1, 2. Ánni nga nʼio chjísínile xi kao ñá jmeni xi tso je Salmo 45.

JNGO rey xi nʼio jeya tíjna jngo naxín tíjnasonle kʼoa tísítoánntjai je xi ñaki kʼoatjín kao xi ñaki kixi tíjna. Kʼoa xi jesíkinjele chjota kontrale, jngo chjoón xi nʼio naskánakji bixankao. Kʼoa tondiaa faʼaitsjenle ngatsʼi jmeni xi sʼín Rey jebi kʼoa bʼasjengʼa tokʼia saʼndani. Kui jebi xi tínchja̱ni Salmo 45.

² Tonga je Salmo 45 nʼiosa tse xi tsoyaná. Jmeni xi tso nʼio chjíle xi kao ñá nga̱ kui nchja̱ni tʼatsʼe nichxin xi tiyoaa ndʼai kao nichxin xi nroaján. Chótʼayajinla Salmo jebi.

3, 4. 1) Jmé kjoani “xi naskánatjín” xi nʼio ʼyachjiá, kʼoa jósʼe je ni̱ma̱ná. 2) Jmé énni xi ʼmiyasoán tʼatsʼe jngo rey. 3) Kʼiáni nga ya mangóson je nijeen “je yálapile xi nʼio nda male kji xo̱n copia”.

³ (Tʼexkiai Salmo 45:1.) * “Jngo kjoa xi naskánatjín” xi ñaki síkjingʼa ni̱ma̱le je salmista. Tʼatsʼee jngo rey. Je én xi “tíkjingʼa” tso nga én hebreo tíxo sʼin tsoyanile. Je salmista nʼio tsjoa kisʼe ni̱ma̱le nga kinrʼoé én jebi, joxi tíxo ni̱ma̱le koanle. Kʼoa kuinga  je ni̱je̱n ya koanngósonsíni “je yálapile xi nʼio nda male kji xo̱n copia”.

⁴ Jméni xi bakóyaná én jebi. Je énnda chjotse xi tsʼe Chjotaxále Niná kʼoati “jngo kjoa xi naskánatjín” xi bichókajin ni̱ma̱ná. Je énnda chjotse jebi ngisa nʼio tsjoa tsakʼé tokoán tje̱n nó 1914, nga̱ kʼiaa saʼnda jetíbatéxomani chjotaxá jebi ya ngʼajmi, alikui tisʼa chóyanilee nga kʼoetsʼiakao xále. Kui énnda chjotse jebi xi ʼmiyasonlee chjota ngakjijnda Sonʼnde (Mat. 24:14). A “ñaki nʼio tíkjingʼa” je ni̱ma̱ná tʼatsʼe énnda chjotse jebi. A ñaki kao kjoatsjoa ʼmiyasonñá. Kʼoati tʼatsʼe jngo rey nokjoañá joni tsa salmista. Kʼoabixoán nga Rey jesʼin tíjna je Jesucristo. Kʼoa kʼoaʼmilee je chjotaxá kao chjota nga katasítjosonle je Jesucristo (Sal. 2:1, 2, 4-12). Kʼianga nichjén je Énle Niná nga ʼmiyasoán, je nijeen yaa mangóson “je yálapile xi nʼio nda male kji xo̱n copia”.

5. 1) Jméni xi naskánakisika je Jesús. 2) Jósʼin nga nʼio naskánatso én xi kitjoni tsʼoa je Rey, kʼoa jósʼin koa̱n chjénngiaa je choa̱le.

⁵ (Tʼexkiai Salmo 45:2.) * Je Biblia nʼio tochoa síkʼaxki̱ jokisʼe je Jesús. Tonga nga ñaki tsje koan nʼiojin naskánakisʼe. Tonga je xi ngisa chjíle kuinga nʼio kixi kitʼale Jeobá. Kʼoa kʼianga kitsoyason ñaki kui kinchja̱ “je én xi nʼio tjínle kjoanda” (Luc. 4:22; Juan 7:46). A bʼenelee yaoná nga chjenngilee Jesús kʼianga ʼmiyasoán, a kui nichjén je én xi ñaki tsaojin je ni̱ma̱le chjota (Col. 4:6).

