Tuʼn qxiʼ toj xnaqʼtzbʼil

Tuʼn qikʼx atz jatumel ta tajlal xnaqʼtzbʼil

XNAQʼTZBʼIL 21

BʼITZ 107 Qkanoʼmil techel tiʼj tkʼujlabʼil Dios

¿Tzeʼn jaku kanet jun tbʼanel tukʼila tuʼn tkubʼ mojeʼya tukʼil?

¿Tzeʼn jaku kanet jun tbʼanel tukʼila tuʼn tkubʼ mojeʼya tukʼil?

«Aju xuʼj puro bʼaʼn tmod kyuw tuʼn tknet, ex mas maʼ t-xilen kywitz qe tal abʼj tbʼanilxix» (PROV. 31:10).

¿TIʼ KʼELEL QNIKʼ TIʼJ?

Qo xnaqʼtzal kyiʼj junjun nabʼil toj Tyol Dios jaku che onin kyiʼj erman tuʼn tkanet jun tbʼanel kyukʼil. Ax ikx qo yolil kyiʼj junjun nabʼil jaku che ximen txqantl tiʼj aj kyonin kyiʼj qeju kyaj tuʼn kykubʼ mojeʼ.

1, 2. a) ¿Tiʼ bʼaʼn tuʼn t-ximen jun erman tiʼj naʼmxtoq txi tjyoʼn jun tukʼil? b) ¿Alkye ambʼil toj tanqʼibʼil jun erman naʼmx tkubʼ mojeʼ qo yolil tiʼj toj xnaqʼtzbʼil lu ex toj juntl? (Qʼonka twitza tiʼj «¿Tiʼ kʼelel qnikʼ tiʼj?»).

 ¿TAJA tuʼn tkubʼ mojeʼya? Nya il tiʼj tuʼn qkubʼ mojeʼ tuʼntzun qtzalaj, pero ateʼ nim erman te junxichaq kyabʼqʼi kyaj tuʼn tkanet jun kyukʼil. Pero naʼmxtoq t-xi tzyet tuʼn tyolina tukʼil jun erman, nim toklen tuʼn tten jun tbʼanel tamiwbʼila tukʼil Jehová, tuʼn tten tpwaqa ex tuʼn tten t-ximbʼetza toj tumel (1 Cor. 7:36). a Qa ma bʼant jlu tuʼna, maslo jaku tzalaja toj tmejebʼleʼna.

2 At maj nya fácil tuʼn tkanet jun tbʼanel qukʼil tuʼntzun qkubʼ mojeʼ (Prov. 31:10). Axlo ikx kwest jaku tzʼela toj qwitz tuʼn t-xi tzyet tuʼn tok qojtzqiʼn qibʼ tukʼil jun erman maske ya otoq kanet quʼn. b Toj xnaqʼtzbʼil lu, qo yolil tiʼj tiʼ jaku tzʼonin tiʼj jun erman tuʼn tkanet jun tbʼanel tukʼil ex tuʼn t-xi tzyet tuʼn tok kyojtzqiʼn kyibʼ moqa tuʼn tten jun kynoviazgo. Ax ikx kʼelel qnikʼ tiʼjju jaku bʼant kyuʼn txqantl toj congregación tuʼn kyonin kyiʼj qeju kyaj tuʼn kykubʼ mojeʼ.

¿TZEʼN JAKU TXI TJYOʼNA JUN TBʼANEL TUKʼILA?

3. ¿Tiʼ bʼaʼn tuʼn t-ximen jun erman tiʼj naʼmxtoq txi tjyoʼn jun tukʼil tuʼn tkubʼ mojeʼ?

