Tuʼn qxiʼ toj xnaqʼtzbʼil

¿Tiquʼn mintiʼ in kubʼ kyikʼsaʼn testigos de Jehová junjun fiesta?

¿Tiquʼn mintiʼ in kubʼ kyikʼsaʼn testigos de Jehová junjun fiesta?

 ¿Tiʼ in nonin kyiʼj testigos de Jehová tuʼn tel kynikʼ tiʼj qa kbʼel kyikʼsaʼn junjun fiesta moqa miʼn?

 Naʼmxtoq tbʼaj kyximen testigos de Jehová tuʼn tkubʼ kyikʼsaʼn junjun fiesta, tnejel in xi kyjyoʼn tqanil toj Tyol Dios. Ateʼ junjun fiesta ex ikʼsabʼil nya bʼaʼn in che ela toj twitz Dios. Tuʼntzunju, mintiʼ in kubʼ kyikʼsaʼn testigos de Jehová qe fiesta lu. Pero ateʼ junjuntl fiesta jatumel teyele junjun testigo de Jehová kbʼel t-ximen qa kbʼel tikʼsaʼn moqa miʼn, ex in nok tilil kyuʼn kyten «bʼaʼn twitz Dios ex kywitz xjal ik tzaʼnx in tmaʼn» tanmi (Hechos 24:16).

 Qo xnaqʼtzal kyiʼj junjun xjel in che ximen testigo de Jehová tiʼj naʼmxtoq tkubʼ kyximen qa kbʼel kyikʼsaʼn jun fiesta moqa miʼn. a

  •   ¿Atpe toklen fiesta tukʼil jun xnaqʼtzbʼil mintiʼ in tzaj tqʼamaʼn Biblia?

     Aju in tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios: «Kyetze kyxol ex kypaʼmil kyibʼe kyiʼj, chi Qman; ex miʼn tzʼok kymakoʼne aju ttzʼilil» (2 Corintios 6:15-17).

     Tuʼn tel kypan kyibʼ testigos de Jehová tiʼj tkyaqil xnaqʼtzbʼil nya ax tok moqa mintiʼ in tzaj qʼamaʼn toj Biblia, mintiʼ in kubʼ kyikʼsaʼn qe fiesta che ul qʼamaʼn kubʼni.

     Qe fiesta at kyoklen kyukʼil nya ax tok dios. Tqʼama Jesús jlu: «Twitz Qman tuʼn kykʼulune, aju Kydiose, ex oʼkx te tuʼn kyajbʼene» (Mateo 4:10). Tuʼn tjapun qe yol lu kyuʼn testigos de Jehová, mintiʼ in kubʼ kyikʼsaʼn Navidad, Domingo de Pascua nix qe fiesta in che ok toj primero de mayo. Aqeju ikʼsabʼil lu at kyoklen kyukʼil kʼulbʼil kye txqantl dios. Ax ikx mintiʼ in kubʼ kyikʼsaʼn qe fiesta lu:

    •  Kwanza. In tzaj tqʼamaʼn Enciclopedia Moderna qa atz tzajni tbʼi fiesta lu «tiʼj jun txol yol swahili aju in tzaj tqʼamaʼn: matunda ya kwanzaa (‹qe tnejel twitz awal›)», ex in kubʼ ikʼsaʼn «ik tzeʼn in kubʼ kyikʼsaʼn xjal te África qe fiesta aj tjaw kychmoʼn twitz kyawal». Ate junjun in kubʼ kyximen qa mintiʼ toklen fiesta lu tukʼil okslabʼil, pero in tzaj tqʼamaʼn jun uʼj qa ik tten fiesta lu ik tzeʼn jun fiesta in bʼant kyuʼn xjal te África, jatumel in xi kyqʼoʼn tnejel twitz kyawal «kye kydios ex kye qe toj kyja o che kyim tuʼntzun t-xi kyqʼoʼn chjonte kye». In tzaj tqʼamaʼntl uʼj qa toj fiesta lu ex toj fiesta afroamericana te Kwanza «in xi kyqʼoʼn xjal chjonte kye ojtxe xjal kyiʼj kʼiwlabʼil in tzaj kykʼamoʼn» (Encyclopedia of African Religion [Enciclopedia de la religión africana]).