6. Jmé kjoanichikontʼain kitsjoale Jeobá je Jesús tokʼia saʼndani.

⁶ Kʼianga kʼoasʼin kixi koan je Jesús, je Jeobá kisichikontʼain nga kitsoyason kʼoa nʼio tse kjoanda kitsjoale nga jekitsjoantjai je kjoabijnachonle. Je pastro Pablo i kitso: “Nga jekʼoakji joni jngo chjotaxʼin, kisikʼajenjta yaole, kisitjosonni nda tsa kjoabiya [...]. Kui kjoa nʼio nda tsʼasjejeya Cristo je Niná. Kitsjoale je jaʼaín xi ngisasa totítjon tíjna kaoni tsa ngayije jaʼaín, jméni nga kuinyaxkónyʼinsíni ngatsʼi xi tʼatsʼe jaʼaínle Jesús. Kuinyaxkónyʼinle ngatsʼi xi tjío ngʼajmi, kao xi tjío i̱ sonʼnde kao xi tjíojin nangi, jméni nga sikixiyandasíni ngatsʼi chjota nga Jesucristo jéní Nainá. Kʼoasʼin kʼoasjejeya Niná Nʼainá” (Filip. 2:8-11). Je Jeobá kitsjoale kjoanichikontʼain je Jesús tokʼia saʼndani, ngantsjai nichxin, kʼianga kisikjaʼáyale kʼoa nga kitsjoale kjoabijnachon xi tsín tifetʼani (Rom. 6:9).

7. Jósʼin kiskoejin Niná je Jesús “tikʼoajinni je xi ngikʼa”.

⁷ (Tʼexkiai Salmo 45:6, 7.) * Kʼianga nʼio tsjoake Jesús je xi kixi tíjna kʼoa nga nʼio jtike je xi chʼaosʼin síkʼéjna je Nʼaile, kuinga je kiskoejinsíni Jeobá nga Rey sʼin kʼoéjna. “Kao siti̱ xi tsʼe kjoatsjoa” kiskoejinni “tikʼoajinni je xi ngikʼa”, xi tsonile, je xi rey sʼin tsakatio ya naxinandá Judá, xi ya kinroani ntje̱le David. Jmé xi kisʼin je Jeobá. Xi títjon, jésoa kiskoejin; kʼoa ali  tsa tokuijin xá kiskoejinni nga Rey koa̱n, kʼoati kui xá kiskoejinni nga Naʼmitítjon koa̱n (Sal. 2:2; Heb. 5:5, 6). Xi ijngosani, je Jesús kao nganʼiotsjele Niná kitjoejinni, ali tsa siti̱jin kitjoejinni jokinikao je rey xi tsakatio ya naxinandá Israel. Kʼoa je Jesús yaa ngʼajmi tje̱n koatexomani, ali tsa i̱jin Sonʼnde kʼoéjna.

8. 1) Ánni nga ʼyasíñá nga ñaki kixi josʼin koatexoma je Jesús. 2) Ánni nga kʼoabixónsíñá nga tjínle ʼnde je Jesús nga je koatexoma.

⁸ Kʼianga nó 1914, je Jeobá Rey kisikao je Jesús. Je Jesús kao kjoatéxomakixi koatexomani, ñaki kui sʼe̱ kʼianga koatexoma kʼoa aliʼya xi kjoaʼajin. Je Jesús tjínle ʼnde nga je koatexoma, nga̱ Niná je yáxilele, xi tsonile, jé Niná kiskoejin nga je koatexoma kʼoa yáxilele kʼoéjnaa tokʼia saʼndani. A tsí tsjoa tjínli nga je Jeobá tinixálai josʼin tíbándiaa je rey xi kiskoejin.

9, 10. 1) Kʼiáni tsakátʼa ki̱cha̱ espadale je Cristo, kʼoa jméni xi kisʼin. 2) Jósʼin sichjén ki̱cha̱ espadale Cristo nichxin xi nroaján.

⁹ (Tʼexkiai Salmo 45:3.) * Je Jeobá kʼoatsole je Rey nga katabátʼa ya kjándiale je ki̱cha̱ espadale. Kui xi tsonile nga tsjoáʼndele nga skaan kao je xi bʼasjengi josʼin batéxoma je Jeobá kʼoa nga katafaʼaikaone kjoañʼai (Sal. 110:2). Je Cristo nga Rey sʼin tíjna aliʼya xi síkinjele, kuinga xi “tse nganʼio tjínli” ʼmisínile. Kʼiaa nga nó 1914 tsakátʼa je ki̱cha̱ espadale kʼianga kisikinjele je Na̱i kao ánkje tsʼenle kʼoa kisikʼatsaojenngi i̱ Sonʼnde (Apoc. 12:7-9).

