Tuʼn qxiʼ toj xnaqʼtzbʼil

Tuʼn qikʼx atz jatumel ta tajlal xnaqʼtzbʼil

XNAQʼTZBʼIL 36

Jun tbʼanel tqanil qa tzul Armagedón

Jun tbʼanel tqanil qa tzul Armagedón

«E ok kychmoʼn [...] tuj lugar Armagedón tbʼi» (APOC. 16:16).

BʼITZ 150 Bʼaʼn tuʼn tjyona tiʼj Dios tuʼn tkleta

AJU KʼELEL QNIKʼ TIʼJ *

1, 2. a) ¿Tiquʼn in nok Armagedón te jun tbʼanel tqanil kye xjal? b) ¿Alkyeqe xjel kxel qqʼoʼn tzaqʼwebʼil kyiʼj toj xnaqʼtzbʼil lu?

NIM xjal in nok kymojbʼaʼn Armagedón kyukʼil nya bʼaʼn tqanil, in kubʼ kyximen qa kbʼel xiten Txʼotxʼ tuʼn jun kyaqnajnabʼ, tuʼn jun kyqʼiqʼ jbʼal moqa tuʼn jun nimaq qʼoj. Atzunte Tyol Dios in nok tmojbʼaʼn Armagedón kyukʼil tbʼanel tqanil aqeju jaku qo tzalaj kyuʼn (Apoc. 1:3). Mlay che kyim tbʼanel xjal toj qʼoj Armagedón, sino ok che kletel. ¿Alkye tten kbʼantel jlu tuʼn?

2 In tzaj tyekʼin Tyol Dios qa kbʼel naj kykawbʼil xjal toj Armagedón, qa che kbʼel xiten nya bʼaʼn xjal ex qa che kletel tbʼanel xjal, ex qa mlay bʼaj xitj Txʼotxʼ (Apoc. 11:18). Tuʼn telxix qnikʼ tiʼj jlu, qo xnaqʼtzan tiʼj kyaje xjel: ¿Tiʼ in nok te Armagedón? ¿Tiʼ kbʼajel aj chʼixtoq tul? ¿Tiʼ kbʼantel quʼn tuʼn qkyaj anqʼin? ¿Ex alkye tten kukx jaku qo ajbʼen te Jehová akux in nul?

¿TIʼ IN NOK TE ARMAGEDÓN?

3. a) ¿Tiʼ t-xilen yol Armagedón? b) Aj qximen tiʼjju in tzaj tqʼamaʼn Apocalipsis 16:14 ex 16, ¿tiquʼn ojtzqiʼn quʼn qa nya jun lugar aju Armagedón?

3 (Kjawil uʼjit Apocalipsis 16:14, 16). Oʼkx jun maj in kanet yol Armagedón toj Tyol Dios ex atz tzajni tiʼj yol hebreo, ex a t-xilen Witz te Meguidó (Apoc. 16:16). Ok Meguidó te jun lugar toj ojtxe tnam Israel (Jos. 17:11). Atzunte Armagedón, mintiʼ in yolin jlu tiʼj jun lugar ax tok. Aj qyolin tiʼj Armagedón, atz in qo yolin tiʼj ambʼil aj tok kychmon kyibʼ «rey tuj tkyaqil twitz txʼotxʼ» tuʼn kyqʼojin tiʼj Jehová (Apoc. 16:14). Pero toj xnaqʼtzbʼil lu, ax ikx kʼajbʼel yol Armagedón quʼn aj qyolin tiʼj matij qʼoj kʼokel noq oʼkx aj kybʼaj chmet rey te tkyaqil twitz Txʼotxʼ. ¿Tiquʼn in xi qqʼamaʼn qa noq in nok Armagedón te jun techel? Tnejel, tuʼnju ya mintiʼ Witz te Meguidó at. Tkabʼin, tuʼnju nya matij tnam Meguidó, mlay kanin lugar lu tuʼn kykubʼ ten kykyaqil rey toj ex qe kysoldad kyukʼil tiʼchaq in che ajbʼen toj qʼoj. Toxin, tuʼnju ik tzeʼn kʼelel qnikʼ tiʼj, kxel tzyet qʼoj Armagedón aj kyok tzoqpaj aj kawil kyiʼj tmajen Jehová, aqeju in che anqʼin toj junxichaq lugar twitz tkyaqil Txʼotxʼ.

