1. Kʼoalasi joma kʼa je choʼndale Niná nga tije bʼanachanile yaole (chótsenlai sén xi faʼaitʼa ibi).

JE Aarón, xi naʼmi ngʼajko̱ koan, yaa séjna ya jña bitjasʼenñá je ndʼianajñole je Jeobá kʼoa jngo chxoa̱ʼí yʼatonntsja. Kʼianga kui nichxin nga tanjio, kʼoati ya tjíochrian je Coré kʼoa kao xi jao siento basen mani je chjotale xi kʼoati xongó tjíobakále je Jeobá, kʼoa kʼoati yʼa je chxoa̱ʼíle (Núm. 16:16-18). Ñaki kixi tjíofitʼale je Jeobá sʼin matsen ngatsʼi. Tonga je Coré kʼoa kao xi ya kitʼale to chjotangʼakon koan, chjotaxíjin koan kʼoa mele nga kjoaʼale je xá naʼmile Aarón (Núm. 16:1-11). To yaole tsakʼanachale nga kʼoasʼin kisikjaʼaitsjen nga sa̱sénle Niná jmeni xi tjíosʼín. Tonga nga kʼoasʼin xá naʼmi kisimekon to Jeobá kisijtile, nga̱ je Jeobá be jotjío ni̱ma̱le chjota kʼoa tsabe nga to chjotajaonkjaín koan chjota xokjoan (Jer. 17:10).

2. 1) Jméni xi tongini kitso je Moisés. 2) Jósʼin kitjoson je énle Moisés.

² Jngo nichxin tongini, je Moisés i kitso: “Kʼianga tanjio kʼoakuitso je Jeobá ʼyani xi tsʼe” (Núm. 16:5). Tojo kitso je Moisés, tsaʼyale ʼyani xi ñaki nda tjíobexkón je Niná kʼoa ʼyani xi to jaonkjaín kjima kʼianga “jngo lʼí kisikasén je Jeobá kʼoa lijme xi titsakʼéni [je Coré kʼoa kao] je xi jao siento basen mani xi tjíotsjoátʼa je xongó” (Núm. 16:35; 26:10). Tonga je Jeobá alikui kisikʼien je Aarón kʼoa kʼoasʼin tsakakóni nga ñaki naʼmile ma kʼoa nga ñaki tjínjngo ni̱ma̱le josʼin tíbexkón je Niná (tʼexkiai 1 Corintios 8:3).

3. 1) Jmé kjoa xi kisʼe nichxinle pastro Pablo. 2) Jméni xi tsakakó tʼatsʼe Jeobá jmeni xi kisikao Coré kʼoa kao chjotaxíjin xi ya kijtakao.

 ³ Jngo jmi basenla nó nga koanskanni, kʼianga tsakʼejna je pastro Pablo, jngo kjoa kisʼe xi koanngóson jmeni xi koan nichxinle Moisés. Tsakatio kʼa chjota xi chjotale Cristo kitsole yaole tonga xi kuini kiskoeya je xi to kjoandiso tje̱nkao, kʼoa tojo yaa kichokatiojin ya jinjtín. Ninga kʼoasʼin matsen josʼin matsen je chjotale Cristo xi ngikʼa, tonga jexkón tjíosíkatío xi ñaki chjotale Cristo ma nga kʼoasʼin yátsʼi̱n tjíobinyále Niná. Ninga jo barré sʼin matsen xi to sonngʼale, tonga kuini mangósonkao je tseen nga tjíosíkinroajen kjoamakjainle xi ngikʼa (2 Tim. 2:16-18). Tonga je Pablo be jmeni xi kisikao Niná je Coré kao chjota xi ya kijtakao nga kʼoasʼin xíjin koan kʼoa be nga tsín ʼya xi bʼanachale je Jeobá. Chótʼayajinla jme xi kiskile Pablo je Timoteo kʼoa kataʼyala jmeni xi bakóyaná.

4. 1) Jméni xi tsín jao kisʼele je Pablo. 2) Jótso én xi kiski je Pablo nga tsín jao kisʼele.

