Tuʼn qxiʼ toj xnaqʼtzbʼil

Tuʼn qikʼx atz jatumel ta tajlal xnaqʼtzbʼil

XNAQʼTZBʼIL 13

Che ajbʼenx tbʼinchbʼen Jehová kyuʼne aj t-xi kyqʼoʼne xnaqʼtzbʼil kye kykʼwale

Che ajbʼenx tbʼinchbʼen Jehová kyuʼne aj t-xi kyqʼoʼne xnaqʼtzbʼil kye kykʼwale

«¿Alkye o bʼinchante tkyaqil jlu?» (IS. 40:26).

BʼITZ 11 In jaw nimsaʼn Jehová kyuʼn tbʼinchbʼen

AJU KʼELEL QNIKʼ TIʼJ a

1. ¿Tiʼ kyaj mambʼaj in che ajbʼen te Jehová?

 AQEYE mambʼaj, ojtzqiʼn quʼne qa kyaje tuʼn kyonine kyiʼj kykʼwale tuʼn tok kyojtzqiʼn Jehová ex tuʼn tok kykʼujlaʼn. Pero tuʼnju mintiʼ qʼanchaʼl Jehová, ¿tiʼ jaku bʼant kyuʼne tuʼntzun tel kynikʼ kykʼwale tiʼj qa ax tok at Jehová ex tuʼn kyok laqʼeʼ ttxlaj? (Sant. 4:8).

2. ¿Tzeʼn jaku tzʼajbʼen qe tbʼinchbʼen Jehová kyuʼn mambʼaj tuʼn kyyolin kyukʼil kykʼwal tiʼj Jehová ex kyiʼj tmod?

2 Jun tumel tzeʼn jaku che onin mambʼaj kyiʼj kykʼwal tuʼn kyok laqʼeʼ ttxlaj Jehová, aju qa ma che xnaqʼtzan junx tiʼj Biblia (2 Tim. 3:14-17). Pero in tzaj tqʼamaʼn Biblia juntl tumel tzeʼn jaku tzʼel mas kynikʼ kuʼxun tiʼj Jehová. In tzaj tyekʼin uʼj te Proverbios qa yolin jun mambʼaj tukʼil tkʼwal ex xilo tqʼamaʼn te qa tbʼanel tuʼn kukx t-ximen kyiʼj tmod Jehová ex qa qʼanchaʼl qe jlu kyiʼj tbʼinchbʼen (Prov. 3:19-21). Kyoj qe párrafo che ul, qo xnaqʼtzal tiʼj alkye tten jaku tzʼajbʼen tbʼinchbʼen Jehová kyuʼn mambʼaj tuʼn kyyolin kyukʼil kykʼwal tiʼj Jehová ex kyiʼj tmod.

¿TZEʼN JAKU TZʼAJBʼEN TBʼINCHBʼEN JEHOVÁ KYUʼNE?

3. ¿Tiʼ jaku bʼant kyuʼn mambʼaj tuʼn kyonin kyiʼj kykʼwal?

3 In tzaj tqʼamaʼn Biblia qa «maske mintiʼ qʼanchaʼl te Dios, pero jaku tzʼel qnikʼ tiʼj qa ma qo kubʼ ten ximal tiʼj tkyaqilju o tbʼincha» (Rom. 1:20). Aqeye mambʼaj, ¿tiʼ in kubʼ kynaʼne aj kyexe bʼetel kyukʼil kykʼwale tjaqʼ tzeʼ? Bʼaʼn tuʼn tajbʼen ambʼil lu kyuʼne tuʼn kyonine kyiʼj kykʼwale tuʼn tel kynikʼ tiʼj tiʼ kyoklen tbʼinchbʼen Jehová at kyukʼil tmod. Qo xnaqʼtzan tiʼj tzeʼn jaku tzʼel kykanoʼn mambʼaj tiʼj techel kyaj tqʼoʼn Jesús.