4. ¿Tiquʼn ok tmojbʼaʼn Jehová aju bʼajsbʼil tqʼoj tukʼil lugar te Meguidó?

4 ¿Tiquʼn ok tmojbʼaʼn Jehová aju bʼajsbʼil tqʼoj tukʼil lugar te Meguidó? Tuʼnju ajbʼen lugar te Meguidó tukʼix chqʼajlaj te Jezreel tuʼn kyok nim qʼoj toj. At maj, ax Jehová qʼojin kyoj lugar aju. Jun techel, tej tkubʼ nej Sísara kywitz xjal te Canaán tuʼn kyqʼojin kyiʼj aj Israel, onin Jehová tiʼj jwes Barac tuʼn tkambʼan tiʼj qʼoj «tuj chqʼajlaj Meguido». Xi tqʼoʼn Barac ex profetisa Débora chjonte te Jehová tuʼnju bʼant jun milagr tuʼn tuʼntzun tkubʼ kyiʼj aj qʼoj. Xi kyqʼamaʼn jlu te Jehová toj jun bʼitz: «Max twitz kyaʼj [...], e ok ten qe cheʼw qʼojlel tiʼj Sísara; kykyaqil aj qʼoj e bʼaj naj tuʼn tqʼabʼ xaq Cisón» (Juec. 5:19-21).

5. ¿Tiquʼn junxitl Armagedón twitzju qʼoj ok tuʼn Barac?

5 Kubʼ bʼaj kybʼitz Barac tukʼil Débora kyukʼil yol lu: «Kyjaʼwt che tenbʼa kykyaqil qe aj qʼoj tiʼja Nman; atzun qeju in che kʼujlan teya, ikwit che ok ik tzaʼn tqan qʼij ok in jawil qoptzʼaj» (Juec. 5:31). Ax ikx che kyimel qe aj qʼoj tiʼj Jehová aj tok qʼoj Armagedón, atzun kye tmajen che kletel. Pero junxitl qʼoj lu twitzju qʼoj ok tuʼn Barac. ¿Tiquʼn? Tuʼnju aj tok qʼoj Armagedón, mlay che qʼojin tmajen Jehová, axpe ikx mlay tzʼajbʼen jun tiʼ in najbʼen toj qʼoj kyuʼn. Oʼkx ktel kyipumal tuʼn miʼn kytzaj xobʼ ex tuʼn tok qeʼ kykʼuʼj tiʼj Jehová ex kyiʼj tsoldad at toj kyaʼj (Is. 30:15; Apoc. 19:11-15).

6. ¿Tiʼ jaku tzʼajbʼen tuʼn Jehová tuʼn tkubʼ kyiʼj aj qʼoj?

6 ¿Alkye tten kbʼel kyiʼj aj qʼoj tuʼn Jehová aj tul Armagedón? Bʼalo kʼajbʼel junxichaq tiʼ tuʼn. Jun techel, jakulo tzʼajbʼen kyaqnajnabʼ tuʼn, saqbʼaqin moqa qʼankyoq (Job 38:22, 23; Ezeq. 38:19-22). Ax ikx, jaku txi tqʼoʼn ambʼil tuʼn kyqʼojin aj qʼoj kyxolx (2 Crón. 20:17, 22, 23). Juntl tiʼ jaku tzʼajbʼen tuʼn, jaku che ajbʼen anjel tuʼn tuʼntzun kykyim nya bʼaʼn xjal (Is. 37:36). Noq tiʼxku kʼajbʼel tuʼn Jehová, a kkambʼal tiʼj qʼoj. Che kyimel kykyaqil aj qʼoj tiʼj, atzun qe tbʼanel xjal che kletel (Prov. 3:25, 26).

¿TIʼ KBʼAJEL AJ CHʼIXTOQ TUL ARMAGEDÓN?

7, 8. a) Ik tzeʼn in tzaj tqʼamaʼn 1 Tesalonicenses 5:1 a 6, ¿alkye tqanil tzul kyqʼamaʼn qe nejenel twitz tkyaqil Txʼotxʼ? b) ¿Tiquʼn jaku tzaj nya bʼaʼn tuʼn nya ax tok tqanil lu?

