Tuʼn qxiʼ toj xnaqʼtzbʼil

Tuʼn qikʼx atz jatumel ta tajlal xnaqʼtzbʼil

XNAQʼTZBʼIL 40

Tzʼok tilil quʼn tuʼn kukx qajbʼen te Jehová kyoj bʼajsbʼil tqʼijlalil

Tzʼok tilil quʼn tuʼn kukx qajbʼen te Jehová kyoj bʼajsbʼil tqʼijlalil

«Che weʼxixe, miʼn che yukche, kukx che aqʼnane tuj taqʼun Qajaw» (1 COR. 15:58).

BʼITZ 58 Chin jyole kyiʼj qeju kyaj tuʼn kyten toj tzalajbʼil

AJU KʼELEL QNIKʼ TIʼJ *

1. ¿Tiquʼn qʼuqli qkʼuʼj tiʼj qa in qo anqʼin kyoj «bʼajsbʼil tqʼijlalil»?

¿ULPE itzʼj teya tibʼajxi abʼqʼi 1914? Qa ikju, in nanqʼina kyoj «mankbʼil tqʼijlalil» (2 Tim. 3:1). Qkyaqilx o tzʼok qbʼiʼn tqanil tiʼj alkye tten in japun kywi yol kyaj tqʼamaʼn Jesús kyiʼj bʼajsbʼil tqʼijlalil, kyxol jlu at nimaq qʼoj, waʼyij, terremoto, yabʼil, nim nya bʼaʼn ex mas in che el ikʼun tmajen Jehová (Mat. 24:3, 7-9, 12; Luc. 21:10-12). Ax ikx, in nok qqʼoʼn qwitz tiʼj qa puro nya bʼaʼn kymod xjal at toj ambʼil jaʼlo ik tzeʼn tqʼama apóstol Pablo (qʼonka twitza tiʼj recuadro «¿Tzeʼn kymod xjal at toj ambʼil jaʼlo?»). Qʼuqli qkʼuʼj tiʼj qa in qo anqʼin kyoj «bʼajsbʼil tqʼijlalil» (Miq. 4:1).

2. ¿Alkyeqe xjel nim toklen kxel qtzaqʼweʼn?

2 O tzikʼ nim ambʼil tibʼajxi abʼqʼi 1914, tuʼn jlu ya in qo anqʼin kyoj bʼajsbʼil tqʼijlalil. Ya chʼix kykubʼ najsaʼn nya bʼaʼn xjal, tuʼntzunju, nim toklen tuʼn t-xi qtzaqʼweʼn kabʼe xjel lu: ¿Tiʼ kbʼajel aj tbʼaj bʼajsbʼil tqʼijlalil? Ex, ¿tiʼ taj Jehová tuʼn tbʼant quʼn jaʼlo?

¿TIʼ KBʼAJEL AJ CHʼIXTOQ TKUBʼAJ BʼAJSBʼIL TQʼIJLALIL?

3. Ik tzeʼn kyaj qʼamaʼn toj 1 Tesalonicenses 5:1 a 3, ¿tiʼ tzul kyqʼamaʼn qe tnam?

3 (Kjawil uʼjit 1 Tesalonicenses 5:1-3). Yolin Pablo tiʼj «tqʼijlalil ok tul Qajaw», toj juntl yol, tiʼj tqʼijlalil Jehová. Aju txol yol lu in yolin tiʼj ambʼil aj t-xi tzyet qʼoj tiʼj «Nintz tnam Babilonia» aju in nok te techel kykyaqil okslabʼil nya ax tok, ex kpol bʼaj toj Armagedón (Apoc. 16:14, 16; 17:5). Naʼmxtoq t-xi tzyet «qʼij» lu, tzul kyqʼamaʼn tnam qa «mintiʼ bʼis, [ex qa] bʼaʼn taʼ tkyaqil». At maj chʼixme ax txol yol lu in najbʼen kyuʼn nejenel kyoj tnam tuʼn ttzaj kyqʼamaʼn qa ktel mujbʼabʼil kyuʼn twitz tkyaqil Txʼotxʼ. * Noqtzun tuʼnj, junxitl aju tqanil in yolin Tyol Dios tiʼj. ¿Tiquʼn? Tuʼnju aj ttzaj qʼamaʼn tqanil lu, kbʼel kyximen xjal qa ma kanet mujbʼabʼil kyuʼn aj kawil te tkyaqil twitz Txʼotxʼ. Pero toj ambʼil lu tzul nimxix yajbʼil ex noq «minabʼen tzul kastiw kyibʼaj tuʼn kynaj» (Mat. 24:21).

