Tuʼn qxiʼ toj xnaqʼtzbʼil

Tuʼn qikʼx atz jatumel ta tajlal xnaqʼtzbʼil

XNAQʼTZBʼIL 36

Qqʼonk toklen kyipumal kuʼxun

Qqʼonk toklen kyipumal kuʼxun

«Aju mas in che tzalaj qe kuʼxun tiʼj, tuʼnju at kyipun» (PROV. 20:29).

BʼITZ 88 «Yekʼuntza qe tbʼeya weye»

AJU KʼELEL QNIKʼ TIʼJ *

1. ¿Tiʼ bʼaʼn tuʼn tkubʼ kyximen erman ma che tijen?

AJ QTIJEN, bʼalo jaku tzaj qbʼis aj tkubʼ qximen qa ya mlay bʼant nim tiʼchaq quʼn toj qajbʼebʼil te Jehová ik tzeʼn ojtxe. Bʼalo ya mintiʼxix qipumal, pero jaku tzʼajbʼen qnabʼil ex qojtzqibʼil quʼn tuʼn qonin kyiʼj kuʼxun tuʼn kyajbʼen mas toj ttnam Jehová ex tuʼn t-xi qʼoʼn junjuntl kyoklen. Tqʼama jun ermano jlu, aju ma tzikʼ nim abʼqʼi in najbʼen te ansyan: «Tej tkubʼ nnaʼne qa ya mlay bʼant nim aqʼuntl wuʼne, xi nqʼoʼne chjonte tuʼnju ateʼ kuʼxun bʼantni kyten tuʼn t-xi kybʼinchaʼn aqʼuntl».

2. ¿Tiʼ kʼelel qnikʼ tiʼj toj xnaqʼtzbʼil lu?

2 Toj xnaqʼtzbʼil ma kyaj, el qnikʼ tiʼj qa in nonin kyiʼj kuʼxun aj tok kyamiwen kyibʼ kyukʼil erman ma che tijen. Atzun toj xnaqʼtzbʼil lu, kʼelel qnikʼ tiʼj qa jaku tzʼonin tiʼj kʼloj okslal qa ma che onin erman o che tijen kyiʼj kuʼxun. Tuʼn tbʼant jlu kyuʼn, nim toklen tuʼn tkubʼ kyin kyibʼ, tuʼn tel kynikʼ tiʼj qa mlay bʼant tkyaqil kyuʼn, tuʼn kyqʼon chjonte ex tuʼn kybʼinchan xtalbʼil.

BʼAʼN TUʼN TKUBʼ TIN TIBʼA

3. a) Ik tzeʼn in tzaj tqʼamaʼn Filipenses 2:3 ex 4, ¿tiʼ t-xilen tuʼn tkubʼ tin tibʼ jun xjal? b) ¿Tzeʼn in nonin tiʼj jun erman aj tkubʼ tin tibʼ?

3 Qa kyaj erman o che tijen tuʼn kyonin kyiʼj kuʼxun, nim toklen tuʼn tkubʼ kyin kyibʼ. Qa in kubʼ tin tibʼ jun xjal, in kubʼ t-ximen qa mas nim kyoklen txqantl twitz (kjawil uʼjit Filipenses 2:3, 4). Qa ma kubʼ kyyekʼin erman o che tijen mod lu, kʼelel kynikʼ tiʼj qa at nim tumel tuʼn ky-xi bʼinchet junjun aqʼuntl ik tzeʼn in tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios. Tuʼntzunju, mintiʼ tuʼn tkubʼ kyximen tuʼn t-xi bʼinchet jun aqʼuntl ik tzeʼn bʼant kyuʼn toj ambʼil ojtxe (Ecl. 7:10). Maske at nim kyojtzqibʼil erman lu, in nel kynikʼ tiʼj qa in chʼexpaj «tkyaqilju in bʼaj twitz txʼotxʼ» (1 Cor. 7:31). Tuʼntzunju, il-lo tiʼj tuʼn kynaqʼet tiʼj tzeʼn in chex bʼinchet junjun tiʼchaq toj ambʼil jaʼlo.

In che tzalaj erman o che tijen aj t-xi kyqʼoʼn xnaqʼtzbʼil kye txqantl. (Qʼonka twitza tiʼj taqikʼ 4 ex 5). *

4. ¿Tzeʼn in kubʼ kyyekʼin ansyan in che bʼet kyojele Ja te Chmabʼil kymod ik tzeʼn kye aj Leví?

