1-3. a) ¿Tiʼ mas nim toklen kye kykyaqil tmajen Jehová? b) ¿Alkyeqe nya bʼaʼn in che ok weʼ erman in che xnaqʼtzan tuʼn tbʼant juntl yol kyuʼn? c) ¿Alkyeqe xjel che xel qtzaqʼweʼn toj xnaqʼtzbʼil lu? (Qʼonka twitza tiʼj tnejel tilbʼilal).

TOJ ambʼil jalo, nim testigos de Jehová in che onin tuʼn tjapun twiʼ aju yol tkuʼx toj Apocalipsis 14:6. In tzaj tqʼamaʼn versículo lu qa iltoq tiʼj tuʼn t-xi qʼamet tqanil tiʼj Tkawbʼil Dios «kye kykyaqil nasyon, ex kye kykyaqil kyiyjil xjal, ex kye kykyaqil kʼloj xjal junxilchaq kyyol, ex kye kykyaqil tnam». Nim kyxol qeju testigo de Jehová in che xnaqʼtzan tuʼn tbʼant juntl yol kyuʼn. Ateʼ junjun misionero moqa aqeju in chex samaʼn jatumel mintiʼxix pakbʼal at. Ex ateʼ junjuntl o txi tzyet tuʼn kyxiʼ kyoj chmabʼil toj juntl yol ax toj tnam jatumel in che anqʼin.

² Aju mas nim toklen kye kykyaqil tmajen Jehová, aju tuʼn tok kyxqʼuqin kyamiwbʼil tukʼil ex kyamiwbʼil qeju toj kyja (Mateo 5:3). Atlo maj nimxix tiʼ in bʼant quʼn, tuʼntzunju kwest tuʼn tel qpaʼn ambʼil tuʼn tten jun tbʼanel  qxnaqʼtzbʼil tiʼj Tyol Dios qjunalx. Noqtzun tuʼnj, aʼyeju erman in che ajbʼen toj jun kʼloj okslal toj juntl yol, in che ok weʼ twitz junjuntl nya bʼaʼn.

³ Nya oʼkx kwest tuʼn tbʼant juntl yol kyuʼn erman lu, ax ikx mintiʼ tuʼn tikʼ tnaʼl kyuʼn tuʼn kyxnaqʼtzan kyiʼj qeju xnaqʼtzbʼil mas kwest tkuʼx toj Tyol Dios (1 Corintios 2:10). ¿Tiʼ jaku bʼant kyuʼn erman lu tuʼn kyxnaqʼtzan kyiʼj xnaqʼtzbʼil mas kwest tkuʼx toj Tyol Dios qa mintiʼxix in nel kynikʼ tiʼj tkyaqil toj chmabʼil? ¿Tiquʼn il tiʼj tuʼn tel kynikʼ qeju mambʼaj in che ajbʼen kyxol jun kʼloj okslal toj juntl yol qa in kuʼpin aju axix tok tiʼj Tyol Dios toj kyanmi kykʼwaʼl? Qo xnaqʼtzan tiʼj.

4. ¿Tiʼ jaku tzaj qʼinte nya bʼaʼn tiʼj qamiwbʼil tukʼil Jehová? Qʼamantza jun techel.

⁴ Qa mintiʼxix in nel qnikʼ kyiʼj xnaqʼtzbʼil tiʼj Tyol Dios toj juntl yol, jaku tzaj tiʼn jlu nya bʼaʼn tiʼj qamiwbʼil tukʼil Jehová. Qo xnaqʼtzan tiʼj jun techel ikʼ toj ambʼil ojtxi. Tej tpon Nehemías toj tnam Jerusalén, ok tqʼoʼn twitz tiʼj qa mintiʼtoq ojtzqiʼn kyuʼn junjun kʼwaʼl aju kyyol aj Judiy (kjawil uʼjit Nehemías 13:23, 24). Tuʼntzunju, mintiʼtoq in nel kynikʼ qeju kʼwaʼl lu tiʼj Tyol Dios. Ex aju tzaj tuʼn jlu, chewix kyamiwbʼil tukʼil Jehová (Nehemías 8:2, 8).

5, 6. ¿Tiʼ o tzʼok kyqʼoʼn kywitz junjun mambʼaj tiʼj, aqeju in che ajbʼen kyxol jun kʼloj okslal toj juntl yol ex tiquʼn in bʼaj jlu?