Miʼn txi qqʼoʼn ambʼil tuʼn qkubʼ sbʼuʼn aj ttzaj qʼamaʼn «mintiʼ bʼis, [ex qa] bʼaʼn taʼ tkyaqil». (Qʼonka twitza kyiʼj taqikʼ 3 a 6). *

4. a) ¿Alkye junjun tiʼchaq nya ojtzqiʼn quʼn tiʼjju aj ttzaj kyqʼamaʼn xjal «mintiʼ bʼis, [ex qa] bʼaʼn taʼ tkyaqil»? b) ¿Tiʼ ojtzqiʼn quʼn tiʼj tqanil lu?

4 Ojtzqiʼn junjun tqanil quʼn tiʼjju kbʼajel aj ttzaj kyqʼamaʼn nejenel kye tnam qa «mintiʼ bʼis, [ex qa] bʼaʼn taʼ tkyaqil». Pero ateʼ junjun tiʼchaq mintiʼ ojtzqiʼn quʼn, ik tzeʼn tiquʼn kxel kyqʼamaʼn tqanil lu ex tzeʼn kbʼantel kyuʼn. Ax ikx, mintiʼ ojtzqiʼn quʼn qa tzul qʼamaʼn nim maj tqanil lu moqa oʼkx jun maj. Noq tiʼxku kbʼajel, at jun tiʼ ojtzqiʼn quʼn: mintiʼ tuʼn qkubʼ sbʼuʼn tuʼn tqanil lu nix tuʼn tkubʼ qximen qa ktel mujbʼabʼil kyuʼn aj kawil twitz tkyaqil Txʼotxʼ. Atzun jlu in qo ayon tiʼj, tuʼnju kʼokel te techel qa chʼix t-xi tzyet tqʼijlalil Jehová.

5. ¿Tzeʼn in nonin 1 Tesalonicenses 5:4 a 6 qiʼj tuʼn tbʼant qten naʼmxtoq tul tqʼijlalil Jehová?

5 (Kjawil uʼjit 1 Tesalonicenses 5:4-6). Tqʼama Pablo tiʼ tuʼn tbʼant quʼn tuʼntzun tbʼant qten naʼmxtoq tul tqʼijlalil Jehová. Mintiʼ tuʼn qikʼ jtan ik tzeʼn kye xjal, sino il tiʼj tuʼn tel qwatl ex tuʼn tok qxqʼuqin qibʼ. Jun techel, nim toklen tuʼn tok qxqʼuqin qibʼ tuʼn miʼn tokx qqʼoʼn qibʼ kyxol aj kawil. Qa ma qo onin kyiʼj aj kawil, jaku qo ok ik tzeʼn kye txqantl xjal (Juan 15:19). Ojtzqiʼn quʼn qa oʼkx ktel mujbʼabʼil twitz tkyaqil Txʼotxʼ tuʼn Tkawbʼil Dios.

6. ¿Alkye onbʼil qaj tuʼn t-xi qqʼoʼn kye xjal ex tiquʼn?

6 Nya oʼkx mintiʼ tuʼn ttzaj qwatl, ax ikx kʼokel tilil quʼn tuʼn qonin kyiʼj txqantl tuʼn tel kywatl, toj juntl yol, tuʼn qonin kyiʼj tuʼn tok kyojtzqiʼn aju in tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios tiʼjju kbʼajel kyiʼj xjal. Bʼaʼn tuʼn ttzaj qnaʼn qa aj t-xi tzyet nimxix yajbʼil, ya mlay ten ambʼil kyiʼj xjal tuʼn kyjyon tiʼj Jehová. Tuʼntzunju, nimxix toklen tuʼn qpakbʼan jaʼlo. *

KUKX QO PAKBʼAN

In xi qqʼamaʼn kye xjal toj pakbʼabʼil qa oʼkx tuʼn Tkawbʼil Dios ktel mujbʼabʼil ex txubʼtxaj qxol. (Qʼonka twitza kyiʼj taqikʼ 7 a 9).

