Tuʼn qxiʼ toj xnaqʼtzbʼil

Tuʼn qikʼx atz jatumel ta tajlal xnaqʼtzbʼil

Kukx ktel Tyol Dios te jumajx

Kukx ktel Tyol Dios te jumajx

«Ate kʼul in tzqij ex in tzaj tzʼaq t-xmakal, atzunte tyol Qman Dios kukx ktel te jumajx» (IS. 40:8).

BʼITZ: 43 EX 48

1, 2. a) ¿Tzeʼn qanqʼibʼil noqwit mintiʼ Tyol Dios? b) ¿Tiʼ il tiʼj tuʼn tbʼant quʼn tuʼntzun tel qnikʼ tiʼj Tyol Dios?

¿TZEʼN qanqʼibʼil noqwit mintiʼ Tyol Dios? Mintiʼwtlo jun uʼj jaku tzʼonin qiʼj toj qanqʼibʼil. Mlaylo tzʼel qnikʼ tiʼj Dios, tiʼj qchwinqlal ex tiʼjju kbʼajel toj ambʼil tzul nix tiʼjju bʼant tuʼn Jehová kyiʼj xjal toj ambʼil ojtxe.

2 Nim in qo tzalaj tuʼnju mintiʼ in bʼaj jlu qiʼj. O tzaj tqʼoʼn Jehová Tyol qe ex o tzaj ttziyen qa kukx ktel tqanil tkuʼx toj te jumajx. Ik tqʼama apóstol Pedro toj 1 Pedro 1:24, 25 (kjawil uʼjit), jatumel tqʼama qe yol in che jatz toj Isaías 40:8. Maske mintiʼ in yolin versículo lu tiʼj Tyol Dios sino tiʼjju tqanil tkuʼx toj. Noqtzun tuʼnj, tuʼn ttzaj tqʼoʼn tbʼanel qe, il tiʼj tuʼn tjaw quʼjin toj jun yol in nok toj qwiʼ. Atzun o tzʼel kynikʼ xjal kʼujlaʼn Tyol Dios kyuʼn. Kyoj abʼqʼi o che ikʼ, o che ten xjal o ten kyajbʼil tuʼn tkubʼ kytraducirin Tyol Dios kyoj juntl yol ex tuʼn tpon kyukʼil txqantl maske o tzʼok bʼinchaʼn nim nya bʼaʼn kyiʼj. Aju kyajtoq tuʼn tbʼant kyuʼn at toklen tukʼil t-ximbʼetz Dios, «tuʼn kyklet kykyaqil xjal ex tuʼn tel kynikʼ tiʼj ju yol axix tok» (1 Tim. 2:3, 4).

3. ¿Tiʼ qo xnaqʼtzal tiʼj toj xnaqʼtzbʼil lu? (Qʼonka twitza tiʼj tnejel tilbʼilal).

3 Toj xnaqʼtzbʼil lu kʼelel qnikʼ tiʼj alkye tten kukx o ten Tyol Dios 1) maske in chʼexpaj junjun yol toj jun yol, 2) maske in chʼexpaj yol mas ojtzqiʼn kyuʼn xjal ex 3) maske o ten ikʼbʼil tuʼn tkubʼ qʼet kyoj txqantl yol. Aju xnaqʼtzbʼil lu kʼonil qiʼj tuʼn tchʼiy qajbʼil tiʼj Tyol Dios ex qkʼujlabʼil tiʼj Jehová, tuʼnju o tzaj tqʼoʼn Tyol qe tuʼn tonin qiʼj (Miq. 4:2; Rom. 15:4).

AJ TCHʼEXPAJ JUNJUN YOL TOJ JUN YOL

4. a) ¿Tiʼ in bʼaj kyiʼj yol aj tbʼet ambʼil? b) ¿Tiʼ yekʼbʼil at tiʼj qa mintiʼ in nok tqʼoʼn Jehová twitz tiʼj kyyajil xjal, ex tiʼ in kubʼ qnaʼn tuʼn jlu?

