Tuʼn qxiʼ toj xnaqʼtzbʼil

ONBʼIL KYE JA XJAL

¿Tiʼ kbʼantel wuʼne qa in nok bʼinchaʼn bullying moqa nya bʼaʼn tiʼj nkʼwaʼle toj tja xnaqʼtzbʼil?

¿Tiʼ kbʼantel wuʼne qa in nok bʼinchaʼn bullying moqa nya bʼaʼn tiʼj nkʼwaʼle toj tja xnaqʼtzbʼil?

 Qa ma tzaj qʼamaʼn teya tuʼn tkʼwaʼla qa in nok bʼinchaʼn bullying moqa nya bʼaʼn tiʼj kyuʼn tukʼil toj tja xnaqʼtzbʼil, ¿tiʼ jaku bʼant tuʼna? ¿Tuʼn t-xi tqʼamaʼna tuʼn tkubʼ qʼoʼn tkastiw kʼwaʼl toj tja xnaqʼtzbʼil? ¿Tuʼn t-xi t-xnaqʼtzaʼna tkʼwaʼla tuʼn tbʼant tqʼojin? Naʼmxtoq tkubʼ t-ximana jun tiʼ, tnejel ximana kyiʼj tqanil che ul qʼoʼn. a

 ¿Tiʼ il tiʼj tuʼn tok wojtzqiʼne tiʼj bullying?

 ¿Tiʼ aju bullying? A jlu in yolin tiʼjju nya bʼaʼn in nok tbʼinchaʼn jun kʼwaʼl tiʼj juntl, qa tiʼj t-xmilal ex qa tiʼj t-ximbʼetz, aju ximen maj tuʼn tok tbʼinchaʼn ex chʼixme toj tkyaqil ambʼil. Nya tkyaqil nya bʼaʼn in nok bʼinchaʼn kyiʼj kʼwaʼl in nok te bullying.

 ¿Tiquʼn nim toklen tuʼn tok tojtzqiʼna tiʼ aju bullying moqa aju nya bʼaʼn in nok bʼinchaʼn kyiʼj kʼwaʼl toj tja xnaqʼtzbʼil? Tuʼnju in najbʼen yol bullying kyuʼn junjun xjal tuʼn kyyolin tiʼj alkyexku mod nya bʼaʼn, maske nyaxix nim toklen. Qa ma tzʼonina kyiʼj tiʼchaq chʼin kyoklen in nok weʼ tkʼwaʼla twitz ex in nok tqʼoʼna nim kyoklen, mlay tzʼonina tiʼj tuʼn t-xi tbʼinchaʼn kyiʼj nya bʼaʼn tjunalx. Ex a jlu jun mod nim toklen tuʼn tten te tkʼwaʼla tuʼnju kʼajbʼel te aj tchʼiy.

 Taqikʼ Tyol Dios nim toklen: «Miʼn taqʼa ambʼil tuʼn ttzaj naj tqʼoja» (Eclesiastés 7:9).

 Toj chʼin yol: Ax tok, bʼalo il tiʼj tuʼn tonina tiʼj tkʼwaʼla junjun maj, noqtzun tuʼnj, jaku txi tqʼoʼna ambʼil te tuʼn tok tojtzqiʼn qe txqantl ex tuʼn tbʼant tanqʼin tukʼil nya bʼaʼn ex tuʼn tel tnikʼ tiʼj tzeʼn tuʼn tex twitz (Colosenses 3:13).

 ¿Noqtzun tuʼnj, tiʼ jaku bʼant tuʼna qa ma tzaj tqʼamaʼn tkʼwaʼla teya qa kukx in nok bʼinchaʼn nya bʼaʼn tiʼj ex ximen maj kyuʼn tukʼil?

 ¿Alkye tten jaku chin onine tiʼj nkʼwaʼle?

  •   Tenx tpasensa aj tok tbʼiʼna. Tnejel, tzʼok tilil tuʼna tuʼn tel tnikʼa tiʼj tiʼ in bʼaj ex tkabʼin, tiquʼn in nok bʼinchaʼn nya bʼaʼn tiʼj. Miʼn kubʼ t-ximana jun tiʼ naʼmxtoq tok tbʼiʼna tkyaqil tqanil. Bʼaʼn tuʼn tkubʼ t-xjelina jlu: «¿Atpe juntl tqanil tiʼjju xbʼaj?». Tuʼn tok tojtzqiʼna tkyaqil tqanil, bʼalo il tiʼj tuʼn tyolina tukʼil aj xnaqʼtzal moqa tukʼil ttat kʼwaʼl in bʼinchante nya bʼaʼn.

     Taqikʼ Tyol Dios nim toklen: «Aju xjal in xi ttzaqʼweʼn naj jun yol naʼnxtoq tbʼinte, mintiʼ tnabʼl ex in tzaj tchʼixwi tuʼn» (Proverbios 18:13).

  •   Qa in nok bʼinchaʼn bullying tiʼj tkʼwaʼla, tzʼonina tiʼj tuʼn tel tnikʼ tiʼj qa aju tzaqʼwebʼil in xi tqʼoʼn jaku tzaj tiʼn bʼaʼn moqa nya bʼaʼn. In tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios jlu: «Aju tzaqʼwebʼl te yol tukʼil kʼujlalil, bʼiʼx in weʼ qʼoj tuʼn, atzunju tzaqʼwebʼl tukʼil ilbʼil, mas in tzaj qʼoj tuʼn» (Proverbios 15:1). Ik tzeʼn in nel qnikʼ tiʼj, qa ma tzʼaj tqʼoʼn t-xel nya bʼaʼn jaku tzaj mas nya bʼaʼn tuʼn ex jaku tzʼok bʼinchaʼn mas nya bʼaʼn tiʼj.

