Tuʼn qxiʼ toj xnaqʼtzbʼil

Tuʼn qikʼx atz jatumel ta tajlal xnaqʼtzbʼil

¿Ikpe qximbʼetz tiʼjju tzʼaqli ik tzeʼn te Jehová?

¿Ikpe qximbʼetz tiʼjju tzʼaqli ik tzeʼn te Jehová?

«Chin yolile tiʼj tbʼi Qman [...]. Ate Dios axix tok tyol, mintiʼ jun mya bʼaʼn in tbʼinchaʼn; tzʼaqlxix te ex jiqun tiʼj tmod» (DEUTERONOMIO 32:3, 4).

BʼITZ: 15 EX 2

1, 2. a) ¿Tiʼ nya bʼaʼn ok bʼinchaʼn tiʼj Nabot ex kyiʼj qe toj tja? b) ¿Alkye kabʼe tbʼanel mod qo xnaqʼtzal tiʼj toj xnaqʼtzbʼil lu?

IN KYQʼAMAʼN kabʼe nya bʼaʼn xjal nya ax tok yol tiʼj jun xinaq, moqa ichan, qa in kubʼ tbʼinchan jun matij il. Maske nya ax tok jlu, ma tzʼok qʼoʼn tpaj xinaq ex kbʼel qʼoʼn tkastiw tuʼn tkyim. Qo ximen tiʼj tiʼ kubʼ kynaʼn qeju kʼujlaʼn aju tzʼaqli kyuʼn tej tok kyqʼoʼn kywitz tiʼj tej tkubʼ bʼyoʼn xinaq tuʼn abʼj kyukʼix tkʼwaʼl ex mintiʼ kyil. Ax tok bʼaj jlu. Bʼaj tiʼj jun tmajen Jehová kukx ajbʼen te, aju Nabot tbʼi, anqʼin akux in kawintoq Acab tibʼaj tnam Israel (1 Reyes 21:11-13; 2 Reyes 9:26).

2 Toj xnaqʼtzbʼil lu qo xnaqʼtzal tiʼjju bʼaj tiʼj Nabot. Ax ikx qo xnaqʼtzal tiʼj jun nya bʼaʼn bʼant tuʼn jun ansyan kukx ajbʼen te Jehová kyxol tnejel kʼloj okslal. Kyoj kabʼe techel lu kʼelel qnikʼ tiʼj qa il tiʼj tuʼn tkubʼ qin qibʼ ex tuʼn tkubʼ qnajsaʼn kyil txqantl qa qajbʼil tuʼn tten qximbʼetz tiʼjju tzʼaqli ik tzeʼn te Jehová.

JUN MATIJ NYA BʼAʼN

3, 4. ¿Tzeʼntoq tmod Nabot ex tiquʼn mintiʼ xi tkaʼyin tqan t-uva te Acab?

3 Kukx ajbʼen Nabot te Jehová tej kyok lepeʼ aj Israel tiʼj nya bʼaʼn techel kubʼ tqʼoʼn aj kawil Acab tukʼix nya bʼaʼn t-xuʼjil, aju Jezabel tbʼi. In che kʼulintoq twitz dios Baal ex mintiʼtoq in che nimen te Jehová nix qeju tkawbʼil. Noqtzun tuʼnj, ok tqʼoʼn Nabot mas nim toklen tamiwbʼil tukʼil Jehová twitzju tchwinqlal.

4 (Kjawil uʼjit 1 Reyes 21:1-3). Tej t-xi tqʼamaʼn Acab te Nabot tuʼn tkyaj tkʼayin tqan t-uva te, moqa tuʼn t-xi tqʼoʼn juntl piẍ mas tbʼanel te t-xel, tqʼama Nabot qa mlay. ¿Tiquʼn? Ax tzaj qʼamante jlu: «Mlay tzaj tqʼoʼn Dios ambʼil weye tuʼn t-xi nqʼoʼne teya aju wetzbʼile kyaj kyqʼoʼn qtzan nmane» Tqʼama Nabot jlu tuʼnju mintiʼ qʼoʼn ambʼil kye aj Israel tuʼn Ley xi tqʼoʼn Jehová kye tuʼn t-xi kykʼayin aju txʼotxʼ otoq kyaj qʼoʼn kye kyuʼn qe toj kyja (Levítico 25:23; Números 36:7). Tuʼn jlu in nel qnikʼ tiʼj qa xi tbʼiʼn Nabot te Jehová.

