Si̱kuindaa kjoatjao xi tjínná kʼianga jme xi chjoejiaan
“Chʼaocha katamao xi chʼao tjín, nʼio tangíntʼalao xi nda tjín.” (ROM. 12:9)
1, 2. 1) Jméni xi tsakasenkaoli kʼianga Niná kinixálai. 2) Jméni xi koa̱n chjónangilee yaoná tʼatsʼe je kjoatjaoná.
MIYÓN mañá xi nda kichosonnilee nga kui kichjoéjiaan nga je Jeobá si̱xálee kʼoa nga kjuintjenngiaa je choa̱ xi tsakʼéjnaná Jesucristo (Mat. 16:24; 1 Ped. 2:21). Kʼoa nʼio chjí tiʼyatokoán nga tsakʼaitʼalee yaoná je Niná. Ali tsakuijin kʼoakinʼiañá tsa jema jngo jaoná testo xi faʼaitʼa Biblia, kui kʼoakinʼiañá nga nʼio nda kichotʼayasoán jotso je Énle Niná. Kʼianga kʼoakinʼia koantaja kjoamakjainná tʼatsʼe kjoatjao xi tsjoále Jeobá ʼyani xi mele skoe̱ kʼoa ʼyani xi mele skoe̱ Jesucristo (Juan 17:3; Rom. 12:2).
2 Kʼianga tosi tonda Cristo kjuintjenngilee, machjénní nga kui chjoéjiaan jmeni xi sasénle je Nʼainá xi tíjna ngʼajmi. Je kjoaʼmiya jebi tse xi kuitsoyaná. Tobʼelañá, jmé kjoatjao xi tjínná. Jókji chjí jchatokoán kjoatjao jebi. Jósʼin koa̱n so̱koná. Kʼoa jméni xi koasenkaoná nga kui chjoéjiaan xi kixi tíjna.
JMÉ KJOATJAO XI KʼOAINÁ
3. 1) Jmé kjoatjao xi kʼoaile je chjotale Cristo xi xá kitjoejinni. 2) Jmé kjoatjao xi kʼoaile je “xi kjaʼaí barré”.
3 Tochoa mani je chjotale Cristo xi mele nga “kʼoasʼin kʼoaikjoatjao[le] xi nikʼiajin kjuitsónyani, xi nikʼiajin koa̱njndíni, nixíndsójin”, xi tsonile, nga ya koatexomakao Cristo ya ngʼajmi (1 Ped. 1:3, 4). Kʼianga kʼoaile kjoanda jebi tjínnele nga “jtsín ngijngo kʼa” (Juan 3:1-3). Kʼoa jmé kjoatjao xi kʼoaile je “xi kjaʼaí barré” xi kʼoati tjíotsjoánganʼiole je chjotale Cristo xi ya koai ngʼajmi kʼianga tjíotsoyason je énnda chjotse xi tsʼe Niná (Juan 10:16). Kuiní je kjoanda xi kisicha je Adán kao Eva, nga i̱ Sonʼnde koatio ngantsjai nichxin kʼoa nga tsín tikjoañʼai kjoaʼani, nga tjóxin kjoabiya kao kjoaʼaon (Apoc. 21:1-4). Kʼoasʼin kuitjoson jmeni xi kitsole Jesús je chjotaché xi ya ñatje̱n kisʼetʼa yá, kitsole: “Ñaki kʼoaxin kjoaixile ndʼaibi: Yaa kuijnakaonái ya ʼNdenaxó” (Luc. 23:43, Traducción del Nuevo Mundo [TNM]).
