Tuʼn qxiʼ toj xnaqʼtzbʼil

ONBʼIL KYE JA XJAL | KYE MAMBʼAJ

Kyxqʼuqink qe kykʼwale tiʼj pornografía

Kyxqʼuqink qe kykʼwale tiʼj pornografía

 «Ojtzqiʼntoq quʼne qa nya bʼaʼn pornografía, pero mintiʼ kubʼ qximane qa kʼokel tqʼoʼn qmeʼjele twitz tiʼj» (Nicole).

Toj xnaqʼtzbʼil lu, kʼelel qnikʼ tiʼj jlu:

 ¿Tiʼ bʼaʼn tuʼn tel kynikʼe tiʼj?

 Akux tal chʼin qe kykʼwale jakulo tzʼok kykeʼyin pornografía. At junjun xnaqʼtzbʼil in tzaj kyyekʼin qa toj ambʼil jaʼlo, ateʼ kʼwal in nok kykeʼyin tnejel maj pornografía te 11 abʼqʼi.

 Jaku tzʼok kykeʼyin kʼwal pornografía maske mintiʼ ximen kyuʼn. Jun techel, jaku tzaj yekʼin jun tilbʼilal nya bʼaʼn akux in che jyoʼn tiʼj jun tiʼ toj internet moqa aj tajbʼen redes sociales kyuʼn. Ax ikx jaku tzʼetz jun tqanil tiʼj pornografía kywitz aj kyok ten saqchal kyiʼj videojuego toj internet. Aju pornografía in netz yekʼin toj junxichaq tten. Pero aju mas in che etz yekʼin aqe foto ex qe video. Ax ikx jun rat jaku che kanet junjun txʼolbʼabʼil tiʼj yaẍbʼil kyuʼn xjal toj jun programa podcast tbʼi atz jatumel jaku jaw kyuʼjin moqa jaku tzʼok bʼiʼn toj audio. Ex kykyaqil jlu fácil jaku che etz yekʼin toj internet ex tuʼn kykutz descargarit.

 Ax ikx jaku che pon mensaje kye kʼwal aju in yolin tiʼj pornografía kyuʼn junjuntl xjal. Toj jun xnaqʼtzbʼil ok kyiʼj mas te 900 kuʼxun, tzaj kyqʼamaʼn chʼixme 90% txin ex 50% qʼa qa aqeju kyukʼil toj escuela in xi kysamaʼn foto ex video kyiʼj xjal mintiʼ kyxbʼalun tok.

 Aqe pornografía mas in che etz yekʼin, in tzaj yekʼin bʼiybʼel kyoj. Aju pornografía mas ojtzqiʼn kyuʼn xjal ex aju mas fácil tuʼn tkanet, in netz yekʼin bʼiybʼel toj ex mas aju bʼiybʼil in nok bʼinchaʼn kyiʼj xuʼj.

 In tzaj nya bʼaʼn kyiʼj kʼwal tuʼn pornografía. In tzaj tyekʼin junjun tqanil qa aqeju kʼwal in nok kykeʼyin pornografía, mas...

  •   ... jaku che jatz nya bʼaʼn kykalificacion.

  •   ... jaku tzaj kybʼis, mas jaku tzaj depresión kyiʼj ex jaku kubʼ kynaʼn qa mintiʼ kyajbʼen.

  •   ... ex jaku ya mlay kubʼ kynaʼntl nya bʼaʼn aj tok ten jun xjal kyiʼj.

 Toj chʼin yol: Mas jaku tzaj nya bʼaʼn kyiʼj kʼwal tuʼn pornografía. Tuʼntzunju, nim toklen tuʼn kyxqʼuqin mambʼaj kyiʼj.

 Texto nim toklen: «Kyawankxe tuj kyanmiye kykyaqil qe yol ma cheʼx nmaʼne kyeye jaʼlo, kukx kymanxe kye kykʼwale, ex che yoline kyiʼj tuj kyjaye ex tuj kyb’eye, ax ikx ok kyxiʼye tal ex ok kyjaw we’ye» (Deuteronomio 6:6, 7).

 Tiʼ jaku bʼant kyuʼne tuʼn tok kyxqʼuqine kykʼwale tiʼj pornografía

 Bʼaʼn tuʼn tok kybʼiʼne tqanil. Ximana jatumel mas fácil ex toj alkye ambʼil jaku tzʼok tqʼoʼn tkʼwala twitz tiʼj pornografía. Jun techel, aj tten toj escuela, ¿in nokxpe toj internet aj tetz toj recreo?

At nimku tumel ex nimku tten jatumel jaku tzʼok tqʼoʼn jun kʼwal twitz tiʼj pornografía.

