1. Jmé xi nʼio nichjén kʼianga ʼyaxkoán je Niná.

A JESA tsaʼyai je jaʼaínle Jeobá tsa ya faʼaitʼa jngo niʼya xi jekjoatse kisʼenda kʼoa tsa je tsojmi xi tjío ya museo. Tochale tokʼoakoanli kʼoa tsjoa koanli kʼianga tsaʼyai. Kuinga kʼoamaniná, nga testigole Jeobá maa, kʼoa nga nʼio nichjén jaʼaínle Niná kʼianga ʼyaxkoán. Tsínsa ijngo jtín xi kʼoasʼin jaʼaínle Niná yʼa joni tsa ñá. Tonga nga jaʼaínle Niná kichʼá kʼoati tse xi tje̱nkao.

2. Jméni xi kitjenkao kʼianga jaʼaínle Niná kichʼa.

² Kʼianga sa̱sénle Jeobá xi tʼatsaan ali tsa tokuijin nga si̱chjén je jaʼaínle. Kʼoati machjén nga si̱tjosoán jotso je kjoatéxomale. Kʼoa kuinga i̱ tsosíniná Biblia nga jngó jngoá: “Titjoxinlai xi chʼaotjín” (Sal. 34:14). Je pastro Pablo kʼoakitso nga kui xi kjinená sʼiaan, kitso: “Katasíkʼéjna je xi tsín kixi tíjna toʼyani xi síkʼaxki̱ je jaʼaínle Jeobá” (2 Tim. 2:19, TNM). Ñá xi testigole Jeobá maa bená chjota kʼianga jaʼaínle Jeobá kichʼa. Tonga, jósʼin nga xin nikʼéjnaa je xi tsín kixi tíjna. Jósʼin nga binyaxinlee je kjoatsʼen.

3, 4. Jmé testoni xi faʼaitʼa Biblia xi tsín majinle chjota josʼin tínchja̱ni, kʼoa ánni.

³ (Tʼexkiai 2 Timoteo 2:19, TNM.) * Testo jebi je Pablo kui nchja̱ni tʼatsʼe “xjáoja̱ma̱ xi tsʼe Niná” xi ñaki nʼio tíjna. Jao én tjítʼa xjáo jebi. Xi títjon itso: “Je Jeobá bení je xi tsʼe”, kʼoa én jebi yaa kitjoeni jmeni xi tso Números 16:5 (chótsenlai kjoaʼmiya xi jaʼato). Tonga je én xi majaoni itso: “Katasíkʼéjna je xi tsín kixi tíjna toʼyani xi síkʼaxki̱ je jaʼaínle Jeobá”. Kʼoa tjínkʼa xi tsín majinle josʼin tínchja̱ni én jebi. Ánni.

⁴ Ninga kʼoasʼin majinná nga ya Escrituras Hebreas kiskoenile Pablo je én xi kisichjén, tonga alijña faʼaitʼa ya Escrituras Hebreas én xi mangóson. Jméni xi kitsonile Pablo kʼianga kitso: “Katasíkʼéjna je xi tsín kixi tíjna toʼyani xi síkʼaxki̱ je jaʼaínle Jeobá”. Tonginile bersíkulo jebi, je Pablo kui kisichjén je kapítulo 16 xi tsʼe Números, jñani kui tínchja̱ni nga yátsʼin tsakasén je Coré. A kʼoati kui tínchja̱ni én jebi jmeni xi koan nga kʼia.

5-7. Jméni xi koan nichxinle Moisés, xi kisikʼaxki̱ Pablo ya 2 Timoteo 2:19 (TNM). (Chótsenlai sén xi faʼaitʼa ya jña fitsʼiani kjoaʼmiya jebi.)

⁵ Ya Biblia kʼoatso kʼianga je Datán, Abiram, xi xtile koanni je Eliab, yaa tsakájta je Coré kʼianga yátsʼi̱n tsakinyále je Moisés kao Aarón (Núm. 16:1-5). Alikui tsabexkón je Moisés ninga be nga Niná kitsjoale xá. Je chjota xokjoan tojo yaa tsakatiojin ya naxinandále Jeobá kʼoa xkón tsakatio je xi kixi tjíofitʼale je Niná. Tonga kʼianga kichoka nichxin nga tsaʼyale ʼyani xi ñaki kixi tjíofitʼale je Niná kʼoa ʼyani xi xíjin kjima, je Jeobá jngo kjoatéxoma kitsjoa.

