Tuʼn qxiʼ toj xnaqʼtzbʼil

KYXJEL KUʼXUN

¿Jakupe che bʼant nim tiʼchaq tuʼna toj ax ambʼil?

¿Jakupe che bʼant nim tiʼchaq tuʼna toj ax ambʼil?

 ¿Tganpe teya tuʼn tbʼant nim tiʼchaq tuʼna toj ax ambʼil?

 ¿In che bʼantpe nim tiʼchaq tuʼna toj ax ambʼil? Qa ikju, in nok qʼoʼn tbʼi jlu te multitasking moqa multitarea. In kubʼ kyximen nim xjal qa mas nya kwest tuʼn tbʼant jlu kyuʼn kuʼxun tuʼnju ojtzqiʼn tecnología kyuʼn. Atzun qeju ma che tijen mas kwest in nela toj kywitz. Pero, ¿axpe tok jlu?

 ¿AX TOK MOQA NYA AX TOK?

  •    Mas ktel ambʼil tiʼja qa ma che bʼant nim tiʼchaq tuʼna toj ax ambʼil.

  •    Qa kukx in bʼant tuʼna, mas ktel tojtzqibʼila tiʼj.

  •    Mas nya kwest tuʼn tbʼant kyuʼn kuʼxun kywitz qeju ma che tijen.

 Qa ma kubʼ t-ximana qa ax tok jun kyxol qeju tiʼchaq lu, in kubʼ tsbʼun tibʼa tuʼnju nya ax tok.

 ¿Jakupe bʼant?

 ¿In kubʼpe t-ximana qa jaku bʼant kabʼe tiʼ tuʼna toj ax ambʼil? Atlo junjun tiʼchaq jaku che bʼant tuʼna toj ax ambʼil ex bʼaʼn jaku che ela. Jun techel, jaku bʼina música akux in jaw tiʼna tzʼis ex bʼaʼn jaku tzʼela.

 Pero qa il tiʼj tuʼn tok tqʼoʼn twiʼya tiʼjju in bʼant tuʼna, nyalo bʼaʼn jaku tzʼela qa ma che bʼant kabʼe tiʼ tuʼna toj ax ambʼil. Tuʼntzunju, in tzaj tqʼamaʼn jun txin Katherine tbʼi jlu: «Qa ma che bʼant nim tiʼchaq tuʼna toj ax ambʼil, ni jun kʼelel bʼaʼn».

 «Akux in chin yoline tukʼil jun xjal, oktz jun mensaje toj ncelulare ex iltoq tiʼj tuʼn t-xi ntzaqʼweʼne. Wajtoqe tuʼn kukx nyoline tukʼil xjal ex tuʼn t-xi ntzaqʼweʼne mensaje, pero nya bʼaʼn ela jlu. Mintiʼ el nnikʼe tiʼjju tzaj tqʼamaʼn xjal weye ex nya toj tumel qe yol kubʼ ntzʼibʼine toj mensaje» (Caleb).

 In tzaj tqʼamaʼn Sherry Turkle jlu, jun xuʼj in xnaqʼtzan tiʼjju in bʼaj kyiʼj xjal tuʼn tecnología: «Qa mas in che bʼant nim tiʼchaq quʼn toj ax ambʼil, mintiʼxix in nok qqʼoʼn qwiʼ kyiʼj maske in kubʼ qximen qa bʼaʼn in nela tkyaqilju in bʼant quʼn. Ax ikx, in bʼaj jun tiʼ toj qcerebro aj kybʼant nim tiʼchaq quʼn toj ax ambʼil ex tuʼn jlu in kubʼ qximen qa mas bʼaʼn in che bʼant qe tiʼchaq quʼn maske nya ikju». a

 «At maj, in chin yoline tukʼil jun xjal akux in kubʼ ntzʼibʼine jun mensaje ex in kubʼ nximane qa bʼaʼn taʼ tkyaqil... pero yajxitl in nok nqʼoʼne nwitze tiʼj qa in xi nqʼamaʼne aju wajtoqe tuʼn tkubʼ ntzʼibʼine ex in kubʼ ntzʼibʼine aju wajtoqe tuʼn t-xi nqʼamaʼne» (Tamara).

 Mas kwest in nok kyanqʼibʼil xjal qa in xi kybʼinchaʼn nim tiʼchaq toj ax ambʼil. Jun techel, mas yaj in kubʼaj kydeber kuʼxun in tzaj qʼoʼn toj escuela. Ex atlo maj il tiʼj tuʼn t-xi kybʼinchaʼn jun tiʼ aju in kubʼ kyximen qa ya otoq kubʼaj kyuʼn. Aj tbʼaj jlu, ya mintiʼxix ambʼil kyiʼj tuʼn t-xi kybʼinchaʼn aju kyaj.

