Tuʼn qxiʼ toj xnaqʼtzbʼil

Tuʼn qikʼx atz jatumel ta tajlal xnaqʼtzbʼil

¿Tiquʼn il tiʼj tuʼn t-xi qqʼamaʼn «nimanxwit tbʼi Qman»?

¿Tiquʼn il tiʼj tuʼn t-xi qqʼamaʼn «nimanxwit tbʼi Qman»?

«Nimanxwit tbʼi Qman. Bʼaʼn tuʼn qbʼitzan bʼitz te nimbʼil te Qdios. Bʼaʼn tuʼn t-xi qʼot nimbʼil tbʼanilxix te» (SAL. 147:1).

BʼITZ: 9 EX 152

1-3. a) ¿Tojlo alkye ambʼil kubʼ tzʼibʼin Salmo 147? b) ¿Tiʼ jaku tzʼel qnikʼ tiʼj aj qxnaqʼtzan tiʼj Salmo 147?

TKYAQIL maj in jaw qnimsaʼn qe xjal in bʼant jun tbʼanel tiʼ kyuʼn ex qa at jun tbʼanel kymod. Noqtzun tuʼnj, a Jehová at mas toklen tuʼn tjaw qnimsaʼn tuʼnju at nim tipumal ik tzeʼn in nok qkeʼyin kyiʼj tbʼinchbʼen. Ax ikx tuʼnju kubʼ tyekʼin nimxix tkʼujlabʼil tej ttzaj tqʼoʼn Tkʼwaʼl tuʼn tchjet qil.

2 Tajtoq aj tzʼibʼil tiʼj Salmo 147 tuʼn tjaw tnimsaʼn Jehová tuʼn tkyaqil tanmi. Axpe ikx onin kyiʼj txqantl tuʼn tjaw kynimsaʼn Jehová junx tukʼil (kjawil uʼjit Salmo 147:1, 7, 12).

3 Mintiʼ ojtzqiʼn quʼn alkye kubʼ tzʼibʼin salmo lu, noqtzun tuʼnj, bʼalo anqʼin toj ambʼil tej tetz tiʼn Jehová qe aj Israel toj tnam Babilonia tuʼn kymeltzʼaj toj tnam Jerusalén (Sal. 147:2). Jaku tzʼok qeʼ qkʼuʼj tiʼj qa jaw nimsaʼn Jehová tuʼn aj tzʼibʼil tuʼnju otoq bʼant tuʼn, tuʼntzun tjaw nimset kyuʼn tmajen juntl maj toj kyex kytnam. Ax ikx, at junjuntl tiquʼn jaw nimsaʼn Jehová tuʼn aj tzʼibʼil. ¿Alkyeqe jlu? ¿Ex tiquʼn kxel qqʼamaʼn «nimanxwit tbʼi» Jehová? (Sal. 104:35; 147:1).

IN NEʼL TIʼN JEHOVÁ «BʼIS TUJ KYANMI QEJU NIM IN CHE BʼISUN»

4. Tej kyetz tzaqpiʼn aj Israel tuʼn aj kawil Ciro, ¿tiʼlo kubʼ kynaʼn, ex tiquʼn?

4 Qo ximen tiʼj tiʼ kubʼ kynaʼn aj Israel tej ateʼtoq toj tnam Babilonia. E ok ten aj Babilonia xmayil kyiʼj ex in xitoq kyqʼamaʼn jlu kye: «Kybʼitzanxe jun kybʼitz aj Sión». Noqtzun tuʼnj, nya kyajbʼil tuʼn kybʼitzin tuʼnju otoq kubʼ xiten tnam Jerusalén, aju in che tzalajtoq tiʼj (Sal. 137:1-3, 6). In kubʼtoq kynaʼn bʼis ex kyajtoq tuʼn ttzaj qʼuqbʼaʼn kykʼuʼj. Noqtzun tuʼnj, ik tzeʼn otoq tqʼama Jehová, kubʼ tiʼj tnam Babilonia tuʼn aj kawil Ciro te tnam Persia ex etz ttzaqpiʼn qe aj Israel. Tqʼama Ciro jlu tiʼj Jehová: «Ma tzaj tmaʼn weye tuʼn tjaw nbʼinchaʼne jun nintz ja te kʼulbʼil te tuj Jerusalén». Ex tqʼamatl jlu: «Noq alkyex kyeye tok te tajlal kyxol qe xjal etzan tuʼn Dios, awt Dios onil te ex bʼaʼn tuʼn t-xiʼ tuj Jerusalén» (2 Crón. 36:23). Tuʼn tkyaqil jlu in nel qnikʼ tiʼj qa chewix kykʼuʼj aj Israel akux ateʼtoq toj tnam Babilonia.

