Tuʼn qxiʼ toj xnaqʼtzbʼil

Tuʼn qikʼx atz jatumel ta tajlal xnaqʼtzbʼil

¿Tiquʼn nim toklen tuʼn qok te mans?

¿Tiquʼn nim toklen tuʼn qok te mans?

«Kyukʼil qe xjal mans, atzun taʼ nabʼl» (PROVERBIOS 11:2).

BʼITZ: 38 EX 11

1, 2. ¿Tiquʼn el tikʼun Jehová Saúl? (Qʼonka twitza tiʼj tnejel tilbʼilal).

MANSTOQ Saúl tej tjaw t-skʼoʼn Jehová tuʼn tok te aj kawil (1 Samuel 9:1, 2, 21; 10:20-24). Tej otoqxi txi qʼoʼn toklen te aj kawil, jaw tnimsan tibʼ. Toj jun ambʼil, ok kychmon kyibʼ nim mil kysoldad aj Filisteo tuʼn kyok tzoqpaj kyiʼj aj Israel. Iltoq tiʼj tuʼn tkubʼ tyoʼn Saúl t-sanjel Jehová Samuel tuʼn tpon jatumel taʼ ex tuʼn t-xi tqʼoʼn jun oyaj te Jehová. Noqtzun tuʼnj, tzaj bʼaj tkʼuʼj tej tok tqʼoʼn twitz tiʼj qa otoq tzaj bʼaj kykʼuʼj junjun aj Israel ex nimku kye kyaj kykolin Saúl. Tuʼntzunju, mintiʼ yon Saúl tiʼj Samuel ex kubʼ tqʼoʼn oyaj twitz Jehová, aju mintiʼ toklen tiʼj tuʼn tbʼant tuʼn. Nya bʼaʼn el toj twitz Jehová (1 Samuel 13:5-9).

2 Tej tpon Samuel jatumel attoq Saúl, xi kawin tuʼn tuʼnju mintiʼ otoq txi tbʼiʼn te Jehová. Noqtzun tuʼnj, mintiʼ xi tqʼamaʼn Saúl qa a at tpaj, tuʼntzunju ok tqʼoʼn kypaj txqantl tiʼjju otoq kubʼ tbʼinchaʼn (1 Samuel 13:10-14). Atxix toj ambʼil aju tzaj tzyet tuʼn tjaw tnimsan tibʼ. Tuʼntzunju, el tikʼun Jehová ex xi tqʼamaʼn te qa kʼelel qʼiʼn toklen te aj kawil (1 Samuel 15:22, 23). Tbʼanel tanqʼibʼil Saúl tej ttzaj tzyet, noqtzun tuʼnj, pon bʼaj tukʼil nim nya bʼaʼn (1 Samuel 31:1-6).

3. a) ¿Tiʼ kyximbʼetz nim xjal at tiʼj tuʼn qok te mans? b) ¿Alkyeqe xjel che xel qtzaqʼweʼn?

3 Toj ambʼil jaʼlo, nim xjal in kubʼ kyximen qa mlay che ok te mans qa kyaj tuʼn tel tbʼanel tkyaqil toj kyanqʼibʼil. In jaw kynimsan kyibʼ tuʼntzun kyok te mas nim kyoklen kywitz txqantl. Jun techel, jun xjal in netz toj televisión ex at toklen tiʼj kykawbʼil xjal tqʼama jlu: «Aju yol mans nya jun yol jaku tqʼama tkyaqil wiʼje ex wajbʼile tuʼn kukx tten ikju». Tuʼntzunju, ¿tiquʼn il tiʼj tuʼn kyok okslal te mans? ¿Tiʼ aju tuʼn qok te mans ex tiʼ aju qa nya mans qoʼ? Toj xnaqʼtzbʼil lu kxel qqʼoʼn tzaqʼwebʼil kyiʼj xjel lu. Ex toj juntl xnaqʼtzbʼil qo xnaqʼtzal tiʼj alkye tten kukx jaku kubʼ qyekʼun qa mans qoʼ aj qok weʼ twitz ambʼil mas kwest.

¿TIQUʼN NIM TOKLEN TUʼN QOK TE MANS?

4. ¿Tiʼ aju tuʼn tjaw qnimsan qibʼ?

