Tuʼn qxiʼ toj xnaqʼtzbʼil

Tuʼn qikʼx atz jatumel ta tajlal xnaqʼtzbʼil

Qchʼiysam qʼuqbʼil qkʼuʼj kyiʼj qe tiʼchaq in qo yon tiʼj

Qchʼiysam qʼuqbʼil qkʼuʼj kyiʼj qe tiʼchaq in qo yon tiʼj

«Tuʼn qokslabʼl in qeʼxix qkʼuʼj tiʼj tuʼn qkʼmonte aju in qo ayon tiʼj» (HEBREOS 11:1).

BʼITZ: 54 EX 55

1, 2. a) ¿Tiquʼn junxitl aju in che yon tmajen Jehová tiʼj twitzju in che yon xjal tiʼj? b) ¿Tiʼ qo xnaqʼtzal tiʼj toj xnaqʼtzbʼil lu?

IN TZAJ ttziyen Jehová tbʼanel tiʼchaq qe. Jun techel, in tzaj tqʼamaʼn qa ya mlay che yolin xjal nya bʼaʼn tiʼj tbʼi ex qa kbʼantel aju tajbʼil tzalu twitz Txʼotxʼ ik tzeʼn toj kyaʼj (Mateo 6:9, 10TNM). Atzun qeju tiʼchaq lu mas nim kyoklen in qo yon kyiʼj. Ax ikx in tzaj ttziyen Jehová qa tzul tqʼoʼn qchwinqlal te jumajx, qa toj kyaʼj moqa tzalu twitz Txʼotxʼ (Juan 10:16; 2 Pedro 3:13). Nya oʼkxju, ax ikx qajbʼil tuʼn tok qqʼoʼn qwitz tiʼj alkye tten kukx ktzajel tyekʼun qbʼe ex alkye tten in nonin qiʼj kyoj bʼajsbʼil tqʼijlalil jaʼlo.

2 In tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios qa aju qʼuqbʼil qkʼuʼj, atzunju in «qeʼxix qkʼuʼj» kyiʼj tiʼchaq in qo yon kyiʼj. A t-xilen jlu qa ojtzqiʼn kyuʼn qeju at qʼuqbʼil kykʼuʼj qa che japunel kywiʼ qe yol o tzaj ttziyen Jehová (Hebreos 11:1). Ateʼ junjun xjal in che yon ex kyajbʼil junjun tiʼchaq, noqtzun tuʼnj, mintiʼ ojtzqiʼn kyuʼn qa kpol jun qʼij jatumel che kambʼal tiʼj. Jun techel, atlo jun taj tuʼn tkambʼan tiʼj lotería, noqtzun tuʼnj, mintiʼ ojtzqiʼn tuʼn qa kkambʼal tiʼj. Toj xnaqʼtzbʼil lu, qo xnaqʼtzal tiʼj alkye tten jaku chʼiy qʼuqbʼil qkʼuʼj kyiʼj qeju yol o tzaj ttziyen Jehová. Ax ikx kʼelel qnikʼ tiʼj alkye tten in nonin nim qʼuqbʼil qkʼuʼj qiʼj toj ambʼil jaʼlo.

3. ¿Tiquʼn qʼuqli qkʼuʼj qa kbʼantel tuʼn Jehová aju in tzaj ttziyen?

3 Mintiʼ jun xjal in nul itzʼji tukʼil qʼuqbʼil tkʼuʼj. Qa qajbʼil tuʼn tten qʼuqbʼil qkʼuʼj, il tiʼj tuʼn t-xi qqʼoʼn ambʼil te xewbʼaj xjan tuʼn qtzaj tonin (Gálatas 5:22). Jaku tzʼonin xewbʼaj xjan qiʼj tuʼn tel qnikʼ tiʼj Jehová. Aj tel qnikʼ tiʼj qa at nim tipumal Jehová ex qa at nim tnabʼil, jaku tzʼok qeʼ qkʼuʼj tiʼj qa jaku che japun kywiʼ kykyaqil qeju tyol o che tzaj ttziyen. Qʼuqlixix tkʼuʼj Jehová tiʼj qa che japunel kywiʼ qe tyol tuʼn ex axpe ikx in yolin kyiʼj ik tzeʼn o japun kywiʼ tuʼn. Tuʼntzunju in tzaj tqʼamaʼn jlu: «Ma bʼant» (kjawil uʼjit Apocalipsis 21:3-6). Tzʼaqli te Jehová tuʼnju tkyaqil maj in bʼant tuʼn aju in tzaj ttziyen. Tuʼntzunju qʼuqli qkʼuʼj kyiʼj tkyaqil qeju tiʼchaq che kbʼantel tuʼn toj ambʼil tzul (Deuteronomio 7:9).