7 Tzul qʼamaʼn «mintiʼ bʼis, bʼaʼn taʼ tkyaqil» aj chʼixtoq tul tqʼijlalil Jehová (kjawil uʼjit 1 Tesalonicenses 5:1-6). Aj ttzaj tqʼamaʼn 1 Tesalonicenses 5:2 aju «tqʼijlalil ok tul Qajaw» moqa aj tul Jehová, atz in yolin tiʼj «nimxix yajbʼil» (Apoc. 7:14). ¿Alkye tten kʼelel qnikʼ tiʼj qa ya chʼix txi tzyet nimxix yajbʼil? In tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios qa tzul kyqʼamaʼn xjal qa ya mintiʼ bʼis ex qa toj txubʼtxaj ateʼ.

8 Kykyaqil nejenel twitz tkyaqil Txʼotxʼ tzul kyqʼamaʼn qa ya «mintiʼ bʼis» ex qa «bʼaʼn taʼ tkyaqil». ¿Tiquʼn kbʼantel jlu kyuʼn? ¿Che onilpe nejenel kye okslabʼil kyiʼj aj kawil? Bʼalo che onil. Pero aj ttzaj kyqʼamaʼn xjal qa tkyaqil bʼaʼn taʼ, atzun juntl sbʼubʼil kʼajbʼel kyuʼn nya bʼaʼn anjel. Jaku tzaj tiʼn nya ax tok tqanil lu nim nya bʼaʼn. ¿Tiquʼn? Tuʼnju kxel tqʼoʼn jun nya ax tok qʼuqbʼil kykʼuʼj xjal aj chʼixtoq txi tzyet nimxix yajbʼil, aju naʼmx tbʼaj jun maj. Ikju, noq «minabʼen tzul kastiw kyibʼaj tuʼn kynaj, ik tzaʼn jun xuʼj at tuj kʼixkʼoj ok nnuʼl itzʼj tal». ¿Tiʼtzun kbʼajel kyiʼj tmajen Jehová kukx in che ajbʼen te? Tuʼnju mintiʼ ojtzqiʼn kyuʼn toj alkyexix ambʼil kyxel tzyet nimxix yajbʼil, bʼalo noq che jawil labʼin tiʼj aj t-xi tzyet, pero ya bʼantni kyten.

9. ¿Alkye tten kbʼel t-xiten Jehová nya bʼaʼn tokx tjaqʼ tkawbʼil Satanás?

9 Mlay kubʼ t-xiten Jehová tkyaqil nya bʼaʼn toj junx ambʼil ik tzeʼn bʼant tuʼn toj tqʼijlalil Noé. Sino kbʼantel jlu tuʼn toj kabʼe tten. Tnejel, kbʼel t-xiten Nintz tnam Babilonia, toj juntl yol, kykyaqil nya ax tok okslabʼil. Yajxitl, kbʼel t-xiten tkyaqilju nya bʼaʼn tokx tjaqʼ tkawbʼil Satanás aj tok qʼoj Armagedón. Ax ikx kbʼel t-xiten kykawbʼil xjal, qe soldad ex qe nimaq kʼaẍjel. Qo xnaqʼtzan chʼintl tiʼj tiʼ kbʼajel kyoj kabʼe ambʼil lu.

10. Ik tzeʼn in tzaj tyekʼin Apocalipsis 17:1, 6 ex 18:24, ¿tiquʼn kbʼel t-xiten Jehová Nintz tnam Babilonia?

10 «Aju sentens kbʼel tibʼaj ju xuʼj jawni twitz kyukʼil xinaq» (kjawil uʼjit Apocalipsis 17:1, 6; 18:24). O bʼaj ttzʼilsaʼn Nintz tnam Babilonia tbʼi Dios. O txi tqʼamaʼn nya ax tok xnaqʼtzbʼil tiʼj Jehová ex o tzʼok ik tzeʼn jun xuʼj jawni twitz kyukʼil xinaq, tuʼnju in nonin kyiʼj aj kawil. O tzʼajbʼen tipumal tuʼn tsbʼuʼn kyiʼj xjal ex o che kubʼ tbʼyoʼn nim xjal, kyxol jlu ateʼ tmajen Jehová (Apoc. 19:2). ¿Alkye tten kbʼel tnajsaʼn Jehová Nintz tnam Babilonia?

11. ¿Tiʼ in kubʼ techlaʼn aju txkup at lajaj tkach ex kyaq tiʼj, ex alkye tten kʼajbʼel tuʼn Jehová tuʼn tkubʼ t-xiten Nintz tnam Babilonia?