 Tuʼntzunju, in tzaj tqʼamaʼn jun psicoterapeuta ex qʼol consej toj escuela jlu, aju Thomas Kersting tbʼi: «Qo ximen tiʼj qa in nok qcerebro ik tzeʼn jun kaj jatumel in kux qnukʼuʼn junjun tqanil. Qa qaj tuʼn kybʼant nim tiʼchaq quʼn toj ax ambʼil, in nok jlu ik tzeʼn jun kaj nya nukʼun ateʼ tqanil toj». b

 «Qa mas nim tiʼchaq in che bʼant tuʼna toj ax ambʼil, mas jaku che el naj junjun tiʼchaq nim toklen tiʼj tkʼuʼja. Aj tbʼaj jlu, in kubʼ tqʼoʼna mas taqʼuna ex ya mintiʼ ambʼil tiʼja» (Teresa).

Qa qaj tuʼn kybʼant nim tiʼchaq quʼn toj ax ambʼil, in nok jlu ik tzeʼn qaj tuʼn qmanejarin tiʼj jun kar toj kabʼe bʼe.

 Junjun nabʼil jaku che onin tiʼja

  •   Oʼkx qʼonk twiʼya tiʼj jun tiʼ. Ojtzqiʼn quʼne qa kwest tuʼn tbʼant jlu. Ex mas qa o naqʼeta tuʼn kybʼant nim tiʼchaq tuʼna toj ax ambʼil ik tzeʼn tuʼn t-xnaqʼtzana ex tuʼn t-xi tsamaʼna qe mensaje. Maske ikju, in tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios qa il tiʼj tuʼn tel qnikʼ «tiʼj alkyeju mas bʼaʼn» (Filipenses 1:10). Kyxol qeju tiʼchaq in che bʼant quʼn, ateʼ junjun mas nim kyoklen. Tuʼntzunju, bʼaʼn tuʼn tel tnikʼa kyiʼj ex qʼonk twiʼya kyiʼj tzmaxi aj tkubʼaj tuʼna.

     «Qa in nok tqʼoʼn twiʼya kyiʼj nim tiʼchaq in noka ik tzeʼn jun kʼwal. Mas nya kwest tuʼn t-xi qqʼoʼn ambʼil te tuʼn t-xi tbʼinchaʼn aju tajbʼil, pero at maj mintiʼ tuʼn t-xi qqʼoʼn ambʼil te» (María).

  •   Miʼn tzʼok tqʼoʼn twiʼya kyiʼj junjuntl tiʼchaq. ¿Kukxpe in nok tqʼoʼn twitza tiʼj celular aj t-xnaqʼtzana? Qa ikju, miʼn kubʼ tqʼoʼna nqayin ttxlaja. Yuptzʼanxa televisión ex miʼn tzʼok tqʼoʼn twitza kyiʼj redes sociales maske kwest jaku tzʼela toj twitza. In tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios jlu: «Tzʼajbʼenxwit tkyaqil qʼij kyuʼne tuʼn kybʼinchanteye ju bʼaʼn» (Colosenses 4:5).

     «In kubʼ nximane qa mas bʼaʼn tuʼn tok nqʼoʼne nwiʼye oʼkx tiʼj jun tiʼ. Aj tkubʼaj wuʼne, jaku kux nborrarine toj lista ex jaku txi nbʼinchaʼne juntl tiʼ. Atzun jlu ngane tuʼn tbʼant wuʼne» (Onya).

  •   Qʼonk twiʼya tiʼjju in tzaj qʼamaʼn teya. Qa in keʼyina tiʼj celular akux in yolina tukʼil jun xjal, mlay tzʼok tqʼoʼn twiʼya tiʼj ex mintiʼ in nok tqʼoʼna toklen. In tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios qa il tiʼj tuʼn tkubʼ qyekʼin tbʼanel qmod kyukʼil txqantl qa qaj tuʼn tkubʼ kyyekʼin tbʼanel kymod qukʼil (Mateo 7:12).

     «At maj, aj nyoline tukʼil wanabʼe, kukx in xi tsamaʼn qe mensaje moqa in bʼant juntl tiʼ tuʼn toj tcelular. In tzaj nqʼoje tuʼn jlu, pero in tzaj nnaʼne qa ax ikx weye at maj in bʼant jlu wuʼne. Tuʼntzunju...» (David).

a Ma jatz tqanil lu toj uʼj En defensa de la conversación.

b Ma jatz tqanil lu toj libro Disconnected.