5. ¿Tiʼ bʼant tuʼn Jezabel tuʼn tkambʼan tiʼj tqan t-uva Nabot?

5 Tej mintiʼ xi tkʼayin Nabot tqan t-uva, ok ten Acab ex t-xuʼjil bʼinchal nim nya bʼaʼn tiʼj noq tuʼn tkambʼet kyuʼn. Xi tqanin Jezabel kye kabʼe xinaq tuʼn t-xi kyqʼamaʼn nya ax tok yol tiʼj Nabot qa otoq bʼant jun nya bʼaʼn tuʼn. Ex aju tzaj tuʼn jlu, kubʼ bʼyoʼn kyukʼix qe tkʼwaʼl. ¿Tiʼ bʼant tuʼn Jehová tiʼj nya bʼaʼn lu?

AJU TZʼAQLI TOJ TWITZ JEHOVÁ

6, 7. a) ¿Alkye tten kubʼ tyekʼun Jehová qa kʼujlaʼn aju tzʼaqli tuʼn? b) ¿Tiquʼn e jaw tzalaj qe toj tja Nabot ex qe tamiw?

6 Jun rat naj xi tsamaʼn Jehová aju tsanjel Elías tuʼn tyolin tukʼil Acab. Xi tqʼamaʼn Elías te Acab qa bʼyol xjal ex qa eleqʼ, ax ikx xi tqʼamaʼn te tiʼ kbʼantel tuʼn Jehová tiʼj jlu. ¿Tiʼ tuʼn tbʼant tuʼn Jehová? Qa kbʼeltoq bʼyoʼn Acab, t-xuʼjil ex qe tkʼwaʼl, ik tzeʼnx otoq kubʼ bʼyoʼn Nabot ex qe toj tja (1 Reyes 21:17-25).

7 Tzaj nim nya bʼaʼn kyiʼj toj tja Nabot ex qe tamiw tuʼnju nya bʼaʼn ok tbʼinchaʼn Acab kyiʼj. Kyjuʼtzun, e jawle tzalaj tej tok kybʼiʼn qa otoq tzʼok tqʼoʼn Jehová twitz tiʼj nya bʼaʼn lu ex qa jun rat naj kubʼ t-ximen tiʼ tuʼn tbʼant. Noqtzun tuʼnj, oklo qʼuqbʼil kykʼuʼj tiʼj Jehová toj malbʼil tuʼnju bʼaj yajxitl.

Xi tqʼamaʼn Jehová te Elías qa ya mlay kubʼ tqʼoʼn tkastiw Acab tuʼnju otoq kubʼ tin tibʼ

8. ¿Tiʼ bʼant tuʼn Acab tej tok tbʼiʼn tiʼ tuʼn tbʼant tuʼn Jehová tiʼj ex tiʼ tzaj tuʼn jlu?

8 Tej tok tbʼiʼn Acab aju otoq kubʼ t-ximen Jehová tuʼn tok tbʼinchaʼn tiʼj, «el t-sbʼitʼun t-xbʼalun tiʼj, ok tqʼoʼn t-xbʼalun chʼiʼx twitz ex kubʼ tyoʼn weʼyaj. Tukʼix t-xbʼalun chʼiʼx twitz tok tiʼj ok tkubʼ tan, ex ok tbʼet in bʼisun twitz». Ik tzeʼn in nel qnikʼ tiʼj, kubʼ tin tibʼ Acab. ¿Tiʼ tzaj tuʼn jlu? Xi tqʼamaʼn Jehová te Elías: «Tuʼnju ma kubʼ tmansin tibʼ nwitze, jaʼlo mlay tzaj nqʼoʼne kastiw kyibʼaj qeju ateʼ tuj tja akux itzʼx Acab, maxi tzul nsamaʼne kastiw tuj tqʼijlalil ok tkawin tkyʼajal» (1 Reyes 21:27-29; 2 Reyes 10:10, 11, 17). Tuʼnju a Jehová in nok qʼonte twitz tiʼj «t-ximbʼetz xjal» ex tiʼ tkuʼx toj tanmi, tzaj qʼaqʼin tkʼuʼj tiʼj Acab (Proverbios 17:3).

QA IN KUBʼ QIN QIBʼ, IN QO OK T-XQʼUQIN

9. ¿Tiquʼn oklo aju tuʼn tkubʼ kyiʼn kyibʼ qe toj tja Nabot ex qe tamiw te jun xqʼuqil kyiʼj?