QE TMAJEN JEHOVÁ TEN NIM QʼUQBʼIL KYKʼUʼJ TOJ AMBʼIL OJTXI

4. ¿Alqiʼj ten qʼuqbʼil kykʼuʼj tmajen Jehová?

4 In yolin capítulo 11 te uʼj te Hebreos kyiʼj 16 xinaq, moqa ichan, ex xuʼj, moqa qya, aqeju ten nim qʼuqbʼil kykʼuʼj toj ambʼil ojtxi kyiʼj ttziybʼil Jehová. Ax ikx in yolin kyiʼj txqantl tmajen Jehová, aqeju jaw tzalaj tanmi kyuʼn noq tuʼnju attoq «kyokslabʼl», moqa qʼuqbʼil kyuʼj (Hebreos 11:39). Kykyaqil qe jlu e yon tiʼj «tiyjil xuʼj» otoq ttzaj ttziyen Jehová. Ojtzqiʼntoq kyuʼn qa kbʼel tnajsaʼn tiyjil xuʼj qeju aj qʼoj tiʼj Jehová ex qa kʼokeltoq Txʼotxʼ te jun tbʼanel najbʼil tuʼn (Génesis 3:15). Ax ik ten nim qʼuqbʼil kykʼuʼj qa jakutoq txi tqʼoʼn Jehová juntl maj kychwinqlal qa ma che kyimtoq. Mintiʼtoq in che yon tuʼn kyxi anqʼil toj kyaʼj, tuʼnju naʼmxtoq tyolin Jesús tiʼj qa che xeʼl junjun toj kyaʼj (Gálatas 3:16). Aju kye kubʼ kyyoʼn, aju tuʼn kyanqʼin te jumajx toj jun tbʼanel najbʼil twitz Txʼotxʼ (Salmo 37:11; Isaías 26:19; Oseas 13:14).

5, 6. a) ¿Tiʼ yon Abrahán tiʼj ex qeju toj tja? b) ¿Tiʼ bʼant kyuʼn tuʼn tten nim qʼuqbʼil kykʼuʼj? (Qʼonka twitza tiʼj tnejel tilbʼilal).

5 In tzaj tqʼamaʼn Hebreos 11:13 jlu kyiʼj qe tmajen Jehová kukx e ajbʼen te: «Kykyaqil qe jlu e kyim tuj kyokslabʼl, mintiʼ kykʼam aju tzaj ttziyan Dios kye; noq oʼkx xi kykeʼyin ik tzaʼn najchaq, xi kyokslaʼn ex e tzalaj tiʼj». Toj juntl yol, e yon tiʼj akʼaj twitz Txʼotxʼ ex kubʼ kyximen qa in che anqʼintoq toj. Jun kyxol qeju tmajen Jehová kukx ajbʼen te, ten Abrahán. Tqʼama Jesús qa tzalaj Abrahán «tuʼn tlonte tqʼijlalil» aju (Juan 8:56). Ax ikx yon Sara, Isaac, Jacob ex txqantl tmajen Jehová tiʼjju ambʼil tuʼn tkawin Tkawbʼil Dios tibʼaj Txʼotxʼ (Hebreos 11:8-11).

6 ¿Tiʼ bʼant tuʼn Abrahán kyukʼil qeju toj tja tuʼntzun tten nim qʼuqbʼil kykʼuʼj? Kukx e xnaqʼtzan tiʼj Jehová. At maj el kynikʼ tiʼj tuʼn kyonbʼil anjel ex qeju witzikʼ tzajnitoq tukʼil Dios. Ax ikx el-lo kynikʼ tiʼj Jehová kyuʼn tmajen mas matij kyabʼqʼi kywitz moqa kyuʼn junjun ojtxi uʼj. Mintiʼ ikʼ tnaʼl qeju ttziybʼil Jehová tuʼn Abrahán ex kyuʼn qe toj tja. Kygantoq tuʼn kyximen tiʼj. Tuʼntzunju, ok qeʼ kykʼuʼj tiʼj qa che japunel twiʼ tuʼn Jehová. A jlu onin kyiʼj tuʼn kukx kyajbʼen te Jehová maske tzaj nya bʼaʼn kyiʼj moqa i el ikʼun.