⁶ Je Énle Niná itso: “Je Jeobá i kitsole je Moisés: Tinókjoakoai je chjotankjín kʼoa i̱ tʼinlai: Titjoxinlao jngotjondai ndʼianajñole je Coré, Datán kao Abiram. Xijekoan, je Moisés tsakisótjeen kʼoa kinrʼoe je Datán kao Abiram, kʼoa kikao je chjotajchíngale Israel. Kʼoa tsakjákao je chjotankjín, kitsole: Tʼiaon kjoanda, titjoxinlao jñani nga tjío ndʼianajñole chjotatsʼen xokjoan, kʼoa alijmejin xi nikao xi tsʼe, ánni nga tsín ya kjoejinkaosíño je jéele. Kjitʼanangi kitjoxinle ya jña tjío je ndʼianajñole Coré, Datán kao Abiram, ngakjijnda” (Núm. 16:23-27). Kʼoa je Jeobá kisikʼien ngatsʼi je chjota xi xíjin koan. Tonga je chjota xi kixi kitʼale je Jeobá kitjontjaile yaole, kʼoa nga xin tsakatiole je chjota xi xíjin koan kʼoasʼin tsakakóni nga xin kisikʼéjna je xi tsín kixi tíjna.

⁷ Je Jeobá be jotjín je ni̱ma̱ná kʼoa be nga ñaki kixi tjíofitʼale je xi ñaki tsʼe. Ninga kʼoalani, je xi kixi kitʼale Niná tsakinyaxinle je chjota xi tsín kixi koan. Tsakui nichxin je Pablo kui kinchja̱ni jmeni xi tso ya Números 16:5, 23-27 kʼianga i kitso: “Katasíkʼéjna je xi tsín kixi tíjna toʼyani xi síkʼaxki̱ je jaʼaínle Jeobá”. Kʼoa kui kʼoabixónsíñá, nga tongini i̱ kitso je Pablo: “Je Jeobá bení je xi tsʼe” (2 Tim. 2:19, TNM).

8. Ánni nga tsín tokui machjénsíni nga si̱chjén je jaʼaínle Jeobá kʼoa nga jeya tiyojiaan ya jtínle Cristo.

⁸ Kʼianga kisikʼaxki̱ je Pablo jmeni xi koan nichxinle Moisés, kui kisikjaʼaitsjenjinle je Timoteo nga katasíkuinda  yaole josʼin tíjna ngixko̱n je Jeobá. Kʼoa nga tsín tsa tokui katafini nga jeya tíjnajin jtínle Cristo, tojo koan je Coré kao xi ya kijtakao, nga tsín tsa tokui tsakasenkao nga kisichjén je jaʼaínle Niná. Nʼio machjén nga “katasíkʼéjna je xi tsín kixi tíjna” je xi choʼndale Niná ma. Jósʼin tsakasenkao én jebi je Timoteo. Kʼoa jméni xi bakóyaná ñá xi choʼndale Jeobá maa ndʼaibi je kjoafaʼaitsjen xi kitsjoa je Pablo.

9. Jósʼin tsakʼétʼale je jtín xi tsakʼejna nga siglo I je én xi síkjánná “xi tsínjme chjíle”.

⁹ Je Énle Niná kʼoatsokixiná jme kjoa xi chʼa̱sjengiaa, xi tsín kixi tíjna. Tobʼelañá, je Pablo kʼoakitsole je Timoteo nga tsín ndatjín nga kui cho̱batiyañá je én kʼoa nga kʼoéchjoalee yaoná je xi toxkia én “xi tsínjme chjíle” (tʼexkiai 2 Timoteo 2:14, 16, 23). Tsakatio kʼa ya jinjtín xi kui tsakjaoyani jmeni xi tjíotsoya xi yátsʼi̱n tsakinyále je Niná. Xi ijngosani, tochale tsakatio kʼa xi kui kinchja̱ni je én xi tokjoa bajngi, ninga tsínlani bʼéchjoa Biblia, tonga xkón kisikʼéjna je jtín nga̱ kjoa jebi síxkoa̱yaná. Kʼoa kuinga kʼoakitsosínile je Timoteo nga katabʼéchjoale yaole je én xi síkjánná “xi tsínjme chjíle”.