      Kwanza

    •  Fiesta te Medio Otoño. In tzaj tqʼamaʼn uʼj Otras culturas, otras formas de vida, qa toj fiesta lu in xi kyqʼoʼn «xjal oyaj te xjaw, aju kydios». Ex in che bʼixin xuʼj «tuʼn kykʼulin [...] te diosa lu» (Religions of the World​—A Comprehensive Encyclopedia of Beliefs and Practices [Religiones del mundo: Enciclopedia exhaustiva de creencias y prácticas]

    •  Nowruz. «Ateʼ junjun tiʼchaq in che bʼant toj fiesta lu atz in che tzaj toj ojtxe okslabʼil zoroastrismo tbʼi, ex atzun jun kyxol qe qʼij mas xjan toj ojtxe calendario zoroástrico. [...] In kubʼtoq kyximen xjal ojtxe qa aju espíritu te cheʼw in nok ten obligaril te espíritu te tmij qʼij, aju tok tbʼi te Rapithwin, tuʼn t-xi tewin tibʼ tjaqʼ txʼotxʼ kyoj qe xjaw te nim cheʼw. Tojtzun qʼij te Nowruz in xi kʼamoʼn juntl maj espíritu te tmij qʼij tukʼil ikʼsabʼil ik tzeʼn in tzaj tqʼamaʼn okslabʼil zoroástrica» (Organización de las Naciones Unidas para la Educación, la Ciencia y la Cultura [Unesco]).

    •  Shab-e Yalda. In nok fiesta lu toj qʼij jatumel in tzaj naj qlolj toj abʼqʼi ex in kubʼ tzʼaq toj t-xjawil diciembre. «At toklen tukʼil kʼulbʼil in xi kyqʼoʼn xjal te Mitra», aju dios te spikʼun (Sufism in the Secret History of Persia [El sufismo en la historia secreta de Persia]). Ax ikx in kubʼ kyximen xjal qa at toklen fiesta lu tukʼil kʼulbʼil in xi kyqʼoʼn xjal te qʼij, aju kydios xjal te Roma ex te Grecia. b

    •  Día de Acción de Gracias. Ik tzeʼn qe fiesta te Kwanza, aju ikʼsabʼil lu at toklen tukʼilju tuʼn t-xi qʼet chjonte kye dios tiʼj kywitz awal. Tej tbʼet ambʼil, «aqeju okslabʼil kyqʼama qa e ok lepeʼ tiʼj Jesucristo, kubʼ kyikʼsaʼn qe ojtxe kostumbr lu» (A Great and Godly Adventure​—The Pilgrims and the Myth of the First Thanksgiving [Una gran aventura piadosa: Los peregrinos y el mito del primer día de Acción de Gracias]).

     Qe fiesta at toklen tukʼil kyswert xjal ex magia. In tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios qa aqeju in che pon «qanil kyswert» te kydios, in nel kypan kyibʼ tiʼj Jehová (Isaías 65:11). Tuʼntzunju, mintiʼ in kubʼ kyikʼsaʼn testigos de Jehová qe fiesta lu:

    •  Iván Kupala. «In kubʼ kyximen xjal qa toj qʼij tok tbʼi Iván Kupala, in tzaj tqʼoʼn txʼotxʼ poderes mágicos ex jaku tzaj kykʼamoʼn xjal poder lu, tuʼnju mintiʼ in che tzaj xobʼ ex tuʼnju at kyswert» (The A to Z of Belarus [Bielorrusia de la A a la Z]). Tzaj tzyet tuʼn tkubʼ kyikʼsaʼn xjal fiesta lu toj ambʼil jatumel yaj in kux bʼaj Qʼij, ex in kubʼ tzʼaq toj xjaw te junio. Noqtzun tuʼnj, in tzaj tqʼamaʼn jun enciclopedia «qa tej kyok xjal te okslal, kubʼ tchʼexpuʼn Iglesia tbʼi fiesta lu ex ok tqʼoʼn tbʼi te [tqʼij san Juan Bautista] (Encyclopedia of Contemporary Russian Culture [Enciclopedia de la cultura rusa contemporánea]).

    •  Año Nuevo Lunar (Año Nuevo chino moqa Año Nuevo coreano). «Kyoj fecha lu mas in nok tilil kyuʼn xjal, kyuʼn toj kyja ex kyuʼn kyamiw tuʼn tten kyswert, tuʼn t-xi kyqʼoʼn nimbʼil te kydios, kye espíritu ex tuʼn tel bʼaʼn tkyaqil toj juntl abʼqʼi» (Mooncakes and Hungry Ghosts​—Festivals of China [Festivales chinos: Pasteles de la luna y fantasmas hambrientos]). Chʼixme ax jlu in bʼant toj Año Nuevo coreano, «tuʼnju in xi kyqʼoʼn xjal kʼulbʼil kye toj kyja o che kyim, in che bʼixin tuʼn kyel oq nya bʼaʼn espíritu moqa labʼ, tuʼn tten kyswert ex tuʼn tel kynikʼ tiʼjju kbʼajel toj juntl abʼqʼi» (Encyclopedia of New Year’s Holidays Worldwide [Enciclopedia de las celebraciones de Año Nuevo de todo el mundo]).