11 In yolin Tyol Dios tiʼj jun txkup kyaq tiʼj ex at lajaj tkach, ex in tzaj tqʼamaʼn qa atzun jlu kʼajbʼel tuʼn Jehová tuʼn tkubʼ t-xiten aju xuʼj jawni twitz kyukʼil xinaq. Aju txkup lu, in nok qʼoʼn te techel Organización de las Naciones Unidas. Atzun qeju lajaj tkach, in nok qʼoʼn te kyechel kykyaqil aj kawil in che onin tiʼj toj ambʼil jaʼlo. Aj tkubʼ t-ximen Dios tuʼn tbʼant jlu, che okel tzoqpaj aj kawil tiʼj Nintz tnam Babilonia. «Knajel xuʼj kyuʼn, kyjel kyqʼoʼn mintiʼ t-xbʼalun tok» ex kʼelel kyiʼn tkyaqil tqʼinumabʼil, ex kxel kyqʼamaʼn aju nya bʼaʼn otoq bʼant tuʼn (Apoc. 17:3, 16). Kbʼel najsaʼn xuʼj lu ik tzeʼn toj «junx qʼij». Tuʼntzunju, noq che jawil labʼin qeju in che onin tiʼj, mas tuʼnju otoq jaw tnimsan tibʼ xuʼj kyukʼil qe yol lu: «Rey qine, qʼuql qine tuʼn nkawine, ex mya mebʼa xuʼj qine, mlay tzaj oqʼel wiʼje» (Apoc. 18:7, 8).

12. ¿Tiʼ mlay tzʼok kybʼinchaʼn tnam kyiʼj tmajen Jehová ex tiquʼn?

12 Mlay txi tqʼoʼn Jehová ambʼil tuʼn kykubʼ najsaʼn tmajen kyuʼn tnam, tuʼnju in che tzalaj tok tbʼi kyiʼj ex o txi kybʼiʼn kawbʼil tuʼn kyetz toj Nintz tnam Babilonia (Hech. 15:16, 17; Apoc. 18:4). Ax ikx, o tzʼok tilil kyuʼn tmajen Jehová tuʼn kyonin kyiʼj txqantl tuʼn kyetz toj Nintz tnam Babilonia. Tuʼntzunju, mlay kubʼ qʼon kykastiw junx tukʼil. Maske ikju, kʼokel qʼuqbʼil kykʼuʼj toj joybʼil.

Kʼokel qeʼ kykʼuʼj tmajen Jehová tiʼj aj tok tzoqpaj Gog kyiʼj ex noq jaxku tumel che tel. (Qʼonka twitza tiʼj taqikʼ 15). *

13. a) ¿Alkye in ok te Gog? b) Ik tzeʼn in tzaj tyekʼin Ezequiel 38:2, 8 ex 9, ¿tiʼ kxel tzyet aj tok tzoqpaj Gog kyiʼj tmajen Jehová?

13 Aj ttzaj tqʼoj Gog (kjawil uʼjit Ezequiel 38:2, 8, 9). Aj kykubʼ xiten kykyaqil okslabʼil nya ax tok, kʼokel ttnam Jehová ik tzeʼn jun tal tzeʼ tjunalx otoq kyaj ten aj tikʼ jun kyqʼiqʼ jbʼal. Tuʼn jlu tzul nimxix tqʼoj Satanás ex che ajbʼel nya bʼaʼn anjel tuʼn tuʼntzun kyok tzoqpaj jun kʼloj tnam kyiʼj tmajen Jehová (Apoc. 16:13, 14). In nok tbʼi kʼloj tnam lu te Gog ex Magog. Aj kyok tzoqpaj tnam lu qʼojil kyiʼj tmajen Jehová, oktzun kxel tzyet qʼoj Armagedón (Apoc. 16:16).

14. ¿Tiʼ kʼelel tnikʼ Gog tiʼj?