10. Jótjínnele si̱koaa je kjoafaʼaitsjen xi kontra tjíole jotso je Biblia.

¹⁰ Nichxin xi tiyoaa ndʼaibi, ali tsakuijin tjín ya jinjtín je kjoafaʼaitsjen xi tjínle je xi yátsʼin binyále Niná. Tonga je kjoafaʼaitsjen xi tsín ya Biblia faʼaitʼa, tjínnele kjoan kuinyaxinlee tojñani kjoaʼaíni. Alikui ndatjín tsa kuixkantʼakoaa je chjota xi kʼoatjío kjoafaʼaitsjenle, ninga nga̱ʼa kʼoa ninga ya Internet, ninga tojñani. Kʼoa ninga kui xi mená nga kuinyakoaa chjota jebi, kʼiatsa kʼoasʼiaan, alikuijin tinitjosoán jotso je Énle Niná nga kuinyaxinlee je én xi síkjánná “xi tsínjme chjíle”. Ñá xi choʼndale Jeobá maa, ñaki chʼasjengiñá je xi yátsʼi̱n binyále Niná.

11. 1) Jñá nroa sakʼoani nga kui chobatiyañá jmeni “xi tsínjme chjíle”. 2) Jósʼin nga nda choa̱ koatio je xi chjotajchínga sʼin tjío.

¹¹ Kʼoati tjínsa jmeni xi síxkoa̱yaná ya jinjtín ali tsa tokuijin kjoafaʼaitsjen xi tjínle je xi yátsʼi̱n binyále Niná. Tobʼelañá, tsa kjaʼaí kjaʼaísʼin nikjaʼaitsjeen xi tʼatsʼe kjoasʼetsaojin kʼoati ya kjuinroani nga kui cho̱batiyañá “xi tsínjme chjíle”. Kʼiatsa jngo xi kui ska̱nibason je kjoasʼetsaojin xi faʼatone kjoatéxomale Niná, je xi chjotajchínga sʼin tjío alikui koa̱n nga totsjoáʼnde tojoni nga tsín jme kjoa sʼe̱ ya jinjtín (Sal. 11:5; Efes. 5:3-5). Kʼoati sikuinda yaole nga tsín totsʼe kjoafaʼaitsjen tsjoá. Tjínnele kui koaitjenngi je kjoafaʼaitsjen jebi: “Tikuindao je chjotale Niná xi tjíojinno. [...] Ali tsa nʼiojin bʼenelao chjota xi bʼakaono, tonga tjandiaalao chjotale Niná” (1 Ped. 5:2, 3; tʼexkiai 2 Corintios 1:24).

12, 13. 1) Jósʼin bekon je testigole Jeobá je kjoasʼetsaojin. 2) Jmé testoni xi koa̱n si̱chjén xi tʼatsʼe kjoasʼetsaojin. 3) Jñásani nga koa̱n si̱chjén je testo xi síkʼaxki̱ ya párrafo 12.

¹² Je naxinandále Jeobá alikui kui kotʼayason jotjío je pelíkula, videojuego, libro kao canción nga je kʼoakuitsoná jñanile xi kʼoéchjoalee yaoná. Ánni nga tsín kʼoasʼínsíni. Kuinga ya Biblia kʼoatso nga je chjotale Cristo tjínnele nga singale je kjoafaʼaitsjenle nga jngó jngó ánni nga koa̱nsínile kjoaʼajin je xi ndatjín kao xi chʼaotjín (Heb. 5:14). Je Énle Niná faʼaitʼa kjoafaʼaitsjen xi basenkaoná nga koa̱n kui chjoéjiaan xi ndatjín kʼianga bʼetsaojiaan. Tojmeni xi nʼia, je xi mená kuinga kui kʼoasʼiaan “je xi sasénkon Nainá” (Efes. 5:10). Ya Biblia kʼoatso nga tjínle ʼnde je xi ngʼajko̱ sʼin tjío ya yaniʼya nga tsín tsjoáʼndele je xi  tjío ya yaniʼyale je kjoasʼetsaojin xi tsín kixi tjío (1 Cor. 11:3; Efes. 6:1-4). *