7. ¿Tiʼ o tzaj tqʼoʼn Jehová qe tuʼntzun tonin qiʼj tuʼn tten nim qʼuqbʼil qkʼuʼj, ex tiʼ kbʼantel quʼn?

7 ¿Tiʼ kʼonil qiʼj tuʼn tten nim qʼuqbʼil qkʼuʼj? O tzaj tqʼoʼn Jehová Tuʼjil Tyol qe. Toj jlu in tzaj tqʼamaʼn aju in tzaj ttziyen toj ambʼil tzul ex tiʼ jaku bʼant quʼn tuʼn qtzalaj. Tuʼntzunju, nim toklen tuʼn quʼjin tiʼj Tyol tkyaqil qʼij ex tuʼn tkubʼ qqʼoʼn toj xnaqʼtzbʼil qeju nabʼil in tzaj tqʼoʼn qe (Salmo 1:1-3; kjawil uʼjit Hechos 17:11). Ax ikx in najbʼen «aju majen in bʼant taqʼun [...] ex at tnabʼl» tuʼn Jehová tuʼntzun ttzaj tqʼoʼn xnaqʼtzbʼil qe tojxix ambʼil at tajbʼen (Mateo 24:45). Ik tzeʼn bʼant kyuʼn tmajen Dios toj ambʼil ojtxi, il tiʼj tuʼn tjaw quʼjin tkyaqil maj qeju tiʼchaq o tzaj ttziyen ex tuʼn qximenxix kyiʼj. A jlu kʼonil qiʼj tuʼn kukx qajbʼen te Jehová ex tuʼn kukx qyon tiʼj ambʼil aj tkawin Tkawbʼil tibʼaj tkyaqil twitz Txʼotxʼ.

Aj in tzaj ttzaqʼweʼn Jehová qnaʼj Dios, in chʼiy mas qʼuqbʼil qkʼuʼj

8. ¿Alkye tten in nonin naʼj Dios qiʼj tuʼn tten nim qʼuqbʼil qkʼuʼj?

8 ¿Tiʼ mas onin kyiʼj tmajen Jehová toj ambʼil ojtxi tuʼn tten nim qʼuqbʼil kykʼuʼj? Aju tej t-xi kyqanin onbʼil te Jehová ex tej tok kyqʼoʼn kywitz tiʼj qa in che tzaj ttzaqʼweʼn qeju kynaʼj Dios (Nehemías 1:4, 11; Salmo 34:4, 15, 17; Daniel 9:19-21). Ax jlu jaku bʼant quʼn, jaku ten mas qʼuqbʼil qkʼuʼj aj t-xi qqanin onbʼil te Jehová ex aj tel qnikʼ tiʼj qa in qo tzaj tbʼiʼn, ex in tzaj tqʼoʼn aju atxix tajbʼen qe tojxix ambʼil at tajbʼen (kjawil uʼjit 1 Juan 5:14, 15). Kukx qqaninx te Jehová tuʼn ttzaj tqʼoʼn xewbʼaj xjan qe tuʼntzun tten nim qʼuqbʼil qkʼuʼj (Lucas 11:9, 13).

9. Qʼamantza alkye junjun tiʼchaq bʼaʼn tuʼn qnaʼn Dios kyiʼj.

9 Nya oʼkx kxel qqanin aju at tajbʼen qe te Jehová aj qnaʼn Dios. Ax ikx bʼaʼn tuʼn t-xi qqʼoʼn chjonte te ex tuʼn tjaw qnimsaʼn tkyaqil qʼij, tuʼnju o bʼant nim tbʼanel tiʼchaq tuʼn (Salmo 40:5). Ax ikx bʼaʼn tuʼn qnaʼn Dios kyiʼj qe qerman twitz tkyaqil Txʼotxʼ, jun techel, jaku qo naʼn Dios kyiʼj «qeju ateʼ tuj pres». Nya oʼkxju, ax ikx bʼaʼn tuʼn qnaʼn Dios kyiʼj qeju qʼil twitz aqʼuntl kyxol kʼloj okslal. Aj tok qqʼoʼn qwitz tiʼj qa in tzaj ttzaqʼweʼn Jehová qnaʼj Dios, in kubʼ qnaʼn qa mas nqayin atoʼ ttxlaj ex in chʼiy mas qʼuqbʼil qkʼuʼj tiʼj (Hebreos 13:3, 7).

QEJU TMAJEN JEHOVÁ KUKX E AJBʼEN TE

10. ¿Tiquʼn mintiʼ e tzaj xobʼ qeju tmajen Dios ex tiquʼn kukx e ajbʼen te?