⁵ Ateʼ junjun mambʼaj in che ajbʼen toj jun kʼloj okslal toj juntl yol, o tzʼok kyqʼoʼn kywitz tiʼj qa o chewix kyamiwbʼil kykʼwaʼl tukʼil Jehová. ¿Tiquʼn? Tuʼnju mintiʼxix in nel kynikʼ kykʼwaʼl tiʼjju in netz qʼamaʼn kyoj chmabʼil. Tuʼntzunju, mintiʼ in kuʼpin tqanil toj kyanmi ex mintiʼ in kubʼ kyqʼoʼn toj xnaqʼtzbʼil. Qo xnaqʼtzan tiʼjju tqʼama Pedro, jun mambʼaj okslal te tnam Sudamérica e xi anqʼil toj tnam Australia: «Aj qyolin tiʼjju at toklen tukʼil qajbʼebʼil te Jehová, il tiʼj tuʼn tjatz toj qanmi ex aju in kubʼ qnaʼn» ^[1] (tqanil jun) (Lucas 24:32).

⁶ Aj quʼjin toj juntl yol, nyalo axju kbʼel qnaʼn ik tzeʼn aj quʼjin toj qex qyol. Nya oʼkxju, ax ikx kwest tuʼn qyolin toj juntl yol. Tuʼn jlu jakulo qo sikte ex jakulo tzʼel tiʼn qipumal tuʼn qajbʼenxix te Jehová. Tuʼntzunju, nya oʼkx tuʼn tten qgan tuʼn qajbʼen kyxol jun kʼloj okslal toj juntl yol, tuʼnju ax ikx il tiʼj tuʼn tok qxqʼuqin qamiwbʼil tukʼil Jehová (Mateo 4:4).

7. ¿Tiʼ bʼant kyuʼn xjal te Babilonia tuʼn tok tilil kyuʼn tuʼn tnaqʼet Daniel tiʼj kyanqʼibʼil ex tiʼj kyokslabʼil?

⁷ Tej kyxi qʼiʼn Daniel ex qeju tamiw pres toj tnam Babilonia, ok tilil kyuʼn aj Babilonia tuʼn kynaqʼet tiʼj kyanqʼibʼil ex tiʼj kyokslabʼil. ¿Alkye tten bʼant kyuʼn? Xi kyxnaqʼtzaʼn aju kyyol kye ex ok kyqʼoʼn kybʼi ik tzeʼn qeju xjal te Babilonia (Daniel 1:3-7). Aju akʼaj tbʼi Daniel ok qʼoʼn at toklen tukʼil Bel, aju dios nim toklen toj kywitz qeju aj Babilonia. Tajlo aj kawil kye aj Babilonia tuʼn tkubʼ t-ximen Daniel qa mas nim  toklen tdios twitz te Daniel Tdios, Jehová (Daniel 4:8).

8. ¿Tiʼ bʼant tuʼn Daniel tuʼn tten jun tbʼanel tamiwbʼil tukʼil Jehová?

⁸ Xi qʼoʼn aju tbʼanelxix twa aj kawil te Daniel toj tnam Babilonia. Noqtzun tuʼnj, otoq bʼaj t-ximen Daniel tuʼn t-xi tbʼiʼn qeju tkawbʼil Jehová (Daniel 1:8). Kukx ten jun tbʼanel tamiwbʼil Daniel tukʼil Jehová maske in nanqʼintoq toj juntl tnam. ¿Tiʼ onin tiʼj? Kubʼ t-xnaqʼtzanxix qeju Ojtxi Tuʼjil, aʼyeju ateʼ toj yol hebreo (Daniel 9:2). Tej otoq tzikʼ junlo 70 abʼqʼi tponlen toj tnam Babilonia, kukxtoq in najbʼen tbʼi aju tok toj yol hebreo, Daniel (Daniel 5:13).

9. ¿Tiʼ t-ximbʼetz aj tzʼibʼil tiʼj Salmo 119 ten tiʼj Tyol Dios?

⁹ Ax ikx kyaj tqʼoʼn aju aj tzʼibʼil tiʼj Salmo 119 jun tbʼanel techel. Ikʼx tuʼn tej kyok ten junjun xjal at kyoklen toj tja aj kawbʼil yolin nya bʼaʼn tiʼj. Noqtzun tuʼnj, jyon onbʼil toj Tyol Dios, ex onin jlu tiʼj tuʼn tok te junxitl kywitz txqantl (Salmo 119:23, 61). Xi tqʼoʼn ambʼil tuʼn kykuʼpin qeju t-xnaqʼtzbʼil Jehová toj tanmi (kjawil uʼjit Salmo 119:11, 46).

