Tuʼn qxiʼ toj xnaqʼtzbʼil

Tuʼn qikʼx atz jatumel ta tajlal xnaqʼtzbʼil

XNAQʼTZBʼIL 38

Tzʼajbʼenx tkyaqil ambʼil quʼn akux atoʼ toj mujbʼabʼil

Tzʼajbʼenx tkyaqil ambʼil quʼn akux atoʼ toj mujbʼabʼil

«Tuj txubʼtxaj taʼtoq tnam, ex mintiʼ jun o qʼojl tiʼj, ex tuʼn Qman e ten tuj txubʼtxaj» (2 CRÓN. 14:6).

BʼITZ 60 Jun tqanil tuʼn kyklet xjal

AJU KʼELEL QNIKʼ TIʼJ *

1. ¿Toj alkye ambʼil mas kwest tuʼn qajbʼen te Jehová?

¿TOJ alkye ambʼil mas kwest tuʼn qajbʼen te Jehová? ¿Aj qok weʼ twitz nya bʼaʼn moqa toj ambʼil jatumel mintiʼ jun tiʼ in bʼaj qiʼj? Aj qok weʼ twitz nya bʼaʼn, jun rat in qo jyon onbʼil tukʼil Jehová. Pero ¿tiʼ in bʼant quʼn qa tbʼanel atoʼ? ¿Jakupe tzʼel naj tiʼj qkʼuʼj qa nim toklen tuʼn qajbʼen te Jehová? Xi tqʼamaʼn Jehová kye aj Israel qa jakutoq bʼaj jlu kyiʼj (Deut. 6:10-12).

Ok tilil tuʼn aj kawil Asá tuʼn tel tiʼn kʼulbʼil nya ax tok. (Qʼonka twitza tiʼj taqikʼ 2). *

2. ¿Alkye tbʼanel techel kyaj tqʼoʼn aj kawil Asá?

2 Kyaj tqʼoʼn aj kawil Asá jun tbʼanel techel qwitz tuʼnju kubʼ t-ximen tuʼn tok qeʼxix tkʼuʼj tiʼj Jehová. Nya oʼkx ajbʼen te Jehová toj ambʼil kwest, sino ax ikx kyoj tbʼanel ambʼil. «Kukx ajbʼen Asa te Qman tuʼn tkyaqil tanmi» atxix toj tkuʼxumal (1 Rey. 15:14). Kubʼ tyekʼin jlu tej tel tiʼn kʼulbʼil nya ax tok toj tnam Judá. In tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios qa «el tiʼn qe altar kye qe tilbʼilal nnoʼk kydiosin xjal, aqeju in che tzaj qʼiʼn tuj junxitl nasyon, ax ikx qe lugar jatum in che kʼulun qe xjal kywiʼ qe witz; e bʼaj tbʼuchin qe abʼj xjansamaj ex e kubʼ t-xitun qe tilbʼilal» (2 Crón. 14:3, 5). Axpe ikx el tiʼn toklen tyaʼ te aj kawil aju Maacá tbʼi, tuʼnju kubʼ tbʼinchaʼn jun tilbʼilal tuʼn kykʼulin xjal twitz (1 Rey. 15:11-13).

3. ¿Tiʼ kʼelel qnikʼ tiʼj toj xnaqʼtzbʼil lu?

3 Nya oʼkx el tiʼn Asá kʼulbʼil nya ax tok, ax ikx onin kyiʼj xjal te Judá tuʼn kykʼulin juntl maj te Jehová. Tzaj kʼiwlaʼn Asá ex qe xjal tuʼn Jehová tuʼnju e ten toj txubʼtxaj. * Toj ambʼil tej tkawin, ten lajaj abʼqʼi mujbʼabʼil toj tkyaqil tnam (2 Crón. 14:1, 4, 6). Toj xnaqʼtzbʼil lu, tnejel kʼelel qnikʼ tiʼj tiʼ bʼant tuʼn Asá toj ambʼil te mujbʼabʼil. Yajxitl, qo xnaqʼtzal tiʼj techel kyaj kyqʼoʼn okslal te tnejel syent abʼqʼi qwitz, aqeju ajbʼen ambʼil te mujbʼabʼil kyuʼn toj tumel ik tzeʼn bʼant tuʼn Asá. Te mankbʼil, kxel qtzaqʼweʼn xjel lu: qa in qo anqʼin toj jun lugar jatumel qʼon ambʼil qe tuʼn qajbʼen te Jehová, ¿tzeʼn jaku tzʼajbʼen ambʼil lu quʼn toj tumel?