7. ¿Tiʼ taj Jehová tuʼn tbʼant quʼn jaʼlo?

7 Taj Jehová tuʼn kukx tok tilil quʼn tuʼn qpakbʼan tuʼnju noq chʼintl ambʼil atx tuʼn tul tqʼijlalil. Bʼaʼn tuʼn t-xi qbʼiʼn qe yol lu: «Kukx che aqʼnane tuj taqʼun Qajaw» (1 Cor. 15:58). Tej tyolin Jesús tiʼjju tuʼn tbʼaj kyoj bʼajsbʼil tqʼijlalil, ax ikx tqʼama tiʼ tuʼn tbʼant kyuʼn tmajen Jehová. Tqʼama jlu: «Pero naʼnxtoq tul mankbʼil tqʼijlalil ilxix tiʼj tuʼn t-xi pakbʼet tqanil jun kolbʼil kye xjal kyuj kykyaqil nasyon» (Mar. 13:4, 8, 10; Mat. 24:14). Bʼaʼn tuʼn tel qnikʼ tiʼj qa tkyaqil maj aj qex pakbʼal, in qo onin tuʼn tjapun twi yol lu.

8. ¿Alkye yekʼbʼil at tiʼj qa kukx in chʼiy kybʼet pakbʼal?

8 Aj tikʼ jun ex juntl abʼqʼi, mas nim xjal in nok kybʼiʼn tbʼanel tqanil tiʼj Tkawbʼil Dios. Qqʼonk qwitz tiʼj tzeʼn o chʼiy kybʼet pakbʼal twitz tkyaqil Txʼotxʼ kyoj qeju bʼajsbʼil tqʼijlalil. Toj abʼqʼi 1914, oʼkx attoq 5,155 pakbʼal toj 43 nimaq tnam. Toj ambʼil jaʼlo, bʼalo at 8 millón 500 mil kybʼet pakbʼal toj 240 nimaq tnam ex lugar. Noqtzun tuʼnj, nim toklen tuʼn kukx qpakbʼan. Tuʼntzunju, kukx qqʼamanx kye xjal qa oʼkx Tkawbʼil Dios kʼelel qʼinte tkyaqil nya bʼaʼn in tzaj qiʼj (Sal. 145:11-13).

9. ¿Tiquʼn nim toklen tuʼn kukx qpakbʼan tiʼj Tkawbʼil Dios?

9 Kukx qo pakbʼal ajxi ttzaj tqʼamaʼn Jehová qe qa ma japun bʼaj aqʼuntl. ¿Atxpe nim ambʼil kyiʼj xjal tuʼn tok kyojtzqiʼn Jehová ex Jesucristo? (Juan 17:3). Mintiʼ ojtzqiʼn quʼn. Pero akux in nul kanin nimxix yajbʼil, atx ambʼil kye xjal kyaj «tuʼn tten kychwinqlal te jumajx» tuʼn tok kybʼiʼn tbʼanel tqanil (Hech. 13:48). ¿Tzeʼn jaku qo onin kyiʼj xjal lu akux at ambʼil?

10. ¿Alkyeqe onbʼil o tzaj tqʼoʼn Jehová qe tuʼn t-xi qxnaqʼtzaʼn axix tok kye xjal?

10 In tzaj tqʼoʼn ttnam Jehová tkyaqilju at tajbʼen qe tuʼn qonin kyiʼj xjal tuʼn tok kyojtzqiʼn axix tok. Jun techel, tkyaqil seman in qo tzaj t-xnaqʼtzaʼn kyoj chmabʼil in che ok txolekxi qʼij. In che onin chmabʼil lu qiʼj tuʼn tel qnikʼ tiʼj tiʼ kxel qqʼamaʼn aj qyolin tnejel maj, aj qmeltzʼaj kyukʼil xjal ex tzeʼn tuʼn t-xi qqʼoʼn xnaqʼtzbʼil kye. Ax ikx, o tzaj tqʼoʼn ttnam Jehová qe onbʼil tuʼn qqʼon xnaqʼtzbʼil. Jaku che onin jlu qiʼj:

  • tuʼn t-xi tzyet tuʼn qyolin,

  • tuʼn qok bʼiʼn kyuʼn xjal,

  • tuʼn tten kygan xjal tuʼntzun tel mas kynikʼ tiʼj Tyol Dios,

  • tuʼn t-xi qxnaqʼtzaʼn axix tok kye xjal in che xnaqʼtzan qukʼil

  • ex tuʼn t-xi qʼoʼn txokbʼil kyiʼj qeju kyaj tuʼn tel mas kynikʼ tiʼj Tyol Dios tuʼn kyokx toj qtembʼil te Internet ex tuʼn kyul kyoj chmabʼil.