14 Atz kʼokel qeʼ tkʼuʼj Gog «tiʼj kyipun qe xinaq», toj juntl yol, tiʼj kyipumal tsoldad (2 Crón. 32:8). Atzun qe kʼokel qeʼ qkʼuʼj tiʼj Jehová. Pero kbʼel kyximen xjal qa mintiʼ qnabʼil. ¿Tiquʼn? Tuʼnju mintiʼ klet Nintz tnam Babilonia kyuʼn qe tdios tej tkubʼ xiten tuʼn txkup at lajaj tkach (Apoc. 17:16). Tuʼntzunju kbʼel t-ximen Gog qa jun rat kkambʼal. Kʼokel ik tzeʼn qʼeq muj in kubʼ ten tibʼaj jun tnam aj tok tzoqpaj kyiʼj tmajen Jehová (Ezeq. 38:16). Pero jun rat kʼelel tnikʼ tiʼj qa otoq kubʼ tzʼaq toj jun tramp, ik tzeʼn bʼaj tiʼj Faraón toj mar Rojo. Kʼelel tnikʼ tiʼj qa atz in qʼojin tiʼj Jehová (Éx. 14:1-4; Ezeq. 38:3, 4, 18, 21-23).

15. ¿Tiʼ kbʼantel tuʼn Jesús aj tok qʼoj Armagedón?

15 Kkolil Jesús ex qe t-anjel kyiʼj tmajen Jehová ex kbʼel kynajsaʼn tkyaqilju tiʼchaq in najbʼen tuʼn Gog (Apoc. 19:11, 14, 15). ¿Tiʼtzun kbʼajel tiʼj Satanás, aju mas in qʼojin tiʼj Jehová tuʼnju otoq che kubʼ tsbʼuʼn nim tnam tuʼn tok qʼoj Armagedón? Kbʼelex jupuʼn tuʼn Jesús ex qe nya bʼaʼn t-anjel toj jun jul nim t-xeʼ ex che tel mil abʼqʼi toj (Apoc. 20:1-3).

¿TIʼ KBʼANTEL QUʼN TUʼN QKYAJ ANQʼIN?

16. a) ¿Tiʼ kbʼantel quʼn tuʼn tkubʼ qyekʼin qa ojtzqiʼn Dios quʼn? b) ¿Tiʼ kbʼajel kyiʼj qeju ojtzqiʼn Jehová kyuʼn toj qʼoj Armagedón?

16 Noq jteʼxku ambʼil qʼiʼn quʼn toj qajbʼebʼil te Jehová, il tiʼj tuʼn tkubʼ qyekʼin qa ojtzqiʼn quʼn tuʼn qkyaj anqʼin toj Armagedón. Ax ikx nim toklen tuʼn t-xi qnimen «tqanil kolbʼil tuʼn Qajaw Jesucrist» (2 Tes. 1:7-9). Kbʼel qyekʼin qa ojtzqiʼn Jehová quʼn qa in nel qnikʼ tiʼj alkye tgan ex alkye nya tgan, ex alkyeqe tkawbʼil. Ax ikx in kubʼ qyekʼin qa ojtzqiʼn Dios quʼn aj tok qkʼujlaʼn, aj qnimen te ex aj qajbʼen oʼkx te (1 Juan 2:3-5; 5:3). Aju xjal in kubʼ tyekʼin qa ojtzqiʼn Dios tuʼn, «atzunju ojtzqiʼn tuʼn Dios» ex tuʼn jlu, kkletel toj qʼoj Armagedón (1 Cor. 8:3). ¿Tiquʼn? Tuʼnju qa ojtzqiʼn jun xjal tuʼn Dios, at t-xilen jlu qa kʼiwlaʼn tuʼn.

17. ¿Tiʼ tzʼelpuna aju tuʼn t-xi qnimen «tqanil kolbʼil tuʼn Qajaw Jesucrist»?

17 Aqeju «tqanil kolbʼil tuʼn Qajaw Jesucrist», at toklen jlu tukʼil tkyaqilju axix tok kyaj t-xnaqʼtzaʼn ex in che kanet quʼn toj Xjan Uʼj. In chex qnimen aj tkubʼ qanqʼin. A tzʼelpuna jlu tuʼn tkubʼ qqʼoʼn qajbʼebʼil te Jehová tnejel toj qanqʼibʼil, tuʼn kyxi qnimen tley ex tuʼn qpakbʼan tiʼj Tkawbʼil (Mat. 6:33; 24:14). Ax ikx at toklen jlu tuʼn qonin kyiʼj terman Cristo o che jaw skʼoʼn akux in che aqʼunan tzalu twitz Txʼotxʼ (Mat. 25:31-40).

18. ¿Alkye tten che tzajel kʼiwlaʼn txqantl tmajen Jehová kyuʼn skʼoʼn maj tuʼnju otoq che onin kyiʼj?

