Tuʼn qxiʼ toj xnaqʼtzbʼil

Tuʼn qikʼx atz jatumel ta tajlal xnaqʼtzbʼil

¿Jakupe ten jun tbʼanel tanqʼibʼila tuʼn xnaqʼtzbʼil moqa tuʼn pwaq?

¿Jakupe ten jun tbʼanel tanqʼibʼila tuʼn xnaqʼtzbʼil moqa tuʼn pwaq?

In kubʼ kyximen nim xjal qa oʼkx qeju qʼinun ex qeju in netz kyxnaqʼtzbʼil toj universidad ktel jun tbʼanel kyanqʼibʼil. Ex in kubʼ kyximen qa kʼonil jlu kyiʼj toj kyaqʼun, kyiʼj toj kyja ex kyiʼj xjal jatumel in che anqʼin. Ax ikx, in kubʼ kyximen qa jaku kanet jun tbʼanel kyaqʼun qa ma cheʼx toj universidad ex qa tuʼn jlu kkanetel mas kypwaq moqa kymedi tuʼn kytzalaj.

AJU IN BʼANT KYUʼN XJAL

Tqʼama jun xjal te China jlu, aju Zhang Chen tbʼi: «Kubʼ nximane qa kukx chin tele toj mebʼayil qa mintiʼ ma chinxe toj universidad ex qa iltoq tiʼj tuʼn tten jun tbʼanel waqʼune tuʼntzun ntzalaje».

Tuʼn tten jun tbʼanel kyanqʼibʼil xjal toj ambʼil tzul, nim kye in kubʼ kyximen tuʼn kyxiʼ kyoj tbʼanel universidad maske il tiʼj tuʼn kyxiʼ toj juntl tnam. Otoq che naqʼet xjal tuʼn tbʼant jlu kyuʼn ex tzmaxi kyaj kykolin tej tul COVID-19 tuʼnju ya mintiʼ bʼant tuʼn kyviajarin. In tzaj tqʼamaʼn jun tqanil te 2012 te Organización para la Cooperación y el Desarrollo Económico jlu: «Mas te 52% estudiante te Asia in cheʼx xnaqʼtzal kyoj junjuntl tnam».

Ateʼ nim mambʼaj in bʼaj kynajsaʼn nim pwaq tuʼn kyxnaqʼtzan kykʼwal toj universidad toj juntl tnam. In tzaj tnaʼn Qixiang jlu, jun xjal te Taiwán: «Mintiʼtoq kypwaq nmane. Maske ikju, o xi samaʼne kyuʼn atz Estados Unidos tuʼn qxnaqʼtzane ex kyaje qbʼete». Pero tuʼn tchjet universidad kyuʼn mambʼaj lu, okx kyqʼon kyibʼ tjaqʼ kʼas ik tzeʼn in bʼant kyuʼn txqantl xjal.

¿TIʼ O TZAJ TUʼN JLU?

Aqeju in nok tilil kyuʼn tuʼn tetz nim kyxnaqʼtzbʼil ex tuʼn tten nim kypwaq, oʼkx in tzaj nim kybʼis.

Ax tok, in nonin kyiʼj xjal aj tetz jun kycarrera, pero o tzʼel kynikʼ tiʼj qa mintiʼ in nonin kyiʼj toj tkyaqil. Jun techel, ateʼ junjun in che xnaqʼtzan toj nim abʼqʼi ex in che kyaj tjaqʼ kʼas, pero mintiʼ in kanet jun kyaqʼun. Tqʼama jun periodista Rachel Mui toj jun tqanil kubʼ ttzʼibʼin toj uʼj Business Times te tnam Singapur jlu: «Ateʼ nim xjal in che xnaqʼtzan toj universidad, pero mintiʼ in kanet jun kyaqʼun». In tzaj tqʼamaʼn Jianjie jlu, aju in nanqʼin Taiwán ex o tzʼetz jun tdoctorado: «Ateʼ nim xjal in che aqʼunan tiʼj jun aqʼuntl mintiʼ toklen tukʼil kycarrera o tzʼetz».

Ateʼ junjun in kanet jun kyaqʼun at toklen tukʼil kycarrera o tzʼetz, pero mintiʼ in ten kyanqʼibʼil ik tzeʼn kubʼ kyximen. Xnaqʼtzan Niran toj jun universidad te Reino Unido, jun xjal te Tailandia. Tej tmeltzʼaj toj ttnam, kanet jun taqʼun at toklen tukʼil tcarrera otoq tzʼetz. Tqʼama jlu: «Kanet jun tbʼanel waqʼune ik tzeʼn otoq kubʼ nximane ex tzaj chjoʼn nim twiʼ nkʼuʼje. Pero tuʼn ttzaj chjoʼn mas twiʼ nkʼuʼje, iltoq tiʼj tuʼn waqʼunane mas ambʼil ex tuʼn tok tilil wuʼne. Noqtzun tuʼnj, el qʼiʼn kyaqʼun nim xjal, ax ikx weye. Tzaj nim nbʼise tuʼn jlu ex el nnikʼe tiʼj qa mlayx ten jun qaqʼun te jumajx».

Maske qʼinun qe xjal moqa in kubʼ kyximen qa at jun tbʼanel kyanqʼibʼil, in tzaj nya bʼaʼn kyxol kyukʼil toj kyja, in tzaj yabʼil kyiʼj moqa in tzaj bʼaj kykʼuʼj tiʼj kypwaq. In tzaj tqʼamaʼn Katsutoshi jlu, jun xjal te Japón: «Attoq nim npwaqe, pero mintiʼtoq in chin tzalaje tuʼnju in che competirin txqantl wukʼile, tzaj loʼchj tiʼj kykʼuʼj wiʼje ex ok kybʼinchaʼn nya bʼaʼn wiʼje». In tzaj tqʼamaʼn Lam jlu, jun xuʼj te Vietnam: «O che ok nkeʼyine nim xjal in nok tilil kyuʼn tuʼn tkanet jun tbʼanel kyaqʼun ex tuʼn tten nim kypwaq. Pero mintiʼ in bʼaj jlu kyiʼj, sino oʼkx in tzaj bʼaj kykʼuʼj ex in tzaj yabʼil kyiʼj, axpe ikx in tzaj depresión kyiʼj».

Ik tzeʼn te Franklin, o tzʼel kynikʼ xjal tiʼj qa mlay che tzalaj tuʼnju o tzʼetz nim kyxnaqʼtzbʼil moqa noq tuʼnju at kyqʼinumabʼil. Atzun kye junjuntl xjal, mintiʼ in nok tilil kyuʼn tuʼn tten nim kyqʼinumabʼil, sino mas in nok tilil kyuʼn tuʼn kyok te tbʼanel xjal ex tuʼn kyonin kyiʼj txqantl. In kubʼ kyximen qa tuʼn jlu jaku ten jun tbʼanel kyanqʼibʼil toj ambʼil tzul. ¿Jakupe tzʼonin jlu qiʼj tuʼn qtzalaj toj ambʼil tzul? Ojtzqinka tzaqʼwebʼil toj juntl xnaqʼtzbʼil.