4 In che chʼexpaj yol aj tbʼet ambʼil. Bʼalo at qe yol ojtzqiʼn quʼn toj qyol ex junxitl kyxilen toj ambʼil jaʼlo. Atzun jlu bʼaj tiʼj yol hebreo ex griego, aʼyeju yol e ajbʼen tuʼn tkubʼ tzʼibʼet chʼixme tkyaqil Tyol Dios. Toj ambʼil jaʼlo, junxitl qe yol lu ik tzeʼn tej tkubʼ tzʼibʼit Tyol Dios. Tuʼntzunju, il tiʼj tuʼn tkubʼ traducirit Tyol Dios toj juntl yol kye qeju kyaj tuʼn tel kynikʼ tiʼj, maske ojtzqiʼn yol hebreo ex griego kyuʼn aju in najbʼen toj ambʼil jaʼlo. At junjun in kubʼ kyximen qa mas jaku tzʼel kynikʼ tiʼj Tyol Dios noqwit ojtzqiʼn yol hebreo ex griego kyuʼn aju ajbʼen toj ambʼil ojtxe, noqtzun tuʼnj, mlaylo tzʼonin jlu kyiʼj ik tzeʼn in kubʼ kyximen. * In xi qqʼoʼn chjonte tuʼnju o kubʼ traducirit tkyaqil moqa noq jun plaj Tyol Dios toj mas te 3,200 yol. A jlu in tzaj tyekʼin qa in xi tqʼoʼn Jehová ambʼil «kye kykyaqil nasyon, ex kye kykyaqil kyiyjil xjal, ex kye kykyaqil kʼloj xjal junxilchaq kyyol» tuʼn tonin Tyol kyiʼj (kjawil uʼjit Apocalipsis 14:6). Tuʼntzunju, aj tok qqʼoʼn qwitz tiʼj tkʼujlabʼil ex aj mintiʼ in nok tqʼoʼn Jehová twitz tiʼj kyyajil xjal, in nonin qiʼj tuʼn qok laqʼeʼ mas ttxlaj (Hech. 10:34).

5. ¿Tiquʼn ok qʼoʼn nim toklen traducción King James Version (Versión del Rey Jacobo)?

5 Ik tzeʼn ma tzʼel qnikʼ tiʼj, kykyaqil yol in chʼexpaj aj tbʼet ambʼil, axpe ikx qeju o che ajbʼen tuʼn tkubʼ traducirit Tyol Dios. Nyalo kwest jaku tzʼel qnikʼ kyiʼj yol aj kyetz tnejel maj toj Tyol Dios, noqtzun tuʼnj, aj tbʼet ambʼil ya mlay tzʼel qnikʼ kyiʼj. Qo keʼyin tiʼ bʼaj tiʼj jun traducción ajbʼen kyuʼn nim xjal toj yol inglés: King James Version (Versión del Rey Jacobo). Etz tnejel maj toj abʼqʼi 1611 ex ajbʼen kyuʼn nim xjal in che yolin toj yol inglés. Kukx in najbʼen junjun yol kyuʼn xjal jaʼlo aju tkuʼx toj Xjan Uʼj lu. Noqtzun tuʼnj, oʼkx in jatz kanet junjun maj tbʼi Jehová toj. Toj chʼixme tkyaqil Xjan Uʼj kubʼ tzʼibʼin toj yol hebreo jatumel in jatz kanet tbʼi Dios, kubʼ qʼoʼn toj mayúscula aju yol «LORD» (Señor). Kyoj uʼj etz te tibʼajxi, ax ikx ajbʼen yol lu toj mayúscula kyoj junjun versículo toj Tyol Dios kubʼ tzʼibʼin toj yol Griego. A jlu in tzaj tyekʼin qa ax ikx el kynikʼ tiʼj jatumel il tiʼj tuʼn tkuʼx qʼet tbʼi Dios toj Xjan Uʼj kubʼ tzʼibʼin toj yol hebreo.

6. ¿Tiquʼn tbʼanel tuʼnju o tzʼetz Traducción del Nuevo Mundo?