18 Toj chʼintl ambʼil che ul kʼiwlaʼn qe txqantl tmajen Jehová kyuʼn skʼoʼn maj tuʼnju otoq che onin kyiʼj (Juan 10:16). ¿Alkye tten kbʼantel jlu kyuʼn? Aj chʼixtoq t-xi tzyet qʼoj Armagedón, kykyaqil qeju 144,000 otoq txi kykʼamoʼn kychwinqlal toj kyaʼj ex ya mlay che kyim. Tuʼntzunju, ax ikx che onil tuʼn tkubʼ tiʼj Gog ex che xqʼuqil kyiʼj «nimxix kyajlal xjal», aqeju che okel te mans ik tzeʼn qe tal ẍneʼl (Apoc. 2:26, 27; 7:9, 10). Che tzalajel qe txqantl ẍneʼl tuʼnju otoq che onin kyiʼj okslal skʼoʼn maj tuʼn Jehová tej kyten tzalu twitz Txʼotxʼ.

¿TIʼ JAKU BʼANT QUʼN TUʼN KUKX QAJBʼEN TE JEHOVÁ AKUX IN NUL XITBʼIL?

19, 20. Maske in qo ikʼ toj nim joybʼil, ¿tiʼ kʼonil qiʼj tuʼn kukx qajbʼen te Jehová akux in nul kanin Armagedón?

19 Kyoj bʼajsbʼil tqʼijlalil jaʼlo, in qo ok weʼ twitz nim joybʼil. Pero jaku tzikʼx quʼn ex jaku qo tzalaj (Sant. 1:2-4). Jun tiʼ jaku tzʼonin qiʼj, aju qa kukx ma qo naʼn Dios (Luc. 21:36). Ax ikx nim toklen tuʼn qxnaqʼtzan tiʼj Tyol Dios tkyaqil qʼij ex tuʼn qximen tiʼjju in tzaj tqʼamaʼn, ik tzeʼn qe ttziybʼil Jehová in che japun toj ambʼil jaʼlo (Sal. 77:12). Qa ma bʼant tkyaqil jlu quʼn ex qa ma tzʼok tilil quʼn tuʼn qpakbʼan, kukx kchʼiyil qokslabʼil ex mlay naj qʼuqbʼil qkʼuʼj.

20 Qo ximen tiʼj tzalajbʼil kbʼel qnaʼn aj tkubʼ xiten Nintz tnam Babilonia ex aj tbʼaj Armagedón. Ex aju mas nim toklen, qo ximen tiʼj tzalajbʼil kbʼel qnaʼn aj tok tbʼi Jehová te saq ex aj tel nikʼbʼaj tiʼj qa oʼkx te at toklen tuʼn tkawin (Ezeq. 38:23). Jaku txi qqʼamaʼn qa kʼokel Armagedón te jun tbʼanel tqanil te kye qeju ojtzqiʼn Jehová kyuʼn ex qeju in che nimen te Jesús aj tok kybʼiʼn qa chʼix tul qʼoj lu, ex kukx in nikʼx kyuʼn (Mat. 24:13).

BʼITZ 143 Kukx qo ayon tiʼj tqʼij Jehová ex miʼn qo sikt

^ taqik' 5 Ma tzʼel nim ambʼil in che ayon tmajen Jehová tuʼn tul Armagedón. Toj xnaqʼtzbʼil lu kʼelel qnikʼ tiʼj tiʼ in nok te Armagedón, tiʼ kbʼajel aj chʼixtoq tul ex tiʼ jaku bʼant quʼn tuʼn kukx qajbʼen te Jehová akux in nul.

^ taqik' 71 TQANIL TIʼJ TILBʼILAL: Aj kybʼaj tiʼchaq lu qtxlaj toj ambʼil tzul, 1) kukx qo pakbʼal qa jaku bʼant, 2) kukx kʼelel qpaʼn ambʼil tuʼn qxnaqʼtzan tiʼj Tyol Dios ex 3) kukx kʼokel qeʼ qkʼuʼj tiʼj onbʼil tzul tqʼoʼn Jehová.

^ taqik' 85 TQANIL TIʼJ TILBʼILAL: In nok tilil kyuʼn junjun polisiy tuʼn kyokx toj kyja junjun erman, pero qʼuqli kykʼuʼj erman tiʼj qa ojtzqiʼn tuʼn Jesús ex qe anjel aju in bʼaj kyiʼj.