      Año Nuevo chino

     Qe fiesta in che ok tuʼnju in kubʼ kyximen xjal qa mintiʼ in kyim qanmi. In tzaj tqʼamaʼn Biblia qa in kyim qanmi moqa q-alma (Ezequiel 18:4). Tuʼntzunju, mintiʼ in kubʼ kyikʼsaʼn testigos de Jehová qe fiesta lu:

    •  Kyqʼij kyimni (moqa Día de Muertos). In tzaj tqʼamaʼn jun enciclopedia qa toj qʼij aju «in che tzaj naʼn kykyaqil qeju o che kyim». Ex in tzaj tqʼamaʼntl: «Toj Edad Media, kubʼ kyximen xjal qa e ul kyanmi kyimni toj qʼij tej tok fiesta lu ex qa kubʼ kyyekʼin kyibʼ ik tzeʼn fantasma, brujas, woʼ moqa xtxʼo kywitz qe xjal ok kybʼinchaʼn nya bʼaʼn kyiʼj tej itzʼqe» (New Catholic Encyclopedia [Nueva Enciclopedia Católica]).

    •  Festival Ching Ming ex Festival de los Fantasmas Hambrientos. Kyoj kabʼe fiesta lu in che jaw nimsaʼn qe xjal o che kyim. In tzaj tqʼamaʼn jun uʼj qa toj fiesta te Ching Ming «in xi kyqʼoʼn wabʼj te oyaj, kʼabʼj ex in kubʼ kypatin pwaq tuʼntzun miʼn tikʼx weʼyaj ex kʼaj kyuʼn kyimni, ex tuʼn kukx tten kypwaq» (Celebrating Life Customs Around the World​—From Baby Showers to Funerals [Costumbres de todo el mundo para celebrar la vida: desde baby showers hasta funerales]). In tzaj tqʼamaʼntl uʼj lu qa aʼyeju xjal in kubʼ kyikʼsaʼn fiesta kye Fantasmas Hambrientos, in kubʼ kyximen «qa mas nqayin ateʼ kyimni kyukʼil toj xjaw aj tok fiesta lu ex mas toj qonikʼen jatumel at luna llena. Tuʼntzunju, in nok tilil kyuʼn xjal tuʼn miʼn ttzaj kyqʼoj kyimni kyuʼn ex tuʼn t-xi kyqʼoʼn kʼulbʼil kye kyxeʼchel».

    •  Chuseok. In tzaj tqʼamaʼn jun uʼj qa toj fiesta lu atz Corea, «in xi kyqʼoʼn xjal wabʼj ex vino te kyanmi xjal o che kyim». Aj t-xi kyqʼoʼn xjal qe oyaj lu, «in kubʼ kyximen qa kukx itzʼ tanmi jun xjal aj tkyim» (The Korean Tradition of Religion, Society, and Ethics [La tradición coreana de la religión, la sociedad y la ética]).

     Qe fiesta at toklen tukʼil kyaqʼun chman. In tzaj tqʼamaʼn Biblia jlu: «Mi jun kyeye [...] tuʼn tbʼant tqʼijin, mi jun tzʼok tqʼoʼn tibʼ qʼmalte alkye tzul te tibʼajxi, mi jun tuʼn tbʼant tkyʼaʼn, mi jun tuʼn tbʼant mañ tuʼn, mi jun tuʼn t-xi tqanin jun t-xjel kye aj qʼij ex mi kye qeju in tzaj kytxkoʼn kyanmi kyimni, ex mi jun tuʼn t-xi tqanin jun t-xjel kye kyimni. Porke ikʼun tuʼn Qman aju xjal in tbʼinchaʼn tkyaqil jlu» (Deuteronomio 18:10-12). Mintiʼ in kubʼ kybʼinchaʼn testigos de Jehová alkyexku tiʼ at toklen tukʼil kyaqʼun chman ex astrología (aju at toklen tukʼil adivinación). Tuʼntzunju, mintiʼ in kubʼ kyikʼsaʼn Halloween nix qe fiesta lu:

    •  Aju Año Nuevo cingalés ex Año Nuevo tamil. «Toj fiesta lu in bʼant junjun tiʼchaq [...] kyuʼn xjal aju at toklen tukʼilju in tzaj kyqʼamaʼn astrólogo, tuʼntzun ttzaj kykʼamoʼn xjal kʼiwlabʼil» (Encyclopedia of Sri Lanka [Enciclopedia te Sri Lanka]).

    •  Songkran. In tzaj tqʼamaʼn jun enciclopedia qa atz tzajni tbʼi fiesta asiático lu tiʼj «yol sánscrita [...] ex a t-xilen, ‹tuʼn tyukch› moqa ‹chʼixpubʼil›». In tzaj tyekʼin fiesta lu «tzeʼn in nokx tqan Qʼij toj constelación zodiacal te Aries» (Food, Feasts, and Faith​—An Encyclopedia of Food Culture in World Religions [Comida, fiestas y fe: Enciclopedia de cultura gastronómica en las religiones del mundo]).