¿TZEʼN AJBʼEN AMBʼIL TE MUJBʼABʼIL TUʼN ASÁ?

4. Ik tzeʼn in tzaj tqʼamaʼn 2 Crónicas 14:2, 6 ex 7, ¿tzeʼn ajbʼen ambʼil te mujbʼabʼil tuʼn Asá?

4 (Kjawil uʼjit 2 Crónicas 14:2, 6, 7). Xi tqʼamaʼn Asá kye xjal qa a Jehová tzaj qʼonte mujbʼabʼil kyxol «kyukʼil txqantl nasyon». Noqtzun tuʼnj, mintiʼ kubʼ t-ximen tuʼn tkubʼ qeʼ toj ambʼil aju. Sino kubʼ t-ximen tuʼn kyjaw bʼinchet tnam, qe muro, qe torre ex qe tpwertil tnam. Xi tqʼamaʼn jlu kye xjal te Judá: «At txʼotxʼ tuj qkwent». ¿Tiʼ tajtoq tuʼn ttzaj tqʼamaʼn? Qa mlaytoq che xobʼ tuʼn kybʼet toj txʼotxʼ otoq txi tqʼoʼn Jehová kye ex qa jakutoq che aqʼunan tuʼnju mintiʼ in che qʼojin xjal kyiʼj. Tuʼntzunju, xi tqʼamaʼn kye xjal tuʼn tajbʼen ambʼil te mujbʼabʼil kyuʼn toj tumel.

5. ¿Tiquʼn bʼaj tkyuwsaʼn Asá qe tsoldad?

5 Ax ikx ajbʼen ambʼil te mujbʼabʼil tuʼn Asá tuʼn tbʼaj tkyuwsaʼn qe tsoldad (2 Crón. 14:8). ¿Mintiʼpe ok qeʼ tkʼuʼj tiʼj Jehová? Qʼuqlitoq tkʼuʼj Asá tiʼj Jehová, pero ojtzqiʼntoq tuʼn qa at toklen tuʼn tonin kyiʼj xjal tuʼn tbʼaj kybʼinchaʼn kyten tiʼjju jakutoq tzaj kyiʼj aj tbʼet ambʼil. Ojtzqiʼntoq tuʼn qa nya te jumajx kteltoq mujbʼabʼil, ex atzun jlu bʼaj ik tzeʼn kʼelel qnikʼ tiʼj.

¿TZEʼN AJBʼEN AMBʼIL TE MUJBʼABʼIL KYUʼN OKSLAL TE TNEJEL SYENT ABʼQʼI?

6. ¿Tzeʼn ajbʼen ambʼil te mujbʼabʼil kyuʼn okslal te tnejel syent abʼqʼi?

6 Maske e ok weʼ okslal te tnejel syent abʼqʼi twitz nim ikʼbʼil, ax ikx pon ambʼil tuʼn kyten toj mujbʼabʼil. ¿Tzeʼn ajbʼen ambʼil lu kyuʼn? Ajbʼen kyuʼn tuʼn kypakbʼan tiʼj tbʼanel tqanil. In tzaj tqʼamaʼn uʼj te Hechos qa e nimen okslal te Jehová ex chʼiy kybʼet tuʼnju kukx e pakbʼan. In nel qnikʼ tiʼj qa e tzaj kʼiwlaʼn tuʼn Jehová tuʼnju ok tilil kyuʼn tuʼn kypakbʼan toj ambʼil te mujbʼabʼil (Hech. 9:26-31).

