Tuʼn qxiʼ toj xnaqʼtzbʼil

Tuʼn qikʼx atz jatumel ta tajlal xnaqʼtzbʼil

A Jehová qʼil twitz aqʼuntl toj ttnam

A Jehová qʼil twitz aqʼuntl toj ttnam

«Tkyaqil maj aqine chin ẍaqlul kyeye» (ISAÍAS 58:11).

BʼITZ: 152 EX 22

1, 2. a) ¿Tiquʼn junxitl qoʼ kywitz txqantl okslabʼil? b) ¿Tiʼ qo xnaqʼtzal tiʼj toj xnaqʼtzbʼil lu ex toj juntl?

KUKX in tzaj kyqanin xjal qe alkye nejenel kyxol testigo de Jehová. ¿Tiquʼn in tzaj kyqanin? Tuʼnju kykyaqilx okslabʼil at jun nejenel kyxol, bʼalo jun xinaq ex qa jun xuʼj. Atzun qe, jaku txiʼ qqʼamaʼn tuʼn tkyaqil qkʼuʼj qa aju nejenel qxol nya jun xjal nya tzʼaqli. A Jesús Nejenel qxol. In kubʼ tbʼinchaʼn aju in tzaj tqʼamaʼn Jehová te aju Ttat ex Nejenel twitz (Mateo 23:10).

2 Toj ambʼil jaʼlo ax ikx at jun kʼloj xjal qʼil twitz aqʼuntl toj ttnam Jehová, aju in nok tqʼoʼn Tyol Dios tbʼi te «majen in bʼant taqʼun [...] ex at tnabʼl» (Mateo 24:45). Qa ikju, ¿tiquʼn jaku tzʼok qeʼ qkʼuʼj tiʼj qa a Jehová nejni qwitz tuʼn tonbʼil Jesús? Toj xnaqʼtzbʼil lu ex toj juntl qo xnaqʼtzal tiʼj oxe tiquʼn jaku tzʼok qeʼ qkʼuʼj tiʼj lu. Ax ikx, kʼelel qnikʼ tiʼj qa maske o che ajbʼen junjun xjal tuʼn Jehová tuʼn kykubʼ nej twitz aqʼuntl toj ttnam, ax Jehová ok te axix tok Nejenel kywitz ex kukx kʼokel (Isaías 58:11).

TZAJ KYKʼAMOʼN KYIPUMAL TUʼN XEWBʼAJ XJAN

3. ¿Tiʼ onin tiʼj Moisés tuʼn tkubʼ nej kywitz aj Israel?

3 Tzaj tqʼon xewbʼaj xjan kyipumal nejenel toj ttnam Dios toj ambʼil ojtxi. Jaw tjyoʼn Jehová Moisés tuʼn tok te nejenel kyxol aj Israel. ¿Tiʼ onin tiʼj Moisés tuʼn tbʼant aqʼuntl nimxix toklen tzaj qʼoʼn te? Ax Jehová tzaj qʼonte xewbʼaj xjan te (kjawil uʼjit Isaías 63:11-14). Tuʼnju ajbʼen xewbʼaj xjan tuʼn Jehová tuʼn tonin tiʼj Moisés, jaku txi qqʼamaʼn qa a Jehová kubʼ nej kywitz aj Israel.

4. ¿Alkye tten el nikʼbʼaj tiʼj qa attoq xewbʼaj xjan tukʼil Moisés? (Qʼonka twitza tiʼj tnejel tilbʼilal).

4 ¿Jakupe tzʼok kyqʼoʼn xjal kywitz tiʼj qa attoq xewbʼaj xjan tukʼil Moisés? Jaku. Noq tuʼn tonbʼil xewbʼaj xjan e bʼant qe milagr tuʼn Moisés ex xi tyekʼun tbʼi Dios te aj kawil nim toklen te tnam Egipto (Éxodo 7:1-3). Ax ikx onin xewbʼaj xjan tiʼj Moisés tuʼn tok te jun nejenel at tkʼujlabʼil ex at tpasens. Nya junx ok Moisés ik tzeʼn qe txqantl nejenel kye junjuntl tnam (Éxodo 5:2, 6-9). Tuʼn jlu, el nikʼ tiʼj qa a Moisés otoq jaw tjyoʼn Jehová tuʼn tkubʼ nej twitz ttnam.