3 Nim toklen tuʼn tel tnikʼa tiʼj alkyeqe tbʼanel tmod jun erman il tiʼj tuʼn tten naʼmxtoq t-xi tzyet tuʼn tyolina tukʼil. Qa mintiʼ ma bʼant jlu tuʼna, jaku tzʼel tikʼuna jun erman aju jaku tzʼok te jun tbʼanel tchmila moqa t-xuʼjila. Moqa jaku t-xi tzyet tuʼn tok tojtzqiʼn tibʼa tukʼil jun erman aju nya junx t-ximbʼetza tukʼil. Ex aju mas nim toklen, il tiʼj tuʼn tkubʼ mojeʼya tukʼil jun erman otoq bautisarin (1 Cor. 7:39). Pero miʼn tzikʼ tnaʼl tuʼna qa nya alkyexku erman otoq bautisarin jaku tzʼok te jun tbʼanel tukʼila. Tuʼntzunju, tbʼanel tuʼn tkubʼ t-xjelina: «¿Tiʼ waje tuʼn tbʼant wuʼne toj wanqʼibʼile? ¿Alkyeqe tbʼanel tmod jun erman nim kyoklen toj nwitze? ¿Ex tojpe tumel aju wajbʼile?».

4. ¿Tiʼ o txi kyqanin junjun erman toj kynaʼj Dios?

4 Olo naʼna Dios te Jehová tuʼn t-xi tqʼamaʼna te qa taja tuʼn tkubʼ mojeʼya (Filip. 4:6). Mintiʼ in xi ttziyen Jehová teya qa kxel tjyoʼn jun tchmila moqa t-xuʼjila. Pero ojtzqiʼn tuʼn tiʼ taja ex tiʼ in kubʼ tnaʼna ex jaku tzʼonin tiʼja aj t-xi tjyoʼna jun erman tuʼn tkubʼ mojeʼya tukʼil. Tuʼntzunju, kukx qʼamanxa te Jehová tiʼ taja ex tiʼ in kubʼ tnaʼna (Sal. 62:8). Ax ikx qaninxa te tuʼn ttzaj tqʼoʼn tnabʼila ex tuʼn tonin tiʼja tuʼn tten tpasensa (Sant. 1:5). In tzaj tqʼamaʼn John, jun erman te Estados Unidos, tiʼ in xi tqanin te Jehová toj tnaʼj Dios. c Tqʼama jlu: «In xi nqʼamaʼne te Jehová alkyeqe tbʼanel tmod jun ermana waje tuʼn tten ex tuʼn ttzaj tqʼoʼn ambʼil weye tuʼn tok wojtzqiʼne jun. Ax ikx in xi nqʼamaʼne te tuʼn tonin wiʼje tuʼn kyten tbʼanel nmode tuʼn woke te jun tbʼanel chmilbʼaj». In tzaj tqʼamaʼn Tanya jlu, jun ermana te Sri Lanka: «In xi nqanine te Jehová tuʼn tonin wiʼje tuʼn ntene tzʼaqli twitz, tuʼn tten tbʼanel nmode ex tuʼn ntzalaje akux in kanet jun tbʼanel wukʼile». ¿Yajtzun qa naʼmx tkanet jun tukʼila ex ya ma tzikʼ ambʼil? Miʼn tzaj bʼaj tkʼuʼja. Kukx kbʼel tyekʼin Jehová tkʼujlabʼil tiʼja ex kxel tqʼoʼn tkyaqilju at tajbʼen teya (Sal. 55:22).

5. ¿Tiʼ jaku tzʼonin kyiʼj qeju naʼmx kykubʼ mojeʼ tuʼn tok kyojtzqiʼn qe erman kʼujlaʼn Jehová kyuʼn? (1 Corintios 15:​58, ax ikx qʼonka twitza tiʼj foto).

5 In tzaj tqʼamaʼn Biblia tuʼn tbʼant jlu quʼn: «Kukx che aqʼnane tuj taqʼun Qajaw» (kjawil uʼjit 1 Corintios 15:58). Qa ma txi tbʼiʼna consej lu, jaku ten ambʼil tiʼja tuʼn ttena kyukʼil junjun ermano ex ermana. Nya oʼkx che tel tbʼanel tamiwa, sino ax ikx kʼonil tiʼja tuʼn tok tojtzqiʼna junjuntl erman in nok tilil kyuʼn tuʼn kyajbʼen te Jehová. Ex kbʼel tnaʼna nimxix tzalajbʼil tuʼnju kʼokel tilil tuʼna tuʼn tajbʼena te Jehová.