5. Ik tzeʼn in tzaj tqʼamaʼn Salmo 147:3, ¿alkye tten in najbʼen tipumal Jehová tuʼn tuʼn ttzaj tqʼuqbʼaʼn qkʼuʼj?

5 Nya oʼkx xi tqʼuqbʼaʼn Jehová kykʼuʼj xjal toj tnam Israel, sino ax ikx teyele te junjun aj Israel. Axju in bʼaj toj ambʼil jaʼlo. In tzaj tqʼamaʼn aj tzʼibʼil tiʼj Salmo 147 qa in neʼl tiʼn Jehová «bʼis tuj kyanmi qeju nim in che bʼisun, ex nnoʼk tqʼanan aju kʼixbʼleʼn kyiʼj» (Sal. 147:3). Qa yabʼ qoʼ ex qa in tzaj bʼaj qkʼuʼj, jaku tzʼok qeʼ qkʼuʼj tiʼj qa taj Jehová tuʼn tonin qiʼj ex taj tuʼn tchewix qbʼis (Sal. 34:18; Is. 57:15). In tzaj tqʼoʼn qipumal ex qnabʼil tuʼn qex twitz alkyexku nya bʼaʼn in qo ok weʼ twitz (Sant. 1:5).

6. ¿Tiʼ in tzaj t-xnaqʼtzaʼn Salmo 147:4 qe? (Qʼonka twitza tiʼj tnejel tilbʼilal).

6 Xi tkeʼyin aj tzʼibʼil tiʼj salmo twitz kyaʼj ex tqʼama jlu tiʼj Jehová: «In bʼaj tajlaʼn jteʼ kybʼaj qe cheʼw, ex tok tbʼi teyle junjun tuʼn» (Sal. 147:4). ¿Tiquʼn tzyet tyolin aj bʼitzil kyiʼj cheʼw? Qo ximen tiʼj jlu: jakutoq tzʼok tqʼoʼn twitz kyiʼj cheʼw, noqtzun tuʼnj, mlaytoq bʼant tajlet tuʼn. Toj ambʼil jaʼlo, jaku tzʼok kyqʼoʼn xjal in netz nim kyxnaqʼtzbʼil kywitz kyiʼj nim cheʼw. Axpe ikx in tzaj kyqʼamaʼn qa at nim kʼloj cheʼw twitz kyaʼj, noqtzun tuʼnj mlay bʼant tuʼn tajlet-xix kyuʼn, oʼkx Jehová jaku bʼant tuʼn ex in nok tqʼon tbʼi teyele junjun. A t-xilen jlu qa junxitl teyele junjun cheʼw toj twitz Jehová (1 Cor. 15:41). ¿Tiʼ in tzaj t-xnaqʼtzaʼn jlu qe? Ik tzeʼn ojtzqiʼn tuʼn Jehová jatumel taʼ jun cheʼw toj tkyaqil ambʼil, ax ikx ojtzqiʼn tuʼn jatumel atoʼ, tiʼ in kubʼ qnaʼn ex tiʼ tajbʼil teyele junjun qe toj tkyaqil ambʼil.

7, 8. a) ¿Tiʼ in nel tnikʼ Jehová qiʼj? b) ¿Tiʼ yekʼbʼil at tiʼj qa in nel tnikʼ Jehová qiʼj?