4 Qa in kubʼ kyin kyibʼ erman o che tijen, in nel kynikʼ tiʼj qa ya mlay bʼant nim tiʼchaq kyuʼn ik tzeʼn toj ambʼil ojtxe. Jun techel, qo ximen tiʼjju in bʼaj kyiʼj ansyan in che bʼet kyojele Ja te Chmabʼil. Aj in che japun twi 70 abʼqʼi, in kubʼ chʼexpuʼn kyoklen. Bʼalo kwest jaku tzʼela jlu toj kywitz tuʼnju in che tzalaj aj kyajbʼen kye erman. Kʼujlaʼntoq oklenj lu kyuʼn, axpe ikx kukx in nok kykʼujlaʼn. Pero in nel kynikʼ tiʼj qa mas bʼaʼn tuʼn t-xi qʼet oklenj lu kye erman mas kuʼxun. Ax kymod erman lu in kubʼ kyyekʼin ik tzeʼn kye aj Leví tej tkyaj kytzaqpiʼn kyaqʼun toj tja Dios tej kyjapun twi 50 abʼqʼi. Mintiʼ e tzalaj aj Leví noq tuʼnju attoq jun kyoklen. Sino xi kybʼinchaʼn junjun aqʼuntl tuʼn tkyaqil kykʼuʼj ex e onin kyiʼj mas kuʼxun (Núm. 8:25, 26). Toj ambʼil jaʼlo, ya mintiʼ in che bʼet ansyan lu kyojele Ja te Chmabʼil ik tzeʼn ojtxe, pero nim in che onin tiʼj kʼloj okslal jatumel in nok kychmon kyibʼ.

5. ¿Tiʼ xnaqʼtzbʼil jaku tzʼel tiʼna tiʼjju in bʼaj tiʼj Dan ex Katie?

5 Qo yolin tiʼjju bʼaj tiʼj Dan, jun erman ajbʼen te ansyan in bʼet kyojele Ja te Chmabʼil toj junlo 23 abʼqʼi. Tej tjapun twi 70 abʼqʼi, tzaj qʼoʼn toklen te precursor especial junx tukʼil Katie, aju t-xuʼjil. ¿Tzeʼn o tzʼela akʼaj kyoklen toj kywitz? In tzaj tqʼamaʼn Dan qa mas nim aqʼuntl in bʼant tuʼn tuʼnju in nonin tiʼj kʼloj okslal, in nonin kyiʼj erman tuʼn kyok te onil kye ansyan ex in xi tyekʼin kye txqantl tuʼn tbʼant kypakbʼan kyoj lugar jatumel in che bʼet nim xjal ex kyoj cárcel. Aqeye erman o che tijen, jaku che onine kyiʼj txqantl maske mintiʼ in che ajbʼene te Jehová toj tkyaqil ambʼil. ¿Tzeʼn jaku bʼant kyuʼne? Aj kynaqʼete kyiʼj akʼaj tiʼchaq, aj tkubʼ kyximane tuʼn tbʼant junjuntl aqʼuntl kyuʼne ex aj tok kyqʼoʼne kywiʼye tiʼjju jaku bʼant kyuʼne.

BʼAʼN TUʼN TEL TNIKʼA TIʼJ QA MLAY BʼANT TKYAQIL TUʼNA

6. ¿Tiquʼn tbʼanel qa ma tzʼel qnikʼ tiʼj qa mlay bʼant tkyaqil quʼn? Qʼamantza jun techel.

6 Aju xjal in nel tnikʼ tiʼj qa mlay bʼant tkyaqil tuʼn, in tzalaj ex in bʼant tbʼanel aqʼuntl tuʼn. Jaku tzʼok qmojbʼaʼn xjal lu tukʼil jun xjal in manejarin toj jun bʼe waʼl twitz. Tuʼn miʼn tkyaj weʼ toj bʼe, il tiʼj tuʼn tbʼaj tchʼexpuʼn cambio maske mas chebʼe kxel. Chʼixme ax jlu jaku bʼant kyuʼn qeju in nel kynikʼ tiʼj qa mlay bʼant tkyaqil kyuʼn, in nel kynikʼ tiʼj «jatumel che bʼetel mas chebʼe» tuʼntzun kukx kyajbʼen te Jehová ex tuʼn kyonin kyiʼj txqantl (Filip. 4:5).