4. ¿Tzeʼn ajbʼen qe tbʼinchbʼen Jehová tuʼn Jesús tuʼn t-xi tqʼoʼn xnaqʼtzbʼil kye qeju e ok lepeʼ tiʼj? (Lucas 12:24, 27-30).

4 Ajbʼen qe tbʼinchbʼen Jehová tuʼn Jesús tuʼn t-xi tqʼoʼn xnaqʼtzbʼil kye xjal. Jun maj, xi tqʼamaʼn kye t-xnaqʼtzbʼen tuʼn tok kyqʼoʼn kywitz kyiʼj joj ex kyiʼj bʼech (kjawil uʼjit Lucas 12:24, 27-30). Mintiʼ yolin Jesús tiʼj alkyexku txkup ex bʼech, sino yolin tiʼj jun tal pájaro ex bʼech ya ojtzqiʼntoq kyuʼn t-xnaqʼtzbʼen. Jaku txi qqʼamaʼn qa otoq tzʼok kykeʼyin qe joj in che lipen twitz kyaʼj ex qe tal bʼech in che jaw chʼiy toj kʼul. Bʼalo xi tyekʼin Jesús qe jlu akux in yolin. ¿Tiʼ bʼant tuʼn Jesús tej tyolin kyiʼj techel lu? Xi tqʼoʼn jun tbʼanel xnaqʼtzbʼil kye qeju in che bʼin tiʼj. ¿Alkye xnaqʼtzbʼil? Xi tqʼamaʼn kye qa tbʼanel tmod Jehová ex qa bʼaʼn qʼon oyaj. Ex tuʼn jlu el kynikʼ t-xnaqʼtzbʼen tiʼj qa tzul tqʼoʼn Jehová kywa ex kyxbʼalun ik tzeʼn in nok t-xqʼuqin qe tal joj ex qe tal bʼech.

5. ¿Alkyeqe tbʼinchbʼen Jehová jaku che ajbʼen kyuʼn mambʼaj aj t-xi kyqʼoʼn xnaqʼtzbʼil kye kykʼwal?

5 Aqeye mambʼaj, ¿tzeʼn jaku tzʼel kykanoʼne techel kyaj tqʼoʼn Jesús? Jun techel, jaku che yoline tiʼj jun tbʼinchbʼen Jehová mas kygane ik tzeʼn jun tal tzeʼ moqa jun tal txkup. Kyqʼamanxe tiʼ in tzaj kyyekʼin jlu tiʼj Jehová. Yajxitl, jaku txi kyqanine kye kykʼwale alkye txkup moqa bʼech mas kygan. Qa ma che yoline tiʼj Jehová akux in nok kykeʼyine jun tbʼinchbʼen, maslo jaku che ok bʼiʼne kyuʼn kykʼwale.

6. ¿Tiʼ jaku tzʼel kykanoʼn mambʼaj tiʼjju bʼant tuʼn ttxuʼ Christopher?

6 Aj kyajbʼen tbʼinchbʼen Jehová kyuʼn mambʼaj tuʼn t-xi kyqʼoʼn xnaqʼtzbʼil kye kykʼwal, nya il tiʼj tuʼn tel kypaʼn nim ambʼil tuʼn kyxnaqʼtzan tiʼj jun txkup moqa tiʼj jun tal tzeʼ. Tej tyolin Jesús kyiʼj joj ex kyiʼj bʼech, mintiʼ ok ten qʼamalte tzeʼn in che wan joj ex tzeʼn in che jaw chʼiy qe tal bʼech. Atlo maj kyaj kʼwal tuʼn tel kynikʼ kyiʼj junjun tiʼchaq kwest, pero at maj oʼkx jaku txi qʼamet jun yol kye moqa jun xjel aju jaku tzʼonin kyiʼj tuʼn kyok laqʼeʼ ttxlaj Jehová. Jun techel, in tzaj tnaʼn jun ermano Christopher tbʼi: «Naqʼlitoq ntxuʼye tuʼn tyolin kyiʼj tiʼchaq at qtxlaje tuʼntzun tonin qiʼje tuʼn tok qqʼoʼne kyoklen tbʼinchbʼen Jehová. Qa atoʼye nqayin ttxlaj jun witz, in tzajtoq tqʼamaʼn jlu: ‹¡Matij qe witz lu ex tbʼanelxix qe! ¿Jakupe txi qqʼamaʼn qa at nim tipumal Jehová?›. Qatzun atoʼye ttzi mar, in tzajtoq tqʼamaʼn jlu: ‹¡Kykeʼyinxe, at nim kyipumal qe ola! Axlo ikx te Jehová at nim tipumal›». Tqʼamatl Christopher jlu: «Maske nya kwest qe yol e ajbʼen tuʼn, onin qiʼje tuʼn qximane».