¹⁰ Tokʼiaa kitsʼiani nga tísíkinje je Rey jebi, kʼoa sʼa sijngosa xále nga sikinje (Apoc. 6:2). Sʼaa sikjeson jmeni xi chonle Sonʼnde je Na̱i, kʼoa jmeni xi tjíosʼín je Na̱i kao ánkje tsʼenle kjoaʼaxinní. Jé títjon kjoaʼaxin je Babilonia xi nʼioje, xi tsonile, ngatsʼi relijión ndiso. Je Jeobá jé chjotaxá sonʼnde sichjén nga kjoaʼaxin chjoónchajngi jebi (Apoc. 17:16, 17). Xijekoa̱n, je Rey xi kiskoejin Niná tosa jé chjotaxá xi tjín sonʼndele Na̱i kjoaʼaxinngá. Kʼoa kʼiaa sijngo je xále Cristo, xi “ánkje xi tsʼe ndi̱tja̱n” ʼmile, kʼianga sikʼatje̱nya ya ndi̱tja̱n je Na̱i kao ánkje tsʼenle (Apoc. 9:1, 11; 20:1-3). Kataʼyala jmeni xi tongini kitso Salmo 45 xi tʼatsʼe jebi.

11. Jósʼin sitoánntjai “je xi ñaki kʼoatjín” je Cristo.

¹¹ (Tʼexkiai Salmo 45:4.) * Je Rey jebi alikui xá kjánni nga naxinandá sikinje kʼoa nga je koatexomale. Kui sítoánntjai “je xi ñaki kʼoatjín, je kjoanangitokon kʼoa kao je xi kixi tíjna”. Jósʼin sítoánntjai “je xi ñaki kʼoatjín”. Je xi títjon tjínnele sitoánntjai kuinga je Jeobá tjínle ʼnde nga koatexomale ngayeje xi tjín. Kʼianga yátsʼi̱n tsakasén je Na̱i, kuikjoánni xi kitso nga tsín nda tíbatéxoma je Niná. Saʼnda nga kʼia, je ánkje tsʼenle na̱i kʼoa kao je chjotasonʼnde kʼoatjíotso nga tsín bakinle Jeobá nga je koatexoma. Tonga jekicho choa̱le nga je Rey xi kiskoejin Jeobá katabʼéjnatsen nga toje Jeobá xi bakinle koatexoma.

12. Jósʼin sítoánntjai “je kjoanangitokon” je Cristo.

¹² Je Rey jebi kʼoati kui sítoánntjai “je kjoanangitokon”. Je ʼNdíjngole Niná nʼio tsakakó kjoanangitokon nga kisitjosonle je Nʼaile kʼoa jngo choa̱ tsakʼéjnaná (Is. 50:4, 5; Juan 5:19). Ngatsʼi je choʼndale Niná xi kixi fitʼale je Rey tjínnele nga skénngi choa̱le nga nangitokon koa̱n kʼoa sitjosonle Jeobá. Tojé xi kʼoasʼin xi koa̱n  koatio ya sonʼnde chjotsele Niná (Zac. 14:16, 17).

13. Jósʼin sitoánntjai “je xi kixi tíjna” je Cristo.

¹³ Je Cristo kʼoati sitoánntjai “je xi kixi tíjna”. Je xi sitoánntjai Rey jebi kui “je kjoakixile Niná”, xi tsonile, je kjoatéxomale Niná xi kʼoatso jmeni xi ndatjín kʼoa jmeni xi chʼaotjín (Rom. 3:21; Deut. 32:4). Je Isaías i kitso tʼatsʼe Jesucristo: “Jngo rey xi kao kjoakixi koatexoma” (Is. 32:1). Kʼianga koatexoma je Jesús ñaki “ngʼajmi chjotse” kʼoa “sonʼnde chjotse” sʼe̱ jokitso Niná kʼoa kui kʼoasʼin ngatsʼi chjota je xi kixi tjín (2 Ped. 3:13). Jebi kui xi tsonile nga ngatsʼi xi ya koatio ya sonʼnde chjotse sitjoson je kjoatéxomale Jeobá (Is. 11:1-5).