10 Tqʼama apóstol Pablo jlu toj capítulo 11 te uʼj te Hebreos: «Qe xuʼj kykʼam juntl maj kykyimni tej kyjaw anqʼin. Atzun qe txqantl xjal e bʼaj kʼixbʼisaʼn tuʼn kykyim, mintiʼ kubʼ tuj kywitz tuʼn kytzoqpet, tuʼntzun kykambʼante jun anqʼibʼl mas bʼaʼnxix» (Hebreos 11:35). Kukx e ajbʼen nim tmajen Jehová te maske tzaj nim joybʼil kyiʼj tuʼnju attoq nim qʼuqbʼil kykʼuʼj tiʼj ttziybʼil qa che jawiltoq anqʼin kyimni tuʼn. Ojtzqiʼntoq kyuʼn qa che kyjawiltoq anqʼin toj ambʼil tzul ex qa che anqʼiltoq te jumajx tzalu twitz Txʼotxʼ. Qo ximen tiʼjju ikʼ tiʼj Nabot ex Zacarías. Kykabʼil e kubʼ bʼiyoʼn tuʼn abʼj tuʼnju in che nimentoq te Dios (1 Reyes 21:3, 15; 2 Crónicas 24:20, 21). Kux qʼoʼn Daniel toj jun jul jatumel ateʼtoq león attoq nim waʼyij kyiʼj, ex e okx qʼoʼn qeju oxe tamiw toj jun horno in kʼantoq nim qʼaqʼ toj. Mas nimtoq toklen toj kywitz tuʼn kyajbʼen te Jehová twitzju qa ma che kyimtoq. Ok qeʼ kykʼuʼj xjal lu tiʼj qa kxeltoq tqʼoʼn Jehová xewbʼaj xjan kye ex qa kʼoniltoq kyiʼj tuʼntzun tikʼx alkyexku yajbʼil kyuʼn (Daniel 3:16-18, 20, 28; 6:13, 16, 21-23; Hebreos 11:33, 34).

Kukx in che ajbʼen tmajen Jehová te tuʼnju at nim qʼuqbʼil kykʼuʼj tiʼj ttziybʼil qa che jawil anqʼin kyimni tuʼn

11. ¿Alkyeqe tiʼchaq ikʼx kyuʼn junjun t-sanjel Dios noq tuʼnju attoq qʼuqbʼil kykʼuʼj?

11 Nim qe t-sanjel Dios ikʼx kyuʼn tej e xmayin xjal kyiʼj moqa e okx qʼoʼn toj cárcel ik tzeʼn te Micaya ex Jeremías. Ex iktzun te Elías, ateʼ junjuntl t-sanjel Dios e bʼet «kyuj lugar mintiʼ kynajbʼil xjal tuj ex kywi witz ex t-xe pik, ex t-xe jul». Kykyaqil kukx e ajbʼen te Jehová maske e ikʼ toj nim joybʼil tuʼnju ok qeʼxix kykʼuʼj kyiʼj qeju tiʼchaq in che yontoq kyiʼj (Hebreos 11:1, 36-38; 1 Reyes 18:13; 22:24-27; Jeremías 20:1, 2; 28:10, 11; 32:2).

12. ¿Alkye kyaj qʼonte jun tbʼanel techel qwitz ex tiʼ onin tiʼj tuʼn tikʼx joybʼil tuʼn?

12 Ikʼx tuʼn Jesús aju joybʼil mas matij twitz tkyaqil ex kukx ajbʼen te Jehová. ¿Tiʼ onin tiʼj? Tqʼama apóstol Pablo jlu: «Ikʼx tuʼn twitz crus [moqa ‹tzeʼ›, TNM] tuʼn tkambʼante jun tzalajbʼil otoq tzaj yekʼun te, mintiʼ ok tqʼoʼn tkwent tiʼj tchʼixwi, ex jaʼlo ma kubʼ qeʼ ttxlaj tqʼuqbʼil Dios tuj bʼanqʼabʼaj, jatum in kawin Dios» (Hebreos 12:2). Tuʼntzunju, tqʼama Pablo kye okslal tuʼn tok kyqʼoʼn kywiʼ tiʼj techel kyaj tqʼoʼn Jesús (kjawil uʼjit Hebreos 12:3). Ik tzeʼn te Jesús, e kyim nim tnejel okslal tuʼnju kukx e ajbʼen te Jehová. Jun kyxol qe jlu ten Antipas (Apocalipsis 2:13). Aqeju okslal lu ya o txi qʼoʼn oyaj kye, atzun qeju tmajen Dios e anqʼin nej kywitz naʼmx t-xi qʼoʼn kye, aqeju in che yontoq tuʼn kyanqʼin twitz Txʼotxʼ (Hebreos 11:35). Tej tikʼ chʼin ambʼil t-xilen qʼoʼn toklen Jesús te aj kawil toj abʼqʼi 1914, e jaw anqʼin qe okslal skʼoʼn maj tuʼntzun tten kychwinqlal toj kyaʼj. Ax ikx che kawil kyibʼaj xjal junx tukʼil Jesús (Apocalipsis 20:4).