7 In nel tnikʼ Jehová kyiʼj nya bʼaʼn in nok weʼ teyele junjun qe twitz ex at tipumal tuʼn tonin qiʼj (kjawil uʼjit Salmo 147:5). Atlo maj jaku kubʼ qnaʼn qa mlay qo ex twitzju nya bʼaʼn in qo ok weʼ twitz. Noqtzun tuʼnj, ojtzqiʼn tuʼn Jehová jatumel ya mlay tzikʼx quʼn ex in tzaj tnaʼn qa «tquqil txʼotxʼ qoʼ» (Sal. 103:14). Tuʼnju nya tzʼaqli qo, in kubʼ qbʼinchaʼn jun nya bʼaʼn jun ex juntl maj. In kubʼlo qnaʼn nya bʼaʼn aj t-xi qqʼamaʼn jun tiʼ nya toj tumel, tiʼj jun nya bʼaʼn achbʼil ex tiʼjju ikʼbʼil in kubʼ qnaʼn junjun maj. Maske mintiʼ in bʼaj jlu tiʼj Jehová, in nelxix tnikʼ qiʼj (Is. 40:28).

8 Olo tzʼok qqʼoʼn qwitz tiʼj jun maj alkye tten in najbʼen tipumal Jehová tuʼn tuʼn tonin qiʼj tuʼn qex twitz jun nya bʼaʼn (Is. 41:10, 13). Qo xnaqʼtzan tiʼjju ikʼ tiʼj jun precursora Kyoko tbʼi. Tej t-xiʼ samaʼn ajbʼel toj juntl lugar, tzaj bʼajxix tkʼuʼj. ¿Alkye tten el tnikʼ tiʼj qa el tnikʼ Jehová tiʼjju kubʼ tnaʼn? E kanet erman tuʼn Kyoko aʼyeju el kynikʼ tiʼjju bʼaj tiʼj. Kubʼ tnaʼn mer ik tzeʼn tzaj tqʼamaʼn Jehová jlu te: «Kʼujlaʼna wuʼne, ex nya tuʼnju in najbʼena te precusora, sino tuʼnju nmeʼjele, moqa nmyala, ex ma tzaj tqʼoʼna tchwinqlala weye. Waje tuʼn ttzalaja tuʼnju ma tzʼoka te testigo wiʼje». ¿Alkye ten o tzaj tyekʼin Jehová teya qa «mintiʼ bʼajsbʼil te tojtzqibʼl»?

IN TZAJ TQʼOʼN JEHOVÁ AJU AT TAJBʼEN QE

9, 10. ¿Alkye onbʼil in tzaj tqʼoʼn Jehová tnejel? Qʼamantza jun techel.

9 Atlo maj jaku tzaj bʼaj qkʼuʼj tiʼj jun tiʼ, ik tzeʼn tiʼj qwa. Noqtzun tuʼnj, kubʼ tbʼinchaʼn Jehová Txʼotxʼ tuʼn ttzaj tqʼoʼn qwa aju at tajbʼen kye kykyaqil xjal, axpe ikx, kukx in che oqʼ qe tal joj, ik tzeʼn in tzaj tqʼamaʼn Salmo 147:8, 9 (kjawil uʼjit). Qa in xi tqʼoʼn Jehová kywa qe pájaro, jaku tzʼok qeʼ qkʼuʼj tiʼj qa ax ikx tzul tqʼoʼn aju at tajbʼen qe (Sal. 37:25).

