Tzaj tzyet tuʼn tajbʼen Jack ex Marie-Line te Jehová toj tkyaqil ambʼil atxix toj 1988. O tzʼok ojtzqiʼn kywitz tuʼnju jun rat in che naqʼet tiʼj juntl tten anqʼibʼil, ex o txi qʼoʼn nim oklenj kye toj tnam Guadalupe ex Guayana Francesa. A ninja te Francia in xqʼuqin kyiʼj tnam lu toj ambʼil jaʼlo. Kxel qqanin junjun xjel kye erman.

¿Tiquʼn kubʼ kyximane tuʼn kyajbʼene te Jehová toj tkyaqil ambʼil?

Marie-Line: Atz in jaw chʼiye toj tnam Guadalupe ex in naqʼete tuʼn wexe pakbʼal tukʼil ntxuʼye enter qʼij, ex kukx ok tilil tuʼn tuʼn tpakbʼan. Kʼujlaʼn qe xjal wuʼne, tuʼntzunju tej tetz bʼaj nxnaqʼtzbʼile toj 1985, xi tzyet tuʼn wajbʼene te precursora.

Jack: Tej kuʼxun qine, in tene kyukʼil erman in che ajbʼentoq toj tkyaqil ambʼil ex kygantoq tuʼn kypakbʼan. Aj in chin etztoqe toj nvacacione toj tja xnaqʼtzbʼil, in chin oke te precursor auxiliar. Ateʼ junjun fin de seman in qoʼxtoqe toj bus ex in qo pakbʼane enter qʼij kyukʼil precursor. Ex aj tkubʼaj qʼij, in qo pone ttzi playa. Tbʼanel ok jlu.

O kubʼ mojeʼye tukʼil Marie-Line toj 1988. Tej tikʼ chʼin ambʼil kubʼ nximane jlu: «Il tiʼj tuʼn qpakbʼane mas. Jaku bʼant quʼne». Tuʼntzunju, xi tzyet qajbʼebʼile toj tkyaqil ambʼil tukʼil Marie-Line. Tej tikʼ juntl abʼqʼi, o xiʼye toj xnaqʼtzbʼil kye precursor, tibʼajxi jlu tzaj qʼoʼn qoklene te precursor especial. O tene kyoj nim lugar te Guadalupe jatumel o tzalaje tiʼj qajbʼebʼile te Jehová, yajxitl o qox samaʼne toj tnam Guayana Francesa.

Tuʼnju o txi qʼoʼn junxichaq oklenj kyeye kyoj abʼqʼi o che ikʼ, ¿tiʼ o tzʼonin kyiʼje tuʼn kynaqʼete?

Marie-Line: Ojtzqiʼntoq kyuʼn erman te Betel te Guayana Francesa qa qgane texto te Isaías 6:8. Tuʼntzunju, aj kytzaj llamarin qiʼje, at maj toj yaqbʼil tzaj kyqʼamaʼn jlu qeye: «¿Naʼnx kyuʼne alkye taqikʼ Tyol Dios kygane?». Tuʼn jlu in neltoq qnikʼe tiʼj qa kbʼel chʼexpuʼn qoklene. Atzun qeye in xitoq qtzaqʼweʼne jlu: «Lu qoye lu, qo kysamanxe».

Nya qgane tuʼn tok qmojbʼaʼne akʼaj qoklene  tukʼilju o kyaj qqʼoʼne, tuʼnju mlaytoq tzʼonin qiʼje tuʼn qtzalaje tiʼj juntl. Ax ikx, in nok tilil quʼne tuʼn kyok qojtzqiʼne erman jatumel in qo pone.

Jack: Toj ambʼil ojtxe, tzaj kyqʼamaʼn junjun qamiwe tuʼn miʼn qikʼ bʼete, tuʼnju kyajtoq tuʼn qtene kyukʼil. Pero tej qikʼ bʼete toj tnam Guadalupe, tzaj tqʼamaʼn jun ermano qe tyol Jesús tkuʼx toj Mateo 13:38 qeye, chi: «Aju kojbʼil, atzun tkyaqil twitz txʼotxʼ». Tuʼntzunju, aj in qoʼxe ajbʼel toj juntl tnam, in tzaj qnaʼne qa ax kojbʼil in qo ajbʼene toj ex noq jaxku tumel atoʼye. Aju mas nim toklen, aʼye xjal ateʼ toj tnam.

Aj in qo pone toj jun akʼaj tnam, in nok qkeʼyine qa in che tzalaj xjal tiʼjju at kye ex in nok tilil quʼne tuʼn qanqʼine ik tzeʼn kye. At maj junxitl wabʼj, pero in xi qwaʼne aju in xi kywaʼn ex in xi qkʼaʼne aju in xi kykʼaʼn, noqtzun tuʼnj, in nok qxqʼuqin qibʼe tuʼn miʼn ttzaj yabʼil qiʼje. Ax ikx in nok tilil quʼne tuʼn qyoline toj tumel tiʼj teyele junjun qoklene.