Qa ma tzʼok tilil tuʼna tuʼn tajbʼena te Jehová, jaku che ok tojtzqiʼna nim erman ex bʼalo ateʼ junjun kyaj tuʼn kykubʼ mojeʼ. (Qʼonka twitza tiʼj párrafo 5).


6. ¿Tiʼ bʼaʼn tuʼn ttzaj kynaʼn erman kyaj tuʼn kykubʼ mojeʼ?

6 Bʼaʼn tuʼn tok t-xqʼuqin tibʼa tuʼntzun miʼn t-ximana oʼkx tiʼjju tuʼn tkanet jun tchmila moqa t-xuʼjila (Filip. 1:10). Jaku kubʼ qnaʼn axix tok tzalajbʼil tuʼnju o tzaj tqʼoʼn Jehová ambʼil qe tuʼn qok te tamiw ex nya tuʼnju qa otoq qo kubʼ mojeʼ moqa miʼn (Mat. 5:3). Ex jaku bʼant mas tuʼna toj tajbʼebʼila te Jehová qa naʼmx tkubʼ mojeʼya (1 Cor. 7:​32, 33). Tuʼntzunju, tbʼanel qa ma tzʼajbʼen ambʼil tuʼna toj tumel. In tzaj tqʼamaʼn Jessica jlu, jun ermana te Estados Unidos kubʼ mojeʼ tej chʼixtoq tjapun twi 40 abʼqʼi: «Wajtoqe tuʼn nkubʼ mojeʼye, pero kubʼ nnaʼne tzalajbʼil tuʼnju ok nqʼoʼne nwiʼye tiʼj pakbʼabʼil».

BʼAʼN TUʼN TEL TPAʼNA AMBʼIL TUʼN TOK TKEʼYINA TZEʼN TMOD ERMAN

7. ¿Tiquʼn toj tumel tuʼn tel tpaʼna ambʼil tuʼn tok tojtzqiʼna tzeʼn tmod jun erman naʼmxtoq txi tqʼamaʼna te tiʼ in kubʼ tnaʼna? (Proverbios 13:16).

7 ¿Yajtzun qa o kanet jun erman tuʼna ex in kubʼ t-ximana qa jaku tzʼok te jun tbʼanel chmilbʼaj moqa xuʼjilbʼaj? ¿Jun ratpe kxel tqʼamaʼna te tiʼ t-ximana tiʼj? In tzaj tqʼamaʼn Biblia qa tnejel in jyon jun xjal at tnabʼil tiʼj tqanil naʼmxtoq t-xi tbʼinchaʼn jun tiʼ (kjawil uʼjit Proverbios 13:16). Tuʼntzunju, bʼaʼn tuʼn tel tpaʼna ambʼil tuʼn tok tkeʼyina tzeʼn tmod erman naʼmxtoq t-xi tqʼamaʼna te tiʼ in kubʼ tnaʼna. In tzaj tqʼamaʼn Albert jlu, jun erman in nanqʼin atz Países Bajos: «Miʼn txi tzyet tuʼn tyolina tukʼil jun erman noq tuʼnju tbʼanel in nela toj twitza. Mas bʼaʼn tuʼn tel tpaʼna ambʼil tuʼn tok tojtzqiʼna tzeʼn tmod naʼmxtoq txi tzyet tuʼn kyyoline». Ex aj tel tpaʼna ambʼil tuʼn tok tojtzqiʼna erman, jakulo tzʼel tnikʼa tiʼj qa nya a xjal lu taja tuʼn tkubʼ mojeʼya tukʼil.

8. ¿Tzeʼn jaku tzʼok tkeʼyin jun erman tmod juntl erman taj tuʼn tok tojtzqiʼn? (Ax ikx qʼonka twitza tiʼj foto).