     Qe fiesta tzajni tiʼj Tley Moisés, aju el qʼiʼn toklen tuʼn chojbʼil bʼant tuʼn Jesús. In tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios jlu: «Aju tley Moisés oʼkx japun bʼaj tiʼj Crist» (Romanos 10:4). Toj ambʼil jaʼlo, kukx in che onin nabʼil in che kanet quʼn toj Tley Moisés kyiʼj axix tok okslal. Pero mintiʼ in kubʼ kyikʼsaʼn qe ninqʼij xi qʼamaʼn kye aj Israel, ik tzeʼn aju in yolin tiʼj ambʼil tej tul Mesías, tuʼnju in nok qeʼ kykʼuʼj tiʼj qa o tzul Mesías. In tzaj tqʼamaʼn Biblia jlu: «Tkyaqil jlu noq jun techal tiʼj ju attoq tulel, ex ate Crist ttxuylal, ex tkyaqil jlu tiʼj Crist in japun bʼaj» (Colosenses 2:17). Tuʼnju in kubʼ kybʼinchaʼn xjal junjun tiʼchaq nya bʼaʼn in nela toj twitz Dios kyoj fiesta, mintiʼ in kubʼ kyikʼsaʼn testigos de Jehová qe fiesta lu:

    •  Janucá. In tzaj tnaʼn ikʼsabʼil lu aju ambʼil tej tok tkabʼin maj dedicación moqa inauración tiʼj templo kye aj Judiy atz Jerusalén. Noqtzun tuʼnj, in tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios qa ok qʼoʼn toklen Jesús te Tnejel Pal ex qa atz «in ajbʼen tuj ju ja xbʼalun mas maʼ t-xilen ex mas tzʼaqlxix, ex mya kyuʼn xjal xbʼant, ex myatzun taʼ twitz txʼotxʼ» (Hebreos 9:11). Qʼuqli kykʼuʼj okslal tiʼj qa aju ja xbʼalun moqa templo mintiʼ qʼanchaʼl, ok te t-xjel aju templo attoq Jerusalén.

    •  Rosh Hashanah. Atzun tnejel qʼij toj abʼqʼi judiy. Toj ambʼil ojtxe, xi qʼoʼn tbʼanel chojbʼil te Dios toj fiesta lu (Números 29:1-6). Noqtzun tuʼnj, tej tul Jesucristo ik tzeʼn Mesías, ya mintiʼ xi qʼoʼn «chojbʼil ex oyaj» (Daniel 9:26, 27). Tuʼntzunju, ya mintiʼ kyoklen chojbʼil lu toj twitz Dios toj ambʼil jaʼlo.

  •   ¿In nokpe fiesta tuʼn kyten okslabʼil junx?

     Aju in tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios: «Baqa at toklen okslal tukʼil ju mya okslal. Ex baqa junx tten tja Dios kyukʼil qe tilbʼilal porke aqeye tja Dios, aju Dios itzʼ» (2 Corintios 6:15-17).

     In nok tilil kyuʼn testigos de Jehová tuʼn ten mujbʼabʼil kyxol kyukʼil kykyaqil xjal ex mintiʼ in che ok ten obligaril xjal tuʼn kyokx toj kyokslabʼil. Maske ikju, mintiʼ in nokx kyqʼoʼn kyibʼ kyoj fiesta tuʼn kyten okslabʼil junx ik tzeʼn in tzaj qʼamaʼn kubʼni.

     Qe fiesta jatumel in nok kychmon kyibʼ junxichaq okslabʼil tuʼntzun tjaw kynimsaʼn qe xjal at kyoklen moqa junjuntl tiʼchaq bʼaj kyoj okslabʼil. Tej t-xi tyekʼin Dios kybʼe aj Israel tuʼn kypon toj txʼotxʼ otoq txi ttziyen kye, ateʼtoq xjal in che anqʼin toj txʼotxʼ aju ex in che kʼulintoq kywitz junjuntl dios. Tuʼntzunju, xi tqʼamaʼn jlu kye aj Israel: «Miʼn kyaj bʼant tiʼj jun kyyole kyukʼil, mi kyukʼil qe kydios [...], tuʼntzun miʼn kybʼinchane il nwitze ok kykʼulune kywitz kydios, ex qa ma kybʼinchaye jlu che najele, chi Dios» (Éxodo 23:32, 33). Tuʼntzunju, mintiʼ in kubʼ kyikʼsaʼn testigos de Jehová qe fiesta lu:

    •  Loi Krathong. Atz in nok fiesta lu Tailandia jatumel «in kubʼ kybʼinchaʼn xjal junjun tal chiʼl tukʼil t-xaq tzeʼ. Kyoj chiʼl lu in kux kyqʼoʼn qe candel at incienso toj ex yajxitl in kux kyqʼoʼn aʼ toj. Ex in kubʼ kyximen xjal qa in xi kyiʼn tal chiʼl lu nya bʼaʼn swert. Ax ikx, toj fiesta lu in tzaj kynaʼn jun tiʼ bʼant tuʼn Buda ttziʼ aʼ» (Encyclopedia of Buddhism [Enciclopedia del budismo]).