14. Jméni “xi ñaki kjoajkon tje̱nkao” xi sʼin je Cristo. (Chótsenlai sén xi faʼaitʼa ya jña fitsʼiani kjoaʼmiya jebi.)

¹⁴ Kʼianga tífikao je naxínchxoale je Rey, jngo ki̱cha̱ espada kjitʼale (Sal. 45:3). Tonga chan bichó choa̱le nga bʼasje kʼoa nga mjé kʼoa yaa ntsja ngakixi kjiantsja. Je salmista tongini kʼoakitso kʼianga je Jesús “kui kʼoasʼin jmeni xi ñaki kjoajkon tje̱nkao” kao ntsja ngakixi (Sal. 45:4). Kʼianga ni̱kjeson je sonʼndele Na̱i nga kjoaʼaí Armagedón, je Cristo “kui kʼoasʼin jmeni xi ñaki kjoajkon tje̱nkao” nga sikjeson je kontrale. Alikui ʼyaa jméni xi sichjén kʼianga sikjeson jmeni xi chonle sonʼnde je Na̱i, tonga jmeni xi sʼin ñaki tso̱kjon ʼyani xi tsín tjíobʼaʼén jmeni xi tso je Niná kʼoa xi tsín tjíosítjosonle je Rey (tʼexkiai Salmo 2:11, 12). * Kʼianga kinchja̱ni tʼatsʼe nichxin fetʼa, je Jesús i kitso: “Koa̱nʼinda chjota xi tokui kjoajkonbe, kʼoa xi skóyale je kjoabe xi kjoaʼaínele i̱ sonʼndebi, nga̱ je lʼí xi tjínle nganʼio ngʼajmi jtínyani. Kʼiaa skoe̱ ʼndíle chjota xi kjoaʼaíjin yojbi kao nganʼiole, kʼoa kao tse kjoajeya” (Luc. 21:26, 27).

15, 16. ʼYáni xi ya koa̱njngokao “je sondado” xi tje̱nkao Cristo nga kʼoejna kjoajchán.

¹⁵ Kʼianga kjoaʼaí je Rey, “kao nganʼiole, kʼoa kao tse kjoajeya” kjoaʼaísíkjesonni je xi kontra tjíole je Niná kʼoa yaa kʼoatso ya libro xi tsʼe Apocalipsis, itso: “Tsaʼbe ngʼajmi nga kisʼetixʼa̱. Koeni jngo naxín xi chxoa kji. Je xi tíjnasonle kʼoa tsakʼin: Nʼiotʼakon kao kjoakixi. Tsjoá kjoañʼai xi tjínkixi, kʼoa kao kjoakixi kjánkao. Je sondado xi tjío ya ngʼajmi kitjenngile tjíoson naxín xi chxoa. Yʼakjá najño lino xi nʼio nda kjoan, xi chxoa, xi tsje. Ya tsʼoa bitjoni jngo ki̱cha̱ndo xi yao xkón. Kao je síkiʼaonni chjotanaxinandá. Jé koatexoma kao yánisele xi ki̱cha̱. Jé koase̱nne yátsʼion xi tsʼe binole kjoatoán kao kjoajtile Niná xi batéxoma ngayije” (Apoc. 19:11, 14, 15).

¹⁶ ʼYáni xi ya tjíojin “je sondado xi tjío ya ngʼajmi” xi tje̱nkao Cristo nga kʼoejna kjoajchán. Kʼianga sʼa tsakátʼa je ki̱cha̱ espadale nga kisikʼatsaojenngi je Na̱i kʼoa kao ánkje tsʼenle i̱ Sonʼnde, jé tje̱nkao “ánkjele” (Apoc. 12:7-9). Kuinga kʼoabixónsíñá nga jé ánkjele Niná xi sondadole koa̱n Cristo kʼianga sʼe̱jna kjoajchán xi Armagedón ʼmi. ʼYásani xi ya tjíojin sondado jebi. Je Jesús i kitsole je chjotale xi ya koai ngʼajmi: “Je xi sikinje, kʼoa xi sitjoson je xána saʼnda nga kjoetʼa, an tsjoale ʼnde nga koatexoma naxinandále sonʼnde. Koatexomale kao yájtiki̱cha̱le. Koakjanjinle joni tsa jngo tii. Tikʼoasʼinni josʼin nga Nʼaina kitsjoana kjoatéxoma” (Apoc. 2:26, 27). Tojo tso testo jebi, je chjotale Cristo xi ya koai ngʼajmi, yaa jetjío nga kʼia kʼoa yaa koa̱njngokao je sondadole Cristo xi tjío ya ngʼajmi. Yaa  tje̱nkao kʼianga “kʼoasʼin jmeni xi ñaki kjoajkon tje̱nkao” nga sikjeson je chjota.