4. Jmé kjoanichikontʼain xi jetísʼená ndʼaibi.
4 Tonga je kjoatjao xi kʼoainá kʼoati jetíbasenkaoná ndʼaibi. Tobʼelañá, nyʼán tjío ni̱ma̱ná kʼoa nda tibiyoaa xi kao Niná. Tonga totʼatsʼení nga makjainná je kjoabʼechjíntjai xi kitsjoa je Cristo (Rom. 3:23-25). Kʼoati nda kjimajinná jmeni xi tongini tso je Énle Niná. Kʼoati tsjoa tjíoná nga ya tiyojinlee jngo naxinandá xi jtín tjío jngo tjíjtsa Sonʼnde. Kʼoa nʼio tse kjoanda tjínná nga testigole Jeobá maa. Kuinga ʼyachjíñá je kjoatjao xi títsjoáná je Jeobá.
5. Jméni xi tsoʼbasíkao je choʼndale Niná je Na̱i, kʼoa jméni xi koasenkaoná nga kuiyotajalee je kjoamañale.
5 Kʼianga tsín si̱chaa kjoatjao jebi, machjénní nga nda si̱kuindalee yaoná je che̱nle Na̱i. Je Na̱i kui xi mele nga katasícha je kjoatjao xi tjínle je choʼndale Niná kʼianga kui skoéjin xi tsín kixi tíjna (Núm. 25:1-3, 9). Kʼianga be nga tochoasa nichxin tíjnale, ngisa tinʼio tíbʼénengánile yaole nga mele kʼoanachaná (tʼexkiai Apocalipsis 12:12, 17). Kʼiatsa mená nga kuiyotajalee “kjoamañale je na̱i”, tjínnele nga chjí jchatokoán je kjoatjao xi tjínná (Efes. 6:11). Jmeni xi kisʼin Esaú, ʼndítjonle Isaac, nʼio tse xi bakóyaná.
LIKUI KʼOASʼIAAN JOKISʼIN ESAÚ
6, 7. ʼYáni xi Esaú tsakʼin, kʼoa jmé kjoatjao xi kisʼele.
6 Nichxin kjoatse, jela me ño jmi nó tjínle kʼianga xtingʼion kisʼele je Isaac kao Rebeca xi Esaú kao Jacob tsakʼin. Kʼianga sʼa kjimajchínga xti jebi kjaʼaí kjaʼaí kisʼin. Kʼoati kjaʼaí kjaʼaísʼin kisichjén nichxinle. Ya Biblia kʼoatso nga “je Esaú cho koanle kisikʼien, tsjoake koan jinjñá, tonga je Jacob lijme jée kisʼele, ndʼianajño tsakʼejnaʼya” (Gén. 25:27). Jngo chjota xi Biblia kisikʼatoya xi Robert Alter tsakʼin, kʼoatso nga je én hebreo xi “lijme jée kisʼele” sʼin jaʼatoya, kui tsoyanile jngo xi ñaki kixi kʼoa jngo xi ndʼé.
7 Kʼianga jexjaʼaonle nó je Esaú kao Jacob, kʼiaa kʼien je Abrahán xi pajchále koanni. Tonga jmeni xi kitsole je Jeobá alikui toya kichajin. Nga jeki nichxin, je Jeobá ijngokʼa kʼoati kitsole je Isaac nga ya ntje̱le Abrahán kjoaʼaíni kjoanichikontʼain xi sʼe̱le ngatsʼi naxinandá xi tjín jngo tjíjtsa Sonʼnde (tʼexkiai Génesis 26:3-5). Jebi kui xi kitsonile kʼianga je Mesías je ntje̱ xi nchja̱ni ya Génesis 3:15 ya kjuinroani familiale Abrahán. Kʼianga ʼndítjonle Isaac mani je Esaú, jé tsakʼaile tsakai kjoanda jebi. Tonga, a tsabechjí kjoatjao jebi.
8, 9. 1) Jméni xi kisʼin je Esaú tʼatsʼe kjoatjao xi tsakʼaile. 2) Jméni xi kʼia kʼoakoannile je Esaú nga koanskanni, kʼoa jmé xi kisʼin.