7. ¿Tzeʼn kubʼ tyekʼin Barzilái qa mlaytoq bʼant tkyaqil tiʼchaq tuʼn?

7 Qo xnaqʼtzan tiʼjju bʼaj tiʼj Barzilái. Qʼiʼntoq 80 abʼqʼi tuʼn tej t-xi tqʼoʼn aj kawil David txokbʼil tiʼj tuʼn tonin tiʼj. El tnikʼ Barzilái tiʼj qa mlaytoq bʼant nim tiʼchaq tuʼn ex qa ya otoq tijen, tuʼntzunju, mintiʼ tzaj tkʼamoʼn oklenj xi qʼoʼn te. Xi tqʼamaʼn qa jakutoq txiʼ Kimham te t-xel tuʼnju mastoq kuʼxun (2 Sam. 19:35-37). Ik tzeʼn bʼant tuʼn Barzilái, ax ikx kye erman o che tijen, in che tzalaj aj t-xi kyqʼoʼn ambʼil kye kuʼxun tuʼn t-xi kybʼinchaʼn junjun aqʼuntl.

Bʼaʼn ela toj twitz David tej t-xi tqʼamaʼn Jehová te qa a Salomón tuʼn tjaw bʼinchante templo. (Qʼonka twitza tiʼj taqikʼ 8).

8. Tej tkubʼ t-ximen David tuʼn tjaw tbʼinchaʼn tja Jehová, ¿tzeʼn kubʼ tyekʼin qa el tnikʼ tiʼj qa mlaytoq bʼant tkyaqil tuʼn?

8 Ax ikx te aj kawil David kyaj tqʼoʼn jun tbʼanel techel tej tel tnikʼ tiʼj qa mlaytoq bʼant tkyaqil tuʼn. Tajtoq tuʼn tjaw tbʼinchaʼn jun tja Jehová tuʼn tkyaqil tkʼuʼj. Pero tej t-xi tqʼamaʼn Jehová te qa otoq kubʼ t-ximen qa a Salomón tuʼn tjaw bʼinchante, bʼaʼn ela toj twitz David ex onin tiʼj aqʼuntl (1 Crón. 17:4; 22:5). Mintiʼ kubʼ t-ximen David qa mlaytoq bʼant aqʼuntl tuʼn Salomón ex qa naʼmxtoq tok tnabʼil tuʼnju tzmatoq kuʼxun (1 Crón. 29:1). Ojtzqiʼntoq tuʼn David qa tbʼanel in nela jun aqʼuntl tuʼn tonbʼil Jehová ex nya noq tuʼnju otoq qo tijen moqa tuʼnju at nim qojtzqibʼil tiʼj. Ik tzeʼn bʼant tuʼn David, kukx in nok tilil kyuʼn erman o che tijen maske o chʼexpaj junjun kyoklen. Ex ojtzqiʼn kyuʼn qa in tzaj tkʼiwlaʼn Jehová aqʼuntl in bʼant kyuʼn kuʼxun ik tzeʼn bʼant kyuʼn ojtxe.

9. ¿Tzeʼn kubʼ tyekʼin ermano Shigeo qa in nel tnikʼ tiʼj qa mlay bʼant tkyaqil tuʼn?

