʼn xjal te Canaán txokbʼil kyiʼj aj Israel tuʼn kykʼulin junx kyukʼil twitz Baal ex tuʼn kyyaẍin.

^ taqik' 51 TQANIL KYIʼJ TILBʼILAL: Jun tqanil tuʼn jun iglesia aju in xi tqʼoʼn ambʼil kye kabʼe xinaq tuʼn kyten junx.

^ taqik' 53 TQANIL KYIʼJ TILBʼILAL: Jun ermana in xiʼ toj universidad. In tzalaj txin lu kyukʼil tukʼil tuʼnju in xi tqʼamaʼn aj xnaqʼtzal kye qa kxel bʼinchet tiʼj nya bʼaʼn tuʼn kyojtzqibʼil xjal ex kyuʼn kʼuxbʼil in che etz. Yajxitl, in yolin txin nya bʼaʼn kyiʼj txqantl toj Ja te Chmabʼil ex nya taj tuʼn tok tbʼiʼn aju in netz qʼamaʼn.