    •  Qʼij tuʼn tajtz tiʼj Kyanmi xjal toj tkyaqil Tnam. Tqʼama jun xjal at toklen toj gobierno te Papúa Nueva Guinea toj periódico The National, qa aʼyeju xjal in che ten toj fiesta lu «in tzaj kyqʼamaʼn qa in nok kyqʼoʼn toklen qe t-xnaqʼtzbʼil okslabʼil». Ax ikx tqʼamatl xjal qa in nonin fiesta lu «tuʼn tok kyojtzqiʼn xjal te tkyaqil tnam qe t-xnaqʼtzbʼil Jesús».

    •  Vesak. Atzun fiesta lu mas nim toklen kye budista. «Toj fecha lu in tzaj kynaʼn xjal aju qʼij tej tul itzʼj Buda, aju tspikʼumal ex aju tkyimlen» (Diccionario de religiones comparadas).

      Vesak

     Qe fiesta in kubʼ kyikʼsaʼn okslabʼil pero mintiʼ in yolin Tyol Dios kyiʼj. Tqʼamaʼn Jesús jlu kye nejenel kye okslabʼil: «Ma tzʼel kyiʼne tipun tmandamyent Dios tuʼn tlaj in che ok lpeʼye tiʼj ju yol kyaj bʼant tiʼj kyuʼn kytijil xjal ojtxi». Ax ikx tqʼamatl Jesús jlu: «Noqx gan in che kʼulun nwitze, porke aju xnaqʼtzbʼil in kyqʼoʼn, kye xjal kymandamyent» (Mateo 15:6, 9). Tuʼnju in nok kyqʼoʼn testigos de Jehová kyoklen qe yol lu, mintiʼ in kubʼ kyikʼsaʼn qe fiesta at kyoklen kyukʼil nya ax tok okslabʼil:

    •  Epifanía (Timkat moqa Reyes Magos). Toj fiesta lu in tzaj kynaʼn xjal aju ambʼil tej kypon astrólogo visitarilte Jesús moqa aju ambʼil tej tbautisarin. In tzaj tqʼamaʼn jun enciclopedia qa xi tzyet «tuʼn tkubʼ kyikʼsaʼn okslabʼil fiesta lu toj primavera ex xi kyqʼoʼn kʼulbʼil te dios te nim aʼ» (The Christmas Encyclopedia [Enciclopedia de la Navidad]). Chʼixme axju in bʼant toj fiesta Timkat te Etiopía, tuʼnju «ax tzajni kyiʼj kostumbr lu» (Encyclopedia of Society and Culture in the Ancient World [Enciclopedia de sociedades y culturas del mundo antiguo]).

    •  Fiesta de la Asunción de la Virgen María. In kubʼ kyikʼsaʼn xjal fiesta lu tuʼnju in kubʼ kyximen qa jax María tukʼil t-xmilal toj kyaʼj, aju ttxuʼ Jesús. In tzaj tqʼamaʼn Diccionario de religiones comparadas qa kanet tqanil tiʼj fiesta lu «tnejel maj [...] tej chʼixtoq tkubʼaj siglo 4», ex qa «mintiʼ in kanet xnaqʼtzbʼil lu toj NT [Nuevo Testamento]».

    •  Fiesta de la Inmaculada Concepción. In tzaj tqʼamaʼn Enciclopedia Católica Online jlu tiʼj fiesta lu: «Mintiʼ in kanet tqanil tiʼj fiesta lu toj Biblia». Tuʼn jlu in nel qnikʼ tiʼj qa jun t-xnaqʼtzbʼil Iglesia aju fiesta lu.

    •  Cuaresma. In tzaj tchikʼbʼaʼn Enciclopedia universal ilustrada europeo-americana qa tzaj tzyet tuʼn tkubʼ ikʼsaʼn kastiw ex ayuno lu «tej otoqxi kubʼaj abʼqʼi 325», ex tej otoq tzikʼ mas te 200 abʼqʼi tkubʼlen tzʼibʼin mankbʼil uʼj toj Biblia. In tzaj tqʼamaʼntl enciclopedia jlu tiʼj tnejel qʼij te Cuaresma moqa Miércoles de Ceniza: «In nok qʼoʼn tzaʼj tibʼaj kywitz xjal in che pon toj Iglesia Católica ik tzeʼn kyaj tqʼamaʼn Urbano II toj concilio te Benevento toj abʼqʼi 1091».

    •  Meskel. Atz Etiopía in kubʼ ikʼsaʼn fiesta lu tuʼnju «kanet Vera Cruz, (toj juntl yol, aju cruz jatumel jaw qʼoʼn Jesucristo twitz), toj ambʼil aju in kubʼ kyqʼoʼn xjal qʼaqʼ ex in che bʼixin tiʼjele» (Encyclopedia of Society and Culture in the Medieval World [Enciclopedia de las sociedades y culturas en el mundo medieval]). Noqtzun tuʼnj, mintiʼ in najbʼen cruz kyuʼn testigos de Jehová tuʼn kykʼulin te Dios.