6 Tej tikʼ nim syent abʼqʼi, nim kyxol yol e ajbʼen toj King James Version (Versión del Rey Jacobo) ya mintiʼ in che ajbʼen toj ambʼil jaʼlo, ax jlu in bʼaj kyiʼj txqantl Tyol Dios o che kubʼ trducirit kyoj txqantl yol. Tuʼntzunju, tbʼanel tuʼnju o tzʼetz Traducción del Nuevo Mundo de las Santas Escrituras toj yol in nel kynikʼ xjal tiʼj. Aju Tyol Dios lu o kubʼ traducirit tkyaqil moqa noq jun plaj toj mas te 150 yol. A t-xilen jlu qa jaku jaw kyuʼjin chʼixme kykyaqil xjal twitz tkyaqil Txʼotxʼ. Ax ikx, o kubʼ tzʼibʼin toj jun tten tuʼn tkuʼpin toj kyanmi (Sal. 119:97). Noqtzun tuʼnj, aju mas nim toklen, in kuʼx qʼet tbʼi Dios jatumel il tiʼj tuʼn tkuʼx qʼet ik tzeʼn tej tkubʼ tzʼibʼin tnejel maj.

AJ TCHʼEXPAJ YOL MAS OJTZQIʼN KYUʼN XJAL

7, 8. a) ¿Tiquʼn mintiʼ el kynikʼ nim aj Israel tiʼj Xjan Uʼj kubʼ tzʼibʼin toj yol hebreo? b) Tiʼ aju Septuaginta?

7 At maj, a qe aj kawil in che tzaj qʼamante alkye yol mas in che yolin xjal tiʼj aj kykawin. ¿Tiʼ o bʼant tuʼn Jehová tuʼntzun tel kynikʼ xjal tiʼj Tyol maske in bʼaj jlu? Qo xnaqʼtzan tiʼj jun techel. Aqeju tnejel 39 uʼj tkuʼx toj Tyol Dios kubʼ kytzʼibʼin aj Israel. «Tnejelxix tzaj tqʼoʼn Dios tyol kye» (Rom. 3:1, 2). Noqtzun tuʼnj, toj toxin syent abʼqʼi tjaqʼxi ambʼil iqʼin quʼn jaʼlo, nim aj Israel ya mintiʼtoq el kynikʼ tiʼj yol hebreo. ¿Tiquʼn? Tuʼnju otoq kambʼan Alejandro Magno kyiʼj nim tnam, tuʼntzunju kawin kyibʼaj xjal jatumel in che yolin tiʼj yol griego (Dan. 8:5-7, 20, 21). Kykyaqil xjal e ten tjaqʼ tkawbʼil e yolin tiʼj yol griego, axpe ikx qeju aj Israel e ten tjaqʼ tkawbʼil. Aju tzaj tuʼn jlu, nim aj Israel ya mintiʼ el kynikʼ tiʼj Xjan Uʼj kubʼ tzʼibʼin toj yol hebreo. ¿Tiʼ iltoq tiʼj tuʼn tbʼant?

8 Junlo 250 abʼqʼi tej naʼmxtoq tul itzʼji Jesús, e kubʼ traducirit tnejel jweʼ uʼj tkuʼx toj Tyol Dios toj yol griego. Tejlo tikʼ juntl syent abʼqʼi, bʼaj traducirit tkyaqil Xjan Uʼj kubʼ tzʼibʼin toj yol hebreo. Aju traducción lu ok qʼoʼn tbʼi te Septuaginta. Atzunju tnejel traducción o kanet tiʼj tkyaqil uʼj tkuʼx toj Tyol Dios, aju kubʼ tzʼibʼin toj yol hebreo.

9. a) ¿Alkye tten o tzʼonin Septuaginta ex junjuntl traducción tiʼj Tyol Dios kyiʼj xjal in che uʼjin tiʼj? b) ¿Alkye mas tgana tiʼj Xjan Uʼj kubʼ tzʼibʼin toj yol hebreo?

9 Onin Septuaginta kyiʼj qeju in che yolin tiʼj yol griego tuʼn tel kynikʼ tiʼj Tyol Dios kubʼ tzʼibʼin toj yol hebreo. Nimlo e jaw tzalaj tuʼn tok kybʼin moqa tuʼn tjaw kyuʼjin Tyol Dios toj kyex kyyol. Tej tbʼet ambʼil, tkyaqil moqa jun plaj Tyol Dios kubʼ traducirit kyoj txqantl yol nim kyoklen ik tzeʼn siríaco, gótico ex latín. Ok kykʼujlaʼn xjal Tyol Dios tuʼnju bʼant tuʼn tjaw kyuʼjin ex el kynikʼ tiʼj. Axlo ikx kye, kyganlo junjun versículo ik tzeʼn qe toj ambʼil jaʼlo (kjawil uʼjit Salmo 119:162-165). Ik tzeʼn ma tzʼel qnikʼ tiʼj, kukx o ten Tyol Dios maske o chʼexpaj yol mas ojtzqiʼn kyuʼn xjal.