9 Ax ikx toj ambʼil jaʼlo, ateʼ erman in nel kynikʼ tiʼj qa mlay bʼant tkyaqil kyuʼn, jun kyxol qe jlu at ermano Shigeo. Toj abʼqʼi 1976 tej qʼiʼntoq 30 abʼqʼi tuʼn, xi qʼoʼn toklen tuʼn tten toj Kʼloj ansyan toj Ninja qʼil twitz aqʼuntl. Toj 2004, ok qʼoʼn toklen te qʼol kyaqʼun Kʼloj ansyan toj Ninja qʼil twitz aqʼuntl. Pero tej tikʼ ambʼil, el tnikʼ tiʼj qa ya mintiʼxix tipumal ik tzeʼn ojtxe ex qa chebʼe tzʼaqʼunan. Tuʼntzunju, xi tqʼamaʼn te Jehová tiʼtoq in kubʼ tnaʼn ex kubʼ t-ximen qa mas bʼaʼn tuʼn t-xi qʼoʼn oklenj lu te juntl erman mas kuʼxun. Toj ambʼil jaʼlo, nya a in xi qʼonte kyaqʼun Kʼloj ansyan toj Ninja qʼil twitz aqʼuntl, pero kukx in naqʼunan kyukʼil. Aju techel kyaj tqʼoʼn Barzilái, aj kawil David ex ermano Shigeo, in tzaj tyekʼin qe qa aj tkubʼ tin tibʼ jun xjal ex aj tel tnikʼ tiʼj qa mlay bʼant tkyaqil tuʼn, mintiʼ in nok tqʼoʼn twiʼ tiʼj qa mintiʼ kynabʼil kuʼxun, sino in ximen tiʼjju jaku bʼant kyuʼn. Ax ikx, in che ok tqʼoʼn kuʼxun te tukʼil ex nya te aj qʼoj tiʼj (Prov. 20:29).

BʼAʼN TUʼN T-XI TQʼOʼNA CHJONTE

10. ¿Tiʼ kyximbʼetz erman o che tijen at kyiʼj kuʼxun?

10 In nok kyqʼoʼn erman o che tijen qe kuʼxun ik tzeʼn jun oyaj tuʼn Jehová ex in xi kyqʼoʼn chjonte tiʼjju in bʼant kyuʼn. Tuʼnju ya mintiʼxix kyipumal, in nok kyqʼoʼn toklen aqʼuntl in bʼant kyuʼn kuʼxun toj kʼloj okslal.

11. Ik tzeʼn in tzaj tqʼamaʼn Rut 4:13 a 16, ¿tzeʼn in nonin kyiʼj erman o che tijen aj in xi kyqʼoʼn chjonte tiʼj onbʼil in xi kyqʼoʼn kuʼxun kye?

11 Kubʼ tyekʼin Noemí qa xi tkʼamoʼn onbʼil xi qʼoʼn te tuʼn jun txin ex xi tqʼoʼn chjonte. Tej tkyim tal Noemí, xi tqʼamaʼn te Rut aju tlibʼ tuʼn tmeltzʼaj kyukʼil toj tja. Pero tej t-xi tqʼamaʼn Rut te qa kxeltoq tukʼil toj tnam Belén, bʼaʼn ela toj twitz Noemí (Rut 1:7, 8, 18). Ex tuʼn jlu bʼaj kyonin kyibʼ (kjawil uʼjit Rut 4:13-16). Aqeju erman o che tijen in kubʼ kyin kyibʼ, in nok tilil kyuʼn tuʼn tel kykanoʼn tiʼj techel kubʼ tqʼoʼn Noemí.

12. ¿Tzeʼn kubʼ tyekʼin apóstol Pablo qa xi tqʼoʼn chjonte tiʼj onbʼil xi qʼoʼn te?

12 Ax ikx xi tqʼoʼn apóstol Pablo chjonte tiʼj onbʼil xi qʼoʼn te. Toj jun maj, xi tqʼoʼn chjonte tiʼj onbʼil xi kysamaʼn okslal te Filipos te (Filip. 4:16). Ex xi tqʼoʼn chjonte tiʼjju bʼant tuʼn Timoteo tiʼj (Filip. 2:19-22). Nya oʼkxju, ax ikx xi tqʼoʼn chjonte kye erman e pon qʼuqbʼalte tkʼuʼj akux in bʼettoq t-xiʼ tuʼn tokx qʼoʼn toj cárcel atz Roma (Hech. 28:15). Attoq nim tipumal Pablo tuʼnju otoq bʼaj tbʼetin nim kilómetro tuʼn tpakbʼan ex tuʼn t-xi tqʼuqbʼaʼn kykʼuʼj erman. Pero mintiʼ jaw tnimsan tibʼ ex xi tqʼoʼn ambʼil kye txqantl tuʼn kyonin tiʼj.

13. ¿Tzeʼn jaku kubʼ kyyekʼin erman o che tijen qa in xi kyqʼoʼn chjonte tiʼjju in bʼant kyuʼn kuʼxun?