  •   ¿In jawpe nimsaʼn jun xjal, jun organización moqa jun símbolo patrio toj fiesta?

     Aju in tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios: «Chi Qman kyjaʼ: Tzajxwit mya bʼaʼn tibʼaj ju xjal nnoʼk qeʼ tkʼuʼj tiʼj juntl xjal, ex nnoʼk ten qanil onbʼil te, ex nneʼl tpaʼn tibʼ wiʼje» (Jeremías 17:5).

     Maske in che onin testigos de Jehová kyiʼj xjal ex in che naʼn Dios kyiʼj, mintiʼ in che ten kyoj fiesta lu:

     Qe fiesta jatumel in jaw nimsaʼn jun presidente moqa juntl xjal nim toklen. In tzaj tqʼamaʼn Biblia jlu: «Miʼn tzʼok qeʼ kykʼuʼje tiʼj jun xjal, porke noq chʼin toklen ex minabʼen jaku jatz bʼaj t-xew» (Isaías 2:22). Tuʼntzunju, mintiʼ in kubʼ kyikʼsaʼn testigos de Jehová tcumpleaño jun rey moqa jun reina.

     Qe fiesta at toklen tukʼil bandera nacional. Mintiʼ in kubʼ kyikʼsaʼn testigos de Jehová Día de la Bandera. ¿Tiquʼn? Tuʼnju in tzaj tqʼamaʼn Biblia jlu: «Ten kykwente kyiʼje tuʼn miʼn kykʼulune kywitz qe tilbʼilal» (1 Juan 5:21). Ateʼ junjun xjal in kubʼ kyximen qa nya jun tilbʼilal aju bandera, toj juntl yol, in kubʼ kyximen qa mintiʼ in che kʼulin twitz. Noqtzun tuʼnj, kubʼ ttzʼibʼin Carlton Hayes jun xjal jyol tqanil tiʼjju bʼaj ojtxe jlu: «In nok bandera te techel qʼuqbʼil kykʼuʼj xjal toj jun tnam ex in xi kyqʼoʼn kʼulbʼil te».

     Qe fiesta moqa ikʼsabʼil jatumel in jaw kynimsaʼn xjal qe sant. ¿Tiʼ bʼant tuʼn apóstol Pedro tej tkubʼ ẍmejeʼ jun xjal twitz? In tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios jlu: «Atzunte Pedro jaw twabʼan, ex tma: —Weʼktza, porke ax xjal qine» (Hechos 10:25, 26). Mintiʼ xi tqʼoʼn Pedro nix junjuntl apóstol ambʼil tuʼn kyjaw nimsaʼn nix tuʼn kykʼulin xjal kywitz. Tuʼntzunju, mintiʼ in che ten testigos de Jehová kyoj fiesta jatumel in che jaw nimsaʼn xjal ex in che ok qʼoʼn te sant, ik tzeʼn qe jlu:

    •  Kyqʼij Sant. In tzaj tqʼamaʼn uʼj Año cristiano tbʼi, qa in nok fiesta lu tuʼn tkubʼ ikʼset kyqʼij «kykyaqil sant». Ax ikx in tzaj tqʼamaʼntl uʼj jlu: «O txi jyon tqanil tiʼj ikʼsabʼil lu ex nyaxix klar jatumel tzaj tzyet tuʼn tkubʼ ikʼsaʼn».

    •  Fiesta de Nuestra Señora de Guadalupe. In nok fiesta lu tuʼn tkubʼ ikʼset tqʼij «Patrona te México», tuʼnju in kubʼ kyximen xjal qa atzun María aju ttxuʼ Jesús. In kyqʼamaʼn xjal qa kubʼ tyekʼin tibʼ María twitz jun campesin toj abʼqʼi 1531 (Enciclopedia Guadalupana).

      Fiesta de Nuestra Señora de Guadalupe

    •  Día del santo o día onomástico. In tzaj tqʼamaʼn jun uʼj qa «toj qʼij lu in kubʼ ikʼsaʼn t-sant jun kʼwal aju in nok tbʼi tiʼj aj tbautisarin moqa aj tok confirmación tiʼj». Ex in tzaj tqʼamaʼntl uʼj qa «atxix toklen qʼij lu tukʼil okslabʼil» (Celebrating Life Customs Around the World​—From Baby Showers to Funerals [Costumbres de todo el mundo para celebrar la vida: desde baby showers hasta funerales]).