8 Jakulo kubʼ t-xjelina: «¿Tzeʼn jaku tzʼok nkeʼyine tzeʼn tmod erman?». Jun techel, jakulo tzʼel tnikʼa tiʼj tzeʼn taʼ tamiwbʼil tukʼil Jehová moqa tzeʼn tmod aj tok tkeʼyina toj Ja te Chmabʼil moqa aj tel kypaʼn erman ambʼil tuʼn kytzalaj jun rat. Qʼonka twitza tiʼj alkyeqe tamiw ex tiʼ in yolin tiʼj (Luc. 6:45). Tuʼn tel tnikʼa tiʼj alkyeqe tmeta, jaku yolina kyukʼil ansyan toj congregación jatumel taʼ moqa kyukʼil junjuntl erman ojtzqiʼn twitz kyuʼn (Prov. 20:18). Jaku txi tqanina tiʼ kyximbʼetz txqantl tiʼj ex alkyeqe tbʼanel tmod at (Rut 2:11). Ex aj tok tkeʼyina tzeʼn tmod erman, tbʼanel tuʼn tok tilil tuʼna tuʼn miʼn tkubʼ tnaʼn nya bʼaʼn. Qʼonka toklen aju in kubʼ tnaʼn, miʼn jyona kukx tiʼj ex nya il tiʼj tuʼn tok tbʼiʼna tkyaqil tqanil tiʼj tanqʼibʼil.

Naʼmxtoq t-xi tqʼamaʼna te jun erman qa taja tuʼn tok tojtzqiʼna, tnejel bʼaʼn tuʼn tok tqʼoʼn twitza tiʼj tzeʼn tmod. (Qʼonka twitza tiʼj párrafo 7 ex 8).


9. ¿Tiʼ il tiʼj tuʼn tel tnikʼa tiʼj naʼmxtoq txi tqʼamaʼna te jun erman qa taja tuʼn tok tojtzqiʼna?

9 ¿Jniʼ ambʼil kʼokel tqʼoʼn twitza tiʼj tmod erman taja tuʼn tok tojtzqiʼna? Qa jun rat ma txi tqʼamaʼna te aju in kubʼ tnaʼna, jakulo kubʼ t-ximen qa mintiʼ in ximana tiʼjju in bʼant tuʼna (Prov. 29:20). Noqtzun tuʼnj, qa ma kyaj tqʼoʼna tuʼn tikʼ nim ambʼil, jakulo kubʼ t-ximen qa mintiʼ ojtzqiʼn tuʼna tiʼ taja (Ecl. 11:4). Tuʼn t-xi tqʼamaʼna te jun erman qa taja tuʼn tok tojtzqiʼna, nya il tiʼj tuʼn tkubʼ t-ximana qa bʼiʼx kbʼel mojeʼya tukʼil. Pero il tiʼj tuʼn tel tnikʼa tiʼj qa otoq bʼant ttena tuʼn tkubʼ mojeʼya ex qa atzun xjal lu jaku tzʼok te jun tbʼanel tchmila moqa t-xuʼjila.

10. ¿Tiʼ jaku bʼant tuʼna qa taj jun erman tuʼn tok ojtzqiʼna tuʼn, pero atzun teya nya taja?

10 Yajtzun qa in nok tkeʼyina qa taj jun erman tuʼn tok ojtzqiʼna tuʼn, ¿tiʼ jaku bʼant tuʼna? Qa nya taja, bʼaʼn tuʼn t-xi tyekʼina te tukʼil tbʼinchbʼena. Nya toj tumel tuʼn tkubʼ tyekʼina qa taja tuʼn tok tojtzqiʼna, pero mintiʼ jun tiʼ in kubʼ tnaʼna tiʼj (1 Cor. 10:24; Efes. 4:25).

11. ¿Tiʼ bʼaʼn tuʼn kyximen txqantl tiʼj qa in che ok lepeʼ kyiʼj kostumbr in yolin párrafo tiʼj?