10, 11. a) ¿Tiʼ qximbʼetz ktel aj qxnaqʼtzan tiʼj Tyol Dios? b) ¿Alkye tten jaku bʼant jlu quʼn? Qʼamantza jun techel.

¹⁰ Maske at nim tiʼchaq tuʼn tbʼant quʼn toj Ja te Chmabʼil ex toj aqʼuntl, qkyaqilx il tiʼj tuʼn tel qpaʼn ambʼil tuʼn qxnaqʼtzan qjunalx ex kyukʼil toj qja tiʼj Tyol Dios (Efesios 5:15, 16). Aj qok ten xnaqʼtzal, nya oʼkx qaj tuʼn tjaw quʼjin nim t-xaq tuʼjil Tyol Dios ex qeju quʼj, moqa noq tuʼn tkubʼ qbʼinchaʼn jun qyol toj chmabʼil. Aju qajbʼil tuʼn tbʼant quʼn, qaj tuʼn tkuʼpin Tyol Dios toj qanmi ex tuʼn tchʼiy qʼuqbʼil qkʼuʼj.

¹¹ Tuʼn tjapun twi qximbʼetz aj qxnaqʼtzan, il tiʼj tuʼn tten jun tbʼanel qximbʼetz ex tuʼn qximen tiʼjju at tajbʼen qe, ex nya oʼkx tiʼjju at tajbʼen kye txqantl (Filipenses 1:9, 10). ¿Tiquʼn in xi qqʼamaʼn jlu? Tuʼnju aj tkubʼ qbʼinchaʼn qten tiʼj pakbʼabʼil, tiʼj chmabʼil, tiʼj jun chikʼbʼabʼil moqa tiʼj jun yekʼbʼil, at maj mintiʼ in qo ximen tiʼj alkye tten jaku tzʼonin qiʼj aju in jaw quʼjin. Qqʼonk jun techel tiʼj jun bʼinchal wabʼj. Ax tok, in xi tnikʼbʼen chʼin wabʼj naʼmxtoq t-xi t-sipin, noqtzun tuʼnj, mlay noj tuʼn jlu. Qa tajbʼil tuʼn miʼn ttzaj yabʼil tiʼj, il tiʼj tuʼn twaʼn. Ax ikx qe, qa qajbʼil tuʼn tchʼiy qamiwbʼil tukʼil Jehová, il tiʼj tuʼn qxnaqʼtzan tiʼj Tyol toj tkyaqil ambʼil tukʼil tbʼanel qximbʼetz tuʼntzun telxix qnikʼ tiʼjju in jaw quʼjin.

12, 13. ¿Tiquʼn in tzaj kyqʼamaʼn nim okslal qa mas bʼaʼn qa ma che xnaqʼtzan tiʼj Tyol Dios toj kyex kyyol?

¹² Nim okslal in che ajbʼen kyxol kʼloj  okslal toj juntl yol, o tzeʼl kynikʼ tiʼj qa mas bʼaʼn qa ma che xnaqʼtzan tiʼj Tyol Dios toj kyex kyyol (Hechos 2:8). Axpe ikx qeju in chex samaʼn pakbʼal toj juntl tnam in nel kynikʼ tiʼj qa tuʼn kukx kyten tojju oklenj o txi qʼoʼn kye, nya oʼkx kʼokel qeʼ kykʼuʼj tiʼjju in nok kybʼiʼn kyoj chmabʼil.

¹³ Ma bʼant wajxaq abʼqʼi in xnaqʼtzan erman Alain tiʼj yol persa. In tzaj tqʼamaʼn jlu: «Aj tkubʼ nbʼinchaʼne ntene kyiʼj chmabʼil toj yol persa, oʼkx in nok nqʼoʼn nwiʼye kyiʼj yol tuʼntzun kykyaj toj nwiʼye, tuʼn jlu nya toj tkyaqil ambʼil in kuʼpin toj wanmiye aju in jaw wuʼjine. Tuʼntzunju, in kubʼ nxnaqʼtzaʼne Tyol Dios ex qe quʼj toj weye nyol».