8 Ñandia kʼianga jejaʼaini ya jinjñá je Esaú, kiskotsenle je Jacob nga “tsojmi tíbʼénda” kʼoa kitsole: “Ngotjokjoain, sijéle kjoanda, jngo ndsoʼba tʼainái je xi nisí... je xi nisí sʼin matsen xi tíjnali ya, nga̱ jenʼio kijtana”. Jacob kitsole: “Títjon kjoanla tatenanái je kjoanda xi tjínli nga ʼndítjon mai”. Jméni xi kisʼin je Esaú. Tokʼoamaná jmeni xi kitso: “Ngo̱ tokuiyáña, jmé chjíle nga ʼndítjon ma”. Ngisa kui koanmele nga tojngo chxoa̱ najmá lenteja kʼoaile tikʼoajinni kjoanda xi tjínle nga ʼndítjon ma. Kʼianga tsín titsʼe koanni kjoanda jebi, je Jacob kitsole: “Ñaki kʼoatʼinkixinái”. Je Esaú alikui kisikjaʼaitsjen, sasa kisijyoni. Xijekoan, “je Jacob kitsjoale nioxtila kʼoa kao najmá lenteja xi tsakʼénda, kʼoa je Esaú tsakjen kʼoa tsakʼi. Xijekoan, tsakisótjeen kʼoa ki. Kʼoasʼin tsakʼasjengi Esaú je kjoanda Gén. 25:29-34).
xi tjínle kʼianga ʼndítjon ma” (9 Kʼianga jeki nó, nga jetsen koanle je Isaac nga kuiyá, je Rebeca tsakásjaile jokisʼin kʼianga je Jacob kʼoaile je kjoanda xi tjínle xi ʼndítjon ma, je xi kʼoasʼin tsakʼasjengi je Esaú. Kʼianga kisʼejinle je Esaú, jelikui tichoaleni, nga̱ je kisʼele jée nga tsín nda kisʼin, je nʼaile kitsole: “¡Tichikontʼainnái, kʼoati tichikontʼainnái tsanda an, ji nʼai! [...] A tsí jme kjoanichikontʼain kabʼejnatjaonái an”. Je nʼaile kʼoakitsole nga tsín koa̱n tije tsjoánile je kjoanichikontʼain xi jekitsjoale je Jacob. Xijekoan, je Esaú “toxkia nʼio kiskiʼndá” (Gén. 27:30-38).
10. Jósʼin kisikjaʼaitsjen Jeobá xi tʼatsʼe Esaú kao Jacob, kʼoa ánni.
10 Jméni xi bakóyaná ya Biblia jmeni xi kisʼin je Esaú. Je Esaú ngisa chjí tsabe jmeni xi mele yaole tikʼoajinni je kjoatjao xi kisʼele. Alikui tsabechjí je kjoanda xi tjínle nga ʼndítjon ma kʼoa yaa tsakakóni nga tsín tsjoake koan je Jeobá. Xi ijngosani, alikui kisikjaʼaitsjen tsa kjoa koatiojin xi ntje̱le koa̱nni xi totʼatsʼe jme xi kisʼin. Tonga je Jacob alikui kʼoakisʼin. Chjí tsabekon je kjoatjao xi tsakʼaile. Tobʼelañá, kisitjosonle je nʼaile kʼianga kʼoakitsole ʼyani xi chjoónle koa̱n (Gén. 27:46–28:3). Alikui tsa choa ñʼai tíjna jmeni xi kiskoejin, kjoatsejta koanchjénle kʼoa kjoamaa tsakʼéngi, tonga nga kʼoakisʼin tsakʼaile kjoanda nga chjotajchíngale Mesías koan. Jósʼin kisikjaʼaitsjen Jeobá xi tʼatsʼe Esaú kao Jacob. Je profeta Malaquías i kitso: “Koantsjoakeña je Jacob, kʼoa jtike koan je Esaú” (Mal. 1:2, 3).
11. 1) Jósʼin basenkaoná ndʼaibi xi chjotale Cristo maa je choa̱le Esaú. 2) Ánni nga kui kjoachajngi kisingósonkaosíni Pablo jmeni xi kisʼin je Esaú.