Marie-Line: El qkanoʼne nim tiʼchaq kyiʼj erman jatumel o pone. Tej tzmatoq in qo pone toj tnam Guayana Francesa, in kubʼtoq nim jbʼal. Tuʼntzunju, kubʼ qximane qa tzmaxi qo elexe pakbʼal ajxi tikʼ jbʼal. Pero tqʼama jun ermana jlu weye: «¿Ma qoʼx?». Noq in jaw labʼine tiʼj jlu ex xi nqanine te: «¿Pero tzeʼn kbʼantel quʼn?». Tqʼama weye tuʼn t-xi wiʼne jun paragua ex tuʼn qxiʼye tibʼaj bisiklet. Iktzun tten bʼant nmanejarine tiʼj bisiklet ex qʼiʼn jun paragua wuʼne. Noqwit mintiʼ bʼant jlu wuʼne, mintiʼwtlo in pakbʼane toj ambʼil te jbʼalil.

O chex samaʼne ajbʼel toj junlo 15 lugar, ¿atpe jun nabʼil jaku tzaj kyqʼoʼne qeye tiʼj jlu?

Marie-Line: Atlo maj kwest jaku tzʼela toj qwitz tuʼn qxiʼ anqʼil toj juntl lugar. Pero nim toklen tuʼn tten jun qja jatumel jaku qo meltzʼaj aj qbʼaj pakbʼan.

Jack: Aj in qoʼxe anqʼil toj juntl lugar, naqʼli qine tuʼn tbʼaj npintarine tojxi ja. Ojtzqiʼntoq kyuʼn erman te ninja qa nya nim ambʼil qo tele toj jun oklenj, tuʼntzunju in tzajtoq kyqʼamaʼn jlu weye: «Jack, miʼn bʼaj tpintarina ja».

O naqʼet Marie-Line tuʼn tbʼaj tbʼinchaʼn qe malet. In nok ttzʼibʼin junjun tqanil kyiʼj caja ik tzeʼn jlu, «te baño», «te toj ja» ex «te cocin». In nonin jlu qiʼje, tuʼnju ya ojtzqiʼn quʼne jatumel  kbʼel qqʼoʼne qe tiʼchaq aj in qo pone toj akʼaj qjaye. Tuʼn kykanet naj qe tiʼchaq che ajbʼel quʼne, in kux ttzʼibʼin toj jun uʼj tiʼ tkuʼx toj junjun kaj.

Marie-Line: Tuʼnju o tzʼel qnikʼe tiʼj tzeʼn tuʼn tbʼaj qnukʼuʼne qe tiʼchaq, in nonin jlu qiʼje tuʼn t-xi tzyet naj qpakbʼane.

¿Tzeʼn in bʼaj kynukʼuʼne ambʼil tuʼntzun kyajbʼene te Jehová toj tumel? (2 Tim. 4:5).

Marie-Line: In qo ojlane toj qʼij lunes ex in bʼaj qbʼinchaʼne qtene kyiʼj chmabʼil. Atzun kyoj txqantl qʼij in qo exe pakbʼal.

Jack: Ax tok, il tiʼj tuʼn tetz jun tajlal or quʼne, pero mintiʼ in nok qqʼoʼn qwiʼye tiʼj jlu. Aju mas nim toklen toj qwitze, aju tuʼn qpakbʼane. Noq aj qetze ttzi ja, in nok tilil quʼne tuʼn qpakbʼane kye xjal ateʼ toj bʼe, ex ax jlu in bʼant quʼne aj qmeltzʼaje.

Marie-Line: Jun techel, in xi wiʼne junjun tratado aj qxiʼye pasialil. Ateʼ junjun xjal in che ok laqʼeʼ qtxlaje ex in tzaj kyqanin jun uʼj qeye, maske naʼmxtoq t-xi qqʼamaʼne kye qa testigo de Jehová qoʼye. Tuʼntzunju, in bʼaj qxbʼalumin qibʼe toj tumel ex in ten tbʼanel qmode. In nok kyqʼoʼn xjal kywitz tiʼj jlu.

Jack: Ax ikx in qo oke te tbʼanel kyvesin xjal tuʼntzun tel kynikʼ tiʼj qa in qo ajbʼene te Jehová. Naqʼli qine tuʼn tjaw wiʼne tzʼis in kyaj kyxoʼn xjal, tuʼn nxiʼye xoʼlte ex tuʼn tbʼaj nsaqsaʼne jardín at toj kojbʼil. In nok kykeʼyin vesin jlu ex at maj in tzaj kyqʼamaʼn jlu weye: «¿Atpe jun Tyol Dios qʼiʼn tuʼna tuʼn ttzaj tqʼoʼna weye?».