7. ¿Tiʼ jaku bʼant kyuʼn mambʼaj tuʼn t-xi kyxnaqʼtzaʼn kykʼwal tuʼn kyximen kyiʼj tbʼinchbʼen Jehová?

7 Akux in che chʼiy kykʼwale, jaku chex kyxnaqʼtzaʼne tuʼn kyximen kyiʼj tbʼinchbʼen Jehová ex tuʼn tel kynikʼ kyiʼj tmod. Jaku che ximane tiʼj jun tbʼinchbʼen Jehová ex jaku txi kyqanine jlu kye kykʼwale: «¿Tiʼ in tzaj tyekʼin jlu kyeye tiʼj Jehová?». Jakulo che jaw labʼine tiʼj tbʼanel tzaqʼwebʼil jaku txi kyqʼoʼn (Mat. 21:16).

¿JTOJ JAKU TZʼAJBʼEN TBʼINCHBʼEN JEHOVÁ KYUʼNE?

8. ¿Tiʼ jakutoq bʼant kyuʼn israelita akux in che bʼettoq toj bʼe?

8 Xi qʼamaʼn kye israelita tuʼn t-xi kyyekʼin qe tmandamyent Jehová kye kykʼwal akux in che bʼet toj bʼe (Deut. 11:19). Tej kybʼet kyoj aldea, jakutoq tzʼok kykeʼyin qe txkup ex qe bʼech. Tuʼntzunju, jakutoq tzʼajbʼen ambʼil lu kyuʼn mambʼaj tuʼn kyonin kyiʼj kykʼwal tuʼn kyximen kyiʼj tbʼinchbʼen Jehová. Ax jlu jaku bʼant kyuʼn mambʼaj toj ambʼil jaʼlo. Qbʼinx tiʼ o bʼant kyuʼn junjun.

9. ¿Tiʼ xnaqʼtzbʼil jaku tzʼel kyiʼn mambʼaj tiʼj Punitha ex Katya?

9 In nanqʼin jun txubʼaj Punitha tbʼi toj jun matij tman te India ex in tzaj tqʼamaʼn jlu: «Aj qxiʼye visitaril kye familia in che anqʼin kyoj aldea, in najbʼen ambʼil lu quʼne tuʼn t-xi qyekʼine kye qkʼwale qe tbʼanel tbʼinchbʼen Jehová. Qa najchaq atoʼ jatumel ateʼ nim xjal ex kar, mas nya kwest in nela toj nwitze tuʼn tel kynikʼ kʼwal kyiʼj xnaqʼtzbʼil in tzaj tqʼoʼn Jehová qe kyiʼj tbʼinchbʼen». Aqeye mambʼaj, bʼaʼn tuʼn ttzaj kynaʼne qa mlaylo tzikʼ tnaʼl kyuʼn kykʼwale qa ma che tene junx kyukʼil toj jun lugar jatumel ateʼ tbʼanel tzeʼ moqa bʼech. Tqʼama jun ermana Katya tbʼi te Moldavia jlu: «Toj nwitze, parece que tzma ew in tene kyukʼil nmane toj jun tbʼanel lugar. In xi nqʼoʼne chjonte tuʼnju tzaj kyqʼoʼn xnaqʼtzbʼil weye kyiʼj tbʼinchbʼen Jehová ex qe tmod tej tzmatoq kʼwalx qine».