4 In tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios qa aju tuʼn tjaw qnimsan qibʼ junxitl tukʼil tuʼn qok te mans (kjawil uʼjit Proverbios 11:2). Xi tqanin David jlu te Jehová: «Chin tkwentin oka tuʼn mi tjaw nniman wibʼe» (Salmo 19:13). ¿Tiʼ aju tuʼn tjaw qnimsan qibʼ? In yolin jlu tiʼj aj tkubʼ qbʼinchaʼn jun tiʼ mintiʼ qoklen tiʼj ex in kubʼlo qbʼinchaʼn tuʼnju qaj tuʼn tjaw qnimsan qibʼ ex tuʼnju mintiʼ qpasens. Tuʼnju aj il qoʼ, qkyaqilx o bʼant jun maj ikju quʼn. Noqtzun tuʼnj, qa kukx ma bʼant quʼn, jaku tzaj tbʼis Jehová quʼn ik tzeʼn bʼaj tukʼil aj kawil Saúl. Toj Salmo 119:21 in tzaj tqʼamaʼn qa in tzaj tkawin Jehová qeju in jaw kynimsan kyibʼ. ¿Tiquʼn in bʼant tuʼn?

5. ¿Tiquʼn nya bʼaʼn aju qa ma jaw qnimsan qibʼ?

5 Nya bʼaʼn aju qa ma jaw qnimsan qibʼ. ¿Tiquʼn? Tnejel, tuʼnju mintiʼ in xi qnimen Jehová, aju Qdios ex aj Kawil. Tkabʼ, jaku tzaj nya bʼaʼn qxol kyukʼil txqantl qa ma kubʼ qbʼinchaʼn jun tiʼ mintiʼ qoklen tiʼj (Proverbios 13:10). Toxin, jaku tzaj qchʼixwi tiʼj aj tel kynikʼ txqantl tiʼj qa otoq kubʼ qbʼinchaʼn jun tiʼ tuʼnju otoq tjaw qnimsan qibʼ (Lucas 14:8, 9). Tuʼntzunju, in tzaj tqʼamaʼn Jehová qe tuʼn qok te mans.

¿TIʼ AJU QA MANS QOʼ?

6, 7. ¿Alkye tten in kubʼ tyekʼun jun xjal qa mintiʼ in jaw tnimsan tibʼ?

6 Aju xjal mans mintiʼ in jaw tnimsan tibʼ, sino in kubʼ t-ximen qa mas at kyoklen txqantl twitz (Filipenses 2:3). Ex in nel tnikʼ tiʼj qa mlay bʼant tkyaqil tuʼn ex in tzaj tqʼamaʼn aju nya toj tumel in kubʼ tbʼinchaʼn. Axpe ikx in kubʼ tbʼiʼn aju in tzaj kyqʼamaʼn txqantl ex in nel tkanoʼn kyiʼj. Tbʼanel in che el qeju xjal mintiʼ in jaw kynimsaʼn kyibʼ toj twitz Jehová.

7 In tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios qa in nel tnikʼ jun xjal mans tiʼjx ex ojtzqiʼn tuʼn qa at junjun tiʼchaq mlay bʼant tuʼn moqa mintiʼ toklen tiʼj. A jlu in nonin tiʼj tuʼn tnimen kye txqantl ex tuʼn tkubʼ tyekʼun tkʼujlabʼil kyiʼj.

8. Qa qajbʼil tuʼn kukx qok te mans, ¿alkye qmod miʼn txi qqʼoʼn ambʼil tuʼn tten?

8 Qa mintiʼ ma tzʼok qxqʼuqin qibʼ, noq minabʼen jaku txi tzyet tuʼn tjaw qnimsan qibʼ. ¿Alkye tten jaku bʼaj lu? Jakulo kubʼ qximen qa mas nim qoklen kywitz txqantl tuʼnju in che tzaj qʼoʼn junjun oklenj qe toj Ja te Chmabʼil moqa noq tuʼnju at junjun oklenj kye qamiw (Romanos 12:16). Ax ikx jakulo kubʼ qyekʼun qa qajbʼil tuʼn oʼkx tok kyqʼoʼn txqantl kywitz qiʼj (1 Timoteo 2:9, 10). Axpe ikx jaku txi tzyet tuʼn t-xi qqʼamaʼn kye txqantl aju kbʼantel kyuʼn ex aju mintiʼ tuʼn tbʼant kyuʼn (1 Corintios 4:6).

9. ¿Tiquʼn in jaw kynimsan kyibʼ junjun xjal? Qʼamantza jun techel in yolin Tyol Dios tiʼj.