 Bʼaʼn tuʼn tok tojtzqiʼna tcontraseña tcelular tkʼwala a. Ex bʼaʼn tuʼn tok tojtzqiʼna qe aplicaciones ex qe juego in che ajbʼen tuʼn. Nim toklen jlu tuʼnju ateʼ junjun aplicación in najbʼen tuʼn tkubʼ naj qe mensaje kyjunalx toj celular. Tuʼn jlu aj ttzaj samaʼn jun mensaje, video moqa pornografía toj celular, noq chʼin ambʼil in ten ex yajxitl in jatz tborrarin tibʼ tjunalx. Ax ikx toj ambʼil jaʼlo, mas ateʼ videojuego in jax kyqʼoʼn xjal toj internet atz jatumel aqeju in che saqchan tiʼj videojuego jaku tzʼok kyqʼoʼn kywitz tiʼj pornografía akux in che jugarin, ex axpe ikx jaku manejarit kyuʼn aju in bʼant tuʼn xjal in yaẍin tukʼil juntl.

 «Qa at tcelular tkʼwala, bʼaʼn tuʼn tok tojtzqiʼna tzeʼn tuʼn tajbʼen tuʼna ex jaku kyaj t-activarina jun configuración toj tcelular tuʼntzun tok tkeʼyina tiʼ in bʼant tuʼn tkʼwala. In xi nqʼamaʼne lu tuʼnju o bʼaj wiʼje» (David).

 Texto nim toklen: «Qe xjal nneʼl kynikʼ tiʼj, in knet ojtzqibʼl kyuʼn,» (Proverbios 18:15).

 Qʼonka tilil tuʼn t-xqʼuqina kyiʼj tkʼwala. Bʼaʼn tuʼn t-xi tjyoʼna tkyaqil tumel tuʼn miʼn ttzaj nya bʼaʼn kyiʼj. Jun techel, jaku tzʼel tborrarina tkyaqil aplicación toj tcelular tkʼwala ex toj junjuntl dispositivo at toj tjaya aju jaku che etz pornografía toj. Ex jaku kyaj t-activarina jun configuración toj tcelular tuʼntzun tok tkeʼyina tiʼ in bʼant tuʼn ex ojtzqinka alkye tcontraseña tok.

 «O tzʼonin wiʼje tuʼn tkyaj n-activarine junjun tiʼ toj configuración kyoj dispositivo tuʼntzun miʼn tokx nkʼwale kyoj junjun programa toj televisión tukʼil internet ex ojtzqiʼn tcontraseña tcelular wuʼne» (Maurizio).

 «Mintiʼ in xi nqʼoʼne ambʼil kye kʼwal tuʼn kykeʼyin video kyjunalx toj kykwart, ex aj tpon or tuʼn qxiʼye jtal, ax ikx mintiʼ in xi nqʼoʼne ambʼil kye tuʼn t-xi kyiʼn kycelular aj kyxiʼ jtal» (Gianluca).

 Texto nim toklen: «Aju xjal at tnabʼl, ok t-xi tkeʼyin qa kyjaʼ ttzaj xobʼajil tibʼaj, in jyon naj tumel tuʼn tex twitz» (Proverbios 22:3).

 Xnaqʼtzanx tkʼwala. At jun txubʼaj Flavia tbʼi in tzaj tqʼamaʼn jlu: «Ateʼ junjun mambʼaj nya kygan tuʼn kyyolin tiʼj pornografía kyukʼil kykʼwal tuʼnju in kubʼ kyximen qa miʼn tzaj yekʼin nya bʼaʼn lu kye kykʼwal». Atzun junjuntl in kubʼ kyximen qa jaku tzaj kygan kʼwal tiʼj pornografía qa ma che yolin tiʼj kyukʼil ex qa jaku che ok ten kʼwal jyolte. Noqtzun tuʼnj nya bʼaʼn qa ma ten kyximbʼetz mambʼaj ikju. Qa at kynabʼl mambʼaj, che yolil kyukʼil kykʼwal tiʼj nya bʼaʼn jaku tzaj kyiʼj kʼwal tuʼn pornografía naʼmxtoq tok kykeʼyin. Tuʼntzunju ¿tiʼ teya jaku bʼant tuʼn?