9 ¿Tiʼ kubʼ kynaʼn qe toj tja ex tamiw Nabot tej tok kybʼin qa ya miʼn tzaj kykastiw qe toj tja Acab akux in nanqʼintoq? Oklo qʼuqbʼil kykʼuʼj tij Jehová toj malbʼil tej tok kybʼin lu. Qa ik bʼaj, tuʼnlo kubʼ kyin kyibʼ ok kyxqʼuqin qʼuqbʼil kykʼuʼj. Ex oninlo aju tuʼn tkubʼ kyiʼn kyibʼ tuʼn kukx kyajbʼen te Jehová ex tuʼn tok qeʼ kykʼuʼj tiʼj qa mlay kubʼ tbʼinchaʼn aju nya tzʼaqli (kjawil uʼjit Deuteronomio 32:3, 4). Toj ambʼil tzul, che ul kʼiwlaʼn toj tja Nabot aj kyjaw anqʼin qeju kʼujlaʼn kyuʼn tuʼn Jehová. Iktzun tten kxel bʼinchet aju tzʼaqli tiʼj Nabot ex kyiʼj toj tja (Job 14:14, 15; Juan 5:28, 29). Aju xjal in kubʼ tin tibʼ, ojtzqiʼn tuʼn qa qo kʼokel toj «xjel tuʼn Dios tiʼj tkyaqilju in qbʼinchaʼn, qa bʼaʼn ex qa mya bʼaʼn, ex maske tuj ewaj otoq bʼant quʼn» (Eclesiastés 12:14). In nok tqʼoʼn Jehová twitz kyiʼj tiʼchaq mintiʼ ojtzqiʼn quʼn. Tuʼntzunju, qa ma kubʼ qin qibʼ, qo okel t-xqʼuqin ex kʼonil qiʼj tuʼn miʼn tnaj qʼuqbʼil qkʼuʼj tiʼj Jehová.

Qa ma kubʼ qin qibʼ, qo okel t-xqʼuqin ex kʼonil qiʼj tuʼn miʼn tnaj qʼuqbʼil qkʼuʼj tiʼj Jehová

10, 11. a) ¿Toj alkye ambʼil jaku tzʼok toj malbʼil aju qximbʼetz tiʼjju tzʼaqli? b) ¿Tzeʼn jaku tzʼonin qiʼj qa in kubʼ qin qibʼ?

10 Qa ikju, ¿tiʼ qximbʼetz ktel qa ma kubʼ kyximen ansyan jun tiʼ ex mintiʼ in nel qnikʼ tiʼj moqa nya bʼaʼn toj qwitz? Qo xnaqʼtzan kyiʼj junjun techel. ¿Tiʼ kbʼantel quʼn qa ma tzʼel qʼiʼn jun oklenj qe ex qa te jun kʼujlaʼnxix quʼn? ¿Tiʼ kbʼantel quʼn qa ma tzʼex lajoʼn qukʼil ex qa jun qkʼwaʼl moqa jun qamiw toj ttnam Jehová, ex nya bʼaʼn toj qwitz aju ma kubʼ kyximen ansyan? ¿Tiʼ kbʼantel quʼn qa ma kubʼ qximen qa otoq che el txalpaj ansyan aj tkubʼ kyyekʼun qʼaqʼbʼil kykʼuʼj tiʼj jun erman otoq bʼant jun il tuʼn? Kyoj ambʼil lu jaku tzʼok qʼuqbʼil qkʼuʼj toj malbʼil ex tiʼjju alkye tten in bʼaj tnukʼun Jehová ttnam toj ambʼil jaʼlo. Qa ma qo ikʼ kyoj tiʼchaq ik tzeʼn jlu, ¿alkye tten jaku kubʼ qin qibʼ? Qo xnaqʼtzan tiʼj kabʼe tten.

¿Tiʼ qximbʼetz ktel qa ma tzaj kyqʼoʼn ansyan jun tqanil aju otoq kubʼ kyximen ex nya bʼaʼn ma tzʼela toj qwitz? (Qʼonka twitza tiʼj taqikʼ 10 ex 11).