     Qe fiesta at kyoklen tukʼil chʼixpubʼil tiʼj política ex chʼixpubʼil tiʼj kyanqʼibʼil xjal. In tzaj tqʼamaʼn Biblia jlu: «Mas bʼaʼn tuʼn tok qeʼ qkʼuʼj tiʼj Qman ex mya tuʼn tok qeʼ qkʼuʼj kyiʼj xjal» (Salmo 118:8, 9). Mintiʼ in che ten testigos de Jehová kyoj fiesta at toklen tukʼil chʼixpubʼil tiʼj política ex tiʼj chʼixpubʼil tiʼj kyanqʼibʼil xjal, tuʼn miʼn tkubʼ kyximen txqantl qa atz kyiʼj xjal in nok qeʼ kykʼuʼj tuʼn t-xi kybʼinchaʼn tiʼj nya bʼaʼn. Mintiʼ in che ten kyoj ikʼsabʼil ik tzeʼn Día Internacional de la Juventud moqa Día Internacional de la Mujer. Ax ikx mintiʼ in kubʼ kyikʼsaʼn Día de la Emancipación ex junjuntl fiesta ik tzeʼn jlu. Sino atz in nok qeʼ kykʼuʼj tiʼj qa oʼkx Tkawbʼil Dios kxel bʼinchante tiʼj ikʼbʼil ex pabʼil at kyxol xjal (Romanos 2:11; 8:21).

  •   ¿In jawpe nimsaʼn jun tnam moqa jun kyyajil xjal toj fiesta?

     Aju in tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios: «Mintiʼ in tkeʼyin Dios aju kyxilen xjal, noq oʼkx in tzalaj kyiʼj xjal at tchi Dios kye tuj tkyaqil nasyon, ex in kybʼinchaʼn aju tzʼaqlxix» (Hechos 10:34, 35).

     Maske in nok kyqʼoʼn testigos de Jehová toklen tnam jatumel in che anqʼin, mintiʼ in che ten kyoj fiesta jatumel in jaw nimsaʼn jun tnam moqa jun kʼloj kyyajil xjal.

     Qe fiesta in nok kyiʼj soldad. Jyon Jesús mujbʼabʼil kyukʼil xjal, tuʼntzunju xi tqʼamaʼn jlu kye t-xnaqʼtzbʼen: «Kykʼujlame qe aj qʼoj kyiʼje, [...] kybʼinchame bʼaʼn kye qeju in che ikʼun kyeye» (Mateo 5:44). Tuʼntzunju, mintiʼ in che ten testigos de Jehová kyoj fiesta jatumel in che jaw nimsaʼn soldad, ik tzeʼn qe jlu:

    •  Día de Anzac. In tzaj tqʼamaʼn jun diccionario qa atz in yolin «Anzac kyiʼj ejército te Australia ex te Nueva Zelanda», ex qa «chebʼe chebʼe o tzʼok qʼij te Anzac te nabʼitz kye kykyaqil qeju in che kyim toj qʼoj» (Historical Dictionary of Australia [Diccionario histórico de Australia]).

    •  Día de los Veteranos (Día para Recordar, Domingo del Recuerdo ex Día de la Conmemoración de los Caídos). In tzaj tqʼamaʼn Enciclopedia Moderna qa in che kubʼ ikʼset qʼij lu «tuʼn kyjaw nimset qeju o che aqʼunan nim ambʼil toj ejército [...] ex qeju o che kyim toj qʼoj».

     Qe fiesta tuʼn ttzaj kynaʼn xjal jun tiʼ o tzikʼ tiʼj jun tnam moqa aju día de la independencia. Tqʼama Jesús jlu kyiʼj t-xnaqʼtzbʼen: «Mya te twitz txʼotxʼ qe, ik tzaʼn weye ax mya te twitz txʼotxʼ qine» (Juan 17:16). In nok tilil kyuʼn testigos de Jehová tuʼn tok kyojtzqiʼn aju o bʼaj tiʼj kytnam, pero mintiʼ in che ten kyoj ikʼsabʼil ik tzeʼn qe jlu:

    •  Día de Australia. In tzaj tchikʼbʼaʼn jun enciclopedia qa toj fiesta lu «in kubʼ kyikʼsaʼn aju abʼqʼi 1788 tuʼn ttzaj kynaʼn aju qʼij tej tjaw kyiʼn soldad te Inglaterra kybandera ex tej ttzaj kyqʼamaʼn qa jun akʼaj colonia Australia» (Worldmark Encyclopedia of Cultures and Daily Life [Enciclopedia Worldmark de las culturas y la vida diaria]).

    •  Día de Guy Fawkes. Toj fiesta lu «in kubʼ ikʼsaʼn qʼij tej mintiʼ japun twiʼ t-ximbʼetz Guy Fawkes ex junjuntl tukʼil católico aju tuʼn tkubʼ kyxiten Parlamento [británico] ex tuʼn tkubʼ kybʼyoʼn rey Jacobo I toj 1605» (A Dictionary of English Folklore [Diccionario de folclore inglés]).

    •  Día de la Independencia. Kyoj junjun tnam, aju fiesta lu in kubʼ kyikʼsaʼn xjal tuʼn ttzaj kynan qʼij tej tetz kytnam tjaqʼ tkawbʼil juntl tnam.

  •   ¿In bʼajpe nim qʼeʼn kyuʼn xjal ex in che yaẍin toj fiesta?