TEN IKʼBʼIL TUʼN TKUBʼ QʼET KYOJ TXQANTL YOL

10. ¿Tiquʼn chʼixme ni jun xjal attoq jun Tyol Dios tukʼil toj ambʼil tej tanqʼin John Wyclef?

10 At maj o tzʼok tilil kyuʼn xjal at kyoklen tuʼn miʼn tten moqa tuʼn miʼn kyuʼjin xjal tiʼj Tyol Dios. Noqtzun tuʼnj, aqeju kʼujlaʼn Dios kyuʼn o tzʼok tilil kyuʼn tuʼn tpon kyukʼil kykyaqil xjal. Jun kyxol xjal lu ten John Wyclef. Aju xjal lu xnaqʼtzan kyiʼj okslabʼil ex in yolintoq toj yol inglés, anqʼin kyoj abʼqʼi 1300. Qʼuqli tkʼuʼj tiʼj qa jakutoq jaw kyuʼjin kykyaqil xjal Tyol Dios. Noqtzun tuʼnj, chʼixme ni jun xjal attoq jun Tyol Dios tukʼil toj tnam Inglaterra. ¿Tiquʼn? Tnejel, tuʼnju mintiʼ kypwaq tuʼn tlaqʼet ex tuʼn qʼabʼaj in che bʼant copia tiʼj, ex nim kywiʼ. Ex tkabʼin, tuʼnju chʼixme kykyaqilx xjal mibʼan che uʼjin. Ax tok, in noktoq kybʼin xjal junjun versículo tiʼj Tyol Dios toj iglesia. Noqtzun tuʼnj, chʼixme kykyaqil mintiʼ el kynikʼ tiʼjju jaw uʼjin kye, tuʼnju atz in jaw uʼjit toj Vulgata, aju attoq toj yol latín te ambʼil aju. ¿Alkye tten jaku tzʼel kynikʼ kykyaqil xjal kyiʼj tbʼanel xnaqʼtzbʼil tkuʼx toj Tyol Dios? (Prov. 2:1-5).

Kyajtoq John Wyclef ex junjuntl xjal tuʼn tpon Tyol Dios kyukʼil kykyaqilx xjal. ¿Ikpe qximbʼetz ik tzeʼn kye? (Qʼonka twitza tiʼj taqikʼ 11).

11. ¿Tiʼ tbʼanel tzaj tuʼn traducción etz tuʼn John Wyclef?

11 Toj 1382, etz jun traducción toj yol inglés tuʼn John Wyclef ex kyuʼn qeju in che onin tiʼj. Ok kyqʼoʼn qeju e ok lepeʼ John Wyclef nim toklen jlu ex ok qʼoʼn kybʼi te lolardos. Kʼujlaʼntoq Tyol Dios kyuʼn lolardos. Bʼaj kybʼetin tkyaqil tnam Inglaterra ex i eʼx toj jun tnam ex toj juntl. In jawtoq kyuʼjin junjun versículo toj Tyol Dios kye xjal ex in kyajtoq kyqʼon junjun copia tiʼj, aju bʼinchaʼn maj tuʼn qʼabʼaj. Nim toklen aqʼuntl bʼant kyuʼn, tuʼnju onin kyiʼj nim xjal tuʼn tten kygan tiʼj Tyol Dios.

12. ¿Tiʼ bʼant kyuʼn nejenel kye okslabʼil tiʼj aqʼuntl otoq bʼant tuʼn John Wyclef?