Qa nya toj aldea in che anqʼine, ax ikx jaku che ajbʼen tbʼinchbʼen Jehová kyuʼne tuʼn t-xi kyqʼoʼne xnaqʼtzbʼil kye kykʼwale. (Qʼonka twitza tiʼj párrafo 10).

10. ¿Tiʼ jaku bʼant kyuʼn mambʼaj qa kwest tuʼn kyxiʼ kyukʼil kykʼwal jatumel ateʼ tzeʼ? (Qʼonka twitza tiʼj recuadro « Onbʼil kye mambʼaj»).

10 ¿Yajtzun qa kwest in nela toj kywitze tuʼn kyxiʼye toj jun lugar jatumel ateʼ tzeʼ, qe txkup, qe bʼech ex aʼ? Ax ikx in nanqʼin Amol atz India ex tqʼama jlu: «In che aqʼunan mambʼaj nim or jatumel in chin anqʼine ex aj qxiʼ toj jun tbʼanel lugar tiʼjxi tnam, jaku txi tiʼn nim pwaq. Pero jaku tzʼok qkeʼyin qe tbʼinchbʼen Jehová ex jaku qo yolin kyiʼj tmod akux atoʼ toj jun parque moqa aj tetz qkeʼyin ttzi ventan». Aqeye mambʼaj, qa ma che ximane chʼin tiʼj, jaku kanet nim tumel kyuʼne tuʼn tok kykeʼyine tiʼ at kytxlaje tuʼntzun kyyoline kyiʼj tbʼinchbʼen Jehová ex tuʼn t-xi kyyekʼine kye kykʼwale (Sal. 104:24). Bʼalo ateʼ qe pájaro, qe tal txkup, qe tzeʼ ex junjuntl tiʼchaq. Tqʼama Karina te Alemania jlu: «Tgan ntxuʼye qe bʼech. Tuʼntzunju, tej kʼwalx qine ex tej qexe bʼetel, in tzajtoq tyekʼin qe tbʼanel bʼech weye akux in qo bʼete». Ax ikx jaku che ajbʼen qe video ex qe revista in che yolin kyiʼj tbʼinchbʼen Jehová kyuʼne. Noq jaxku tumel in che anqʼine, jaku che onine kyiʼj kykʼwale tuʼn tok kyqʼoʼn kywitz tiʼj tkyaqilju o bʼant tuʼn Jehová. Atzun jaʼlo, qo xnaqʼtzan kyiʼj junjun tmod Jehová jaku che yoline tiʼj kyukʼil kykʼwale.

QʼANCHAʼL QE TMOD JEHOVÁ

11. ¿Tiʼ jaku bʼant kyuʼn mambʼaj tuʼntzun kyonin kyiʼj kykʼwal tuʼn tel kynikʼ tiʼj qa kʼujlaʼn qoʼ tuʼn Jehová?

11 Tuʼn kyonine kyiʼj kykʼwale tuʼn tel kynikʼ tiʼj tkʼujlabʼil Jehová, jaku che yoline tiʼj tzeʼn in nok kyxqʼuqin junjun txkup qe kyal (Mat. 23:37). Ax ikx jaku che yoline kyiʼj junxichaq tbʼinchbʼen Jehová ex tbʼanel in che ela toj qwitz. Tqʼama Karina jlu, aju ma qo yolin tiʼj: «Tej qexe bʼetel tukʼil ntxuʼye, in nonintoq wiʼje tuʼn nkubʼ weʼye jun rat ex tuʼn tok nkeʼyine junxichaq bʼech, ex tuʼn nximane tiʼj tzeʼn in tzaj tyekʼin Jehová tkʼujlabʼil qiʼj. Maske o tzikʼ junjun abʼqʼi, kukx in chin ximane kyiʼj junxichaq clase bʼech ex kyiʼj kycolor. Tkyaqil jlu in tzaj tnaʼn weye qa kʼujlaʼn qoʼ tuʼn Jehová».