7, 8. Chikʼbʼantza tzeʼn ajbʼen alkyexku ambʼil tuʼn apóstol Pablo ex junjuntl okslal.

7 Ajbʼen tkyaqil ambʼil kyuʼn okslal te tnejel syent abʼqʼi tuʼn kypakbʼan tiʼj tbʼanel tqanil. Jun techel, kubʼ t-ximen apóstol Pablo tuʼn tkyaj ten atz Éfeso tej tel tnikʼ tiʼj qa iltoq tiʼj tuʼn tpakbʼan kye nim xjal tuʼntzun kyok te t-xnaqʼtzbʼen Jesús (1 Cor. 16:8, 9).

8 Ax ikx, toj abʼqʼi 49 pakbʼan apóstol Pablo ex junjuntl okslal kye mas xjal tej otoqxi che bʼaj yolin apóstol ex qe ansyan te Jerusalén tiʼj xnaqʼtzbʼil tuʼn kybʼaj circuncidarit xjal (Hech. 15:23-29). Tej t-xi qʼamaʼn kye kʼloj okslal tiʼ otoq bʼaj ximet, ok tilil kyuʼn erman tuʼn kypakbʼan tiʼj tbʼanel tqanil (Hech. 15:30-35). ¿Tiʼ tzaj tuʼn jlu? In tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios qa kukx chʼiy qʼuqbʼil kykʼuʼj ex chʼiy kybʼet okslal junjun qʼij (Hech. 16:4, 5).

¿TZEʼN IN NAJBʼEN AMBʼIL TE MUJBʼABʼIL QUʼN JAʼLO?

9. ¿Tiʼ in bʼant kyuʼn erman toj nimku lugar ex tiʼ bʼaʼn tuʼn tkubʼ qxjelin?

9 Toj ambʼil jaʼlo, in tzaj qʼoʼn ambʼil qe kyoj nimku lugar tuʼn qpakbʼan. Qa in qo anqʼin toj jun tnam ik tzeʼn jlu, bʼaʼn tuʼn tkubʼ qxjelin jlu: «¿In najbʼenpe ambʼil lu wuʼne toj tumel?». Kyoj bʼajsbʼil tqʼijlalil, mas in nok tqʼoʼn ttnam Jehová twiʼ tiʼj pakbʼabʼil ex tuʼn t-xi qʼet xnaqʼtzbʼil kye xjal twitz tkyaqil Txʼotxʼ (Mar. 13:10). ¡Tbʼanelxix jlu ex at nimku tumel tuʼn qonin tiʼj aqʼuntl lu!

Nim erman o tzaj kykʼamoʼn kʼiwlabʼil tuʼnju o cheʼx ajbʼel toj juntl lugar moqa tuʼnju in che pakbʼan toj juntl yol. (Qʼonka twitza kyiʼj taqikʼ 10 a 12). *

10. Ik tzeʼn in tzaj tqʼamaʼn 2 Timoteo 4:2, ¿tiʼ il tiʼj tuʼn tbʼant quʼn?

10 ¿Tzeʼn jaku tzʼajbʼen ambʼil te tzaqpibʼil quʼn jatumel in qo anqʼin? (Kjawil uʼjit 2 Timoteo 4:2). Qo ximen tiʼjju jaku bʼant quʼn. ¿Jakupe qo pakbʼan mas ambʼil moqa jakupe tzʼok jun toj qja te precursor? Nya a ambʼil lu tuʼn tbʼaj qchmoʼn qpwaq nix tuʼn tten nim tiʼchaq qe tuʼnju knajel tkyaqil jlu toj nimxix yajbʼil (Prov. 11:4; Mat. 6:31-33; 1 Juan 2:15-17).

11. ¿Tiʼ o bʼant kyuʼn nim erman tuʼntzun kypakbʼan kye mas xjal?

11 Nim pakbʼal o bʼant juntl yol kyuʼn tuʼntzun kypakbʼan ex tuʼn t-xi kyqʼoʼn xnaqʼtzbʼil kye mas xjal. Tuʼn kyxi onit, o tzʼetz nim uʼj tuʼn ttnam Jehová kyoj nimku yol. Jun techel, toj 2010 in che etztoq quʼj kyoj junlo 500 yol. Atzun jaʼlo, ya in che etz quʼj toj mas te 1,000 yol.