5. ¿Alkye junjuntl qe xjal xi tqʼoʼn Jehová xewbʼaj xjan kye tuʼn kykubʼ nej twitz aqʼuntl toj ttnam?

5 ¿Alkye junjuntl qe xjal xi tqʼoʼn Jehová xewbʼaj xjan kye tuʼn kykubʼ nej twitz aqʼuntl toj ttnam? In tzaj tqʼamaʼn Xjan Uʼj qa «atzunte Josué aju tkyʼajal Nun otoq tzʼok nim tnabʼl» (Deuteronomio 34:9). Ax ikx in tzaj tqʼamaʼn «ul T-xew Qman tukʼil Gedeón» ex «ul T-xew Qman tukʼil David» (Jueces 6:34; 1 Samuel 16:13). Kykyaqil xinaq lu ok qeʼ kykʼuʼj qa che ultoq onin tuʼn xewbʼaj xjan tuʼn tbʼant junjun tiʼchaq mlaytoq bʼant tuʼn kyex kyipumal (Josué 11:16, 17; Jueces 7:7, 22; 1 Samuel 17:37, 50). In nel qnikʼ tiʼj qa xi tqʼoʼn Jehová kyipumal tuʼn tbʼant qe tiʼchaq nim toklen kyuʼn. Tuʼntzunju, oʼkx te jakutoq jaw nimset.

Tej t-xi kybʼin aj Israel Moisés, Josué, Gedeón ex David, in che nimentoq te Jehová aju Kynejenel

6. ¿Tiquʼn tajtoq Jehová tuʼn kynimen aj Israel kye qeju otoq che jaw tjyoʼn tuʼn kyok te nejenel?

6 ¿Tiʼtoq il tiʼj tuʼn tbʼant kyuʼn aj Israel tej tok kyqʼoʼn kywitz qa in nonintoq xewbʼaj xjan kyiʼj Moisés, Josué, Gedeón ex David? Iltoq tiʼj tuʼn kynimen kye. Jun maj e ok ten qe aj Israel yolil nya bʼaʼn tiʼj Moisés, xi tqanin Jehová kye: «¿Jtoj bʼan txi kykolin xjal tuʼn kyikʼun wiʼje?» (Números 14:2, 11). In nel qnikʼ tiʼj qa a Jehová otoq jaw jyonte kye xinaq lu tuʼn kykubʼ nej twitz ttnam. Tej in che nimen xjal kye, in che nimentoq te Jehová aju Kynejenel.

E TZAJ ONIN KYUʼN ANJEL

7. ¿Alkye tten e onin qe anjel tiʼj Moisés?

7 E onin anjel kyiʼj nejenel toj ttnam Dios toj ambʼil ojtxi (kjawil uʼjit Hebreos 1: 14). Ajbʼen qe anjel tuʼn Jehová tuʼn tonin tiʼj Moisés. Tnejel, xi tsamaʼn jun anjel «aju kubʼ tyekʼun tibʼ twitz tiʼj jun wiʼ chʼiʼx» tuʼn t-xi tqʼoʼn toklen tuʼn kyetz tzoqpaj aj Israel ex tuʼn tkubʼ nej kywitz (Hechos 7:35). Tkabʼin, e ajbʼen qe anjel tuʼn Jehová tuʼn ttzaj tqʼoʼn Ley te Moisés aju kʼajbʼel tuʼn tuʼn kyxi xnaqʼtzet aj Israel (Gálatas 3:19). Ex toxin, xi tqʼamaʼn Jehová te Moisés: «Qʼinxa qe xjal jatum o txi nmaʼne teya. Kbʼel nej n-anjele twitza» (Éxodo 32:34). Mintiʼ in tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios qa ok kyqʼoʼn kywitz aj Israel kyiʼj anjel. Noqtzun tuʼnj, aju alkye tten xi t-xnaqʼtzaʼn ex kubʼ nej Moisés kywitz xjal, tzaj tyekʼun qa e onin anjel tiʼj.

8. ¿Alkye tten e onin anjel tiʼj Josué ex tiʼj Ezequías?

8 ¿Alkye junjuntl xjal e onin anjel kyiʼj? In tzaj tqʼamaʼn Xjan Uʼj qa aju «nejenel kye t-soldad Qman Dios» onin tiʼj Josué tuʼn tkambʼan kyiʼj xjal toj jun qʼoj te tnam Canaán (Josué 5:13-15; 6:2, 21). Ax ikx in yolin tiʼj ambʼil tej otoqxi kawin Ezequías tibʼaj ttnam Jehová. Kyqʼama qeju kysoldad Asiria tuʼn tkubʼ kyxiten tnam Jerusalén. Tojtzun jun qonikʼen, «pon jun t-anjel Qman [...] ex e kubʼ tbʼyoʼn jun syent tukʼil 85 mil xjal» te tnam Asiria (2 Reyes 19:35).