⁴ Je pastro Pablo alikui jao kisʼele kʼianga be Jeobá ʼyani xi ñaki kʼoatjío kon nga tjíobʼétsʼoale kʼoa ʼyani xi to kao kjoajaonkjaín tjíobʼétsʼoanile. Kʼoa je Pablo yaa tsakakóni je én xi kiskile je Timoteo. Kʼianga kinchja̱ni jmeni xi jetjíomasʼín je chjota xi yátsʼi̱n tjíobinyále je Niná nga jetjíosíkitsón kʼa je xi tjíojin ya jinjtín, i kitso: “Ninga kʼoalani, je xjáoja̱ma̱ xi tsʼe Niná ñaki nʼio sʼe̱jna, kʼoa kui choa̱ jebi tíjnale: Je Jeobá bení je xi tsʼe, kʼoa: Katasíkʼéjna je xi tsín kixi tíjna toʼyani xi síkʼaxki̱ je jaʼaínle Jeobá” (2 Tim. 2:18, 19, TNM).

5, 6. 1) Jméni xi bakóyaná je én xi kisichjén je Pablo kʼianga “je xjáoja̱ma̱ xi tsʼe Niná ñaki nʼio sʼe̱jna” kitso. 2) Jósʼin kitsjoanganʼiole Timoteo je én xi kisichjén Pablo.

⁵ Jméni xi bakóyaná je én xi kisichjén je Pablo kʼianga kiski én jebi. Toʼi̱kjoán ibi jñani faʼaitʼa je Énle Niná jñani “je xjáoja̱ma̱ xi tsʼe Niná ñaki nʼio sʼe̱jna” tso. Ya Biblia nkjín koya nchja̱ni kʼianga xjáoja̱ma̱ tso én xi síchjén. Tobʼelañá, nga nokjoani naxinandá Jerusalén kʼoa kʼianga nokjoani je xá xi tjínle je Jesús kʼoati xjáoja̱ma̱ ningósonkao (Sal. 87:1, 2; 1 Cor. 3:11; 1 Ped. 2:6). Kʼoa jméni xokitsole je Pablo nga “je xjáoja̱ma̱ xi tsʼe Niná ñaki nʼio sʼe̱jna” kitsoni.

⁶ Je én xi “je xjáoja̱ma̱ xi tsʼe Niná ñaki nʼio sʼe̱jna” kitsole je pastro Pablo kʼiaa kisichjén nga kisikʼaxki̱ jme xi kitsole Moisés je Coré kao chjota xi ya kijtakao xi faʼaitʼa ya Números 16:5. Je Pablo kui xi kitsole jmeni xi koan je nichxinle Moisés kʼoa kuijin kʼoakitsoni nga kitsjoanganʼiole je Timoteo kʼoa nga kisikjaʼaitsjenjinle nga be je Jeobá ʼyani xi chjotaxíjin ma kʼoa nga tsín tsjoáʼndele nga totsʼe katabitjoson. Kʼoa tojo koan je Coré nga tsín koan tsakatéchjoale jmeni xi tjínndajinle je Niná, kʼoati tsín koa̱nle kʼoasʼin je chjota xi yátsʼi̱n tjíobinyále Jeobá xi tjío ya jinjtín nga kui nichxin. Je Pablo alikui nʼio kʼoakitso josʼin tínchja̱ni je én xi “je xjáoja̱ma̱ xi tsʼe Niná ñaki nʼio sʼe̱jna” tso. Tonga je én xi kitso nʼiojin kisitaja kjoamakjainle je Timoteo kʼoa ngisajin kisinʼiotʼa je Jeobá nga̱ kui kʼoasʼín xi kixi tíjna.

7. Ánni nga tsín jao sʼesíniná nga ñaki kixi jmeni xi sʼín ngantsjai je Jeobá.

⁷ Je kjoatéxomale je Jeobá alikuikʼia bʼantjaiya. Ya Salmo 33:11 itso: “Tonga jmeni xi tongini bʼéndajin je Jeobá sʼe̱jna ngantsjai nichxin, jotjín ya jinni̱ma̱le tokʼoasʼe̱ntsjai tojo kji tse koatio chjota”. Kʼoa tjíosa testo xi kʼoatso nga je Chjotaxále, je kjoatsjoacha xi ñaki kjoakixi, je kjoatéxomakixile kʼoa kao kjoakixile je Jeobá nga tjío ngantsjai nichxin (Éx. 15:18; Sal. 106:1; 112:9; 117:2). Malaquías 3:6 itso: “Anña je Jeobá, ali bʼantjaiyajian”. Kʼoa Santiago 1:17 itso: “Je Nʼainá likui síkʼantjaiya  yaole, niʼi̱tséjin síkʼantjaiya joni tsa ngʼián”.

8, 9. Jméni xi bakóyaná je “choa̱” xi kinchja̱ni je Pablo.