¹³ Je kjoafaʼaitsjen xi jekanikʼaxkiaa xi faʼaitʼa ya Biblia ali tsa tokʼiajin machjén nga bʼetsaojiaan. Josʼin nikjaʼaitsjeen nga jngó jngoá tʼatsʼe jokjoan najño xi chʼakjá, josoyoaa, josʼin nixkiaa, jokjoan xi chinee kʼoa jmesani kʼoati sakʼoa kjaʼaí kjaʼaí bixoán. Tonga tsa tsínkui tibitjatoné kjoafaʼaitsjen xi faʼaitʼa Biblia, machjénní nga tsín tsakui cho̱batiyañá, nga̱ “je choʼndale Nainá alikui machjén nga chjotakjoasi koa̱n, tonga machjén nga ndʼé koa̱n xi tʼatsʼe ngatsʼi” (2 Tim. 2:24).

14. Jméni choa̱ xi kisichjén je pastro Pablo xi nʼio machjén nga tsín je si̱miyoaa xi tsín nda sʼín.

¹⁴ Jmésani xi sʼin nga xin sikʼéjna “je xi tsín kixi tíjna toʼyani xi síkʼaxki̱ je jaʼaínle Jeobá”. Kuinga tsín je simiyo je xi kui kʼoasʼín “je xi tsín kixi tíjna”. Kʼianga kisichjén Pablo je choa̱ xi tsʼe “xjáoja̱ma̱” ijngosa choa̱ kisichjén nga jekoanni. Kui kinchja̱ni “jngo niʼya xi je [kji]” jñani tjín tsojmi xi tao̱nsine kao tao̱nchxoa kʼoa kao xi “yá xi niʼnde koanndani” kʼoa tjín je “xi ʼyaxkoán kʼoa xi tsín ʼyaxkoán” (2 Tim. 2:20, 21). Kʼoakitsole je chjotale Cristo kʼianga xin katabatiole je “cho̱tsín” xi tsín nda.

15, 16. Jméni xi bakóyaná je choa̱ xi kisichjén Pablo xi tʼatsʼe “jngo niʼya xi je” kji.

¹⁵ Jósʼin tsoyanile choa̱ jebi. Je pastro Pablo kui síngósonkao je jtín “jngo niʼya xi je” kji, kʼoa je xi ya tjíojin je jtín “cho̱tsín” síngósonkao, xi tsonile, tsojmi xi machjén yaniʼya. Ya yaniʼya tjínkʼa tsojmi xi majndí kʼianga kui bʼakaole xki xi xkón kʼoa jmeni xi jndí. Kʼoa kuinga xin nikatíosínile je tsojmi xi tsje, jolani je xi machjén nga bʼendaa tsojmi.

¹⁶ Kʼoatisʼinni, je choʼndale Jeobá, je xi tjíobʼénele yaole nga tsje tjíofikao  yaole alikui koa̱n je nʼio simiyo je xi ya tjíojin ya jinjtín xi tjíofaʼatone jotso je Énle Niná (tʼexkiai 1 Corintios 15:33). Kʼiatsa si̱kuindalee yaoná xi tjío ya jinjtín, tsí tongisa machjén nga tsín je si̱miyoaa xi tsín ya tjíojin ya jinjtín. Nga̱ chjota jebi nʼio nkjín, xi to tao̱n tsjoake “xi tsʼantjaikjoake xijchále”, xi tsín kixi, “xi bángi kao kjoandiso [...], xi toán, xi taon be xi nda, xi jao nkjaín [...], xi ngisa matsjoake kjoaská kaoni tsa Niná” (2 Tim. 3:1-5).