Tuʼn kyyoline tiʼj tnabʼil Jehová kyukʼil kykʼwale, jaku che yoline tiʼj qa tbʼanel bʼinchaʼn qxmilal tuʼn. (Qʼonka twitza tiʼj párrafo 12).

12. ¿Tiʼ jaku bʼant kyuʼn mambʼaj tuʼntzun kyonin kyiʼj kykʼwal tuʼn tel kynikʼ tiʼj tnabʼil Jehová? (Salmo 139:14; ax ikx qʼonka twitza kyiʼj foto).

12 Aqeye mambʼaj, che onine kyiʼj kykʼwale tuʼn tel kynikʼ tiʼj tnabʼil Jehová, aju mlay tzʼok qmojbʼaʼn tukʼil qe qnabʼil (Rom. 11:33). Jun techel, jaku txi kychikʼbʼaʼne kye qa in nok aʼ te muj ex in xi tiqin kyqʼiqʼ tuʼntzun tpon kyoj junjuntl lugar (Job 38:36, 37). Ax ikx jaku che yoline kyukʼil tiʼjju alkye tten bʼinchan qxmilal (kjawil uʼjit Salmo 139:14). Qbʼinx tzeʼn bʼant jlu tuʼn jun mambʼaj Vladimir tbʼi. Tqʼama jlu: «Jun qʼij, jaw tzʼaq qkʼwale tibʼaj bisiklet ex kʼixbʼi. Tej tikʼ junjuntl qʼij, bʼanix iẍil. Ajbʼen ambʼil lu quʼne tukʼil nxuʼjile tuʼn t-xi qchikʼbʼaʼne te qa kubʼ tbʼinchaʼn Jehová qe qcélula tuʼn kybʼant kyjunalx. Ax ikx xi qqʼamaʼne te qa mintiʼ in bʼaj jlu kyuʼn tiʼchaq in che bʼant kyuʼn xjal. Jun techel, qa ma naj jun kar toj jun aksident, nya tjunalx in bʼaj tbʼinchan tibʼ. Tej t-xi qqʼamaʼne jlu te qkʼwale, el tnikʼ tiʼj qa at tnabʼil Jehová».

13. ¿Tiʼ jaku bʼant kyuʼn mambʼaj tuʼntzun kyonin kyiʼj kykʼwal tuʼn kyximen tiʼj tipumal Jehová? (Isaías 40:26).

13 In tzaj tqʼoʼn Jehová txokbʼil qiʼj tuʼn t-xi qkeʼyin twitz kyaʼj tuʼntzun tel qnikʼ tiʼj tipumal tuʼnju toj ttxolil ateʼqe cheʼw (kjawil uʼjit Isaías 40:26). Ax ikx kyeye, jaku txi kyqʼamaʼne kye kykʼwale tuʼn t-xi kykeʼyin twitz kyaʼj ex tuʼn kyximen tiʼjju in nok kyqʼoʼn kywitz tiʼj. In tzaj tnaʼn jun ermana te Taiwán aju Tingting tbʼi aju bʼaj tiʼj tej tal txin. Tqʼama jlu: «Jun maj, o exe toj kojbʼil tukʼil ntxuʼye ex ok qqʼoʼn qwitze kyiʼj cheʼw tuʼnju mintiʼtoq muj. Toj ambʼil aju, in chin oktoq weʼye twitz nya bʼaʼn kyuʼn wukʼile toj escuela ex tzaj bʼaj nkʼuʼje tuʼnju kubʼ nximane qa mlay chin tene tzʼaqli twitz Jehová. Onin ntxuʼye wiʼje tuʼn nximane tiʼj tipumal Jehová ajbʼen tuʼn kybʼant qe cheʼw ex tuʼn ttzaj nnaʼne qa jaku tzʼajbʼen tipumal tuʼn tuʼn tonin wiʼje tuʼn miʼn tkubʼ nbʼinchaʼne jun il. Tej tok nkeʼyine qe tbʼinchbʼen Jehová toj ambʼil aju, kubʼ nximane tuʼn tok wojtzqiʼne mas ex tuʼn wajbʼene te noq tiʼxku jaku bʼaj».