Nya oʼkx tuʼn kyten onbʼil lu, sino il tiʼj tuʼn kyajbʼen quʼn. * Jun techel, qa ma qo yolin tukʼil jun xjal taj tuʼn tel mas tnikʼ tiʼj Tyol Dios, jaku kyaj qqʼoʼn jun tratado te moqa jun revista. Iktzun tten, aj qmeltzʼaj juntl maj tukʼil otoq jaw tuʼjin mas tqanil tiʼj xnaqʼtzbʼil xqo yolin tiʼj. Teyele te junjun qe kʼelel tpaʼn ambʼil tuʼn tex pakbʼal tkyaqil xjaw.

11. ¿Tiquʼn o bʼaj bʼinchaʼn xnaqʼtzbʼil tiʼj Tyol Dios toj Internet?

11 Qo xnaqʼtzan tiʼj juntl tumel in najbʼen tuʼn Jehová tuʼn tonin kyiʼj xjal tuʼn tel kynikʼ tiʼj axix tok. Toj qtembʼil te Internet jw.org®, at jun plaj tok tbʼi, xnaqʼtzbʼil tiʼj Tyol Dios toj Internet. * ¿Tiquʼn o bʼaj bʼinchaʼn jlu? Tuʼnju tkyaqil xjaw nim mil xjal te tkyaqil twitz Txʼotxʼ in che jyon tiʼj jun xnaqʼtzbʼil tiʼj Tyol Dios toj Internet. Ex aju xnaqʼtzbʼil at toj qtembʼil jaku tzʼonin kyiʼj xjal tuʼn tok kyojtzqiʼn axix tok tiʼj Tyol Dios. Ateʼ junjun xjal in qo pakbʼan kye kwest tuʼn t-xi kykʼamoʼn jun xnaqʼtzbʼil tiʼj Xjan Uʼj. Qa in bʼaj jlu qiʼj, bʼaʼn tuʼn t-xi qyekʼin plaj lu aju at toj qtembʼil moqa tuʼn t-xi qsamaʼn jun enlace kye toj yol in nel kynikʼ tiʼj.

12. ¿Tiʼ jaku tzʼel kynikʼ xjal tiʼj toj xnaqʼtzbʼil tiʼj Tyol Dios toj Internet?

12 In yolin xnaqʼtzbʼil lu tiʼj Tyol Dios, tiʼj Jehová, kyiʼj tmajen toj ambʼil ojtxe ex tiʼj qʼuqbʼil qkʼuʼj in tzaj tqʼoʼn tiʼj ambʼil tzul. Aj kyxnaqʼtzan xjal kyiʼj xnaqʼtzbʼil lu, kʼelel kynikʼ tiʼj jlu:

  • tzeʼn in nonin Tyol Dios qiʼj,

  • alkye Jehová, alkye Jesús ex qe anjel,

  • tiquʼn kubʼ tbʼinchaʼn Dios qe xjal

  • ex tiquʼn at kʼixkʼoj ex nya bʼaʼn.

Ax ikx jaku tzʼel kynikʼ kyiʼj xnaqʼtzbʼil lu:

  • ¿Tiʼ kbʼantel tuʼn Jehová tuʼn tel tiʼn kʼixkʼoj ex kamik?

  • ¿Alkye tten kxel tqʼoʼn kychwinqlal qeju o che kyim?

  • Ex, ¿alkye tten kʼokel Tkawbʼil Dios te t-xel kykawbʼil xjal?