11 Jósʼin basenkaoná ndʼaibi xi chjotale Cristo maa je choa̱le Esaú. Je pastro Pablo i kitsole je ndsʼe̱: “Niʼyajin xi chajngi katama. Ngatsʼi katabexkón Niná. Ali kʼoajin katasʼín joni Esaú xi totʼatsʼe tojngo tsojmi xi chine, tsakaténani je tsojmi xi tsʼakaole joni ʼndítjon” (Heb. 12:16). Jmeni xi kisʼin nʼio tse xi bakóyaná. Machjénní nga tosi tonda chjí jchatokoán xi tʼatsʼe Niná tínroani, kʼoa nga tsínkui katasíkinjená jmeni xi toñá mená, kʼoa tokui si̱chañá kjoatjao xi kʼoainá. Tonga je Pablo, ánni nga kjoachajngi kisingósonkaosíni jmeni xi kisʼin je Esaú. Tojo kisʼin Esaú, kʼiatsa ʼyani xi tsjoáʼnde nga kui sikinjele jmeni xi toje mele, tochale likui tiskoe̱chjíni xi tʼatsʼe Niná tínroani, kʼoa kui sikʼantjaini xi jée tje̱nkao jolani tsa kjoachajngi.
SI̱KʼÉJNANDAA NI̱MA̱NÁ NDʼAIBI
12. 1) Jméni xi síkʼéjnabasenná je Na̱i. 2) Tikatíola kʼai choa̱ xi faʼaitʼa Biblia xi koasenkaoná kʼiatsa ñʼai tjín jmeni xi chjoéjiaan.
12 Kjoaixiní, ñá xi choʼndale Niná maa ali tsakuijin tifasjee xi kjoachajngi ska̱nijinná. Tosa je Jeobá nijélee nganʼio nga tsín katatsjoáʼnde nga kui jtsaojiaan kʼiatsa ʼyani xi kui kʼoejnabasenná kʼoa kuitjátone kjoatéxomale Niná (Mat. 6:13). Tonga je Na̱i nʼio tíbásjaile josʼin sikinroajen kjoamakjainná kʼianga kʼoasʼin kixi kjimalee je Niná nga i̱ sikji kjoajndí kjinajtsa sonʼnde (Efes. 6:12). Nga ninále sonʼnde ma je Na̱i, batíobasenná je che̱n, kʼoa tikui síchjénni tsakui tinimetokoán xi chʼaotjín, je xi ndatjín male je chjota (1 Cor. 10:8, 13). Chaniyalai jkui, kʼiatsa kui tísʼejnabasenli jmeni xi kjoajndí tje̱nkao nga siñakuin je yaoli. Jméni xi sʼiain. A kʼoasʼiain jokisʼin je Esaú, a síní: “Ngotjokjoain, sijéle kjoanda, tʼainái”, axo kixi kuisenjnai kʼoa a tosa tókai tojoná kisʼin je José, tile Jacob, kʼianga sojnakaonái kitsonále je chjoónle Potifar (tʼexkiai Génesis 39:10-12).
13. 1) Jósʼin tjíofitjenngi kʼa je choa̱le José je chjotale Cristo xi tjío ndʼaibi, kʼoa jósʼin tjíofitjenngi kʼa je choa̱le Esaú. 2) Jméni xi sʼiaan nga tsín choa̱le Esaú koanngíntjenngiaa.