AQEJU TMAJEN JEHOVÁ AT NIM QʼUQBʼIL KYKʼUʼJ TOJ AMBʼIL JAʼLO

13, 14. a) ¿Alkyeqe nya bʼaʼn ikʼx tuʼn Rudolf Graichen? b) ¿Ex tiʼ onin tiʼj tuʼn kukx tajbʼen te Jehová?

13 Ateʼ nim millón testigos de Jehová in nel kykanoʼn techel kyaʼj tqʼoʼn Jesús. In che ximen kyiʼj ttziybʼil Jehová ex kukx in che ajbʼen te maske in che ikʼ toj joybʼil. Qo ximen tiʼj techel kyaj tqʼoʼn Rudolf Graichen, aju ul itzʼj toj 1925 toj tnam Alemania. Naʼnx tuʼn tej tzmatoq kʼwaʼlx, ok tkeʼyin junjun tilbʼilal twitz ja aju in yolin Tyol Dios tiʼj. In tzaj tqʼamaʼn jlu: «Kyoj jun kyxol qe jlu attoq lobo, tal ẍneʼl, tal chiv, tal leopardo, tal tor ex aju león: kykyaqil in che anqʼin toj tzalajbʼil ex in xqʼuqin jun tal kʼwaʼl kyiʼj» (Isaías 11:6-9). A jlu onin tiʼj Rudolf tuʼn t-ximen tiʼj Tbʼanil Najbʼil ex tuʼn jlu chʼiy qʼuqbʼil tkʼuʼj kyiʼj ttziybʼil Jehová. Noq tuʼn jlu kukx ajbʼen te Jehová maske toj nim abʼqʼi e jyon policiy tiʼj, aqeju policiy mintiʼ kubʼ kyyekʼun kyibʼ te Alemania nazi ex yajxitl, kyuʼn policiy mintiʼ kubʼ kyyekʼun kyibʼ te Alemania comunista.

14 Ax ikx ikʼx mas yajbʼil tuʼn Rudolf. Kyim t-xuʼjil tuʼn jun yabʼil tifus tbʼi toj jun campo te concentración nazi. Ex kubʼ tfirmarin tman jun uʼj jatumel xi tqʼamaʼn qa ya nya taj tuʼn tok te testigo de Jehová. Noqtzun tuʼnj, kukx ten nim qʼuqbʼil tkʼuʼj Rudolf. Tej tetz toj cárcel, ok te Ansyan in bʼet kyojele Ja te Chmabʼil. Yajxitl, xi toj Xnaqʼtzbʼil te Galaad ex xi samaʼn toj tnam Chile. Toj tnam lu ok juntl maj te Ansyan in bʼet kyojele Ja te Chmabʼil ex kubʼ mojeʼ tukʼil jun misionera Patsy tbʼi. Ul itzʼ jun kymeʼjel, moqa kymyal, noqtzun tuʼnj, kyim kymeʼjel te otoq tzikʼ jun abʼqʼi kykubʼlen mojeʼ. Tej tikʼ chʼintl ambʼil, ax ikx kyim Patsy tej qʼiʼntoq 43 abʼqʼi tuʼn. Kukx ajbʼen Rudolf te Jehová maske e tzaj nim nya bʼaʼn lu tiʼj. Axpe ikx tej ttijen ex at yabʼil tiʼj, kukx ajbʼen te precursor regular ex te ansyan kyxol kʼloj okslal. Jaku jaw quʼjin aju ikʼ toj tanqʼibʼil toj uʼj La Atalaya te 1 te agosto te 1997, t-xaq 20 a 25 [1] (tqanil jun).