14. ¿Tiʼ il tiʼj tuʼn tel kynikʼ mambʼaj tiʼj ex tiquʼn?

¹⁴ Aʼyeju mambʼaj okslal il tiʼj tuʼn tel kynikʼ tiʼj qa in nel kynikʼ kykʼwaʼl tiʼj axix tok ex qa kʼujlaʼn kyuʼn. ¿Tiquʼn? Qo xnaqʼtzan tiʼjju ikʼ tiʼj Serge ex t-xuʼjil aju Muriel tbʼi. E ten oxe abʼqʼi kyxol jun kʼloj okslal toj juntl yol. El kynikʼ tiʼj qa ya mintiʼ ten tgan aju kykʼwaʼl te 17 abʼqʼi tiʼj pakbʼabʼil ex kyiʼj chmabʼil. In tzaj tqʼamaʼn Muriel jlu: «Nyatoq tgan tuʼn tpakbʼan toj juntl yol, atzun ojtxi tgan tuʼn tpakbʼan toj yol francés aju te tyol». In tzaj tqʼamaʼn Serge qa tuʼnju ateʼtoq kyxol jun kʼloj okslal toj  juntl yol, tuʼn jlu mintiʼ chʼiy tamiwbʼil kykʼwaʼl tukʼil Jehová. Tuʼntzunju, e meltzʼaj kyxol kʼloj okslal jatumel ateʼ tnejel.

15. a) ¿Tiʼ il tiʼj tuʼn ttzaj kynaʼn mambʼaj aj tkubʼ kyximen tuʼn kymeltzʼaj kyxol juntl kʼloj okslal? b) ¿Tiʼ kawbʼil in tzaj tqʼoʼn Deuteronomio 6:5-7 kye mambʼaj?

¹⁵ Bʼalo ateʼ junjun mambʼaj kyaj tuʼn kymeltzʼaj kyxol jun kʼloj okslal jatumel in che yolin tiʼj yol mas in nel kynikʼ kykʼwaʼl tiʼj. ¿Tiʼ il tiʼj tuʼn ttzaj kynaʼn aj tkubʼ kyximen jlu? Tnejel, il tiʼj tuʼn tel kynikʼ tiʼj qa at ambʼil kyiʼj ex kyipumal tuʼn t-xi kyxnaqʼtzaʼn qe kykʼwaʼl tuʼn tok kykʼujlaʼn Jehová, ex tuʼn t-xi kyxnaqʼtzaʼn juntl yol kye. Ex tkabʼ, il tiʼj tuʼn tok kyqʼoʼn kywitz tiʼj qa kyajbʼil kykʼwaʼl tuʼn kypakbʼan, ex tuʼn kyxiʼ kyoj chmabʼil moqa tuʼn kyxiʼ kyxol jun kʼloj okslal toj juntl yol. Otoqxi che ximen tiʼj jlu, jakulo kubʼ kyximen junjun mambʼaj tuʼn kymeltzʼaj kyxol jun kʼloj okslal toj yol in nel kynikʼ kykʼwaʼl tiʼj. Aj tten jun tbʼanel kyamiwbʼil kykʼwaʼl tukʼil Jehová, jakulo kubʼ kyximen mambʼaj tuʼn kymeltzʼaj kyxol jun kʼloj okslal toj juntl yol (kjawil uʼjit Deuteronomio 6:5-7).

16, 17. ¿Tiʼ o bʼant kyuʼn junjun mambʼaj tuʼn t-xi kyxnaqʼtzaʼn qe kykʼwaʼl tiʼj Jehová?

¹⁶ Ateʼ junjun mambʼaj o kanet tumel kyuʼn tuʼn t-xi kyxnaqʼtzaʼn qe kykʼwaʼl  tiʼj Jehová toj kye kyyol, maske ateʼ kyxol jun kʼloj okslal toj juntl yol. Qo xnaqʼtzan tiʼj tiʼ in bʼant tuʼn jun mambʼaj Charles tbʼi. At oxe tmeʼjel, moqa tmyal, jun te 9, 12 ex 13 abʼqʼi. Kykyaqil ateʼ kyxol jun kʼloj okslal toj yol lingala. In tzaj tqʼamaʼn Charles jlu: «Kubʼ qximane tuʼn qxnaqʼtzane kyukʼil qkʼwaʼle tiʼj Tyol Dios ex tiʼj ambʼil in xi qqʼoʼne te Jehová toj qeye qyol». Ax ikx in tzaj tqʼamaʼn qa in kubʼ qqʼoʼn yekʼbʼil ex junjun saqchbʼil toj yol lingala tuʼntzun kytzalaj tal txin akux in che xnaqʼtzan tiʼj yol.