17. Jósʼin tsakʼasjengi je xi tsín kixi tíjna je chjota israelita xi kixi kitʼale je Niná.

¹⁷ Ya Biblia kʼoatso nga kjitʼanangi tsakinyaxin je chjota israelita kʼianga kʼoatsakʼinle nga katabinyaxinle ndʼianajñole je Coré, Datán kao Abiram. Kʼoatso nga “kjitʼanangi kitjoxinle”, alikuila tsa kisikjaʼaitsjen (Núm. 16:24, 27). Kʼoa kʼoati tso josʼin kisitjoson: “Kitjoxinle [...] ngakjijnda”. Je xi kixi kitʼale Niná, ñaki kisitjoson jotsakʼinle. Ñaki tsakakó yaole nga je Jeobá tjíofitʼale kʼoa nga kontra tsakatiole je xi tsín kixi tíjna. Jméni xi bakóyaná je choa̱ jebi.

18. Jmé xokitsole Pablo kʼianga i̱ kitsole Timoteo: “Tisenxinlai kjoaskáyale xti”.

¹⁸ Kʼianga tsín si̱chaa je kjoamiyo xi tjínná kao Jeobá, machjén nga kjitʼanangi kuinyaxinlee je xi tsín kixi tíjna. Kui kjoafaʼaitsjen kitsjoale Pablo je Timoteo kʼianga kitsole: “Tisenxinlai kjoaskáyale xti” (2 Tim. 2:22). Je Timoteo jejchínga nga kʼoatsakʼinle, tsakui nichxin jetsʼato kante nóle, tonga ánni nga kui kjoafaʼaitsjen kitsjoasínile Pablo. Kuinga tsín tsa toje xi sʼa xti xi kui matsjoake “je xi tsín kixi tíjna”. Kʼoa kuinga kʼoatsakʼinsínile Timoteo. Je Jesús kʼoati me tso kjoafaʼaitsjen kitsjoa kʼianga kitso: “Tsa je xkuin síkitsónli, chʼa̱sjai, kʼoa tikʼatjain” (Mat. 18:9). Nichxin xi tiyoaa ndʼaibi, je chjotale Cristo xi ñaki fitje̱nngi kjoafaʼaitsjen jebi bʼéchjoale yaole jmeni xi xkón sikatío ngixko̱n Niná kʼoa alikui tsa koyakao.

19. Jósʼin síkuinda kʼa yaole je chjotale Cristo nga tsín xkón koatio ngixko̱n Niná.

¹⁹ Tjínkʼa ndsʼee xi nʼio tsakʼi xán ngasʼa kʼianga kjesa testigole Jeobá majin, kʼoa ñaki bʼéchjoale yaole ndʼaibi je xi tʼatsʼe xán. Kʼoa tjínkʼa xi bʼéchjoale yaole kjoasʼetsaojin xi be nga chʼao sikao ninga tsín chʼaotjío (Sal. 101:3). Tobʼelañá, jngo ndsʼee kʼianga kjesa kotʼayajin, nʼio tsjoake koan jñani cha, ya jñani tosʼínjen sʼínkjá chjota kʼoa xáchajngi sʼín kaoni. Saʼnda nga tsabe jotjínni xi tʼatsʼe Niná ñaki tsín titeni, ninga kʼianga batío convivio je ndsʼee. Kuinga kʼoasʼínni nga tsín mele kui simekon ijngokʼa xi chʼaotjín kʼoa nga kui kjoaʼaítsjenle jmeni xi kisʼin ngasʼa. Kjoaixiní nga je xi chjotale Cristo ma nga tsín ñaki satéchjoale xi tʼatsʼe xán, tʼatsʼe xi cha, kʼoa tsa jmesani xi tsín chʼaotjín. Tonga machjénní nga si̱kuindalee yaoná jmeni xi xkón sikʼéjnaná ngixko̱n Niná.

20. Ninga ñʼai tíjna nga kuisenxínlee “je xi tsín kixi tíjna”, jméni xi sínʼiojin tokoán.

²⁰ Kʼianga jaʼaínle Niná kichʼá kʼoati tse xi kitjenkao. Machjénní nga chja̱ʼaxinlee yaoná “je xi tsín kixi tíjna” kʼoa nga xin kuiyolee je xi chʼaotjín (Sal. 34:14). Ali tsa choajin ñʼai tíjna. Tonga nʼio sínʼiojin tokoán nga ñaki tsjoake koa̱n ngantsjai je Jeobá “je xi tsʼe” kʼoa je xi tsín xin ndiaa tjíofiya (2 Tim. 2:19, TNM; tʼexkiai 2 Crónicas 16:9a). *