13 Nʼio nkjín ndsʼee xi kjimale jotjíosʼín kʼianga kjoa tjíofaʼatojin kʼoa tjíofáyatsjoa je ni̱ma̱le Jeobá. Kʼoa kao kui tjíobakóni jomele sʼin, a jo Esaú axo jo José mele sʼin (Prov. 27:11). Tonga tjínkʼa xi jo Esaú tjíosʼín, kʼoa kjin tjíosíkʼéjna je kjoatjao xi tjínle. Kʼianga xki̱ nó nʼio nkjín mani je ndsʼee xi bichakjáyale kʼoa kao xi bichonsjejin naxinandále Niná xi totʼatsʼe nga kjoachajngi tsaojin. Kuinga machjénsíni nga si̱kʼéjnandaa ni̱ma̱ná tongini nga kje chotʼayakaojinná tsa kixiaa kʼoa tsa mai (Sal. 78:8). Jao koya tjínni jmeni xi koasenkaoná nga tsínkui katatsaoyaa jmeni xi sʼejnabasenná kʼoa xi koasenkaoná nga kui chjoéjiaan xi ndatjín.
SI̱KJAʼAITSJENJIAAN KʼOA KUIYONDAA
14. Jméni kjoachjonangi xi koasenkaoná nga chʼaocha katamaa “xi chʼao tjín” kʼoa nga tosi tonda nʼio koanngíntʼalee “xi nda tjín”.
14 Je xi títjon koya koasenkaoli kuinga si̱nkjínlai tokuin josʼin bichótsjoá jmeni xi nʼia. Kʼianga nʼiosa tsjoacha koaan je Jeobá, je xi jngo kjoatjao títsjoáná, ngisasa chjí jchatokoán kjoanda jebi. Kʼianga ʼya xi tsjoachaa, alikui mená si̱kiʼoaan. Tosa kui xi mená nga nda kuijnaa xi kao je. Kuinga machjénsíni nga si̱nkjínlee tokoán jokji skuiʼoaan tsa jme xi sʼiaan, kʼoa jokoa̱nleje̱ je xíngiaa kʼiatsa kʼoaiʼndee nga kui sikinjená jmeni xi chʼaotjín. Chjónangilee yaoná: Jósʼin koatejna ngixko̱n Jeobá kʼiatsa kui skoéjian xi chʼaotjín. Jókji aon koa̱nle je familiana. Jókji aon koa̱nle je ndsʼe ya jinjtín. A kʼoati sikaténgi xi kjaʼaí (Filip. 1:10). Kʼoati koa̱n i̱ kuixoán: “A nda sʼe̱ tokoan nga kʼoetsaojin ngotjoa jmeni xi jée tje̱nkao kʼoa kjoani sikʼéjnajinna nga jekoanni nga kʼoakasʼian. A mena kʼoati koa̱n joni tsa Esaú, nga kʼiani kʼoakoanle jmeni xi kisʼin kʼoa nga saʼnda kiskiʼndá” (Heb. 12:17). Nga si̱kjaʼaitsjenjiaan jebi, koasenkaoná nga chʼaocha koaan “xi chʼao tjín” kʼoa nga tosi tonda nʼio koanngíntʼalee “xi nda tjín” (Rom. 12:9). Kʼiatsa tsjoachaa je Jeobá kui xi koasenkaoná nga tosi tonda chjí jchatokoán je kjoatjao xi tjínná (Sal. 73:28).
15. Jméni xi koasenkaoná nga tsín ya ska̱jiaan xi tjín sonʼnde xi xkón sikʼéjnaná ngixko̱n Niná.
15 Je xi majaoni koya koasenkaoli kuinga kuijnandai nga tsín ya ska̱jin jmeni xi sʼejnabasen xi jée tje̱nkao. Je Jeobá nʼio nkjín koya jmeni xi títsjoáná nga nda kuijnandaa ánni nga tsín ya ska̱jinsíñá xi tjín sonʼnde xi xkón sikʼéjnaná ngixko̱n. Tobʼelañá, kʼoatsoná nga chótʼayá 1 Cor. 15:58). Kʼianga bʼetsʼoalee je Jeobá kʼoa nga kʼoaʼmilee jotjín ni̱ma̱ná kʼoa kʼiaje̱ nga nʼio ʼmiyasoán, basenkaoná nga taja bijnalee jmeni xi sʼejnabasenná (tʼexkiai 1 Timoteo 6:12, 19). Tonga nga nda kuijnandaa kʼoati kui xi kuitsoni jokji kʼoénelee yaoná (Gál. 6:7). Kʼoa xi tʼatsʼe jebi yaa bakóyaná ya Proverbios kapítulo 2.
je Biblia, nga koanngián kjoajtínná, nga kʼuínyasoán kʼoa nga kʼoétsʼoaa (TOSI TONDA KJOÁSJEE
16, 17. Jméni xi sʼiaan nga koa̱nná kui chjoéjiaan je xi ndatjín.