11 Kyoj junjun lugar, aʼye mambʼaj moqa junjuntl xjal in che kubʼ ximente alqukʼil kbʼel mojeʼ jun kyfamiliar. Atzun kyoj junjuntl lugar, in xi kyjyoʼn tfamiliar jun erman moqa aʼye tamiw juntl erman tuʼn tok kyojtzqiʼn kywitz ex tuʼn tok kykeʼyin qa jaku txi tzyet tuʼn kyyolin. Qa ma tzaj qanin onbʼil qe tuʼn tbʼant jlu quʼn, tbʼanel tuʼn qximen tiʼjju taj ermano moqa ermana. Yajtzun qa ma tzʼel qnikʼ tiʼj qa otoq kanet jun tbʼanel erman quʼn te jun qfamiliar moqa te jun qamiw, ¿tiʼ jaku bʼant quʼn? Tbʼanel tuʼn tok tilil quʼn tuʼn tel qnikʼ tiʼj tzeʼn taʼ tamiwbʼil tukʼil Jehová ex alkyeqe tbʼanel tmod at. Mas nim toklen tuʼn tten jun tbʼanel tamiwbʼil tukʼil Jehová twitzju tuʼn tten tpwaq, tuʼn tten nim t-xnaqʼtzbʼil moqa toj alkye lugar in nanqʼin. Ex bʼaʼn tuʼn ttzaj qnaʼn qa a ermano moqa ermana kbʼel ximente qa che kbʼel mojeʼ moqa miʼn (Gál. 6:5).

¿TZEʼN JAKU TXI TZYET TUʼN TOK QOJTZQIʼN QIBʼ TUKʼIL JUN ERMAN?

12. Qa taja tuʼn t-xi tzyet tuʼn tok tojtzqiʼn tibʼa tukʼil jun erman, ¿tzeʼn jaku txi tqʼamaʼna te?

12 Qa taja tuʼn t-xi tzyet tuʼn tok tojtzqiʼn tibʼa tukʼil jun erman, ¿tzeʼn jaku txi tqʼamaʼna te? d Jaku yolina tukʼil toj jun lugar jatumel ateʼ xjal moqa toj teléfono. Qʼamanxa te tiʼ t-xima at tiʼj ex qa taja tuʼn tok tojtzqiʼna chʼintl (1 Cor. 14:9). Qa in tzaj tqʼamaʼn teya qa il tiʼj tuʼn tkubʼ t-ximen, bʼaʼn tuʼn t-xi tqʼoʼna ambʼil te (Prov. 15:28). Atzun qa ma tzaj tqʼamaʼn teya qa nya taj tuʼn tok kyojtzqiʼn kyibʼe, bʼaʼn tuʼn tok tqʼoʼna toklen t-ximbʼetz.

13. ¿Tiʼ jaku bʼant tuʼna qa ma tzaj tqʼamaʼn jun erman teya qa taj tuʼn tok ojtzqiʼna tuʼn? (Colosenses 4:6).

13 ¿Tiʼ jaku bʼant tuʼna qa ma tzaj tqʼamaʼn jun erman teya qa taj tuʼn tok ojtzqiʼna tuʼn? Bʼaʼn tuʼn ttzaj tnaʼna qa ma ten tipumal tuʼn t-xi tqʼamaʼn teya tiʼ in kubʼ tnaʼn, tuʼntzunju bʼaʼn tuʼn tkubʼ tyekʼina tbʼanel tmoda tukʼil ex tuʼn tok tqʼoʼna toklen (kjawil uʼjit Colosenses 4:6). Qa taja ambʼil tuʼn tkubʼ t-ximana, bʼaʼn tuʼn t-xi tqʼamaʼna te. Noqtzun tuʼnj, miʼn txi tqʼoʼna nim ambʼil tuʼn t-xi tqʼoʼna jun tzaqʼwebʼil te (Prov. 13:12). Atzun qa nya taja tuʼn tok tojtzqiʼna, bʼaʼn tuʼn t-xi tqʼamaʼna te toj tumel ex klar. In tzaj tqʼamaʼn Hans, jun ermano te Austria tiʼ bʼant tuʼn tej t-xi tqʼamaʼn jun ermana te qa tajtoq tuʼn tok tojtzqiʼn. Tqʼama jlu: «Tukʼil tbʼanel nmode xi nqʼamaʼne te qa nyatoq waje tuʼn tok wojtzqiʼne. Jun rat xi nqʼamaʼne jlu te tuʼntzun miʼn tkubʼ t-ximen juntl tiʼ. Ax ikx, ok nxqʼuqine alkye nmode kubʼ nyekʼine tukʼil». ¿Pero tiʼ jaku bʼant tuʼna qa ax ikx teya taja tuʼn tok tojtzqiʼna erman? Bʼaʼn tuʼn t-xi tqʼamaʼna te tiʼ in kubʼ tnaʼna ex tzeʼn taja tuʼn tok kyojtzqiʼn kyibʼe. Atlo maj mlay mojeʼ kyximbʼetze tuʼnju junxichaq kykostumbr xjal jatumel e jaw chʼiye moqa kyuʼn junjuntl tiʼchaq.