10 Aju mas nim toklen, aju in tzaj tqʼoʼn Jehová aju at tajbʼen qe tuʼn tten qʼuqbʼil qkʼuʼj kyuwxix. In tzaj tqʼoʼn qʼuqbʼil qkʼuʼj aju «mas maʼ t-xilen [...] twitz tkyaqil kynabʼl xjal» (Filip. 4:6, 7). Qo ximen tiʼjju ikʼ tiʼj Mutsuo ex t-xuʼjil, aʼyeju ok kyqʼoʼn kywitz tiʼj alkye tten onin Jehová kyiʼj tej tetz mar toj tlugar atz Japón toj 2011. E klet tuʼnju e jax twiʼ kyja, noqtzun tuʼnj, naj tkyaqilju at kye. Toj qonikʼen aju e ten toj juntl kwart tibʼajxi kyja, jatumel attoq nim cheʼw ex jatumel otoq bʼaj naj tkyaqil. Te prim, e jyon tiʼjju jun tiʼ jaku tzʼonin kyiʼj tuʼn tqʼuqbʼet kykʼuʼj. Oʼkx kanet uʼj Anuario de los testigos de Jehová 2006 kyuʼn. Ok tqʼoʼn twitz Mutsuo tiʼj xnaqʼtzbʼil: «Los tsunamis más mortíferos de la historia». In yolintoq xnaqʼtzbʼil tiʼj kyaqnajnabʼ ikʼ toj isla te Sumatra toj 2004, aju tzaj tiʼn nim xitbʼil kywitz txqantl xitbʼil in che tzaj aj tetz mar toj tlugar. Jaw tuʼjin Mutsuo ex t-xuʼjil aju ikʼ kyiʼj ermano kyoj lugar aju, ex e jaw oqʼ tuʼn jlu. Kubʼ kynaʼn qa tzaj tyekʼin Jehová tkʼujlabʼil kyiʼj ex tzaj tqʼuqbʼaʼn kykʼuʼj tojxix ambʼil at tajbʼen kye. Ax ikx ok kyqʼoʼn kywitz tiʼj tkʼujlabʼil Jehová tej tpon kyiʼn erman kyxbʼalun ex kywa. Aju tzaj qʼuqbʼante mas kykʼuʼj, aju tej kypon erman te Kʼloj Xjal Qʼil Twitz Aqʼuntl qʼuqbʼalte kykʼuʼj. Tqʼama Mutsuo jlu: «Kubʼ nnaʼne qa at Jehová qtxlaje tuʼn t-xqʼuqin qiʼje. Chewix qkʼuʼje tuʼn jlu». Ik tzeʼn ma tzʼel qnikʼ tiʼj, tnejel in tzaj tqʼoʼn Jehová aju at tajbʼen tuʼn tten qʼuqbʼil qkʼuʼj kyuwxix ex te tibʼajxi in tzaj tqʼoʼn qwa ex junjuntl tiʼchaq.

ALKYE TTEN JAKU TZAJ QKʼAMOʼN ONBʼIL IN TZAJ TQʼOʼN JEHOVÁ

11. ¿Tiʼ kbʼantel quʼn tuʼn ttzaj qkʼamoʼn onbʼil in tzaj tqʼoʼn Jehová?

11 Bʼantni tten Jehová tuʼn ttzaj tqʼuqbʼaʼn kykʼuʼj «xjal mans» (Sal. 147:6a). Noqtzun tuʼnj, ¿tiʼ kbʼantel quʼn tuʼn ttzaj qkʼamoʼn onbʼil in tzaj tqʼoʼn? Il tiʼj tuʼn tten jun tbʼanel qamiwbʼil tukʼil. Tuʼn tten jlu, il tiʼj tuʼn qok te mans (Sof. 2:3). In che yon xjal mans tuʼn t-xi tbʼinchaʼn Jehová tiʼj tkyaqil nya bʼaʼn ex tuʼn t-xi tqʼuqbʼaʼn kykʼuʼj qeju in che yajlanjtz. In che tzaj tkʼiwlaʼn Jehová qe xjal ik kymod ik tzeʼn jlu.

12, 13. a) ¿Tiʼ il tiʼj tuʼn tel qikʼen qa qaj tuʼn ttzaj qkʼamoʼn onbʼil in tzaj tqʼoʼn Jehová? b) ¿Tiʼ il tiʼj tuʼn tbʼant quʼn tuʼn ttzalaj Jehová qiʼj?

12 Ax ikx in tzaj tqʼamaʼn jlu: «Atzun qe xjal mya bʼaʼn bʼiʼx nneʼl tiʼn kyoklen» (Sal. 147:6b). Nya jun saqchbʼil jlu. Qa qaj tuʼn ttzaj qʼaqʼin tkʼuʼj Jehová qiʼj ex tuʼn miʼn ttzaj tqʼoj qiʼj, il tiʼj tuʼn tel qikʼen aju in nel tikʼun (Sal. 97:10). Jun techel, il tiʼj tuʼn tel qikʼun qe tiʼchaq at kyoklen tukʼil aj pajil. A t-xilen jlu qa il tiʼj tuʼn tel qikʼen alkyexku tiʼ jaku qox tiʼn toj il, ik tzeʼn tuʼn tok qqʼoʼn qwitz tiʼj kyilbʼilal xjal mintiʼ kyxbʼalun tok (Sal. 119:37, TNM; Mat. 5:28). Bʼalo kwest tuʼn tbʼant quʼn, noqtzun tuʼnj, qa ma bʼant quʼn tzul tiʼn tbʼanel qe tuʼnju tzul tkʼiwlaʼn Jehová qoʼ.