14. ¿Tiʼ jaku bʼant kyuʼn mambʼaj tuʼntzun tel kynikʼ kykʼwal tiʼj qa in che ajbʼen te jun Dios at tzalajbʼil tukʼil?

14 In tzaj kyyekʼin tbʼinchbʼen Jehová qa tgan tuʼn ttzalaj. O tzʼel kynikʼ científico tiʼj qa chʼixmi kykyaqil qe txkup in che tzalaj ik tzeʼn qe pájaro ex qe pescad (Job 40:20). Olo tzʼok kykeʼyin tkʼwala jun wiẍ in tzalaj aj tok lepeʼ tiʼj jun tal pelot moqa qe tal txʼyan in che tzalaj kyxolx. Jaku txi qqʼamaʼn qa e jawlo tzeʼn kʼwal tej tok kykeʼyin jlu. Tuʼntzunju, aj tbʼaj jlu juntl maj, jaku txi tnaʼna kye tkʼwala qa in qo ajbʼen te jun Dios at tzalajbʼil tukʼil (1 Tim. 1:11).

CHE TZALAJE JUNX TIʼJ TBʼINCHBʼEN JEHOVÁ

Akux in che tzalaje kyiʼj tbʼinchbʼen Jehová, mlaylo che xobʼ kykʼwale toj ambʼil lu ex jaku kubʼ kyximen tuʼn ttzaj kyqʼamaʼn tiʼ in kubʼ kynaʼn. (Qʼonka twitza tiʼj párrafo 15).

15. ¿Tiʼ jaku tzʼonin kyiʼj mambʼaj tuʼn tel kynikʼ tiʼj tiʼ in che ximen kykʼwal tiʼj? (Proverbios 20:5; ax ikx qʼonka twitza tiʼj foto).

15 At maj, kwest tuʼn tkanet tumel kyuʼn mambʼaj tuʼn t-xi kyqʼamaʼn kykʼwal kye tiʼ nya bʼaʼn in che ok weʼ twitz. Qa a jlu in bʼaj kyiʼje, ¿tiʼ jaku tzʼonin kyiʼje tuʼn tel kynikʼe tiʼj tiʼ in che ximen kykʼwale tiʼj? (Kjawil uʼjit Proverbios 20:5). Ateʼ junjun mambʼaj o tzʼonin kyiʼj tuʼn kyyolin kyukʼil kykʼwal akux in che tzalaj kyiʼj tbʼinchbʼen Jehová. ¿Tiquʼn? Jun tiquʼn, tuʼnju mas jaku tzʼok kyqʼoʼn kʼwal kywiʼ kyiʼj kyman, atzun qe mambʼaj kyiʼj kykʼwal. Tqʼama jun mambʼaj te Taiwán Masahiko tbʼi juntl tiquʼn, chi: «Aj tel qpaʼne ambʼil tuʼn qtene kyukʼil qkʼwale ttzi playa moqa jatumel ateʼ witz, mintiʼxix in qo xobʼe tuʼn qyoline qxolxe. Tuʼntzunju, mas nya kwest tuʼn qyoline kyukʼil ex in nok tilil quʼne tuʼn tel qnikʼe tiʼjju in kubʼ kynaʼn ex tiʼj kyximbʼetz». Atzunte Katya tqʼama jlu, aju ma qo yolin tiʼj toj párrafo 9: «Aj in chin ele toj escuela, in chinxtoq qʼiʼne tuʼn ntxuʼye toj jun tbʼanel parque. Tuʼnju tbʼanel lugar, mintiʼ in chin xobʼe tej t-xi nqʼamaʼne te tiʼtoq in bʼaj wiʼje toj escuela moqa tiʼtoq in tzaj bʼaj nkʼuʼje tiʼj».