¹⁷ Ax ikx in kubʼ tqʼoʼn Kevin jun tbʼanel techel. At kabʼe tmeʼjel, jun te jweʼ abʼqʼi ex juntl te wajxaq abʼqʼi. In nok tilil tuʼn Kevin tuʼn t-xi t-xnaqʼtzaʼn axix tok tiʼj Tyol Dios kye tmeʼjel, tuʼnju naʼmx tel kynikʼ tiʼj yol in che yolin erman tiʼj jatumel in nok kychmon kyibʼ. In tzaj tqʼamaʼn jlu: «In qo xnaqʼtzane tukʼil nxuʼjile kyukʼil qkʼwaʼle toj yol francés, aju kye kyyol. Ax ikx o kubʼ qximane tuʼn qxiʼye jun maj toj tkyaqil xjaw toj jun chmabʼil toj yol francés. Ex in najbʼen qvacaione tuʼn qxiʼye toj jun nimaq chmabʼil toj qeye qyol».

18. a) ¿Alkye tten jaku tzʼonin Romanos 15:1, 2 kyiʼj mambʼaj tuʼn tkubʼ kyximen aju mas bʼaʼn kye kykʼwaʼl? b) ¿Alkye junjun nabʼil o kyqʼama junjun mambʼaj? (Qʼonka twitza tiʼj tqanil kabʼe).

¹⁸ Teyele te junjun ja xjal kbʼel t-ximen aju mas tbʼanel tiʼj kyamiwbʼil kykʼwaʼl tukʼil Jehová ^[2] (tqanil kabʼe) (Gálatas 6:5). Toj taqikʼ 14 ma qo yolin tiʼj Muriel ex Serge. In tzaj tqʼamaʼn Muriel qa kyajbʼiltoq tuʼn kukx kyajbʼen junx tukʼil tchmil kyxol jun kʼloj okslal toj juntl yol jatumel ateʼtoq. Noqtzun tuʼnj, kubʼ kyximen tuʼn kyxiʼ kyxol juntl kʼloj okslal tuʼn kyonin tiʼj kykʼwaʼl tuʼn tchʼiy tamiwbʼil tukʼil Jehová (kjawil uʼjit Romanos 15:1, 2). Jaʼlo, in tzaj tqʼamaʼn Serge qa tbʼanel aju kubʼ kyximen. In tzaj tqʼamaʼn qa tej kymeltzʼaj kyxol kʼloj okslal in che yolin toj francés, chʼiy tamiwbʼil tkʼwaʼl tukʼil Jehová ex jaw aʼ twiʼ. Toj ambʼil jaʼlo in najbʼen tkʼwaʼl te precursor regular ex in ximen tiʼj tuʼn t-xi ajbʼel kyxol jun kʼloj okslal toj juntl yol.

19, 20. ¿Alkye tten kbʼel qyekʼun qa kʼujlaʼnxix Tyol Dios quʼn?

¹⁹ Kykyaqil xjal kʼujlaʼn qe tuʼn Jehová. O bʼant tuʼn Jehová tuʼn tetz Tyol kyoj nimku syent yol tuʼntzun tel kynikʼ «kykyaqil xjal» tiʼj ojtzqibʼil axix tok (1 Timoteo 2:4). Ojtzqiʼn tuʼn Jehová qa in chʼiy qamiwbʼil tukʼil qa ma jaw quʼjin Tyol tojju yol mas in nel qnikʼ tiʼj.

²⁰ Qkyaqilx il tiʼj tuʼn tok tilil quʼn tuʼn tten jun tbʼanel qamiwbʼil tukʼil Jehová. Tuʼn tbʼant jlu, il tiʼj tuʼn qnaqʼet tuʼn qxnaqʼtzan tiʼj Tyol tojju yol mas in nel qnikʼ tiʼj. Iktzun tten kʼokel qxqʼuqin kyamiwbʼil qe toj qja tukʼil Jehová ex iktzun tten kbʼel qyekʼun qa kʼujlaʼnxix Tyol Dios quʼn (Salmo 119:11).