Tuʼn qxiʼ toj xnaqʼtzbʼil

ONBʼIL KYE JA XJAL | KYE MAMBʼAJ

¿Tiquʼn nim toklen tuʼn kyuʼjin kʼwal? | Tnejel plaj: ¿Tuʼn kykeʼyin moqa tuʼn kyuʼjin?

¿Tiquʼn nim toklen tuʼn kyuʼjin kʼwal? | Tnejel plaj: ¿Tuʼn kykeʼyin moqa tuʼn kyuʼjin?

 Tiʼ kyaj tkʼwala tuʼn tbʼant kyuʼn qa at chʼin ambʼil kyiʼj, ¿kyaj tuʼn tok kykeʼyin video moqa tuʼn kyuʼjin? ¿Kyaj tuʼn tajbʼen jun celular kyuʼn moqa jun libro?

 Ma tzikʼ nim ambʼil, ya mintiʼ in che uʼjin xjal tuʼnju mas in nok kykeʼyin televisión ex junjuntl tiʼ toj internet. Toj libro kubʼ ttzʼibʼin Jane Healy toj 1990, Endangered Minds (Mentes en peligro), tqʼama jlu: «Bʼalo nya nim xjal che uʼjil aj tikʼ ambʼil».

 Toj ambʼil aju, kubʼ kyximen junjun qa nya ax tok jlu. Pero ya ma tzikʼ 30 abʼqʼi ex in tzaj kyqʼamaʼn junjun xjal in che xnaqʼtzan qa kyoj junjun lugar jatumel at nim tecnología, ateʼ nim kuʼxun ya mintiʼ in bʼant kyuʼjin ik tzeʼn kye xjal toj ambʼil ojtxe.

Toj xnaqʼtzbʼil lu kʼelel qnikʼ tiʼj jlu:

 ¿Tiquʼn nim toklen tuʼn kyuʼjin kʼwal?

  •   Qa ma qo uʼjin, in nonin tuʼn qximen. Aj tuʼjin kʼwal tiʼj jun txʼolbʼabʼil moqa tiʼj jun cuento, il tiʼj tuʼn t-ximen kyiʼj junjun xjel maske kyaj tzʼibʼin junjun tqanil toj libro. Jun techel, ¿alqiʼj in yolin?, ¿tzeʼn tqʼajqʼajel kywiʼ?, ¿jatumel ateʼ ex tzeʼn lugar?

     In tzaj tqʼamaʼn jun txubʼaj Laura tbʼi jlu: «Aj tok qkeʼyin jun película moqa jun video, in nok qkeʼyin aju otoq kubʼ t-ximen jun xjal. Pero junxitl aj quʼjin, tuʼnju aqoʼ in kubʼ ximente tzeʼn in che bʼaj qe tiʼchaq otoq kubʼ ttzʼibʼin jun xjal».

  •   Qa ma che uʼjin kʼwal, in nonin kyiʼj tuʼn kyok te tbʼanel xjal. Aj tuʼjin jun kʼwal, in nonin tiʼj tuʼn tkubʼ t-ximen tzeʼn kxel tbʼinchaʼn kyiʼj junjun problem. Ax ikx, il tiʼj tuʼn tok tqʼoʼn twiʼ tiʼjju in jaw tuʼjin ex kʼonil jlu tiʼj tuʼn tten tpasens, tuʼn tjakʼunte tibʼ ex tuʼn t-ximen tiʼjju in bʼaj kyiʼj txqantl.

     ¿Tuʼn t-ximen tiʼjju in bʼaj kyiʼj txqantl? Ikju. O tzʼel kynikʼ junjun xjal tiʼj qa aj tjaw kyuʼjin kʼwal chebʼe jun txʼolbʼabʼil ex qa ma tzʼok kyqʼoʼn kywiʼ tiʼj, jaku tzʼel kynikʼ tiʼj tiʼ kubʼ kynaʼn xjal in yolin txʼolbʼabʼil tiʼj. In nonin jlu kyiʼj tuʼn tkubʼ kynaʼn aju in kubʼ kynaʼn txqantl.

  •   Qa ma che uʼjin kʼwal, in nonin kyiʼj tuʼn kyximen. Qa chebʼe in qo uʼjin ex qa ma jaw quʼjin juntl maj, mas fácil kʼelel qnikʼ tiʼjju tzʼibʼin toj uʼj. Qa ma bʼant jlu quʼn ex qa ma qo uʼjin ik tzeʼnx qo uʼjin, kʼonil qiʼj tuʼn ttzaj qnaʼn aju otoq jaw quʼjin ex kʼelel qnikʼ tiʼj tzeʼn jaku tzʼajbʼen quʼn toj qanqʼibʼil (1 Timoteo 4:15).