⁸ Je choa̱ xi kisichjén je Pablo ya 2 Timoteo 2:19 (TNM), kui nchja̱ni jngo xjáoja̱ma̱ xi jngo én sʼetʼa. Nichxin kjoatse, toxá kʼoasʼin beni chjota kʼianga jngo én bʼétʼa je xjáoja̱ma̱le niʼya. Tsakui nichxin kuinga jchale ʼyáni xi tsakʼénda kʼoa tsa maije̱ ʼyáni je naile. Jé títjon Pablo kisichjén choa̱ jebi. * Je én xi tjítʼa “je xjáoja̱ma̱ xi tsʼe Niná” jao koya tjínni. Xi títjon itso: “Je Jeobá bení je xi tsʼe”. Kʼoa xi majaoni itso: “Katasíkʼéjna je xi tsín kixi tíjna toʼyani xi síkʼaxki̱ je jaʼaínle Jeobá”. Jebi kui síkjaʼaitsjenjinná xi tso ya Números 16:5 * (tʼexkiai).

⁹ Jméni xi bakóyaná je “choa̱” xi kinchja̱ni je Pablo. Jao koya tjínni xi fitje̱nngi je chjota xi tsʼe Niná josʼin fikao yaole. Xi títjon, je Jeobá tsjoake je xi ñaki kixi fitʼale. Xi majaoni, je Jeobá jtike xi tsín kixi tíjna. Tonga jósʼin tíjna jebi xi kao chjota xi yátsʼi̱n binyále jtínle Niná.

10. Jósʼin tsakʼetʼa kʼale je chjotale Cristo xi tsakatio nichxinle Pablo jotjíosʼín je chjota xi yátsʼi̱n tsakinyále je Niná.

¹⁰ Je Timoteo kʼoa kao chjotale Cristo xi ñaki kixi tjíofitʼale Niná koankjaojinjinle jmeni xi tjíosʼín je chjota xi yátsʼi̱n tsakinyále Niná. Tsakui nichxin tjíokʼa xi tsín koanjinle anni nga tojo ya jinjtín tjíosíni chjota xokjoan. Kʼoa tsakui nichxin saʼnda kʼoakitso tsa tíbe Jeobá jokjoan xi kixi tjíofitʼale kʼoa jokjoan xi to chjotajaonkjaín kjima xi yátsʼi̱n tjíobinyále (Hech. 20:29,30).

11, 12. Ánni nga kisitajasíni kjoamakjainle Timoteo je xo̱n xi kiskile je Pablo.

¹¹ Je xo̱n xi kiski je Pablo nʼiojin kisitaja je kjoamakjainle je Timoteo, kui kisikjaʼaitsjenle jmeni xi kisʼin je Jeobá kʼianga kisikʼien je Coré kao xi ya kijtakao nga jaonkjaín koan. Kʼoasʼin tsakakóni Jeobá nga tsakʼasjengi chjota jebi. Kʼoa kʼoati tsakakó nga nda kisasenle je Aarón. Kui xi kitsonile Pablo, nga ningalani tsakatio je chjotandiso xi chjotale Cristo kitsole yaole, je Jeobá tsabe ʼyani xi ñaki tsʼe tojo kisʼin nichxinle Moisés.

 ¹² Je Jeobá alikui bʼantjaiya, koaan si̱nʼiotʼaa ngantsjai. Jtike je xi tsín kixi tíjna, kʼoa bichóka nichxin nga síjéle kuenta je chjota xi jée bajngi xi tsín kʼoamanile jéele. Kʼoa je Timoteo nga “je jaʼaínle Jeobá” kisikʼaxki̱, je Pablo kʼoati kisikjaʼaitsjenjinle nga “katasíkʼéjna je xi tsín kixi tíjna”, nga taja katabʼejnale jmeni xi tsín kixi tjíosʼín je chjotandiso xi chjotale Cristo tjíotsole yaole. *

13. Jméni xi koa̱n si̱nʼiotʼaa.

¹³ Je én xi kiski je pastro Pablo kʼoati koa̱n sitaja kjoamakjainná tsanda ñá. Tobʼelañá, tsjoánganʼioná kʼianga kuenta sʼín je Jeobá ʼyani xi kixi tjíofitʼale. Je Jeobá ali tsa tokotsenjinle je chjota xi tsʼe kʼoati nʼio mandosinle. Je Biblia itso: “Je xko̱n Jeobá tíkotseen jngo tjíjtsa sonʼnde nga koako je nganʼiole xi tʼatsʼe je xi tjíojngo ni̱ma̱le xi kao je” (2 Crón. 16:9). Kʼoa kuinga ñaki tjíojngosíni tokoán nga tsín tokjoatjao jmeni xi ñaki “kao ni̱ma̱ná xi tsje” kʼoatinʼiañá xi tʼatsʼe Jeobá (1 Tim. 1:5; 1 Cor. 15:58).