O che pakbʼane kyoj nimku lugar najchaq ateʼ, ¿jakupe tzaj kyqʼamaʼne jun tbʼanel tiʼ ikʼ kyiʼje?

Jack: Toj tnam Guayana Francesa, ateʼ junjun lugar kwest tuʼn qpon kyoj. Nimku maj xi qbʼetine 600 kilómetros toj jun seman ex nya tbʼanel bʼe. Naʼnx wuʼne tej qxiʼye visitaril kye erman ateʼ toj lugar Saint Élie tbʼi, aju at toj Amazonia. O bʼete nimku or toj jun kar in nokx jaxku tumel, yajxitl toj jun canoa tuʼntzun qpone atz. Chʼixme kykyaqil xjal te lugar lu, in che aqʼunan tuʼn tkanet oro kyuʼn. Nim e tzalaj kyiʼj uʼj xi qqʼoʼne kye ex ateʼ junjun tzaj kyqʼoʼn junjun tal oro qeye kyiʼj uʼj. Tej tok yupj, ok qqʼoʼne jun video ex e pon nimku xjal keʼyilte.

Marie-Line: Kyoj abʼqʼi o che ikʼ, tzaj qʼamaʼn te Jack tuʼn t-xiʼ qʼol chikʼbʼabʼil tiʼj Nabʼitz Tkyimlen Jesucristo toj lugar Camopi tbʼi. Tuʼn qpone toj lugar lu, o xiʼye toj canoa toj aʼ te Oyapock ex xi tiʼn kyaje or qbʼeye. Tbʼanel ok jlu.

Jack: Ateʼ junjun nim aʼ nyaxix nim kyxeʼ, pero jaku tzaj nya bʼaʼn qiʼj tuʼnju at kyipumal. Tuʼntzunju, aju xjal qʼil canoa, il tiʼj tuʼn tok tojtzqiʼnxix aʼ te Oyapock. Tbʼanel ok qbʼeye lu. Maske oʼkx qaq erman ten toj Nabʼitz Tkyimlen Jesucristo, e pon junlo 50 xjal. Kyxol qe jlu e ten junjun xjal indígena te América.

Marie-Line: Jaku che ikʼ tbʼanel tiʼchaq lu kyiʼj kuʼxun kyaj tuʼn kyajbʼen mas te Jehová. Aj tbʼaj jlu qiʼj, il tiʼj tuʼn tok qeʼ qkʼuʼj tiʼj Jehová ex tuʼn jlu in chʼiy mas qʼuqbʼil qkʼuʼj tiʼj. Ex tuʼn jlu kukx in nok qkeʼyin tzeʼn in nonin Jehová qiʼj.

O bʼant kyyoline toj nimku yol, ¿nyape kwest in nela jlu te kyeye?

Jack: Kwest. Pero bʼant qyoline toj juntl yol tuʼnju il tiʼj tuʼn tbʼant. Jun techel, ex nqʼoʼne Xnaqʼtzbʼil tiʼj uʼj Aju Xqʼuqil toj yol sranangtongo * ex naʼmxtoq tex nqʼoʼne jun lectura tiʼj Tyol Dios. Xi nqanine te jun erman qa otoq tzʼel tnikʼ wiʼje ex tqʼama: «At junjun yol mintiʼ sel qnikʼe tiʼj, pero tbʼanel ma bʼant tuʼna». Nim e onin kʼwal wiʼje ex el nkanoʼne kyiʼj. Tzaj kyqʼamaʼn weye alkyeqe yol mintiʼtoq in xi nqʼamaʼne toj tumel, atzun kye erman mintiʼ.

Marie-Line: Toj jun tembʼil te pakbʼabʼil, in xitoq nqʼoʼne xnaqʼtzbʼil kye xjal in che yolin toj yol francés, portugués ex sranangtongo. Kwest ela yol portugués toj nwitze. Pero tzaj tqʼamaʼn jun ermana qa mas bʼaʼn tuʼn t-xi tzyet tuʼn nqʼoʼne xnaqʼtzbʼil toj yol mas kwest in nela te weye, ex te bʼajsbʼil kyoj yol nya kwest. Nim onin nabʼil lu wiʼje.

 Jun qʼij, in xiʼye qʼol xnaqʼtzbʼil kye kabʼe xjal, jun toj yol sranangtongo ex juntl toj portugués. Tej t-xi tzyet tuʼn qqʼoʼne xnaqʼtzbʼil toj portugués, tqʼama ermana ex pakbʼal wukʼile: «Marie-Line, mintiʼ in nel tnikʼ xuʼj tiʼj tyola». El nnikʼe tiʼj qa in chin yolintoqe toj yol sranangtongo te jun xuʼj te Brasil ex nya toj portugués.