17. 1) Jmé xi tsoyanile nga naxínchxoa tíjnason je Cristo. 2) Jmé xi tsoyanile je ki̱cha̱ espada kʼoa kao je arco.

¹⁷ (Tʼexkiai Salmo 45:5.) * Kʼianga naxínchxoa tíjnasonle je Rey kui xi tsonile nga ñaki tsje kʼoa nga ñaki kixi sʼin tíjna ngixko̱n Jeobá je kjoajchán xi kʼoejna (Apoc. 6:2; 19:11). Je Rey jebi ali tsa to ki̱cha̱ espadajin yʼa, kʼoati jngo arco yʼa. Apocalipsis itso: “Kʼoa kiskotsen. Koeni jngo naxínchxoa. Je xi tíjnasonle tjínle jngo yátsitin [arco]. Kitsʼai jngole korona, kʼoa je jitjo nga tínjele jméni nga kuinje̱sínile”. Je ki̱cha̱ espada kʼoa kao je arco kui tsoyanile jmeni xi sichjén je Cristo nga sikjeson je xi kontra tjíole.

18. Jméni xi koa̱n kʼianga sichjén flechale Cristo kʼianga kjoaʼaí je Armagedón.

¹⁸ Je én xi tongini kinchja̱ je salmista kʼoakitso nga yaoxkon kjoan je flechale Rey, kʼoa yaa kjoaʼatosʼenkjá ni̱ma̱le je xi kontra tjíole, kʼoa je chjota naxinandá yaa jtsaongi ya ndso̱ko̱. Ñaki sikʼien chjota jngo tjíjtsa Sonʼnde, je én xi tongini kinchja̱ je profeta Jeremías, itso: “Kʼoa je xi sikʼien je Jeobá ñaki xi̱nyándo ngakjijnda jngo tjíjtsa Sonʼnde. Alikui ʼya xi skíʼndántjai, ni sʼe̱xkójinla kʼoa ni sʼe̱ñejinla. Kʼoasʼin xi̱nyándo josʼin xinyándo je yʼele cho̱ ya tʼanangi” (Jer. 25:33). Je én jebi kʼoati mangóson jokitso je pastro Juan, kitso: “Tsaʼbejngoa ánkje xi tíjnajin tsʼuí, kʼoa nʼio kinchja̱le ngatsʼi nise xi kitje̱n jinsén: Nroáo katamaxkótʼao xi kuichonjio xi tsʼe je Niná xi nʼio jeya, jméni nga chi̱ne̱sínio yaole chjotatítjon kao yaole capitanes, kao yaole chjotataja, kao yaole naxín, kao yaole je xi tjíoson, kao yaole ngatsʼi, xi tjíondaí kao xi choʼnda, xi xti kao xi jchínga” (Apoc. 19:17, 18).

19. Jméni xi sʼin Cristo saʼnda nga kuinje̱le.

¹⁹ Kʼianga jesikjeson jmeni xi chonle sonʼnde je Na̱i, je Rey Jesucristo tosi tonda kʼoasʼin saʼnda nga kuinje̱le (Sal. 45:4). Kʼiaa saʼnda kjoetʼa nga sikinje kʼianga sikʼatje̱nya ndi̱tja̱n je Na̱i kao ánkje tsʼenle kʼoa yaa sikatíoʼyanʼio je xi jngo jmi nó koatexoma (Apoc. 20:2, 3). Je Na̱i kʼoa kao ánkje tsʼenle alijme xi tikoa̱n sʼinni nga̱ jngoyale sʼe̱yokʼien. Je chjota xi koatio i̱ Sonʼnde koaan sitjosonle je Rey nga̱ tsín tije Na̱i kao ánkje tsʼenle kuinyaskánile. Tonga nga kjesa ʼndenaxó majin je sonʼnde, ijngosa koya jmeni xi koa̱n xi kʼoati tsjoa kʼoe kon joni tsa Rey kʼoa kao je xi jngo siento kao ñachanño jmi mani. Yaa kjoaʼmiya xi ijngo chótʼayá jméni xi tsjoa kʼoe kon.