9. Maske nya tzʼaqli qe xjal jaw tjyoʼn Jehová tuʼn kyok te nejenel, ¿tiʼtoq tuʼn tbʼant kyuʼn aj Israel?

9 Tzʼaqli qe anjel. Noqtzun tuʼnj, e onin kyiʼj xjal nya tzʼaqli. Jun techel, mintiʼ jaw tnimsaʼn Moisés Jehová jun maj (Números 20:12). Mintiʼ xi tqanin Josué onbʼil te Jehová tej tbʼant tiʼj jun tyol kyukʼil xjal te tnam Gabaón (Josué 9:14, 15). Ex toj chʼin ambʼil jaw tnimsan tibʼ aj kawil Ezequías (2 Crónicas 32:25, 26). Maske nya tzʼaqli qe xjal lu, iltoq tiʼj tuʼn kynimen aj Israel kye. Jakutoq tzʼel kynikʼ aj Israel tiʼj qa in che ajbʼentoq anjel tuʼn Jehová tuʼn tonin kyiʼj qe nejenel. Qʼanchaʼlxix qa a Jehová nejni twitz ttnam.

E TZAJ ONIN TUʼN TYOL DIOS

10. ¿Alkye tten onin Ley tiʼj Moisés?

10 Onin Tyol Dios kyiʼj nejenel toj ttnam Dios toj ambʼil ojtxi. Aj tyolin Tyol Dios tiʼj Ley tzaj qʼoʼn kye aj Israel, in nok tqʼoʼn tbʼi te «tley Moisés» (1 Reyes 2:3). Noqtzun tuʼnj, ax Tyol Dios in tzaj qʼamante qa a Jehová xi qʼonte Ley lu kye aj Israel. Tuʼntzunju, ax ikx te Moisés iltoq tiʼj tuʼn t-xi tbʼiʼn qe kawbʼil tkuʼx toj (2 Crónicas 34:14). Jun techel, tej t-xi tqʼoʼn Jehová qe tqanil te Moisés tiʼj alkye tten tuʼn tjaw tbʼinchaʼn ja xbʼalun, «tbʼincha Moisés tkyaqil ik tzaʼn otoq tzaj tmaʼn Qman te» (Éxodo 40:1-16).

11, 12. a) ¿Tiʼ iltoq tiʼj tuʼn tbʼant tuʼn Josías ex junjuntl nejenel e kawin tibʼaj ttnam Dios? b) ¿Alkye tten onin Tyol Dios kyiʼj nejenel e ten toj ttnam Dios?

11 Tej tok Josué te nejenel kyxol aj Israel, attoq junjun uʼj tiʼj Tyol Dios tukʼil. Tuʼntzunju, xi tqʼamaʼn Jehová te qa iltoq tiʼj tuʼn tuʼjin tiʼj «qʼijl ex qonikʼan», tuʼntzun tkubʼ tbʼinchaʼn aju tzʼibʼin toj (Josué 1:8). Ax ikx qe aj kawil e kawin tibʼaj ttnam Dios yajxitl, iltoq tiʼj tuʼn kyuʼjin tiʼj Ley tkyaqil qʼij. Nya oʼkxku, ax ikx iltoq tiʼj tuʼn tkubʼ kytzʼibʼin jun copia tiʼj Ley ex tuʼn tkubʼ kyqʼoʼn toj xnaqʼtzbʼil (kjawil uʼjit Deuteronomio 17:18-20).