9 Qa mintiʼ ma tzʼok qxqʼuqin qibʼ kyiʼj tiʼchaq in pon qkʼuʼj tiʼj, tuʼn jlu jaku jaw qnimsan qibʼ. Ateʼ nim xjal o jaw kynimsan kyibʼ tuʼnju mintiʼ ok kyxqʼuqin kyibʼ tiʼjju ikʼbʼil, tiʼj qʼoj ex tiʼjju tuʼn kyjaw nimsaʼn kyuʼn txqantl. Atzun jlu bʼaj kyiʼj junjun xjal in yolin Tyol Dios tiʼj, ik tzeʼn Absalón, Uzías ex Nabucodonosor. Xi tyekʼun Jehová kye qa iltoq tiʼj tuʼn kyoj te mans (2 Samuel 15:1-6; 18:9-17; 2 Crónicas 26:16-21; Daniel 5:18-21).

10. ¿Tiquʼn mintiʼ tuʼn qok ten yolil tiʼjju in kubʼ kybʼinchaʼn txqantl? Qʼamantza jun techel in yolin Tyol Dios tiʼj.

10 Atlo junjuntl tiquʼn mintiʼ in che ok xjal te mans. Qo ximen tiʼj Abimélec ex tiʼj Pedro (Génesis 20:2-7; Mateo 26:31-35). ¿Jawpe kynimsan kyibʼ? ¿Atpe junjun tiʼchaq mintiʼ ojtzqiʼn kyuʼn? ¿Moqa mintiʼ e ximen tiʼjju kubʼ kybʼinchaʼn? Tuʼnju mlay tzʼok qqʼoʼn qwitz tiʼjju at toj kyanmi txqantl, mintiʼ tuʼn qok ten yolil tiʼjju in kubʼ kybʼinchaʼn (kjawil uʼjit Santiago 4:12).

AJU QOKLEN AT TOJ TTNAM DIOS

11. ¿Tiʼ in xi tkʼamoʼn aju okslal mans?

11 Aju xjal mintiʼ in jaw tniman tibʼ in xi tkʼamoʼn toklen at toj ttnam Dios. Tuʼnju tgan Jehová tuʼn tten tkyaqil toj ttxolil, qkyaqilx o tzaj tqʼoʼn jun qoklen toj ttnam. Qkyaqilx at qoklen. O tzaj tqʼoʼn Jehová tuʼn tbʼant junjun tiʼchaq quʼn ex in tzaj tqʼoʼn ambʼil qe tuʼn tkubʼ qximen alkye tten kʼajbʼel quʼn. Qa mans qoʼ, kʼajbʼel quʼn ik tzeʼn taj (Romanos 12:4-8). Taj Jehová tuʼn tajbʼen aju qojtzqibʼil quʼn tuʼn tjaw qnimsaʼn ex tuʼn qonin kyiʼj txqantl (kjawil uʼjit 1 Pedro 4:10).

¿Alkye tten in nonin techel in kubʼ tqʼoʼn Jesús qwitz qa ma tzaj qʼoʼn jun akʼaj qoklen? (Qʼonka twitza kyiʼj taqikʼ 12 a 14).

12, 13. ¿Tiʼ il tiʼj tuʼn ttzaj qnaʼn qa ma che ul junjun chʼixpubʼil toj qajbʼebʼil te Jehová?

12 Aju in bʼant quʼn toj qajbʼebʼil te Jehová jaku chʼexpaj aj tbʼet ambʼil. Qo ximen tiʼj tkyaqil chʼixpubʼil o bʼant tuʼn Jesús. Tnejel oʼkx te in anqʼintoq tukʼil Ttat (Proverbios 8:22). Yajxitl onin tiʼj Ttat tuʼn kykubʼ bʼinchet anjel, Txʼotxʼ ex qe xjal (Colosenses 1:16). Tej tbʼet ambʼil, tzaj samaʼn Jesús twitz Txʼotxʼ. Ul itzʼj twitz Txʼotxʼ ik tzeʼn jun xjal ex chʼiy (Filipenses 2:7). Tej otoqxi kyim jaw anqʼin ex aj meltzʼaj toj kyaʼj, ex toj 1914 ok te aj kawil toj Tkawbʼil Dios (Hebreos 2:9). Ex aj tkubʼ bʼaj mil abʼqʼi tuʼn tkawin ik tzeʼn jun aj Kawil, kxel tqʼoʼn juntl maj Kawbʼil te Ttat. Tujtzun ambʼil lu ktel «toklen Dios tibʼaj tkyaqil», toj juntl yol, kykawil tibʼaj tkyaqil at (1 Corintios 15:28).