     Aju in tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios: «Akux aju o kybʼinchaye ojtxi, o kybʼinchaye aju in che tzalaj txqantl xjal tiʼj, aqeju mintiʼ ojtzqiʼn Dios kyuʼn. Ojtxi mintiʼ kyjukʼbʼil kyibʼe, in pon kykʼuʼje tiʼj mya bʼaʼn, kʼal qʼeʼn qeye, in che achine tuj ninqʼij, nnoʼk kʼaj qʼeʼn kyuʼne, in che kʼulune kywitz qe tilbʼilal, ikʼbʼilxix qe» (1 Pedro 4:3).

     Ik tzeʼn in tzaj tqʼamaʼn texto lu, mintiʼ in che ten testigos de Jehová kyoj fiesta jatumel in xi kykʼaʼn xjal nim qʼeʼn ex jatumel mintiʼ in bʼant kyjakʼunte kyibʼ . Noqtzun tuʼnj, kygan testigos de Jehová tuʼn kyten jurat junx kyukʼil kyamiw. Qa at jun kye taj tuʼn t-xi tkʼaʼn qʼeʼn, in xi tkʼaʼn noq chʼin. In nokxix tilil kyuʼn tuʼn t-xi kybʼiʼn consej lu: «Qa ma che chyoʼne, ex qa ma che kʼane, ex qa ma kybʼinchaye juntl, kybʼinchame tkyaqil tuʼntzun tjaw nimsaʼn tbʼi Dios» (1 Corintios 10:31).

     Tuʼntzunju, mintiʼ in kubʼ kyikʼsaʼn testigos de Jehová qe carnaval nix junjuntl fiesta jatumel in kubʼ kybʼinchaʼn xjal junjun tiʼchaq nya bʼaʼn in nela toj twitz Dios. Ax ikx, mintiʼ in kubʼ kyikʼsaʼn kyfiesta xjal judiy aju Purim tbʼi. Maske toj ambʼil ojtxe, toj fiesta lu in tzaj kynaʼn judiy ambʼil tej kyklet toj siglo 5 tjaqʼxi ambʼil qʼiʼn quʼn jaʼlo, pero toj ambʼil jaʼlo, in nok te carnaval kyuʼn judiy. In tzaj tqʼamaʼn uʼj El Judaísmo qa toj fiesta lu «in nok tilil kyuʼn xjal tuʼn kykʼan nim qʼeʼn tzmaxi aj tnaj kynabʼil tuʼn ex in bʼant nim tiʼchaq kyuʼn ik tzeʼn tuʼn tok kyqʼoʼn kykʼoj moqa kymáscara ex qe kydisfraces», ex «in nok kyqʼoʼn xinaq kyxbʼalun xuʼj kyiʼj ex qe xuʼj in nok kyqʼoʼn kyxbʼalun xinaq kyiʼj».

 ¿Kukxpe in che ok kykʼujlaʼn testigos de Jehová qe toj kyja maske mintiʼ in kubʼ kyikʼsaʼn junjun fiesta?

 Kukx. In tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios qa nim toklen tuʼn kyok qkʼujlaʼn qfamiliar ex tuʼn tok qqʼoʼn kyoklen, maske junxitl kyokslabʼil ik tzeʼn qe (1 Pedro 3:1, 2, 7). Aj tkubʼ t-ximen jun testigo de Jehová tuʼn miʼn tten kyoj fiesta, jakulo kubʼ kynaʼn tfamiliar nya bʼaʼn, jakulo tzaj kybʼis ex jakulo kubʼ kyximen qa in nok meltzʼaj kyiʼj. Tuʼntzunju, in nok tilil kyuʼn testigos de Jehová tuʼn tok kykʼujlaʼn toj kyja, tuʼn t-xi kychikʼbʼaʼn toj tumel aju nimen kyuʼn ex tuʼn kyten jun rat kyukʼil toj junjuntl ambʼil.

 ¿In nelpe kyiʼn testigos de Jehová ambʼil kye junjuntl xjal tuʼn miʼn tkubʼ kyikʼsaʼn junjun fiesta?

 Mintiʼ. In nel kynikʼ testigos de Jehová tiʼj qa teyele junjun xjal kbʼel t-ximen tiʼ kbʼantel tuʼn (Josué 24:15). Ex in nok kyqʼoʼn kyoklen kykyaqil xjal, noq alkyexku kyokslabʼil at (1 Pedro 2:17).

a Mintiʼ in yolin xnaqʼtzbʼil lu kyiʼj kykyaqil fiesta mintiʼ in kubʼ kyikʼsaʼn testigos de Jehová ex mintiʼ in che tzaj tqʼamaʼn kykyaqil qe texto in che yolin kyiʼj fiesta.

b Mithra, Mithraism, Christmas Day & Yalda (Mitra, mitraísmo, Navidad ex Yalda), de K. E. Eduljee, t-xaq 31 a 33.