13 Aqeye erman o che tijen, at nim tumel tzeʼn tuʼn tkubʼ kyyekʼine qa in xi kyqʼoʼne chjonte tiʼj aqʼuntl in bʼant kyuʼn kuʼxun toj kʼloj okslal. Qa ma txi qʼamaʼn kyeye qa jaku che onin kuʼxun kyiʼje tuʼn kyxiʼye toj jun lugar, tuʼn kyxiʼye loqʼel moqa tuʼn tbʼant junjuntl tiʼchaq, bʼaʼn tuʼn t-xi kykʼamoʼne onbʼil ex kyqʼonxe chjonte kye. Bʼaʼn tuʼn tok kyqʼoʼne te jun yekʼbʼil tiʼj tkʼujlabʼil Jehová at kyiʼje. Ex bʼalo tuʼn jlu jaku txi tzyet jun tbʼanel kyamiwbʼile. Ax ikx, che ximane tiʼj tzeʼn jaku che onine tuʼn kychʼiy kuʼxun toj kyokslabʼil. Kyqʼamanxe kye qa in che tzalaje tuʼnju ateʼ kuʼxun kyaj tuʼn kyajbʼen te Jehová. Kypaʼmile ambʼil tuʼn kytene kyukʼil ex kyqʼamanxe kye aju o tzikʼ toj kyanqʼibʼile. Qa ma bʼant jlu kyuʼne, kbʼel kyyekʼine qa in xi kyqʼoʼne chjonte te Jehová tuʼnju ateʼ kuʼxun toj kʼloj okslal (Col. 3:15; Juan 6:44; 1 Tes. 5:18).

QʼONXA OYAJ EX BʼINCHAMA XTALBʼIL

14. ¿Tzeʼn kubʼ tyekʼin aj kawil David qa bʼaʼn qʼon oyaj?

14 Kyaj tqʼoʼn aj kawil David jun tbʼanel techel kywitz erman o che tijen tej tbʼinchan xtalbʼil ex tej t-xi tqʼoʼn oyaj. Xi tqʼoʼn nim tpwaq te onbʼil tuʼntzun tjaw bʼinchet tja Dios (1 Crón. 22:11-16; 29:3, 4). Bʼant jlu tuʼn maske a Salomón tuʼn tjaw bʼinchante tja Dios. Qa ya o tijen teya ex ya mintiʼ tipumala tuʼn tonina kyiʼj ja in che jaw tbʼinchaʼn ttnam Jehová, qa jaku bʼant tuʼna, jaku tzʼonina tukʼil pwaq. Ax ikx, jaku tzʼonina kyiʼj kuʼxun aj t-xi tyekʼina kye aju o tzʼel tnikʼa tiʼj.

15. ¿Tiʼ xnaqʼtzbʼil xi tqʼoʼn Pablo te Timoteo?

15 Ax ikx te apóstol Pablo kubʼ tyekʼin qa bʼaʼn bʼinchan xtalbʼil. Xi tqʼoʼn txokbʼil tiʼj Timoteo tuʼn tbʼet tukʼil ex xi tyekʼin te tzeʼn tuʼn tpakbʼan ex tuʼn tqʼon xnaqʼtzbʼil (Hech. 16:1-3). Tej t-xi tqʼoʼn Pablo xnaqʼtzbʼil te Timoteo, onin tiʼj tuʼn tok te jun tbʼanel pakbʼal tiʼj tbʼanel tqanil (1 Cor. 4:17). Ax ikx te Timoteo, xi tqʼoʼn xnaqʼtzbʼil kye txqantl ik tzeʼn otoq bʼaj xnaqʼtzaʼn tuʼn Pablo.

16. ¿Tiquʼn xi tqʼoʼn ermano Shigeo xnaqʼtzbʼil kye junjuntl?