16 Ya kapítulo 2 xi tsʼe Proverbios nʼio tsjoánganʼioná josʼin sʼe̱ná kjoachjine kʼoa nga koa̱nná si̱kjaʼaitsjeen. Kʼiatsa tjínná kjoachjine kao kjoafaʼaitsjen, kui xi koasenkaoná nga jchaa jmeni xi chʼaotjín kʼoa jmeni xi ndatjín, kʼoa nga koa̱nná kuichákjáyalee yaoná kʼoa nga tsín kʼoaiʼndelee yaoná jmeni xi koa̱nmekon. Tonga tokʼiaa nga koa̱nná chjoéjiaan xi ndatjín kʼiatsa kʼoati kʼoénelee yaoná. Je Biblia itso: “Ji ʼndína, kʼiatsa si̱tjosuin énna kʼoa kʼoétjoai je kjoatéxomana, kʼoa kao xo̱ñui kuinóʼyani kjoachjinena, kʼoa je ni̱ma̱li sʼe̱le kjoamajintokon; kʼiatsa si̱jái je kjoankjíntokon kao je kjoamajintokon, kʼiatsa kʼoasʼin tosi tonda kjoásjai joni tsa tao̱nchxoa, kʼoa joni tsa tao̱n chjí kʼianga kjoásjaiyai, kʼiatsa kʼoasʼiain jcha̱ní josʼin kuinókjonchai je Jeobá, kʼoa sʼeeli kjoankjíntokonle Niná. Nga̱ tije Jeobá tsjoáni kjoachjine, ya tsʼoa nroani je kjoankjíntokon kao kjoamajintokon” (Prov. 2:1-6).
17 Tojosʼin tiʼyaa, kʼiatsa mená nga kui xi ndatjín chjoéjiaan, machjénní nga si̱tjosoán jmeni xi tso je Proverbios. Tokʼiaa nga taja kuiyolee jmeni xi sʼejnabasenná kʼiatsa kʼoaiʼndee nga je Jeobá koandiaale ni̱ma̱ná, kʼiatsa kʼoétsʼoa kjitʼalee nga je katabándiaaná kʼoa tsa tosi tonda kjoásjee je kjoankjíntokonle, tojo sʼín je xi tao̱n chjí básjaiya.
18. Jméni xi chjoéjin, kʼoa ánni.
18 Je Jeobá tsjoále kjoankjíntokon, kjoamajintokon kao kjoachjine ʼyani xi bʼénele yaole nga sʼe̱le kjoanda jebi. Kʼiatsa tosi tonda kjoásjaiyaa kʼoa sʼe̱ná kjoanda jebi ngisa koa̱nchriantʼasalee je Niná. Kʼoa tsa miyole Niná maa koasenkaoná nga tsín ya ska̱jiaan kʼiatsa kui sʼe̱jnabasenná xi jée tje̱nkao. Kʼianga si̱chriantʼalee je Niná kʼoa nga kuinókjonchá koasenkaoná nga tsín kuijnyíjée (Sal. 25:14; Sant. 4:8). Kʼiatsa tosi tonda si̱miyoaa je Niná kʼoa si̱tjosoán je kjoafaʼaitsjen xi títsjoáná, kui chjoéjiaan je xi ndatjín xi koayatsjoa ni̱ma̱le kʼoa tsín tjóʼaná je kjoatjao xi tjínná.