16. ¿Tiʼ jaku bʼant kyuʼn familia tuʼn kytzalaj kyiʼj tbʼinchbʼen Jehová?

16 In che onin tbʼinchbʼen Jehová kyiʼj familia tuʼn miʼn kysikt ex tuʼn kytzalaj. Ex in nonin jlu kyiʼj tuʼn tten mas mujbʼabʼil kyxol. In tzaj tqʼamaʼn Biblia qa «at tqʼijlalil tuʼn qtzeʼn» moqa tuʼn qtzalaj (Ecl. 3:1, 4). O che bʼaj tbʼinchaʼn Jehová qe tbʼanel lugar jatumel jaku che bʼant tbʼanel tiʼchaq quʼn tuʼn qtzalaj. Ateʼ junjun familia in nel kypaʼn ambʼil tuʼn kyxiʼ toj jun tbʼanel lugar jatumel ateʼ qe tzeʼ, qe bʼech moqa ttzi mar. Ex ateʼ kʼwal kygan tuʼn kybʼet ex tuʼn kytzalaj toj parque, tuʼn kykeʼyin kyiʼj txkup moqa tuʼn kyten ttzi mar. Jaku txi qqʼamaʼn qa at nim tumel tuʼn qtzalaj kyiʼj tbʼinchbʼen Jehová.

17. ¿Tiquʼn bʼaʼn tuʼn kyonin mambʼaj kyiʼj kykʼwal tuʼn kytzalaj kyiʼj tbʼinchbʼen Jehová?

17 Toj akʼaj twitz Txʼotxʼ, mas che tzalajel mambʼaj ex qe kʼwal kyiʼj tbʼinchbʼen Jehová. Ya mlay qo tzaj xobʼ kye txkup ex mlay che xobʼ qe (Is. 11:6-9). Ktel nim ambʼil qiʼj tuʼn qtzalaj tiʼj tkyaqilju o bʼant tuʼn Jehová (Sal. 22:26). Noqtzun tuʼnj, aqeye mambʼaj, miʼn che ayone ajxi tul akʼaj twitz Txʼotxʼ tuʼn kyonine kyiʼj kykʼwale tuʼn kyximen kyiʼj tbʼinchbʼen Jehová. Qa ma che ajbʼen tbʼinchbʼen Jehová kyuʼne tuʼn t-xi kyxnaqʼtzaʼne kykʼwale toj ambʼil jaʼlo, jaku tzʼok qeʼ qkʼuʼj tiʼj qa kbʼel kynaʼn ik tzeʼn te rey David tej tqʼama jlu: «Mintiʼ juntl aju nnoʼk kydiosin xjal jaku pon ik tzaʼn teya Nman. Mlay pon kyaqʼunbʼen txqantl ik tzaʼn teya taqʼunbʼen» (Sal. 86:8).

BʼITZ 134 Jun oyaj qe kʼwaʼl tuʼn Dios

a Ateʼ nim erman kukx in tzaj kynaʼn qe tbʼanel ambʼil tej kyten kyukʼil kyman ex e tzalaj kyiʼj tbʼinchbʼen Jehová. Kukx in tzaj kynaʼn tzeʼn e ajbʼen qe tbʼinchbʼen kyuʼn kyman tuʼn kyyolin kyiʼj qe tbʼanel tmod Jehová. Qa ateʼ qe tkʼwala, ¿tzeʼn jaku tzʼajbʼen tbʼinchbʼen Jehová tuʼn tonina kyiʼj tuʼn tok kyojtzqiʼnxix Jehová ex qe tmod? Kʼelel qnikʼ tiʼj tzaqʼwebʼil toj xnaqʼtzbʼil lu.