13. Chikʼbʼantza qa in nok xnaqʼtzbʼil tiʼj Tyol Dios toj Internet te t-xel xnaqʼtzbʼil in xi qqʼoʼn kye xjal.

13 Mintiʼ in nok xnaqʼtzbʼil lu te t-xel xnaqʼtzbʼil in xi qqʼoʼn te teyele junjun xjal. Kyaj tqʼoʼn Jesús qoklen tuʼn kyok xjal te t-xnaqʼtzbʼen quʼn. Qajbʼil tuʼn tjaw kyuʼjin xjal xnaqʼtzbʼil tiʼj Tyol Dios at toj Internet, tuʼn tok kyqʼoʼn toklen aju kʼokel kyojtzqiʼn ex tuʼn tel mas kynikʼ tiʼj. Tuʼn jlu jakulo tzaj kyqʼoʼn ambʼil tuʼn tpon jun erman qʼol xnaqʼtzbʼil kye tiʼj Tyol Dios. Aj tkubʼaj junjun xnaqʼtzbʼil, in xi qʼet txokbʼil tiʼj xjal tuʼn ttzaj tqanin tuʼn tpon jun erman visitarilte tuʼn tonin tiʼj. Tkyaqil qʼij, in tzaj kyqanin junlo 230 xjal twitz tkyaqil Txʼotxʼ jun xnaqʼtzbʼil tiʼj Tyol Dios toj qtembʼil te Internet. Nim toklen tuʼn t-xi qʼet xnaqʼtzbʼil te teyele junjun xjal.

TZʼOK TILIL QUʼN TUʼN KYOK XJAL TE T-XNAQʼTZBʼEN JESÚS

14. Ik tzeʼn kyaj tqʼamaʼn Jesús toj Mateo 28:19 ex 20, ¿tiʼ in nok tilil quʼn tuʼn tbʼant ex tiquʼn?

14 (Kjawil uʼjit Mateo 28:19, 20). Aj qqʼon xnaqʼtzbʼil, nim toklen tuʼn tok tilil quʼn tuʼn kyok xjal te t-xnaqʼtzbʼen Jesús ex tuʼn t-xi qqʼamaʼn kye tzeʼn jaku kubʼ kybʼinchaʼn aju kyaj tqʼamaʼn Jesús. Bʼaʼn tuʼn t-xi qyekʼin kye qa nim toklen tuʼn kyajbʼen te Jehová ex tuʼn kyonin tiʼj Tkawbʼil. A t-xilen jlu tuʼn qonin kyiʼj tuʼn tkubʼ kyanqʼin axix tok, tuʼn t-xi kyqʼamaʼn te Jehová tuʼn kyajbʼen te ex tuʼn tjaw aʼ kywiʼ. Iktzun tten jaku che klet aj tul tqʼijlalil Jehová (1 Ped. 3:21).

15. ¿Alqiʼj mintiʼ ambʼil qiʼj ex tiquʼn?

15 Ik tzeʼn ma tzʼel qnikʼ tiʼj, ya chʼix tkubʼ najsaʼn tkyaqilju tokx tjaqʼ tkawbʼil Satanás. Tuʼntzunju, ya mintiʼ ambʼil qiʼj tuʼn qqʼoʼn xnaqʼtzbʼil kye qeju nya kyaj tuʼn kyok te t-xnaqʼtzbʼen Jesús (1 Cor. 9:26). Nim toklen tuʼn qpakbʼan, tuʼnju ateʼ nim xjal il tiʼj tuʼn tok kybʼiʼn tbʼanel tqanil tiʼj Tkawbʼil Dios akux at ambʼil.

QPAʼMIL QIBʼ TIʼJ NYA AX TOK OKSLABʼIL

16. Ik tzeʼn in tzaj tqʼamaʼn Apocalipsis 18:2, 4, 5 ex 8, ¿tiʼ nim toklen tuʼn tbʼant quʼn qkyaqilx? (Qʼonka twitza tiʼj tqanil).