12. ¿Tiʼ in kubʼ kynaʼn xjal aj tok kybʼiʼn Tyol Dios toj kyex kyyol? Qʼamantza jun techel.

12 ¿Tiʼ in kubʼ kynaʼn xjal aj tok kybʼiʼn Tyol Dios toj kyex kyyol? Qo ximen tiʼjju bʼaj tiʼj jun ermana. Xiʼ ermana toj jun nimaq chmabʼil atz Memphis te Tennessee te Estados Unidos toj tex tyol, aju kiniaruanda tbʼi, ex atz in yolinjtz yol lu toj tnam Ruanda, aju República Democrática del Congo ex Uganda. Tej tbʼaj nimaq chmabʼil, tqʼama ermana jlu: «Ma tzikʼ 17 abʼqʼi wulene tzalu Estados Unidos ex tzma tnejel maj in nel nnikʼe tiʼj tkyaqil xnaqʼtzbʼil». Tuʼn jlu in nel qnikʼ tiʼj qa pon xnaqʼtzbʼil toj tanmi tuʼnju ok tbʼiʼn toj tex tyol. Yajtzun qe, ¿ope kubʼ qximen tuʼn tbʼant juntl yol quʼn tuʼntzun qonin kyiʼj xjal jatumel in qo pakbʼan? Bʼalo mas kygan xjal tuʼn tok kybʼiʼn Tyol Dios toj kyex kyyol. Tbʼanel qa ma tzʼok tilil quʼn.

13. ¿Tzeʼn ajbʼen ambʼil te tzaqpibʼil kyuʼn erman te Rusia?

13 Nya kykyaqil erman tzaqpiʼn qe tuʼn kypakbʼan, tuʼnju kyoj junjun tnam o tzʼel qʼiʼn ambʼil kye kyuʼn aj kawil. Jun techel, qo ximen kyiʼj erman te Rusia. Toj nimku abʼqʼi i el ikʼun erman, pero toj xjaw te marzo te abʼqʼi 1991 tzaj qʼoʼn ambʼil kye tuʼn aj kawil tuʼn kyajbʼen te Jehová. Toj ambʼil aju, attoq junlo 16 mil pakbʼal. Tej tikʼ 20 abʼqʼi, ya attoq mas te 160 mil pakbʼal. In nel qnikʼ tiʼj qa ajbʼen ambʼil te tzaqpibʼil kyuʼn erman. Maske o tzʼel qʼiʼn ambʼil kye juntl maj, kukx in nok tilil kyuʼn tuʼn kyajbʼen te Jehová ex in xi kybʼinchaʼn aju jaku bʼant kyuʼn.

KPOL QʼIJ TUʼN TBʼAJ MUJBʼABʼIL

Tej kyok tzoqpaj nim soldad tiʼj tnam Judá, xi tqanin Asá onbʼil te Jehová ex kolin kyiʼj. (Qʼonka twitza tiʼj taqikʼ 14 ex 15).

14, 15. ¿Tzeʼn ajbʼen tipumal Jehová tuʼn tonin tiʼj Asá?

14 Qo yolin juntl maj tiʼjju ambʼil tej tten Asá. Nya te jumajx e ten toj mujbʼabʼil, tuʼnju e pon jun millón soldad te tnam Etiopía qʼojil kyiʼj. Qʼuqlitoq tkʼuʼj Zérah tiʼj, aju nejenel kye soldad lu, qa kbʼel tiʼj tnam Judá kyuʼn. Atzunte Asá ok qeʼ tkʼuʼj tiʼj Jehová. Tuʼntzunju xi tqanin jlu te: «Kyjaʼtzun qo tonintza, porke tiʼja ma tzʼok qeʼ qkʼuʼje, ex tuʼn tipumala ma qo tzaje qʼojlel kyiʼj qe soldad lu» (2 Crón. 14:11).