¿TZEʼN JAKU QO ONIN KYIʼJ QEJU NAʼMX KYKUBʼ MOJEʼ?

14. Qa qaj tuʼn qonin kyiʼj erman naʼmx kykubʼ mojeʼ, ¿tiʼ jaku bʼant quʼn?

14 ¿Tiʼ jaku bʼant quʼn qkyaqilx tuʼn qonin kyiʼj erman kyaj tuʼn kykubʼ mojeʼ? Tnejel, bʼaʼn tuʼn tok qxqʼuqin aju in xi qqʼamaʼn (Efes. 4:29). Bʼaʼn tuʼn tkubʼ t-xjelina jlu: «¿In xipe nqʼamaʼne kye tiquʼn naʼmx kykubʼ mojeʼ aj nyaqine kyukʼil? ¿In kubʼpe nximane qa taj jun erman tuʼn tok tojtzqiʼn jun ermana noq tuʼnju in che yolin jun rat?» (1 Tim. 5:13). Bʼaʼn tuʼn tok qxqʼuqin aju in xi qqʼamaʼn te jun ermano tuʼntzun miʼn tkubʼ t-ximen qa il tiʼj tuʼn tkubʼ mojeʼ tuʼntzun ttzalaj. In tzaj tqʼamaʼn Hans jlu, aju ermano ma qo yolin tiʼj: «In tzaj kyqʼamaʼn junjun erman jlu weye: ‹¿Tiquʼn naʼmx tkubʼ mojeʼya? Ya nya kuʼxuna›. Qa ma txi qqʼamaʼn jlu, jaku kubʼ kynaʼn erman qa mintiʼ in nok qʼoʼn kyoklen ex qa in che ok obligarin tuʼn kykubʼ mojeʼ». Mas bʼaʼn tuʼn tel qpaʼn ambʼil tuʼn t-xi qqʼamaʼn tbʼanel yol kye (1 Tes. 5:11).

15. a) Ik tzeʼn in tzaj tqʼamaʼn Romanos 15:​2, ¿tiʼ bʼaʼn tuʼn qximen tiʼj naʼmxtoq qonin tiʼj jun erman tuʼn tkanet jun tukʼil? b) ¿Alkyeqe tiʼchaq ma che tzaj qʼamaʼn toj video tbʼanel ma che ela toj twitza? (Ax ikx qʼonka twitza tiʼj foto)

15 ¿Yajtzun qa ma kubʼ qximen qa tbʼanel jun ermano te tukʼil jun ermana? In tzaj tqʼamaʼn Biblia qa bʼaʼn tuʼn tok qqʼoʼn toklen kyximbʼetz txqantl (kjawil uʼjit Romanos 15:2). Ateʼ nim erman nya kygan tuʼn t-xi kyqʼamaʼn txqantl kye alqukʼil jaku che kubʼ mojeʼ ex bʼaʼn tuʼn tok qqʼoʼn toklen kyximbʼetz (2 Tes. 3:11). Atzun junjuntl tbʼanel in nela toj kywitz aj kyonin txqantl kyiʼj, pero oʼkx jaku bʼant jlu quʼn qa ma tzaj kyqanin onbʼil qe (Prov. 3:27). e Ex ateʼ junjuntl nya kyaj tuʼn tel toj qʼanchaʼl qa in qo onin kyiʼj. In tzaj tqʼamaʼn Lydia jlu, jun ermana te Alemania naʼmx tkubʼ mojeʼ: «Jaku txi tqʼoʼna txokbʼil tiʼj ermano ex tiʼj ermana tuʼn kyten jun rat kyukʼil txqantl. Aj tbʼant jlu tuʼna in xi tqʼoʼna ambʼil tuʼn tok kyojtzqin kyibʼ ex tuʼn kyyolin jun rat».