Nim kʼujlaʼn qeye kyuʼn erman jatumel o che ajbʼene, ¿tiʼ o bʼant kyuʼne tuʼntzun kykanet tbʼanel kyamiwe?

Jack: In tzaj tqʼamaʼn Proverbios 11:25 jlu: «Aju xjal bʼaʼn qʼon oyaj, noq kyjaʼ t-xiʼ jawni». Mintiʼ in kubʼ qximane kabʼe maj tuʼn qonine kyiʼj txqantl. Aj wonine tiʼj aqʼuntl tuʼn tok xqʼuqit Ja te Chmabʼil, ateʼ junjun erman o tzaj kyqʼamaʼn jlu weye: «Jaku kubʼ tbʼinchaʼn juntl pakbʼal jlu». Pero in xi nqʼamaʼne jlu kye: «Ax ikx weye pakbʼal qine. Qa at aqʼuntl tuʼn tbʼant, waje tuʼn wonine». Ax tok, at maj qaje tuʼn qtene qjunalxe, pero o kubʼ qximane tukʼil nxuʼjile tuʼn qonine kyiʼj txqantl.

Marie-Line: In nok tilil quʼne tuʼn kyok qojtzqiʼne teyele junjun erman. In nonin jlu qiʼje tuʼn tok qbʼiʼne qa kyaj onbʼil tuʼn kyok xqʼuqit kykʼwal moqa tuʼn qxiʼye qʼil kye toj tja xnaqʼtzbʼil. Tuʼntzunju, in bʼaj qnukʼuʼne qaqʼune tuʼntzun qonine kyiʼj. Iktzun tten, in che kanet qamiwe ex bʼantni qtene tuʼn qonine kyiʼj erman kyaj onbʼil.

Tuʼnju o che ajbʼene jatumel kyaj erman onbʼil, ¿tiʼ kʼiwlabʼil o tzaj kykʼamoʼne?

Jack: Nim o qo tzalaje toj qajbʼebʼile toj tkyaqil ambʼil. Nim maj, o qo ajbʼene jatumel in nok qqʼoʼn qwitze kyiʼj nim tbʼinchbʼen Jehová. Maske o qo ok weʼye twitz junjun nya bʼaʼn, kukx o qo tzalaje tuʼnju o che onin erman qiʼje.

Tej kuʼxun qine, in okx qʼoʼne pres toj tnam Guayana Francesa tuʼnju nyatoq waje tuʼn woke te soldad. Toj ambʼil jaʼlo, o tzaj qʼoʼn woklene tuʼn nxiʼye visitaril kye pres toj cárcel. Mintiʼ kubʼ nximane qa oktoq chin meltzʼaje juntl maj toj cárcel ik tzeʼn jun misionero. Ax tok, nimxix in qo tzaj tkʼiwlaʼn Jehová.

Marie-Line: Nim in chin tzalaje tuʼn wonine kyiʼj txqantl. Qgane tuʼn qajbʼene te Jehová. O tzʼonin jlu tiʼj qmejebʼleʼne. At maj, in tzaj tqanin Jack weye qa jaku tzaj qtxkoʼne jun mejebʼleʼn in bʼisun waʼl qjaye. In xi nqʼamaʼne te qa ax jlu in kubʼ nximane. Chʼixme tkyaqil maj in bʼaj jlu qiʼje.

Jack: Ma tzikʼ junjun abʼqʼi ttzajlen qʼamaʼn weye qa at cáncer de próstata wiʼje. Maske nya tgan Marie-Line tuʼn tok tbʼiʼn jlu, in xi nqʼamaʼne te: «Ow, qa ma chin kyime nchiʼj, kbʼajel jlu nya tuʼnju ma chin tijene. Pero qa ma chin kyime, jaku chin tzalaje tuʼnju ma chin ajbʼene te Jehová toj tkyaqil wanqʼibʼile, ex atzun jlu mas nim toklen» (Gén. 25:8, TNM).

Marie-Line: O tzaj tqʼoʼn Jehová junjun qoklene ex mintiʼtoq ayon quʼne, ex o tzaj tqʼoʼn ambʼil tuʼn tkubʼ qbʼinchaʼne junjun tiʼchaq mintiʼtoq ximen quʼne. O tzaj qkʼamoʼne nim kʼiwlabʼil toj qchwinqlale. Qo xeʼle noq jaxku tumel qo xel samaʼne tuʼn ttnam Jehová, tuʼnju qʼuqli qkʼuʼje tiʼj qa in nonin Jehová qiʼje.