     Tqʼama jun mambʼaj Joseph tbʼi jlu: «Aj tuʼjina, mas fácil tuʼn tok tmojbʼaʼna aju ya ojtzqiʼn tuʼna tukʼilju in jaw tuʼjina ex kʼelel tnikʼa tiʼj tiʼ xnaqʼtzbʼil jaku tzʼel tiʼna tiʼj. Qa oʼkx ma tzʼok tkeʼyina qe película ex qe video, mlay tzʼonin tiʼja tuʼn t-ximana kyiʼj tqanil».

 Toj chʼin yol: Jaku che onin video ex qe tilbʼilal, pero qa mintiʼ ma tzʼel kypaʼn kʼwal ambʼil ex qa mintiʼ ma che uʼjin, mintiʼ in nok kyqʼoʼn kywiʼ tiʼj jun tiʼ nim toklen.

 ¿Tiʼ jaku bʼant tuʼna tuʼn tuʼjin tkʼwala?

  •   Bʼaʼn tuʼn t-xi tzyet naj tuʼna. At kabʼe tal Chloe ex in tzaj tqʼamaʼn jlu: «Tej naʼmxtoq kyul itzʼj wale, xi tzyet tuʼn quʼjine kye. O tzalaje tej tbʼant jlu quʼne, tuʼnju tej tikʼ ambʼil kygan wale tuʼn kyuʼjin maske noq tuʼn kytzalaj».

     Texto nim toklen: «Atxix tuj tneʼyila el tnikʼa tiʼj ju Xjan Tuʼjil» (2 Timoteo 3:15).

  •   Jyonxa jun tbʼanel lugar jatumel tuʼn kyuʼjine. Jaku kubʼ tqʼoʼna junjun libro toj tjaya, iktzun tten mas fácil tuʼn tjaw kyuʼjin tkʼwala. At kyaje tal Tamara ex in tzaj tqʼoʼn consej lu: «Jaku txi tjyoʼna qe libro bʼaʼn in nela te tkʼwala ex tbʼanel qa ma che kubʼ tqʼoʼna nqayin tiʼj twatbʼil».

     Texto nim toklen: «Kyqʼonxe xnaqʼtzbʼil kye kʼwaʼl tuʼn kybʼet tuj bʼe bʼaʼn, oktzun kytijin mlay tzʼel kypaʼn kyibʼ tiʼj» (Proverbios 22:6).

  •   Ximinkuya toj alkye ambʼil kʼajbʼel internet kyuʼne. In tzaj tqʼamaʼn jun mambʼaj Daniel tbʼi, qa tbʼanel qa mintiʼ ma tzʼajbʼen tecnología kyuʼn familia toj jun qale. Tqʼamatl jlu: «Kubʼ qximane tuʼn miʼn tok qkeʼyine televisión toj jun qale ex bʼant jlu quʼne jun maj toj seman. Ajbʼen ambʼil lu quʼne tuʼn quʼjine junx moqa teyele junjun».

     Texto nim toklen: «[Bʼaʼn tuʼn] kyskʼone tiʼj alkyeju mas bʼaʼn» (Filipenses 1:10).

  •   Qonkuya jun tbʼanel techel kywitz. At kabʼe tal Karina ex in tzaj tqʼamaʼn jlu: «Aj tjaw tuʼjina jun txʼolbʼabʼil kye tala, uʼjinktza tukʼil nim tzalajbʼil tuʼntzun kyximen tiʼjju in jaw tuʼjina. Qa tgana tuʼn tuʼjina, ax ikx kye tala jaku che tzalaj aj tbʼant kyuʼn».

     Texto nim toklen: «Schʼinxa tyol Dios kywitz okslal» (1 Timoteo 4:13).

 Jaku txi qqʼamaʼn qa nya kykyaqil kʼwal kygan tuʼn kyuʼjin. Pero qa ma che uʼjin mambʼaj tukʼil tzalajbʼil, jaku tzʼonin kyiʼj tuʼn tten kygan tuʼn kyuʼjin. Atzunte David, at kabʼe tmeʼjel ex in xi tbʼinchaʼn juntl tiʼ. In tzaj tqʼamaʼn jlu: «Kubʼ nximane tuʼn tjaw wuʼjine ax uʼj ik tzeʼn kye nmeʼjele tuʼntzun tok wojtzqiʼne aju in jaw kyuʼjin. Iktzun tten, jaku qo yoline tiʼj nim tiʼ. Ex in nok qchmon qibʼe toj jun grupo tuʼntzun quʼjine. ¡Tbʼanelxix in nok ambʼil lu!».