     Taqikʼ Tyol Dios nim toklen: «Qa at jun mya bʼaʼn ma bʼinchanjtz kyiʼje kyuʼn xjal, miʼn tzʼaj kyqʼoʼne t-xel mya bʼaʼn; qa ma che ok yasoʼne kyuʼn xjal, miʼn tzʼaj kymojtzaʼne yasbʼil» (Proverbios 26:20).

  •   Chikʼbʼanxa te tkʼwaʼla qa mintiʼ ma tzʼaj tqʼoʼn t-xel nya bʼaʼn nya a t-xilen qa mintiʼ tipumal. Sino in ten mas tipun tuʼnju mintiʼ in xi tqʼoʼn ambʼil tuʼn tkubʼ tbʼinchaʼn aju in tzaj kyqʼamaʼn txqantl. Jaku txi qqʼamaʼn qa in kambʼan tiʼj qʼoj maske mintiʼ in qʼojin.

     Nim toklen tuʼn ttzaj tnaʼn tkʼwaʼla qa in nok bʼinchaʼn nya bʼaʼn tiʼj toj Internet. Qa ma txi ttzaqʼweʼn mensaje tukʼil nim qʼoj, jaku kubʼ t-ximen aju in qʼojin tiʼj qa in xi tqʼoʼn ambʼil tuʼn tok tbʼinchaʼn mas nya bʼaʼn tiʼj. Ex tuʼn jlu jaku tqʼama jun xjal qa ax ikx te tkʼwaʼla in bʼinchaʼn nya bʼaʼn. Tuʼntzunju, at maj mas bʼaʼn qa mintiʼ ma txi tqʼamaʼn jun tyol. Qa mintiʼ ma tzaʼj tqʼoʼn t-xel yol, kʼonil tuʼn miʼn ttzaj tqʼamaʼn aju in bʼinchante nya bʼaʼn juntl tiʼ ex iktzun tten kʼelel tnikʼ tkʼwaʼla tiʼj tiʼ kbʼantel tuʼn tiʼjju nya bʼaʼn.

     Taqikʼ Tyol Dios nim toklen: «Qa mintiʼ siʼ in kuʼx yupj qʼaqʼ» (Proverbios 26:20).

  •   Qa jaku bʼant, jaku tzʼok tilil tuʼn tkʼwaʼla tuʼn miʼn t-xiʼ kyoj lugar jatumel jaku che kanet xjal tuʼn, aʼyeju in che ok bʼinchante bullying tiʼj. Jun techel, qa ojtzqiʼn tuʼn qa at jun kʼloj xjal moqa jun xjal toj jun lugar, jaku txiʼ toj juntl bʼe tuʼntzun miʼn ttzaj nya bʼaʼn.

     Taqikʼ Tyol Dios nim toklen: «Aju xjal at tnabʼl, ok t-xi tkeʼyin qa kyjaʼ ttzaj xobʼajil tibʼaj, in jyon naj tumel tuʼn tex twitz; atzunju xjal mintiʼ tnabʼl, kukx in xi laqʼeʼ tuj tbʼe ex in kʼixbʼi tuʼnju mya bʼaʼn» (Proverbios 22:3).

Bʼalo il tiʼj tuʼn tyolina tukʼil aj xnaqʼtzal moqa tukʼil ttat kʼwaʼl in bʼinchante nya bʼaʼn.

 ¿YAJTZUN QA MA BʼANT JLU TUʼNA?: Tzʼonina tiʼj tkʼwaʼla tuʼn t-ximen tiʼjju bʼaʼn ex tiʼjju nya bʼaʼn jaku tzaj qa ma jaw tjyoʼn jun kyxol tiʼ jaku bʼant tuʼn aj t-xi tqanina xjel ik tzeʼn jlu te:

  •  ¿Tiʼ jaku bʼaj qa mintiʼ ma tzʼok tqʼoʼn twiʼya tiʼjju in bʼinchante nya bʼaʼn?

  •  ¿Tiʼ jaku bʼaj qa ma txi tqʼamaʼna teju in bʼinchante nya bʼaʼn tiʼja tuʼn ya miʼn tbʼant tuʼn?

  •  ¿Tiʼ jaku bʼaj qa ma txi tqʼamaʼna te jun aj xnaqʼtzal tiʼ in bʼaj?

  •  ¿Jaku txi tbʼinchaʼna tiʼj nya bʼaʼn qa ma kubʼ tyekʼina tbʼanel tmoda tukʼil?

 Noq tzeʼnxku bullying jaku tzʼok bʼinchaʼn tiʼj tkʼwaʼla, qa toj tja xnaqʼtzbʼil moqa toj Internet, junxitl teyele junjun. Tuʼntzunju junx kjyonxe tiʼ jaku txi bʼinchet tiʼj. Ex qʼamanxa te qa kʼonila tiʼj toj alkyexku ambʼil.

 Taqikʼ Tyol Dios nim toklen: «Aju tamiw jun xjal kukx in ten tkʼujlalil tiʼj, ex ok ttzaj jun mya bʼaʼn tiʼj, nnoʼk tamiw ik tzaʼn jun terman» (Proverbios 17:17).

a Maske tzalu qo yolil tiʼj jun tal qʼa, ax ikx jaku tzʼajbʼen tqanil kyuʼn mambʼaj tuʼn kyonin kyiʼj kykʼwaʼl qa qʼa ex qa txin.