13 Ax ikx qe jaku qo ok weʼ twitz junjun chʼixpubʼil. Bʼalo jaku chʼexpaj junjun oklenj at qe tuʼnju in kubʼ qximen. Jun techel, bʼalo qjunalx atoʼ tnejel, noqtzun tuʼnj, kubʼ qximen tuʼn qkubʼ mojeʼ, moqa ya at qkʼwaʼl. Tej tbʼet ambʼil, kubʼlo qximen tuʼn tbʼant junjun chʼixpubʼil quʼn tuʼntzun qajbʼen te Jehová toj tkyaqil ambʼil. Junjuntl maj jaku che kyaj qqʼoʼn qoklen at tuʼnju in chʼexpaj jun tiʼ toj qanqʼibʼil. Bʼalo jaku bʼant mas quʼn jaʼlo moqa noq chʼin toj qajbʼebʼil te Jehová. Noqtzun tuʼnj, qa tzma kuʼxun qoʼ moqa ma qo tijen, qa mintiʼ qyabʼ moqa at, ojtzqiʼn tuʼn Jehová alkye tten jaku qo ajbʼen te. Mintiʼ in yon Jehová tiʼj aju mlay bʼant quʼn, sino in tzalaj tiʼjju in bʼant quʼn tuʼn qajbʼen te (Hebreos 6:10).

14. ¿Alkye tten jaku tzʼonin qiʼj qa mans qoʼ tuʼn qtzalaj toj alkyexku ambʼil?

14 Tuʼn tkyaqil tkʼuʼj Jesús kubʼ tbʼinchaʼn tkyaqil taqʼun tzaj tqʼoʼn Ttat, axju jaku bʼant quʼn (Proverbios 8:30, 31). Qa mans qoʼ, qo tzalajel tiʼjju aqʼuntl ex tiʼj oklenj in tzaj qʼoʼn qe toj Ja te Chmabʼil. Mlay tzʼok qqʼoʼn qwiʼ tiʼjju oklenj at kye txqantl. Aju kbʼantel quʼn qo tzalajel tiʼj qoklen at toj ttnam Jehová tuʼnju ojtzqiʼn quʼn qa tuʼn o tzaj tqʼoʼn. Qa mans qoʼ, kʼonil qiʼj tuʼn t-xi qbʼiʼn qe erman ex qo onil kyiʼj. Ex kʼelel qnikʼ tiʼj qa ax ikx o txi tqʼoʼn Jehová jun kyoklen toj ttnam (Romanos 12:10).

AJU TBʼANEL QXIMBʼETZ KTEL TIʼJ TUʼN QOK TE MANS

15. ¿Tiʼ xnaqʼtzbʼil in tzaj tyekʼun techel Gedeón qe?

15 Ok Gedeón te jun tbʼanel techel tiʼj tuʼn qok te mans. Jun maj, xi tqʼamaʼn Jehová te tuʼn tonin kyiʼj aj Israel tej kyok tzoqpaj aj Madián kyiʼj. ¿Tiʼ kubʼ tnaʼn Gedeón? Tqʼama qa aju tyajil mas tal chʼin ex qa a mas nya nim toklen toj tja tman (Jueces 6:15). Maske ikju, ok qeʼ tkʼuʼj Gedeón tiʼj Jehová ex xi tkʼamoʼn oklenj. Ok tilil tuʼn tuʼn telxix tnikʼ tiʼj tiʼ tajbʼil Jehová tuʼn tbʼant tuʼn ex xi tqanin onbʼil te (Jueces 6:36-40). Ax tok attoq nim tipumal Gedeón ex mintiʼtoq in tzaj xobʼ, noqtzun tuʼnj, ax ikx ten tnabʼil ex ok t-xqʼuqin tibʼ (Jueces 6:11, 27). Tej kyajbʼiltoq xjal tuʼn tok te aj kawil, mintiʼ xi tkʼamoʼn. Tej otoqxi bʼant aqʼuntl otoq t-xi tqʼoʼn Jehová te, meltzʼaj tja (Jueces 8:22, 23, 29).

16, 17. ¿Tiʼ in tzaj tnaʼn jun okslal mans aju taj tuʼn kukx tchʼiy toj tokslabʼil?