11 Tnejel, qa ma kubʼ qin qibʼ kʼelel qnikʼ tiʼj qa mintiʼ ojtzqiʼn tkyaqil tqanil quʼn tiʼjju otoq bʼaj. Axpe ikx qa ojtzqiʼn quʼn, bʼaʼn tuʼn ttzaj qnaʼn qa oʼkx Jehová ojtzqilte tiʼ at toj tanmi jun xjal (1 Samuel 16:7). Qa ma bʼant jlu quʼn, kʼonil qiʼj tuʼn tkubʼ qin qibʼ ex kʼelel qnikʼ tiʼj qa mintiʼ ojtzqiʼn tkyaqil quʼn, ex qa il tiʼj tuʼn tkubʼ qchʼixpuʼn qximbʼetz. Tkabʼin, qa o tzʼok qqʼon qwitz tiʼj jun nya bʼaʼn ex qa o tzʼok bʼinchaʼn qiʼj, qa ma kubʼ qin qibʼ kʼonil qiʼj tuʼn qnimen te Jehová ex tuʼn tten qpasens tuʼn qyon tiʼj tuʼn t-xi tbʼinchaʼn tiʼj nya bʼaʼn. In tzaj tqʼamaʼn Xjan Uʼj lu: «Aqeju xjal in che niman te Dios ex in che xobʼ twitz, bʼaʼn kʼelel tkyaqil te kye». Ax ikx in tzaj tqʼamaʼn jlu: «Atzun kye qe xjal bʼinchal mya bʼaʼn, mya bʼaʼn kʼelel te kye ex mya nim qʼij che tel twitz txʼotxʼ» (Eclesiastés 8:12, 13). Tuʼntzunju, aju mas bʼaʼn tuʼn tbʼant kyuʼn qe in nok bʼinchaʼn jun nya bʼaʼn kyiʼj, aju tuʼn kukx tkubʼ kyin kyibʼ (kjawil uʼjit 1 Pedro 5:5).

JUN NYA BʼAʼN IKʼ KYXOL OKSLAL TOJ AMBʼIL OJTXE

12. ¿Tiʼ qo xnaqʼtzal tiʼj kyoj junjuntl taqikʼ ex tiquʼn?

12 Toj tnejel syent abʼqʼi, e ikʼ okslal te Antioquía te Siria toj jun nya bʼaʼn aju ok toj malbʼil qa tuʼn tkubʼ kyin kyibʼ ex qa tuʼn tkubʼ kynajsaʼn kyil txqantl. Qa ma qo ximen tiʼj techel lu kʼonil qiʼj tuʼn tel qnikʼ tiʼj tiʼ qximbʼetz at tiʼjju tuʼn tkubʼ qnajsaʼn kyil txqantl. Ax ikx, kʼonil qiʼj tuʼn tel qnikʼ tiʼj tiquʼn kukx in che ajbʼen xjal nya tzʼaqli tuʼn Jehová ex alkye tten kukx in che japun qe tkawbʼil.

13, 14. a) ¿Tiʼ tbʼanel oklenj xi qʼoʼn te apóstol Pedro? b) ¿Alkye tten kubʼ tyekʼun apóstol Pedro tipumal?

13 Ojtzqiʼnxix twitz apóstol Pedro kyuʼn okslal te tnejel syent abʼqʼi. Otoq ten te tamiw Jesús ex otoq tzaj qʼoʼn junjun oklenj te (Mateo 16:19). Jun techel, toj abʼqʼi 36 tzaj qʼoʼn oklenj te tuʼn t-xiʼ pakbʼal te Cornelio ex kye kykyaqil toj tja. ¿Tiquʼn nim toklen jlu? Tuʼnju nya aj Judiy Cornelio ex nya circuncidarin. Tej ttzaj kykʼamoʼn Cornelio ex qe toj tja xewbʼaj xjan, el tnikʼ Pedro tiʼj qa jaku jaw aʼ kywiʼ ex tuʼn kyok te okslal. Tqʼama jlu: «¿Jakupelo tma jun xjal tuʼn miʼn kybʼyan qe jlu tuj aʼ? Mlaylo tma, porque ma kykʼam Xewbʼaj Xjan ik tzaʼn qe» (Hechos 10:47).