 Qa naʼmx kychʼiy qe tal tkʼwala, qʼamanxa kye tiʼ kbʼantel kyuʼn aj tetz yekʼin moqa aj ttzaj yekʼin pornografía kye. Jun techel, jaku kubʼ kymitzʼuʼn kywitz moqa jaku kubʼ kyyupin kycelular moqa televisión. Ax ikx qʼamanxa kye tuʼn ttzaj kyqʼamaʼn tiʼ otoq tzʼok kykeʼyin ex tiʼ otoq tzʼok kybʼiʼn. b

 «Xi tzyet tuʼn qyoline tukʼil qkʼwale tiʼj nya bʼaʼn jaku tzaj tiʼj tuʼn pornografía tej naʼmxtoq tal tchʼiy. Ex tej tjapun 11 abʼqʼi tuʼn, at jun videojuego kutz tdescargarin toj tcelular ex in che etztoq yekʼin junjun tqanil tiʼj pornografía ex tilbʼilal toj pantalla, nya oʼkxju, sino ax ikx tzaj samaʼn mensaje te jatumel in tzaj qʼamaʼn te tuʼn t-xi tsamaʼn tfoto. Pero tuʼnju otoq qo yoline tukʼil tiʼj jlu, jun rat naj ul qʼamalte weye» (Maurizio).

 Texto nim toklen: «Kyqʼonxe xnaqʼtzbʼil kye kʼwal tuʼn kybʼet tuj bʼe bʼaʼn, oktzun kytijen mlay tzʼel kypaʼn kyibʼ tiʼj» (Proverbios 22:6).

 Qa ya ma che chʼiy kykʼwale, tzʼonina kyiʼj tuʼn miʼn ttzaj kygan tuʼn tok kykeʼyin, tuʼn tok kybʼiʼn moqa tuʼn tjaw kyuʼjin jun pornografía. Jun techel, bʼinchankuya jun lista tukʼil kykʼwale kyiʼj junjun tiʼchaq aju mintiʼ tuʼn tbʼant tuʼn ex bʼaʼn tuʼn tkux ttzʼibʼin tiʼ kbʼantel tuʼn aj tok tkeʼyin pornografía ex tiquʼn kbʼantel jlu tuʼn. Ax ikx qʼamanxa te tiʼ jaku tzaj tiʼj qa ma kubʼ t-ximen tuʼn tok tkeʼyin pornografía, ik tzeʼn qa ya mlay tzʼok tkʼujlantl tibʼ, qa ya mlay tzʼok qe kykʼuʼj tman tiʼj, ex qa jaku kubʼ naj tamiwbʼil at tukʼil Dios. c

 «Akux in che chʼiy kʼwal, che onine kyiʼj tuʼn tel kynikʼ tiʼj alkyeqe nya bʼaʼn jaku che tzaj kyiʼj toj nim ambʼil qa ma tzʼok kykeʼyin pornografía, kʼonil jlu kyiʼj tuʼn miʼn kykubʼ tzʼaq toj nya bʼaʼn lu» (Lauretta).

 «Mas kʼokel kyxqʼuqin kyibʼ kʼwal qa ma tzʼel kynikʼ tiʼj t-ximbʼetz Jehová ex nya oʼkx tiʼj nya bʼaʼn jaku tzaj kyiʼj tuʼn pornografía» (David).

 Texto nim toklen: «Aju nabʼl in kolin tiʼj xjal» (Eclesiastés 7:12).

 Kukx kypaʼmile ambʼil tuʼn kyyoline kyukʼil. Kwestlo jaku tzʼela toj qwitz, pero kyaj kʼwal tuʼn kyyolin kyukʼil kytat tiʼjju tuʼn tkubʼ ten jun xinaq, moqa ichan tukʼil jun xuʼj ex, nya oʼkxju, sino ax ikx kyaj tuʼn ttzaj kyqanin tqanil tiʼj pornografía. Aju jun qʼol nabʼil kyiʼj kʼwal Rachel de Souza tbʼi te Inglaterra, tzaj tqʼamaʼn jlu: «Aju xnaqʼtzbʼil tzaj qʼoʼn qeye [kyiʼj kʼwal], aju tuʼn qyolin naj kyukʼil ex tuʼn kukx tuʼn tbʼant jlu quʼn. Kyaj kʼwal tuʼn kyyolin tiʼjju aj tkubʼ ten jun xinaq tukʼil jun xuʼj ex jaku txi qʼamet mas tqanil kye akux in che chʼiy».

 «Tej naʼmxtoq nchʼiye mintiʼ e yolin ntate wukʼile tiʼj junjun tiʼchaq. Noqwit e yolin wukʼile tiʼj, tbʼanelwitlo ok. Atzun jaʼlo ya txubʼaj qine in nok tilil wuʼne tuʼn nyoline kyukʼil wale tiʼj aj tkubʼ ten jun xinaq tukʼil jun xuʼj ex kukx in bʼant jlu wuʼne toj jun tbʼanel ambʼil» (Flavia).

 ¿Tiʼ jaku bʼant kyuʼne qa o tzʼok tkeʼyin kykʼwale pornografía?