12 ¿Alkye tten onin Tyol Dios kyiʼj nejenel e ten toj ttnam Dios? Qo xnaqʼtzan tiʼ bʼaj tiʼj aj kawil Josías. Tej tkanet Tley Moisés ok ten aj tzʼibʼil te Josías uʼjil Ley twitz * (qʼonka twitza tiʼj tqanil). ¿Tiʼ bʼant tuʼn Josías? «Tejtzun tbʼinte rey aju in tmaʼn tuj libro te ley, el t-sbʼitʼun t-xbʼalun tok tiʼj». Onin Tyol Dios tiʼj tuʼn tkubʼ t-xiten tkyaqil qe tilbʼilal in che kʼulintoq xjal twitz toj tnam ex kubʼ tikʼsaʼn jun matij Xjan Qʼij aju naʼmxtoq tkubʼ ikʼset jun maj (2 Reyes 22:11; 23:1-23). Xi tqʼoʼn Josías ex junjuntl aj kawil ambʼil te Tyol Dios tuʼn kyok lepeʼ tiʼj. Tuʼntzunju, e kubʼ kybʼinchaʼn chʼixpubʼil tiʼj alkye tten tuʼn kykubʼ nej twitz ttnam Dios. E onin chʼixpubʼil lu tuʼn tkubʼ kybʼinchaʼn xjal aju tajbʼil Jehová.

13. ¿Tiquʼn junxitl qe nejenel toj ttnam Dios kywitz qe aj kawil kyoj txqantl tnam?

13 Ok kyqʼoʼn aj kawil te junjuntl tnam kywiʼ tiʼj kyojtzqibʼil xjal. Jun techel, kubʼ kybʼinchaʼn xjal te tnam Canaán nim nya bʼaʼn. E kubʼ kuẍeʼ kyukʼil txkup, xinaq kyukʼil xinaq, xuʼj kyukʼil xuʼj ex qa tukʼil jun toj kyja. Ax ikx e kʼulintoq kywitz tilbʼilal ex xi kyqʼoʼn qe kʼwaʼl te chojbʼil kywitz (Levítico 18:6, 21-25). Nya oʼkxku, ax ikx nya aʼyex kawbʼil attoq kyukʼil aj kawil te tnam Babilonia ex Egipto ik tzeʼn alkye tten tuʼn tbʼaj kysaqen kyibʼ tmajen Jehová (Números 19:13). Junxitl qe nejenel te ttnam Dios. In che onintoq kyiʼj xjal tuʼn kykʼulin te Jehová toj tumel, tuʼn tbʼaj kysaqin kyxmilal ex tuʼn tel kyikʼen noq alkyexku tiʼ at toklen tukʼil yaẍbʼil. Qʼanchaʼlxix qa a Jehová nejni kywitz.

14. ¿Tiquʼn xiʼ tkawin Jehová junjun nejenel toj ttnam?

14 Nya kykyaqil aj kawil e kawin tibʼaj ttnam Dios xi kybʼiʼn qe tkawbʼil. Aqeju aj kawil lu, mintiʼ e ok lepeʼ tiʼj onbʼil tzaj tqʼoʼn Dios kye tuʼn xewbʼaj xjan, kyuʼn anjel ex tuʼn Tyol. At maj, xi tkawin Jehová kye moqa jaw tjyoʼn juntl kyxel (1 Samuel 13:13, 14). Tej tbʼet ambʼil, jaw tjyoʼn Jehová juntl nejenel tzʼaqli.

JAW TJYOʼN JEHOVÁ JUN NEJENEL TZʼAQLI

15. a) ¿Alkye tten tzaj kyqʼamaʼn t-sanjel Dios qa tuʼn tul jun nejenel tzʼaqli? b) ¿Alkye tuʼn tok te nejenel tzʼaqli?

15 Toj nimku syent abʼqʼi, tzaj ttziyen Jehová tuʼn tjaw tjyoʼn jun nejenel tzʼaqli tuʼn tten toj ttnam. Jun techel, xi tqʼamaʼn Moisés kye aj Israel qa tuʼn tjaw tjyoʼn Jehová jun t-sanjel ik tzeʼn te ex iltoq tiʼj tuʼn t-xi kynimen (Deuteronomio 18:15). Ex tqʼama Isaías qa aju sanjel lu kʼokel te jun «nejenel» (Isaías 55:4). Ax ikx tqʼama Daniel qa tzul «Nejenel aju ktzajel qʼoʼn toklen» te Mesías (Daniel 9:25). Ax Jesús qʼamante qa a Nejenel toj ttnam Dios (kjawil uʼjit Mateo 23:10). Ok lepeʼ qe t-xnaqʼtzbʼen Jesús tiʼj tuʼn tkyaqil kykʼuʼj ex bʼaʼn kyuʼn qa a otoq jaw tjyoʼn Jehová tuʼn tkubʼ nej toj ttnam (Juan 6:68, 69). ¿Tiquʼn qʼuqli kykʼuʼj tiʼj jlu?