16 Mintiʼ in che tzaj xobʼ erman o che tijen tuʼn t-xi kyqʼoʼn xnaqʼtzbʼil kye txqantl ex mintiʼ in kubʼ kyximen qa ya mintiʼ kyajbʼen. Jun techel, xi tqʼoʼn ermano Shigeo xnaqʼtzbʼil kye erman mas kuʼxun toj Kʼloj ansyan toj Ninja qʼil twitz aqʼuntl. Bʼant jlu tuʼn tuʼntzun tonin tiʼj aqʼuntl in bʼant tiʼj Tkawbʼil Dios toj tnam jatumel in najbʼen. Tej tpon ambʼil tuʼn tkyaj tqʼoʼn toklen, ya otoq bʼant tten jun erman tuʼn tkyaj ten te t-xel te qʼol kyaqʼun Kʼloj ansyan toj Ninja qʼil twitz aqʼuntl. Tuʼnju o tzʼajbʼen ermano Shigeo mas te 45 abʼqʼi toj Kʼloj ansyan toj Ninja qʼil twitz aqʼuntl, kukx in xi tqʼoʼn xnaqʼtzbʼil kye erman mas kuʼxun tiʼjju o tzʼel tnikʼ tiʼj. In nel qnikʼ tiʼj qa in che ok erman te jun kʼiwlabʼil toj ttnam Jehová ik tzeʼn te ermano Shigeo.

17. ¿Tzeʼn jaku che onin erman o che tijen kyiʼj txqantl? (Lucas 6:38).

17 Aqeye erman o che tijen, tuʼnju kukx in che ajbʼene te Jehová, in nel qnikʼe tiʼj qa atzun jlu mas tbʼanel jaku bʼant quʼn toj qanqʼibʼil. Ex tuʼnju techel in kubʼ kyqʼoʼne, in nel qnikʼe tiʼj qa tbʼanel tuʼn t-xi qbʼiʼn qe nabʼil in tzaj tqʼoʼn Tyol Dios ex tuʼn tkubʼ qbʼinchaʼn. Ojtzqiʼn kyuʼne tzeʼn e bʼant junjun tiʼchaq toj ambʼil ojtxe, pero in nel kynikʼe tiʼj qa nim toklen tuʼn kynaqʼete kyiʼj junjun chʼixpubʼil. ¿Yajtzun qa tzma in che bautisarine? Ax ikx jaku che onine kyiʼj txqantl ex jaku txi kyqʼamaʼne kye qa in che tzalaje tuʼnju o tzʼel kynikʼe tiʼj Jehová. Kbʼel kynaʼn kuʼxun tzalajbʼil aj tok kybʼiʼn aju o tzikʼ toj kyanqʼibʼile ex aju o tzʼel kynikʼe tiʼj. Qa kukx ma tzʼok tilil kyuʼne tuʼn t-xi kyqʼoʼne «chʼin kye mastl» tiʼjju o tzʼel kynikʼe tiʼj, che tzajel kʼiwlaʼne tuʼn Jehová (kjawil uʼjit Lucas 6:38).

18. ¿Tzeʼn jaku bʼaj kyonin kyibʼ erman o che tijen kyukʼil kuʼxun?

18 Qa ma tzʼok kyamiwen kyibʼ erman o che tijen kyukʼil kuʼxun, jaku bʼaj kyonin kyibʼ (Rom. 1:12). Teyele junjun kye jaku bʼant jun tiʼ kyuʼn aju mlay bʼant tuʼn juntl. Jun techel, at kyojtzqibʼil ex kynabʼil erman o che tijen. Atzun kye kuʼxun at kyipumal. Aj tok tilil kyuʼn erman o che tijen tuʼn kyaqʼunan junx kyukʼil kuʼxun, in jaw kynimsan Jehová ex in che ok te jun kʼiwlabʼil toj kʼloj okslal.

BʼITZ 90 Qo onin qibʼ qxolx

^ taqik' 5 In qo tzalaj tuʼnju ateʼ nim kuʼxun toj kʼloj okslal ex in nok tilil kyuʼn tuʼn kyonin tiʼj aqʼuntl in bʼant toj ttnam Jehová. Noq jaxku tumel in che anqʼin erman o che tijen, jaku che onin kyiʼj kuʼxun tuʼn tajbʼen kyipumal kyuʼn tuʼn kyajbʼen te Jehová.

^ taqik' 55 TQANIL KYIʼJ TILBʼILAL: Aj tjapun jun ansyan in bʼet kyojele Ja te Chmabʼil twi 70 abʼqʼi, in kubʼ chʼexpuʼn kyoklen tukʼil t-xuʼjil. Tuʼnju at kyojtzqibʼil, jaku txi kyqʼoʼn xnaqʼtzbʼil kye junjuntl erman toj kʼloj okslal jatumel in nok kychmon kyibʼ.