15. Qʼamantza alkye junjun erman in che ajbʼen te Jehová tukʼil tzalajbʼil maske in nikʼx nim ikʼbʼil kyuʼn.

15 Ateʼ nim qerman in che ajbʼen te Jehová tukʼil tzalajbʼil maske in che ikʼ toj nim ikʼbʼil. Ateʼ nim syent toj cárcel toj Eritrea, Singapur ex toj tnam Corea del Sur. ¿Tiquʼn? Tuʼnju nya kyaj tuʼn tajbʼen qʼaqʼ kyuʼn (Mateo 26:52). Jun techel, ya ma tzikʼ mas te 20 abʼqʼi kyokxlen qʼoʼn erman Isaac, Negede ex Paulos toj cárcel te tnam Eritrea. O tzʼok bʼinchaʼn nim nya bʼaʼn kyiʼj. Kyoj kykyaqil abʼqʼi lu, naʼmx kykubʼ mojeʼ ex mintiʼ in bʼant tuʼn tok kyxqʼuqin kyman. Maske ikju, kukx in che ajbʼen te Jehová ex at nim qʼuqbʼil kykʼuʼj. Axpe ikx in che ok nimen kyuʼn qeju in che xqʼuqin tiʼj cárcel. Jaku tzʼok qqʼoʼn qwitz tiʼj jun kyilbʼilal toj jw.ogr, jatumel qʼanchaʼl qa in che tzalaj maske ateʼ toj yajbʼil.

¿Tiʼ in bʼant kyuʼn erman jatumel in nok qchmon qibʼ tuʼn tten nim qʼuqbʼil kykʼuʼj? (Qʼonka twitza tiʼj taqikʼ 15 ex 16).

16. ¿Tiʼ jaku bʼant quʼn qa at nim qʼuqbʼil qkʼuʼj?

16 Chʼixmi kykyaqil testigo de Jehová mintiʼ in che oʼkx qʼoʼn toj cárcel ex mintiʼ in nok bʼinchaʼn nya bʼaʼn kyiʼj ik tzeʼn qe erman ma qo yolin kyiʼj. Noqtzun tuʼnj, nim erman in che ikʼ toj mebʼayil, moqa prow, kyoj xitbʼil tuʼn twitz Txʼotxʼ moqa kyoj qʼoj. Atzun txqantl erman in che ok lepeʼ tiʼj techel kyaj tqʼoʼn Abrahán, Isaac, Jacob ex Moisés ex in kyaj kytzaqpiʼn jun kyoklen moqa aju qʼinumabʼil tuʼntzun kyajbʼen mas te Jehová. ¿Tiʼ in nonin kyiʼj tuʼn kyajbʼen te Jehová tukʼil tzalajbʼil? Aju kykʼujlabʼil at tiʼj Jehová ex aju nim qʼuqbʼil kykʼuʼj at kyiʼj qe yol o tzaj ttziyen. Ojtzqiʼn kyuʼn qa tzul tqʼoʼn Jehová kychwinqlal qeju tmajen te jumajx toj akʼaj twitz Txʼotxʼ, jatumel ya mlay ten nya bʼaʼn (kjawil uʼjit Salmo 37:5, 7, 9, 29).

17. a) ¿Tiʼ il tiʼj tuʼn tbʼant quʼn qa qajbʼil tuʼn tten nim qʼuqbʼil qkʼuʼj? b) ¿Ex tiʼ qo xnaqʼtzal tiʼj toj juntl xnaqʼtzbʼil?

17 Toj xnaqʼtzbʼil lu ma qo xnaqʼtzan tiʼj qa aju qʼuqbʼil qkʼuʼj atzun aju in «qeʼxix qkʼuʼj» kyiʼj tiʼchaq in qo yon kyiʼj. Qa qajbʼil tuʼn tten nim qʼuqbʼil qkʼuʼj, il tiʼj tuʼn qnaʼn Dios ex tuʼn kukx qximen kyiʼj yol o tzaj ttziyen Jehová. Iktzun tten kukx qo ajbʼel te maske qo okel weʼ twitz alkyexku joybʼil. Toj juntl xnaqʼtzbʼil kʼelel mas qnikʼ tiʼj tiʼ t-xilen aju tuʼn tten qʼuqbʼil qkʼuʼj.

^ [1] (taqikʼ 14): Ax ikx jaku jaw tuʼjina aju ikʼ toj tanqʼibʼil Andrej Hanák, te Eslovaquia, aju tok tbʼi te, «Mi esperanza sigue brillante a pesar de las pruebas». Aju etz toj uʼj ¡Despertad! te 22 te abril te 2002.