16. ¿Tiʼ yekʼbʼil at tiʼj qa tzaj tkʼamoʼn Jesús tipumal tuʼn xewbʼaj xjan?

16 Tzaj tqʼoʼn xewbʼaj xjan tipumal Jesús. Tej tjaw aʼ twiʼ Jesús, tqʼama Juan jlu: «O wile Xewbʼaj Xjan kuʼtz tuj kyaʼj ik keʼyin ik tzaʼn paloma, ex kubʼ ten tibʼaj» Jesús. Yajxitl, xi qʼiʼn Jesús tuʼn xewbʼaj xjan ex pon qʼiʼn toj tzqij txʼotxʼ (Juan 1:32; Marcos 1:10-12). Tej tanqʼin Jesús tzalu twitz Txʼotxʼ, onin xewbʼaj xjan tiʼj tuʼn tbʼant t-xnaqʼtzan ex tuʼn kybʼant milagr tuʼn (Hechos 10:38). Ax ikx, onin tiʼj tuʼn tkubʼ tyekʼun tkʼujlabʼil, tuʼn tkubʼ tnaʼn tzalajbʼil ex tuʼn tten qʼuqbʼil tkʼuʼj (Juan 15:9; Hebreos 12:2). Mintiʼ juntl nejenel o kubʼ tyekʼun qa at xewbʼaj xjan tukʼil. Qʼanchaʼlxix qa a Jesús jaw tjyoʼn Jehová tuʼn tok te Nejenel.

¿Alkye tten e onin anjel tiʼj Jesús tej otoqxi jaw aʼ twiʼ? (Qʼonka twitza tiʼj taqikʼ 17).

17. ¿Tiʼ bʼant kyuʼn anjel tuʼntzun kyonin tiʼj Jesús?

17 Tzaj kyqʼoʼn anjel tipumal Jesús. Tej otoqxi jaw aʼ twiʼ Jesús, «ul qe anjel tukʼil [...] tuʼn kyajbʼen te» (Mateo 4:11). Ex tej chʼixtoq tkyim, «kubʼtzun tyekʼun tibʼ jun anjel tzajni tuj kyaʼj» ex xi tqʼuqbʼaʼn tkʼuʼj (Lucas 22:43). Ojtzqintoq tuʼn Jesús qa jaku tzaj t-samaʼn Jehová qe anjel onil te (Mateo 26:53).

18, 19. ¿Alkye tten ajbʼen Tyol Dios tuʼn Jesús toj tchwinqlal ex tej t-xi t-xnaqʼtzaʼn qe xjal?

18 Onin Tyol Dios tiʼj Jesús. Atxix tej ttzyet tpakbʼan Jesús ex tzmaxi tej tkyim, xi tqʼoʼn ambʼil tuʼn tok lepeʼ tiʼj Tyol Dios. Tej naʼmxtoq tkyim, kyaj tqʼamaʼn junjun tiʼ tuʼn tbʼaj tiʼj Mesías (Mateo 4:4; 27:46; Lucas 23:46). Junxitl qe nejenel kye txqantl okslabʼil twitz Jesús, tuʼnju mintiʼ ajbʼen Tyol Dios kyuʼn qa junxitl in tzaj tqʼamaʼn twitzju in xi kyxnaqʼtzaʼn. Tqʼama Jesús qe yol tkuʼx toj Tyol Dios kyiʼj: «Qe xjal lu noq tuʼn kytziʼ in chin nimanjtze kyuʼn, atzun ju kyanmi najchaq taʼ wiʼje. Noqx gan in che kʼulun nwitze, porque aju xnaqʼtzbʼil in kyqʼoʼn, kye xjal kymandamyent» (Mateo 15:7-9). Mlayx jaw tjyoʼn Jehová jun nejenel aju mintiʼ in xiʼ tnimen aju in tzaj tqʼamaʼn Tyol.