16 ¿Nyape mans qoʼ qa ma txi qkʼamoʼn jun akʼaj oklenj moqa qajbʼil tuʼn qonin mas? Miʼn. In tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios qa bʼaʼn qa qajbʼil tuʼn qajbʼen mas te Jehová ex kye erman, ex tuʼn kukx qchʼiy toj qokslabʼil (1 Timoteo 4:13-15). Nya il tiʼj tuʼn ttzaj qʼoʼn jun akʼaj qoklen tuʼn qchʼiy toj qokslabʼil. Qkyaqilx jaku tzʼok tilil quʼn tuʼn kukx kyten tbʼanel qmod ex tuʼn kukx tchʼiy qojtzqibʼil o tzaj tqʼoʼn Jehová. Iktzun tten jaku qo ajbʼen mas te Jehová ex tuʼn qonin kyiʼj txqantl.

17 Naʼmx t-xi qkʼamoʼn jun oklenj, aju okslal mans in jyon tqanil tiʼjju kbʼantel tuʼn. In naʼn Dios te Jehová tiʼj oklenj ex in kubʼ tenxix ximel tiʼj qa jaku bʼant tuʼn. Jakulo kubʼ t-xjelin qa kukx ktel ambʼil tiʼj ex qa kukx ktel tipumal tuʼn tbʼant junjuntl tiʼchaq nim toklen tuʼn. Qa ma tzʼel tnikʼ tiʼj qa mlay, jakulo che onin junjuntl erman tiʼj tuʼn tbʼant junjuntl aqʼuntl tiʼjju in bʼant tuʼn. Otoqxi bʼaj t-ximen jlu, aju okslal mans, jakulo tzʼel tnikʼ tiʼj qa mlay bʼant tkyaqil aqʼuntl tuʼn tiʼjju oklenj otoq tzaj qʼamaʼn te. Qa mans qoʼ, at maj kxel qqʼamaʼn qa mlay.

18. a) Qa mans qoʼ, ¿tiʼ kbʼantel quʼn aj ttzaj qʼoʼn jun akʼaj oklenj qe? b) ¿Alkye tten in nonin Romanos 12:3 qiʼj tuʼn qok te mans?

18 Tajbʼil Jehová tuʼn qok te mans aj qajbʼen te (Miqueas 6:8). Tuʼntzunju, qa ma tzaj qʼoʼn jun akʼaj oklenj qe, bʼaʼn tuʼn tkubʼ qbʼinchaʼn ik tzeʼn bʼant tuʼn Gedeón ex qqaninx onbʼil te Jehová tuʼn qtzaj tonin. Qo ximen tiʼjju in tzaj tqʼamaʼn Jehová toj Xjan Uʼj ex tuʼn ttnam. Mintiʼ tuʼn tikʼ tnaʼl quʼn qa tkyaqilju in bʼant quʼn te Jehová, in bʼant noq tuʼn t-xtalbʼil ex tuʼn tonbʼil, ex nya tuʼnju at qojtzqibʼil (Salmo 18:35). Qa mans qoʼ, mlay qo ximen oʼkx qiʼjx (kjawil uʼjit Romanos 12:3).

19. ¿Tiquʼn il tiʼj tuʼn qok te mans?

19 Ik tzeʼn ma tzʼel qnikʼ tiʼj, il tiʼj tuʼn qok te mans tuʼnju ojtzqiʼn quʼn qa oʼkx Jehová bʼaʼn tuʼn tjaw nimset tuʼnju a Bʼinchal tkyaqil ex a aju Dios Maʼxix toklen tibʼaj tkyaqil (Apocalipsis 4:11). Qa mans qoʼ, kʼonil qiʼj tuʼn qtzalaj tiʼjju jaku bʼant quʼn toj qajbʼebʼil te Jehová. Ax ikx kʼonil qiʼj tuʼn tok qqʼoʼn toklen kyximbʼetz ex kyyol erman, iktzun tten qo tel toj mujbʼabʼil. Ex qa mans qoʼ, kʼonil qiʼj tuʼn miʼn kytzaj nya bʼaʼn qiʼj tuʼnju tnejel qo ximel tiʼj jun tiʼ naʼmx tkubʼ qbʼinchaʼn. Ax ikx tbʼanel in che ela xjal mans toj twitz Jehová. Tuʼn jlu in nel qnikʼ tiʼj tiquʼn nim toklen tuʼn kyok tmajen Jehová te mans. Toj juntl xnaqʼtzbʼil qo xnaqʼtzal tiʼj alkye tten kukx jaku qo ok te mans, axpe ikx kyoj ambʼil kwest.