12 ¿Tiʼ bʼant kyuʼn nejenel kye okslabʼil? Kubʼ kyyekʼin kyqʼoj tiʼj John Wyclef, tiʼj Tyol Dios etz tuʼn ex kyiʼj qeju ok lepeʼ tiʼj. Ok kybʼinchaʼn nya bʼaʼn kyiʼj lolardos ex bʼaj kyxiten kykyaqil copia kanet kyuʼn tiʼj Tyol Dios etz tuʼn John Wyclef. Tej tkyim, ok kyqʼoʼn te aj qʼoj tiʼj iglesia. Tuʼntzunju, jatz kyiʼn tbʼaqil, kubʼ kypatin ex xiʼ kychitun tzaʼj toj nim aʼ Swift. Noqtzun tuʼnj, mintiʼ el kyiʼn kyajbʼil xjal tuʼn kyuʼjin ex tuʼn tel kynikʼ tiʼj Tyol Dios. Kyoj abʼqʼi te tibʼajxi, ik tzeʼnx toj Europa ex kyoj txqantl tnam, ok tilil tuʼn tkubʼ traducirit ex tuʼn t-xi sipet Tyol Dios kye txqantl xjal.

IN QO TZAJ T-XNAQʼTZAʼN JEHOVÁ TUʼNTZUN TTZAJ TQʼOʼN TBʼANEL QE

13. a) ¿Tiʼ jaku tzʼok qe qkʼuʼj tiʼj? b) ¿Tiquʼn in chʼiy qʼuqbʼil qkʼuʼj tuʼn jlu?

13 Onin Dios tuʼn xewbʼaj xjan tuʼn tkubʼ tzʼibʼet Tyol, noqtzun tuʼnj, nya a t-xilen jlu qa ax ikx onin tuʼn tkubʼ tzʼibʼit traducción Septuaginta, aju traducción etz tuʼn Wyclef, aju traducción King James Version (Versión del Rey Jacobo) ex txqantl traducción. Aju txʼolbʼabʼil tiʼj alkye tten e bʼant qe traducción lu ex txqantl, in tzaj tyekʼin qa ik tzeʼn tzaj ttziyen Jehová, kukx o ten Tyol. Tuʼn jlu jaku tzʼok qeʼ qkʼuʼj tiʼj qa ax ikx kjapunel kywiʼ kykyaqil ttziybʼil Jehová (Jos. 23:14).

14. ¿Alkye tten in nonin qiʼj aju in nel qnikʼ tiʼj toj Tyol Dios?

14 Aj tok qqʼoʼn qwitz tiʼj alkye tten o tzʼonin Jehová tuʼn kukx tten Tyol, in noq qeʼ qkʼuʼj tiʼj ex in chʼiy qkʼujlabʼil tiʼj. * Qo ximen tiʼj jlu: ¿tiquʼn tzaj tqʼoʼn Jehová Tyol qe ex tzaj ttziyen tuʼn kukx tten? Tuʼnju at tkʼujlabʼil qiʼj ex taj tuʼn qtzaj t-xnaqʼtzaʼn tuʼntzun tonin qiʼj (kjawil uʼjit Isaías 48:17, 18). Tuʼntzun tbʼanel tuʼn tok qkʼujlaʼn ex tuʼn t-xi qbʼin qe kawbʼil in tzaj tqʼoʼn qe (1 Juan 4:19; 5:3).

15. ¿Tiʼ qo xnaqʼtzal tiʼj toj juntl xnaqʼtzbʼil?

15 Qa kʼujlaʼn Tyol Dios quʼn, kʼokel tilil quʼn tuʼn tetz qiʼn tbʼanel xnaqʼtzbʼil toj. Qa ikju, ¿tiʼ jaku bʼant quʼn tuʼntzun tonin Tyol Dios qiʼj aj tjaw quʼjin? ¿Alkye tten qo onil kyiʼj xjal toj pakbʼabʼil tuʼn tok kyqʼoʼn toklen? Ex ¿alkye tten jaku tzʼel kynikʼ erman in netz kyqʼoʼn chikʼbʼabʼil kyxol kʼloj okslal qa toj Tyol Dios in jatz kyiʼn tkyaqil xnaqʼtzbʼil? Kxel qqʼoʼn tzaqʼwebʼil kyiʼj xjel lu toj juntl xnaqʼtzbʼil.

^ taqik' 4 Qʼonka twitza tiʼj xnaqʼtzbʼil «¿Me convendría aprender hebreo y griego?» toj uʼj La Atalaya te 1 te noviembre te 2009.

^ taqik' 14 Qʼonk twitza tiʼj recuadro « Mas bʼaʼn qa axa ma tzʼok keʼyinte».