13 Tuʼn tkubʼ tiʼj jlu quʼn, il tiʼj tuʼn t-xi qqanin onbʼil te Jehová. Mintiʼ in tzalaj qiʼj qa ma qo jyon tiʼj kyipumal «chej» ex qa ma tzʼok qeʼ qkʼuʼj tiʼj tipumal kyqan xjal in cheʼx «toj qʼoj». A t-xilen jlu qa mlay qo tzaj tkʼiwlaʼn Jehová qa ma tzʼok qeʼ qkʼuʼj qiʼjx ex qa kyiʼj txqantl xjal (Sal. 147:10). Aju tuʼn tbʼant quʼn, qo kubʼsal twitz Jehová tuʼn qtzaj tonin. Nya ik Jehová ik tzeʼn qe xjal in che qʼon nabʼil kye txqantl, tuʼnju mintiʼ in sikt te tuʼn ttzaj tbʼiʼn qoʼ jun ex juntl maj. In tzaj tqʼamaʼn Salmo 147:11 jlu: «Oʼkx in jaw tzalaj kyiʼj qeju in che niman te, ex kyiʼj qeju qʼuql kykʼuʼj tiʼj tkʼujlalil». Tuʼntzunju, jaku tzʼok qeʼ qkʼuʼj tiʼj qa tuʼnju tkʼujlabʼil at qiʼj, kukx kʼonil tuʼn tkubʼ kyiʼj nya bʼaʼn quʼn.

14. ¿Tiʼ onin tiʼj aj tzʼibʼil tiʼj Salmo 147 tuʼn tchewix tkʼuʼj?

14 In tzaj tqʼamaʼn Jehová tiquʼn kukx kʼonil kyiʼj tmajen toj ambʼil at tajbʼen kye. In ximentoq aj tzʼibʼil tiʼj Salmo 147 tiʼj ambʼil tuʼn kymeltzʼaj aj Israel toj Jerusalén tej tqʼama jlu tiʼj Jehová: «Ma tzʼok tkyuwsaʼn qe trank kyoksaʼn kywitz qe tlamel tnam, ex ma che kubʼ tkyʼiwlaʼn qe xjal ateʼ tuj tnam. Tuʼn ma weʼ qʼoj tuj kytanmiye ex ma che ten xjal tuj tzalajbʼil» (Sal. 147:13, 14). Chewix tkʼuʼj aj tzʼibʼil tej tok tbʼiʼn qa kʼokeltoq tkyuwsaʼn Jehová tpwertil tnam Jerusalén tuʼntzun tkolin kyiʼj tmajen.

¿Alkye tten in nonin Tyol Dios qiʼj aj ttzaj nim nya bʼaʼn qiʼj? (Qʼonka twitza kyiʼj taqikʼ 15 a 17).

15-17. a) ¿Tiʼ jaku kubʼ qnaʼn, noqtzun tuʼnj, alkye tten in najbʼen Tyol Jehová tuʼn tuʼn tonin qiʼj? b) Qʼamantza jun techel aju in tzaj tyekʼin qa «jurat» naj in qo tzaj tonin Jehová tuʼn Tyol.