14 Toj abʼqʼi 49 ok kychmon kyibʼ apóstol ex qe ansyan te tnam Jerusalén tuʼntzun kyximen tiʼj qa tuʼn kykubʼ circuncidarin qe xjal nya aj Judiy. Attoq Pedro toj chmabʼil lu. Ten nim tipumal tuʼn t-xi tqʼamaʼn kye erman qa otoq tzʼok tqʼoʼn twitz tiʼj tej ttzaj kykʼamoʼn xjal nya aj Judiy xewbʼaj xjan ex mintiʼ otoq che kubʼ circuncidarin. Onin aju otoq tzʼok tkeʼyin Pedro tiʼj kʼloj xjal qʼil twitz aqʼuntl tuʼn tkubʼ kyximen tiʼ tuʼn tbʼant kyuʼn (Hechos 15:6-11, 13, 14, 28, 29). Qʼuqli qkʼuʼj tiʼj qa xi kyqʼoʼn okslal judiy ex qe nya aj Judiy chjonte te Pedro tuʼnju ten tipumal tuʼn t-xi tqʼamaʼn aju otoq tzʼok tqʼoʼn twitz tiʼj. Nyalo kwest ela kye tnejel okslal tuʼn tok qeʼ kykʼuʼj tiʼj Pedro, aju kukx in najbʼentoq te Jehová ex attoq nim tojtzqibʼil (Hebreos 13:7).

15. ¿Tiʼ nya bʼaʼn bʼant tuʼn apóstol Pedro tej tten toj Antioquía te Siria? (Qʼonka twitza tiʼj tnejel tilbʼilal).

15 Tej tikʼ chʼintl ambʼil tbʼajlen chmabʼil ok toj tnam Jerusalén, xiʼ Pedro visitaril Antioquía te Siria. Akux attoq atztzu, ten kyukʼil erman nya aj Judiy. Jaku qo ximen tiʼj qa nim onin aju tojtzqibʼil ex aju otoq tzikʼ toj tanqʼibʼil Pedro kyiʼj erman. Noqtzun tuʼnj, nok minabʼen kyaj tkolin Pedro tuʼn twaʼn kyukʼil. E jawle labʼin erman tiʼj lu ex tzajlo nim kybʼis tuʼn. Nya oʼkxku, ax ikx bʼant jlu kyuʼn txqantl okslal judiy. Axpe ikx ten t-ximbʼetz Bernabé ik tzeʼn jlu. ¿Tiquʼn bʼant jlu tuʼn jun okslal at nim tojtzqibʼil aju chʼixmi tzaj nya bʼaʼn kyxol okslal tuʼn? Ex aju mas nim toklen, ¿alkye tten jaku tzʼonin techel lu qiʼj qa ma kubʼ tbʼinchaʼn moqa ma tzaj tqʼamaʼn jun ansyan jun tiʼ, aju jaku kubʼ qnaʼn nya bʼaʼn tuʼn?

16. a) ¿Tiʼ kawbʼil xi qʼoʼn te Pedro? b) ¿Alkyeqe xjel jaku che kubʼ qxjelin tuʼn jlu?

16 (Kjawil uʼjit Gálatas 2:11-14). Tzaj t-xobʼil Pedro tiʼj tiʼ jakutoq kubʼ kyximen erman tiʼj (Proverbios 29:25). Ojtzqiʼntoq tuʼn tiʼ t-ximbʼetz Jehová attoq kyiʼj xjal nya aj Judiy. Maske ikju, tzaj t-xobʼil tiʼjju jakutoq kubʼ kyximen erman judiy otoq che kubʼ circuncidarin, aqeju otoq che pon te tnam Jerusalén. Tzaj xobʼ Pedro tuʼnju kubʼ t-ximen qa nya bʼaʼn jaku tzʼel toj kywitz erman lu qa ma tzʼok tjunin tibʼ kyukʼil okslal nya aj Judiy. Xi tqʼamaʼn apóstol Pablo te Pedro qa otoq tzʼok ik tzeʼn jun xjal xmeletzʼ. ¿Tiquʼn xi tqʼamaʼn jlu? Tuʼnju otoq tzʼok tbʼiʼn Pablo te Pedro alkye tten kolin kyiʼj xjal nya aj Judiy toj chmabʼil ok toj Jerusalén toj abʼqʼi 49 (Hechos 15:12; Gálatas 2:13). ¿Alkye kymod okslal nya aj Judiy kubʼ kyyekʼun, aqeju ok tbʼinchaʼn Pedro nya bʼaʼn kyiʼj? ¿Kʼelelpe qʼiʼn qe oklenj te Pedro noq tuʼn jlu?

BʼAʼN TUʼN TKUBʼ QNAJSAʼN KYIL TXQANTL

17. ¿Tiʼ tbʼanel tzaj tiʼn te Pedro tuʼnju kubʼ tnajsaʼn Jehová til?