19 Ajbʼen Tyol Dios tuʼn Jesús tej t-xi t-xnaqʼtzaʼn qe xjal. Tej xi kyqanin nejenel kye okslabʼil kyxjel te Jesús tuʼn tok toj malbʼil kyuʼn, mintiʼ aj ttzaqʼweʼn Jesús tuʼn tex tnabʼil moqa tuʼn tex tojtzqibʼil. Aju bʼant tuʼn, aj ttzaqʼweʼn tuʼn Tyol Dios (Mateo 22:33-40). Jakutoq che jaw labʼin xjal tuʼn Jesús noqwit ok ten qʼamalte kye tiʼj tchwinqlal toj kyaʼj ex tej kybʼant kykyaqil tiʼchaq. Noqtzun tuʼnj, tuʼn tkyaqil tkʼuʼj yolin tiʼj Tyol Dios kyukʼil xjal tuʼnju kʼujlaʼnxix tuʼn. «Jaqettzun kynabʼl tuʼn Jesús tuʼntzun tkanun tuj kynabʼl aju tzʼibʼamaj tuj Tuʼjil» (Lucas 24:32, 45).

20. a) ¿Alkye tten jaw tnimsaʼn Jesús Jehová? b) ¿Tiquʼn junxitl tmod Jesús ten twitz Herodes Agripa I?

20 E jaw labʼin xjal tiʼj Jesús tej tyolin (Lucas 4:22). Noqtzun tuʼnj, jaw tnimsaʼn Jesús Jehová aju aj Xnaqʼtzal te. Jun maj, ok tilil tuʼn jun qʼinun tuʼn tjaw nimset Jesús tej tok tqʼoʼn tbʼi te «xnaqʼtzal bʼaʼn». Atzunte Jesús kubʼ tin tibʼ ex xi tqʼamaʼn te: «¿Tiquʼn in chin ok tqʼoʼna te bʼaʼn? Mi aʼlo jun xjal bʼaʼn, oʼkxte Dios bʼaʼn» (Marcos 10:17, 18). Tej tikʼ wajxaq abʼqʼi tkyimlen Jesús, tzyet tkawin aj kawil Herodes Agripa I toj tnam Judea. Nya ik tmod ik tzeʼn te Jesús. Jun qʼij, akux in nok jun chmabʼil nim toklen, ok tqʼoʼn Herodes jun t-xbʼalun wiʼyilxix twiʼ. Tej kylonte xjal te ex tej tok kybʼiʼn, e jaw schʼin ex kyqʼama: «Tqʼajqʼajel twiʼ jun dios te jlu, mya te jun xjal». Bʼaʼn ela toj twitz Herodes tej tjaw nimsaʼn. ¿Tiʼ tzaj tiʼj yajxitl? In tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios qa «jurat kʼixbʼisanjtz Herodes tuʼn jun t-anjel Qajaw, tuʼnju mintiʼ jaw tnimsaʼn tbʼi Dios; in che waʼntoq ẍuqʼ tiʼj tchibʼjal, ex kyimtzun» (Hechos 12:21-23). El toj qʼanchaʼl qa nya a Jehová otoq jaw jyoʼnte te tuʼn tok te nejenel. Atzunte Jesús kubʼ tyekʼun qa otoq jaw jyoʼn tuʼn Jehová tuʼn tok te nejenel ex kukx jaw tnimsaʼn Jesús te Jehová, aju Nejenel tibʼaj tkyaqil ttnam.

21. ¿Alkyeqe xjel che xel tzaqʼwet toj juntl xnaqʼtzbʼil?

21 Mintiʼ kubʼ t-ximen Jehová tuʼn tok Jesús te Nejenel tibʼaj ttnam noq junjun abʼqʼi. Tej tjaw anqʼin Jesús, tqʼama jlu kye t-xnaqʼtzbʼen: «Ma tzaj qʼoʼn woklene tiʼj tkyaqilju at tuj kyaʼj ex twitz txʼotxʼ». Ex tqʼamatl: «Lu qine chin tele kyukʼile tkyaqil qʼij akutzun in japun bʼaj mankbʼil tqʼijlalil» (Mateo 28:18-20). Qa atz taʼ Jesús toj kyaʼj, ¿alkye tten jaku kubʼ nej twitz aqʼuntl toj ttnam Dios, aju at tzalu twitz Txʼotxʼ? ¿Alkyeqe o che jaw tjyoʼn Jehová tuʼn kykubʼ nej twitz aqʼuntl toj ttnam tzalu twitz Txʼotxʼ te t-xel Jesús? Ex ¿tzeʼn jaku tzʼel kynikʼ okslal tiʼj qa a Jehová o jaw jyonte kye tuʼn kykubʼ nej twitz aqʼuntl toj ttnam? Toj juntl xnaqʼtzbʼil che xel tzaqʼwet xjel lu.

^ taqik' 12 Bʼalo a tnejel uʼj lu kubʼ ttzʼibʼin Moisés.