15 Atlo maj tzul bʼaj qkʼuʼj aj qikʼ kyoj ambʼil kwest. Noqtzun tuʼnj, jaku tzaj tqʼoʼn Jehová qnabʼil. Tqʼama aj tzʼibʼil tiʼj Salmo 147 qa in tzaj tqʼamaʼn Jehová «alkye tuʼn tbʼant tzalu twitz txʼotxʼ, ex aju in tzaj tmaʼn jurat in bʼant». Ax ikx tzaj tqʼamaʼn qa «in tzaj tqʼoʼn tqʼabʼ cheʼw ex nnoʼk tuʼn mer ik tzaʼn lan, ex tuʼn in bʼaj t-sputun ttxa cheʼw mer ik tzaʼn tzaʼj». Ex tqʼamatl: «In tzaj t-samaʼn saqbʼaqun mer ik tzaʼn tal abʼj qe; tuʼnju cheʼw in tzaj t-samaʼn in jaw ttuxin tibʼ aʼ». Ex te mankbʼil tqʼama jlu: «In tzaj jun tyol, ex tuʼn in nneʼl ulj aʼ otoq kubʼ ttuxin tibʼ» (Sal. 147:15-18). ¿Ti xnaqʼtzbʼil in tzaj tqʼoʼn tkyaqil jlu qe? Qa jaku ten tipumal Jehová tibʼaj cheʼw ex tibʼaj saqbʼaqun tuʼnju ojtzqiʼn tkyaqil tuʼn ex at nimxix tipumal. Tuʼntzunju, jaku tzʼonin qiʼj tuʼn qex twitz alkyexku nya bʼaʼn.

16 Toj ambʼil jaʼlo in najbʼen Tyol Jehová tuʼn tuʼn ttzaj tyekʼin qbʼe. Jaku txi qqʼamaʼn qa «aju in tzaj tmaʼn jurat in bʼant», tuʼnju in qo tzaj tonin tojxix ambʼil at tajbʼen. Qo ximen tiʼj onbʼil in tzaj tqʼoʼn Tyol Dios, qe uʼj in tzaj tqʼoʼn «majen in bʼant taqʼun [...] ex at tnabʼl», aju JW Broadcasting, aju qtembʼil toj Internet, qe ansyan ex txqantl erman (Mat. 24:45). Ax tok «jurat» naj in qo tzaj tonin Jehová ik tzeʼn in tzaj tqʼamaʼn salmo.

17 Jun ermana Simone tbʼi kubʼ t-ximen qa mintiʼ tajbʼen, axpe ikx kubʼ t-ximen qa mlaytoq tzaj kʼiwlaʼn tuʼn Jehová. Maske tzaj bʼaj tkʼuʼj, kukx xi tqanin onbʼil te Dios ex kukx ok tilil tuʼn tuʼn t-xnaqʼtzan tiʼj Xjan Uʼj. ¿Ope tzʼok tkeʼyin tipumal Tyol Dios? Tqʼama jlu: «Noq alkyexku o bʼaj wiʼje, kukx o kubʼ nnaʼne tipumal ex onbʼil in tzaj tqʼoʼn Jehová». A jlu o tzʼonin tiʼj tuʼn tten jun tbʼanel tmod.

18. ¿Tiquʼn jaku kubʼ tnaʼna qa o tzaj tqʼoʼn Jehová jun tbʼanel toklena, ex tiquʼn kxeʼl tqʼamaʼna «nimanxwit tbʼi»?

18 Ojtzqiʼn tuʼn aj tzʼibʼil tiʼj Salmo 147 qa attoq jun tbʼanel kyoklen aj Israel, tuʼnju oʼkx kye e jaw tskʼoʼn Jehová tuʼn ttzaj tqʼoʼn «Tyol» kye «kyukʼix qe tley ex qe t-xnaqʼtzbʼil» (kjawil uʼjit Salmo 147:19, 20). Ax ikx qe jaku kubʼ qnaʼn qa o tzaj qʼoʼn jun tbʼanel oklenj qe, tuʼnju o qo jaw tskʼoʼn Jehová tuʼn tok tbʼi qiʼj. Ojtzqiʼn Jehová quʼn, in qo tzaj tonin Tyol ex tuʼn jlu jaku qo ok te tamiw. Tuʼntzunju in xi qqʼoʼn chjonte te. Ik tzeʼn te aj tzʼibʼil tiʼj Salmo 147, at nim tiquʼn tuʼn t-xi qqʼamaʼn «nimanxwit tbʼi» Jehová ex tuʼn t-xi qqʼoʼn txokbʼil kyiʼj txqantl xjal tuʼn tbʼant axju kyuʼn.