 Miʼn tzaj naj tqʼoja. Aj tok tbʼiʼna qa o tzʼok tkeʼyin tkʼwala ex qa o tzʼok tbʼiʼn moqa o jaw tuʼjin pornografía, miʼn tzaj naj tqʼoja. Ya in kubʼlo tnaʼntl kʼwal nya bʼaʼn, in tzajlo tchʼixwi moqa in kubʼlo tnaʼn qa a at tpaj tiʼjju ma bʼaj. Qa ma tzaj tqʼoja tiʼj, maslo kbʼel tnaʼn nya bʼaʼn ex ya mlaylo yolintl tukʼila tiʼj lu toj ambʼil tzul.

 Texto nim toklen: «Aju xjal at tnabʼl, mya nim yol in yolin tiʼj ex aju xjal at tojtzqibʼil, mya jurat in jaw kyaqpaj» (Proverbios 17:27)

 Tzʼelx tnikʼa tiʼj tkyaqil tqanil. Naʼmxtoq tbʼant jun tiʼ tuʼna, qaninxa junjun xjel te tkʼwala tuʼn tel tnikʼa tiʼj tiʼ xbʼaj. Ik tzeʼn; ¿atpe jun saj samante pornografía te moqa ax xkux jyonte? ¿Tzma jaʼlo sok tkeʼyin pornografía moqa otoq tzʼok tkeʼyinxi? ¿Activarintoq taʼ junjun configuración tuʼn miʼn kyokx kʼwal kyoj junjun programa nya bʼaʼn? Qa ikju, ¿mape jyet tumil tuʼn tuʼn tok tkeʼyin? Pero ax ikx bʼaʼn tuʼn ttzaj tnaʼna qa taja tuʼn ttzaj tqʼamaʼn kʼwal tiquʼn sok tqʼoʼn twitz tiʼj pornografía ex nya noq oʼkx taja tuʼn tok toj xjel tuʼna.

 Texto nim toklen: «Aju t-ximbʼetz jun xjal tuj ewaj in bʼant, ik tten ik tzaʼn jun aʼ maʼ t-xeʼ, ex aju xjal at tnabʼl jurat nneʼl tnikʼ tiʼj» (Proverbios 20:5).

 Jyoma tumil. Jun techel, qa noq minabʼen sok tkeʼyin tkʼwala pornografía, il-lo tiʼj tuʼn tok tbʼinchaʼna chʼintl tiʼj junjun tiʼ toj configuración moqa tuʼn t-xi bʼinchet tiʼj junjun filtro toj tcelular aj tokx toj internet.

 Qatzun ma tzʼel tnikʼa tiʼj qa a tkʼwala sokx jyonte pornografía, kawinxa pero tukʼil kʼujlabʼil ex qʼamanxa alkye qe tiʼchaq mintiʼ tuʼn tbʼant tuʼn. Yolina tukʼil toj tumel ex jaku che ajbʼen texto tuʼna ik tzeʼn Job 31:1, Salmo 97:10 ex Salmo 101:3 tuʼntzun kukx tkubʼ t-ximen tuʼn miʼn tok tkeʼyin pornografía. d Ax ikx qʼamanxa te qa kyolila tukʼil tkyaqil seman tuʼntzun tel tnikʼa tiʼj tzeʼn taʼ, ex qa jaku bʼant juntl tiʼ tuʼna tuʼn tonina tiʼj.

 Texto nim toklen: «Ikx kyeye mambʼaj, miʼn tzʼok kyikʼleʼne kykʼwaʼle tuʼn miʼn ttzaj kyqʼoj, noq oʼkx kychʼiysame ex kykawinxe ex kyqʼonxe kynabʼl ik tzaʼn in tmaʼn Qajaw» (Efesios 6:4).

a Toj xnaqʼtzbʼil lu in qo yolin mas kyiʼj qʼa, maske ikju, ax ikx at tajbʼen kye txin.

b Toj xnaqʼtzbʼil «¿Tzeʼn jaku yolina tukʼil tkʼwala tiʼjju tajbʼil tuʼn tkubʼ kuẍeʼ tukʼil jun xjal?» che kanetel junjun nabʼil kyuʼne tzeʼn jaku che yoline tukʼil kykʼwale akux in chʼiy tiʼjju tuʼn tkubʼ kuẍe jun xinaq moqa ichan tukʼil jun xuʼj.

c Tuʼn tel kynikʼe tiʼj alkyeqe junjun tiʼchaq mintiʼ tuʼn tbʼant tuʼn kykʼwale, bʼaʼn tuʼn tok kykeʼyine jun uʼj at toj xnaqʼtzbʼil «Cómo rechazar la pornografía».

d Ax ikx jaku jaw kyuʼjine junx aju xnaqʼtzbʼil «¿Por qué debo rechazar la pornografía?».