15 Mas nimtoq kybʼet soldad te tnam Etiopía at kywitz qe soldad te Judá, pero ojtzqiʼntoq tuʼn Asá qa at tipumal Jehová tuʼn tonin kyiʼj tmajen. Kolin Jehová kyiʼj tmajen ex kubʼ kyiʼj soldad te Etiopía tuʼn (2 Crón. 14:8-13).

16. ¿Tiquʼn ojtzqiʼn quʼn qa nya te jumajx ktel mujbʼabʼil in qo tzalaj tiʼj jaʼlo?

16 Mintiʼ ojtzqiʼn quʼn tiʼxix kbʼajel tiʼj teyele junjun tmajen Jehová, oʼkx ojtzqiʼn quʼn qa nya te jumajx ktel chʼin mujbʼabʼil in qo tzalaj tiʼj jaʼlo. Bʼaʼn tuʼn ttzaj qnaʼn qa kyaj tqʼamaʼn Jesús qa che elel ikʼun t-xnaqʼtzbʼen «kyuʼn kykyaqil xjal» kyoj bʼajsbʼil tqʼijlalil (Mat. 24:9). Chʼixme ax jlu tqʼama apóstol Pablo: «Kykyaqil qeju kyajbʼil kukx tuʼn kynimante Jesucrist, ok che yajlanjtzel» (2 Tim. 3:12). Ax ikx at nim «nim tqʼoj» Satanás, ex nya toj tumel qa ma kubʼ qximen qa mlay tzʼok tbʼinchaʼn nya bʼaʼn qiʼj (Apoc. 12:12).

17. ¿Tzeʼnlo kʼokel qʼuqbʼil qkʼuʼj toj malbʼil toj chʼintl ambʼil?

17 Toj chʼintl ambʼil, qkyaqilx kʼokel qʼuqbʼil qkʼuʼj toj malbʼil. ¿Tiquʼn? Tuʼnju chʼix tul nimxix yajbʼil ex in tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios qa «bʼajx tzaj jun maj ikju atxix tej tbʼant twitz txʼotxʼ, ex mlay tzaj juntl maj ik tzaʼn jlu» (Mat. 24:21). Toj ambʼil aju, bʼalo qo elel ikʼun kyuʼn toj qja ex mlaylo tzʼaj qʼon ambʼil qe kyuʼn aj kawil tuʼn qajbʼen te Dios (Mat. 10:35, 36). Qxjelinku jlu: «¿Kʼelelpe nkanoʼne tiʼj Asá ex qʼuqlipe nkʼuʼje tiʼj qa kʼonil ex qa kxqʼuqil Jehová wiʼje?».

18. Ik tzeʼn in tzaj tqʼamaʼn Hebreos 10:38 ex 39, ¿tiʼ in nonin qiʼj tuʼn tbʼaj qbʼinchaʼn qten tiʼjju tzul?

18 Taj Jehová tuʼn tbʼaj qbʼinchaʼn qten tiʼjju tzul, tuʼntzunju o tzaj tqʼoʼn onbʼil qe tuʼn tchʼiy qʼuqbʼil qkʼuʼj. In najbʼen «majen in bʼant taqʼun [...] ex at tnabʼl» tuʼn tuʼn ttzaj tqʼoʼn xnaqʼtzbʼil qe tojxix ambʼil at tajbʼen tuʼntzun miʼn qchewix toj qokslabʼil (Mat. 24:45). Pero ax ikx qe, il tiʼj tuʼn tok tilil quʼn tuʼn tchʼiy qʼuqbʼil qkʼuʼj tiʼj Jehová (kjawil uʼjit Hebreos 10:38, 39).

19, 20. Ik tzeʼn in tzaj tqʼamaʼn 1 Crónicas 28:9, ¿tiʼ bʼaʼn tuʼn tkubʼ qxjelin ex tiquʼn?