16 (Kjawil uʼjit Apocalipsis 18:2, 4, 5, 8). In tzaj kyyekʼin taqikʼ Tyol Dios lu qa taj Jehová tuʼn tbʼant juntl tiʼ quʼn. Kykyaqil tmajen Jehová il tiʼj tuʼn tkyaj kytzaqpiʼn Nintz tnam Babilonia. Bʼalo ateʼ junjun o che ten toj okslabʼil nya ax tok tej naʼmxtoq tel kynikʼ tiʼj axix tok. Bʼalo in che bʼettoq toj jun iglesia, in che onintoq kyiʼj ikʼsabʼil moqa in xitoq kyqʼoʼn pwaq. Noqtzun tuʼnj, aj tkubʼ t-ximen junx xjal tuʼn tex pakbʼal, il tiʼj tuʼn tkyaj ttzaqpiʼn tkyaqilju at toklen tukʼil nya ax tok okslabʼil. Nim toklen tuʼn t-xi ttzʼibʼin jun carta tuʼntzun t-xi tqʼamaʼn qa ya mlay ten toj ojtxe tokslabʼil, moqa toj alkyexku kʼloj xjal at toklen tukʼil Nintz tnam Babilonia. *

17. ¿Alkyeqe aqʼuntl mlay tzaj qkʼamoʼn ex tiquʼn?

17 Kykyaqil tmajen Jehová il tiʼj tuʼn tel kynikʼ tiʼj qa mintiʼ toklen aqʼuntl in bʼant kyuʼn tukʼil nya ax tok okslabʼil (2 Cor. 6:14-17). Jun techel, mlay qo aqʼunan toj jun iglesia. Axpe ikx, qa in qo aqʼunan toj jun empresa ex in nel qnikʼ tiʼj qa at toklen aqʼuntl tukʼil okslabʼil nya ax tok, mlay tzaj qkʼamoʼn aqʼuntl. Qatzun at qex qkʼaẍjel, mlay txi qqʼamaʼn tuʼn qxiʼ aqʼunal nix tuʼn ttzaj qkʼamoʼn jun aqʼuntl at toklen tukʼil Nintz tnam Babilonia. ¿Tiquʼn in kubʼ qximen tuʼn miʼn tbʼant jlu quʼn? Tuʼnju nya qaj tuʼn qonin tiʼj aqʼuntl ex tiʼj il in bʼant kyuʼn okslabʼil nya ax tok aju nya bʼaʼn in nela toj twitz Jehová (Is. 52:11). *

18. ¿Tiʼ bʼant tuʼn jun erman tej ttzaj qʼamaʼn te tuʼn taqʼunan toj jun iglesia?

18 Ma tzikʼ nim abʼqʼi t-xilen tqʼamaʼn jun xjal te jun ansyan aju at tex tcarpintería tuʼn t-xiʼ bʼinchal jun aqʼuntl toj jun iglesia toj tnam jatumel in nanqʼin. Ojtzqiʼntoq tuʼn xjal qa mlaytoq tzʼaqʼunan erman toj jun iglesia tuʼnju otoq txi tqʼamaʼn te. Pero toj ambʼil aju iltoq tiʼj tuʼn t-xi bʼinchet aqʼuntl. Atzunte erman xi tbʼiʼn qe nabʼil toj Tyol Dios ex mintiʼ tzaj tkʼamoʼn aqʼuntl. Tej tikʼ jun seman, etz tqʼoʼn periódico tilbʼilal xjal xi bʼinchante aqʼuntl ex in noktoq tqʼoʼn jun cruz twitz iglesia. Noqwit tzaj tkʼamoʼn erman aqʼuntl, awtlo te etz toj periódico. Noqpe qo ximen tiʼj tiʼ kyximbʼetz erman jakutoq ten tiʼj ex tiʼwtlo kubʼ tnaʼn Jehová tuʼn jlu.

¿TIʼ MA TZʼEL QNIKʼ TIʼJ?

19, 20. a) ¿Tiʼ ma tzʼel qnikʼ tiʼj toj xnaqʼtzbʼil lu? b) ¿Tiʼ mas kʼelel qnikʼ tiʼj toj juntl xnaqʼtzbʼil?

19 Ik tzeʼn in tzaj kyyekʼin yol e kyaj qʼamaʼn toj Tyol Dios, aju juntl yol chʼix tjapun twiʼ atzun aj ttzaj kyqʼamaʼn nejenel qa ya «mintiʼ bʼis, [ex qa] bʼaʼn taʼ tkyaqil». Pero o tzaj t-xnaqʼtzaʼn Jehová qe qa mlay ten mujbʼabʼil ex txubʼtxaj te jumajx kyuʼn xjal. ¿Tiʼ nim toklen tuʼn tbʼant quʼn naʼmxtoq ttzaj qʼamaʼn jlu ex naʼmxtoq tul xitbʼil? Taj Jehová tuʼn kukx tok tilil quʼn tuʼn qpakbʼan tiʼj Tkawbʼil ex tuʼn kyok mas xjal te t-xnaqʼtzbʼen Jesús quʼn. Ax ikx, taj tuʼn tel qpan qibʼ tiʼj okslabʼil nya ax tok ex tuʼn miʼn ttzaj qkʼamoʼn jun aqʼuntl at toklen tukʼil Nintz tnam Babilonia.