17 Kubʼ tin tibʼ Pedro ex xi tbʼiʼn aju kawbʼil xi tqʼoʼn Pablo te. Mintiʼ in tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios qa el qʼiʼn jun oklenj te. Tej tikʼ chʼintl ambʼil bʼant tuʼn Jehová tuʼn tkubʼ ttzʼibʼin kabʼe uʼj tkuʼx toj Tyol. Toj tkabʼin uʼj kubʼ ttzʼibʼin Pedro, ok tqʼoʼn tbʼi Pablo te «qerman [...] at-xix qkʼuʼj tiʼj» (2 Pedro 3:15). Kubʼlo kynaʼn erman nya aj Judiy nya bʼaʼn tuʼnju nya bʼaʼn bʼant tuʼn Pedro. Noqtzun tuʼnj, kukx ajbʼen Pedro tuʼn Jesús aju Nejenel kybʼaj kʼloj okslal (Efesios 1:22). Tej tkubʼ tnajsaʼn til Pedro, xi qʼoʼn ambʼil kye erman tuʼn tel kykanoʼn techel tiʼj Jesús ex tiʼj Jehová. Qʼuqli qkʼuʼj qa mi jun kyxol erman lu xi tqʼoʼn ambʼil tuʼn tok te jun tolsabʼil aju nya bʼaʼn bʼant tuʼn jun xjal nya tzʼaqli.

18. ¿Toj alkye ambʼil bʼaʼn tuʼn tten qximbʼetz tiʼjju tzʼaqli ik tzeʼn te Jehová?

18 Kyxol kʼloj okslal toj tnejel syent abʼqʼi mintiʼ jun ansyan tzʼaqli ten, ex mintiʼ jun at toj ambʼil jaʼlo. In tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios qa qkyaqilx in qo el txalpaj (Santiago 3:2). Ojtzqiʼn quʼn qa ax tok jlu. Noqtzun tuʼnj, ¿tiʼ kbʼantel quʼn qa at jun nya bʼaʼn o kubʼ tbʼinchaʼn jun erman ex tkyaqil qʼij in tzaj qbʼis tuʼn? ¿Ikpe qximbʼetz ktel tiʼjju tzʼaqli ik tzeʼn te Jehová? Jun techel, ¿tiʼ qmod kbʼel qyekʼun qa ma kubʼ tyekʼun jun ansyan jun ximbʼetz ik tzeʼn in qo el ikʼun tuʼn? ¿Kʼokelpe qqʼoʼn te tolsabʼil tyol jun ansyan mintiʼ otoq kubʼ t-ximen tuʼn ttzaj tqʼamaʼn ex in tzaj qbʼis tuʼn? ¿Jun ratpe kbʼel qximen qa mintiʼ toklen erman tuʼn tok te ansyan, moqa kʼokel qeʼ qkʼuʼj tiʼj Jesús aju Nejenel kyxol okslal ex ktelpe qpasens? ¿Kʼokelpe qqʼoʼn qwitz tiʼjju nya bʼaʼn otoq bʼant tuʼn erman, moqa qo ximel tiʼj nim ambʼil kukx in najbʼen te Jehová? ¿Qo kjawil tzalaj qa kukx at toklen erman otoq tzʼok bʼinchante nya bʼaʼn qiʼj te ansyan ex qa ma tzaj qʼoʼn mas oklenj te? Qa ma kubʼ qnajsaʼn kyil txqantl, kbʼel qyekʼun qa ik qximbʼetz tiʼjju tzʼaqli ik tzeʼn te Jehová (kjawil uʼjit Mateo 6:14, 15).

19. ¿Tiʼ il tiʼj tuʼn tbʼant quʼn?

19 Tuʼnju kʼujlaʼn aju tzʼaqli quʼn, qaj tuʼn tpon qʼij tuʼn tel tiʼn Jehová tkyaqil nya bʼaʼn in tzaj qiʼj toj ambʼil jaʼlo tuʼn tpaj Satanás ex tuʼnju tokx tjaqʼ tkawbʼil (Isaías 65:17). Akux in pon ambʼil aju, aj tok bʼinchaʼn jun nya bʼaʼn qiʼj, bʼaʼn tuʼn tkubʼ qiʼn qibʼ ex tuʼn ttzaj qnaʼn qa at tqanil mintiʼ bʼin quʼn ex bʼaʼn tuʼn tkubʼ qnajsaʼn kyil qeju in nok kybʼinchaʼn nya bʼaʼn qiʼj. Qa ma bʼant jlu quʼn, kbʼel qyekʼun qa ik qximbʼetz tiʼjju tzʼaqli ik tzeʼn te Jehová.