19 Ik tzeʼn bʼant tuʼn aj kawil Asá, il tiʼj tuʼn qjyon tiʼj Jehová (2 Crón. 14:4; 15:1, 2). In xi tzyet tuʼn qjyon tiʼj Jehová aj tok qojtzqiʼn ex aj tjaw aʼ qwiʼ. ¿Kukxpe in nok tilil quʼn tuʼn tchʼiy qkʼujlabʼil tiʼj Jehová? Tuʼn tel qnikʼ tiʼj jlu, qxjelinku jlu: «¿In nokpe tilil wuʼne tuʼn ntene kyoj chmabʼil?». Kyoj chmabʼil in tzaj qʼuqbʼaʼn qkʼuʼj tuʼn kukx qajbʼen te Jehová ex in qo tzalaj tuʼn qten junx kyukʼil erman (Mat. 11:28). Ax ikx qxjelinku jlu: «¿In nelpe npaʼne ambʼil tuʼn nxnaqʼtzane tiʼj Tyol Dios?». Qa in qo anqʼin kyukʼil toj qja, ¿in nokpe tilil quʼn tuʼn qkʼulin te Jehová tkyaqil seman? Qatzun qjunalx in qo anqʼin, ¿in nelpe qpaʼn ambʼil tuʼn qxnaqʼtzan ik tzeʼn in bʼant kyuʼn ja xjal? ¿In nokpe tilil quʼn tuʼn qpakbʼan ex tuʼn qqʼon xnaqʼtzbʼil kye txqantl?

20 ¿Tiquʼn nim toklen tuʼn qximen kyiʼj xjel lu? In tzaj tqʼamaʼn Xjan Uʼj qa in nok tqʼoʼn Jehová twitz tiʼj qximbʼetz ex tiʼjju tkuʼx toj qanmi. Ex ax jlu bʼaʼn tuʼn tbʼant quʼn (kjawil uʼjit 1 Crónicas 28:9). Qa in nel qnikʼ tiʼj qa il tiʼj tuʼn tkubʼ qchʼixpuʼn aju in kubʼ qximen ex aju qmod, qqaninx onbʼil te Jehová. Bʼaʼn tuʼn tbʼaj qbʼinchaʼn qten toj ambʼil jaʼlo kyiʼj joybʼil qo okel weʼ twitz. Tuʼntzunju, qa qʼon ambʼil qe tuʼn qajbʼen te Jehová jatumel atoʼ, bʼaʼn tuʼn tajbʼen ambʼil lu quʼn toj tumel.

BʼITZ 62 Aju akʼaj bʼitz

^ taqik' 5 ¿In qo anqʼinpe toj jun lugar jatumel qʼoʼn ambʼil qe tuʼn qajbʼen te Jehová? Qa ikju, ¿in najbʼenpe ambʼil lu quʼn tuʼn qpakbʼan? Toj xnaqʼtzbʼil lu, kʼelel qnikʼ tiʼj tzeʼn jaku tzʼel qkanoʼn tiʼj aj kawil Asá te tnam Israel ex kyiʼj okslal te tnejel syent abʼqʼi, aqeju ajbʼen ambʼil toj tumel kyuʼn akux ateʼtoq toj mujbʼabʼil.

^ taqik' 3 YOL NIM TOKLEN: Aju yol in najbʼen toj yol hebreo tiʼj yol «mujbʼabʼil» moqa «txubʼtxaj», nya oʼkx in yolin tiʼj ambʼil jatumel mintiʼ qʼoj. Ax ikx in yolin tiʼj ambʼil jatumel mintiʼ jun yabʼil qiʼj ex at jun tbʼanel qchwinqlal.

^ taqik' 57 TQANIL TIʼJ TILBʼILAL: El tiʼn Asá toklen tyaʼ te aj kawil tuʼnju onin tuʼn tten kʼulbʼil nya ax tok. Aqeju kukx e onin tiʼj Asá, el kykanoʼn tiʼj ex kubʼ kyxiten qe tilbʼilal.

^ taqik' 59 TQANIL TIʼJ TILBʼILAL: In kubʼ t-ximen jun mejebʼleʼn tuʼn miʼn tten nim tiʼchaq kye tuʼntzun kyxiʼ ajbʼel toj juntl lugar jatumel mintiʼxix pakbʼal at.