20 Ax ikx che ikʼel junjuntl tiʼchaq aj chʼixtoq tkubʼaj bʼajsbʼil tqʼijlalil ex taj Jehová tuʼn tbʼant mas tiʼchaq quʼn. ¿Alkyeqe jlu? Ex, ¿tzeʼn jaku bʼaj qbʼinchaʼn qten kyiʼj tiʼchaq chʼix kyul? Qo xnaqʼtzal tiʼj jlu toj juntl xnaqʼtzbʼil.

BʼITZ 71 ¡Jun kʼloj tsoldad Jehová qoʼ!

^ taqik' 5 In qo ayon tuʼn ttzaj qʼamaʼn tqanil qa ya at mujbʼabʼil ex qa bʼaʼn taʼ tkyaqil. Aj tbʼaj jlu, kʼelel qnikʼ tiʼj qa ya chʼix t-xi tzyet nimxix yajbʼil. ¿Tiʼ taj Jehová tuʼn tbʼant quʼn akux in pon ambʼil lu? Kʼelel qnikʼ tiʼj tzaqʼwebʼil toj xnaqʼtzbʼil lu.

^ taqik' 3 Jun techel, in tzaj tqʼamaʼn Organización de las Naciones Unidas qa taj tuʼn «tten mujbʼabʼil ex txubʼtxaj twitz tkyaqil Txʼotxʼ».

^ taqik' 10 Kkanetel mas tqanil tuʼna tiʼj tzeʼn tuʼn kyajbʼen qe onbʼil tuʼn qqʼon xnaqʼtzbʼil toj uʼj Aju Xqʼuqil te octubre te 2018, jatumel in tzaj tqʼamaʼn «Qxnaqʼtzanx axix tok».

^ taqik' 11 Toj ambʼil jaʼlo oʼkx at xnaqʼtzbʼil lu toj inglés ex toj portugués, ex toj ambʼil tzul kʼeletz toj junjuntl yol.

^ taqik' 16 Ax ikx mintiʼ tuʼn qten kyoj lugar jatumel in nel kypaʼn xjal ambʼil tuʼn kyten junx ex at toklen tukʼil jun okslabʼil nya ax tok. Jun techel, tuʼn tel qnikʼ tiʼj qa jaku qo ten moqa mlay toj kʼloj xjal YMCA (Asociación Cristiana de Jóvenes), jaku kux qjyoʼn toj xnaqʼtzbʼil «Preguntas de los lectores» aju etz toj uʼj La Atalaya te 1 te marzo te 1979. Ax jlu jaku txi qqʼamaʼn tiʼj kʼloj xjal YWCA (Asociación Cristiana de Mujeres Jóvenes). Maske ateʼ junjun kʼloj xjal lu mintiʼxix in che yolin kyiʼj okslabʼil, pero tkyaqilju in bʼant kyuʼn atz tzajni tiʼj jun okslabʼil.

^ taqik' 17 Toj plaj xnaqʼtzbʼil «Preguntas de los lectores» toj La Atalaya te 15 te abril te 1999, in kanet jun xnaqʼtzbʼil quʼn aju in tzaj tchikʼbʼaʼn tukʼil Tyol Dios kyiʼj aqʼuntl at kyoklen kyukʼil okslabʼil nya ax tok.

^ taqik' 83 TQANIL TIʼJ TILBʼILAL. In che jaw labʼin xjal ateʼ toj jun cafetería tuʼnju ma tzʼetz qʼamaʼn tqanil toj televisión qa ya «mintiʼ bʼis, [ex qa] bʼaʼn taʼ tkyaqil». Pero mintiʼ in kubʼ sbʼuʼn jun mejebʼleʼn tuʼn tqanil lu, aqeju ma che ojlan jun rat akux ateʼ toj pakbʼabʼil.