Jun tbʼanel ambʼil tuʼn kyyolin qeju naʼmx kykubʼ mojeʼ aj tok kychmon kyibʼ erman tuʼn kytzalaj jun rat. (Qʼonka twitza tiʼj párrafo 15).


16. ¿Tiʼ bʼaʼn tuʼn ttzaj kynaʼn erman naʼmx kykubʼ mojeʼ?

16 Qa o qo kubʼ mojeʼ moqa naʼmx, qkyaqilx jaku kubʼ qnaʼn tzalajbʼil (Sal. 128:1). Qa taja tuʼn tkubʼ mojeʼya pero naʼmx tkanet jun tukʼila, bʼaʼn tuʼn kukx tok tilil tuʼna tuʼn tajbʼena te Jehová. In tzaj tqʼamaʼn Sin Yi jlu, jun ermana te tnam Macao: «Qa ma tzʼok qmojbʼaʼn jniʼ ambʼil ktela tukʼil tchmila moqa t-xuʼjila toj Paraíso noq tal chʼin ambʼil at tuʼn ttena tjunalxa toj ambʼil jaʼlo. Tuʼntzunju, bʼaʼn tuʼn ttzalaja ex tuʼn tajbʼen ambʼil toj tumel tuʼna». Yajtzun qa ya o txi tzyet tuʼn tok tojtzqin tibʼa tukʼil jun erman, ¿tiʼ jaku bʼant tuʼna? Toj juntl xnaqʼtzbʼil qo yolil tiʼjju jaku bʼant tuʼna tuʼn ttzalaja tiʼj ambʼil lu.

BʼITZ 137 Qe xuʼj tzʼaqli

a Tuʼn tel tnikʼa tiʼj qa ya ma bʼant ttena tuʼn tkubʼ mojeʼya, jaku jaw tuʼjina xnaqʼtzbʼil «Aj tyolin jun qʼa tukʼil jun txin. Tnejel plaj: ¿Mape pon ambʼil tuʼn tten weye nnovia moqa nnovio?», aju tkubʼ toj jw.org.

b YOL NIM TOKLEN: Toj xnaqʼtzbʼil lu ex toj juntl, aj t-xi qqʼamaʼn qa in nok kyojtzqin kyibʼ kabʼe xjal, atz in qo yolin tiʼj ambʼil jatumel in yolin jun xinaq tukʼil jun xuʼj tuʼntzun tel kynikʼ tiʼj qa jaku che kubʼ mojeʼ moqa miʼn. Kyoj junjuntl lugar in xi kyqʼamaʼn qa in che yolin, at tqʼa moqa ttxin moqa kynovio kyibʼ. In xi tzyet ambʼil lu aj tyolin jun xinaq tukʼil jun xuʼj qa kygan kyibʼ ex in kubʼaj aj tkubʼ kyximen tuʼn kykubʼ mojeʼ moqa aj tkubʼ kyximen tuʼn ya miʼn kyyolin.

c Ma che kubʼ chʼixpet junjun bʼibʼaj.

d Kyoj junjun lugar, a ermano in kubʼ ximente tuʼn t-xi tqʼamaʼn te jun ermana tiʼ in kubʼ tnaʼn. Pero ax ikx toj tumel qa ma txi tqʼamaʼn jun ermana te jun ermano aju in kubʼ tnaʼn (Rut 3:​1-13). Jaku kanet mas tqanil tuʼna toj xnaqʼtzbʼil «Los jóvenes preguntan. ¿Cómo le digo lo que siento por él?», toj uʼj ¡Despertad! te 22 te octubre te 2004.