14. Jméni xi tsín sasénle Jeobá.

¹⁴ Je én xi kiski Pablo kʼoati kui síkjaʼaitsjenjinná nga bʼasjengi je Jeobá ʼyani xi tokao kjoajaonkjaínle bexkónni. “Je xko̱n Jeobá tíkotseen jngo tjíjtsa sonʼnde” kʼoa tíbe ʼyani xi tsín ñaki tjíojngo ni̱ma̱le nga tjíobʼétsʼoale. Proverbios 3:32 kʼoatso kʼianga chʼao be “je chjota xi jaonkjaín”, je xi tísítjosonle Niná sʼin matsen tonga kuini kʼoatísʼínʼma xi jée tje̱nkao. Ningala kʼoanacha choatsele je xi to chjota ʼyani xi kʼoatísʼín, je nganʼiole Jeobá kʼoa kao kjoatéxomakixile bakó nga “je xi bʼéʼma jéele alikui nda kʼoéjna” (Prov. 28:13; tʼexkiai 1 Timoteo 5:24 kao Hebreos 4:13).

15. Jméni xi kʼoéchjoalee yaoná, kʼoa ánni.

¹⁵ Me ngatsʼi je choʼndale je Jeobá xi ñaki kʼoatjío ni̱ma̱le nga tjíobexkón. Aliʼyajin xi toxá sʼinni nga kao kjoajaonkjaín skoe̱xkónni je Jeobá. Tonga tsa kʼoakoan nichxinle Moisés kʼoa kao nga siglo I nga tsakatio je chjotale Cristo alikui kʼoabixoán tsa tsín kʼoakoa̱n ndʼaibi (2 Tim. 3:1, 5). Tonga a kui xi tsonile jebi nga tokjaʼaí jesʼin si̱kjaʼaitsjeen xi tʼatsʼe je ndsʼee tsa jme xi jchaa, kʼoa kʼoakuixoán nga tsín kixi tjíofitʼale je Jeobá. Mai. Alikuijin ndatjín tsa kʼoasʼiaan (tʼexkiai Romanos 14:11-12, kao 1 Corintios 13:7). Kʼiatsa jao sʼe̱ná xi tʼatsʼe ndsʼee xi tjío ya jinjtín josʼin tjíobexkón je Niná tiñá si̱kiʼaonñá yaoná.

16. 1) Jméni xi sʼiaan kʼianga chja̱ʼaxinlee kjoajaonkjaín ni̱ma̱ná tsakui jetísʼejnajin. 2) Jméni xi bakóyaná je rekuadro xi tso: “ Chótʼao yaono nga tijonnio”.

¹⁶ Nga jngó jngóní je chjotale Cristo nga tjínnele skótʼa je yaole jme “xá” xi tjíobakó (Gál. 6:4). Kʼianga kʼoasʼin chjotajée maa, tsakui nichxin saʼnda tsín tíbe yaoná kʼoa tsínni kao ngayeje ni̱ma̱ná tinixálee je Jeobá (Heb. 3:12, 13). Kuinga machjénsíni nga sakʼoa chótsenlee yaoná jotinʼia. Chjónangilee yaoná: “A kuinga tiʼbexkónña je Jeobá nga tsjoake̱ kʼoa nga ʼbe nga toje xi bakinle nga koatexoma. Axo kui ngisa fiña je kjoanichikontʼain xi sʼe̱na ya ʼNdenaxó” (Apoc. 4:11). Kʼiatsa si̱kjaʼaitsjenjiaan jebi, koaan chja̱ʼaxian ya jinni̱ma̱ná tsakui tísʼejnajin xi kjoajaonkjaín tje̱nkao.

17, 18. Ánni nga ñaki kao ni̱ma̱ná jchaxkónsíñá je Jeobá.

¹⁷ Nʼio tse kjoanda sʼená nga ñaki kao ni̱ma̱ná ʼyaxkónñá je Niná. Ya Salmo 32: 2  itso: “Nʼio tsjoa tjínle je chjota je xi Jeobá alikui jée fáne kʼoa xi tsín jme kjoachʼanacha tjínle”. Je chjota xi faʼáxin ya jinni̱ma̱le je xi kjoajaonkjaín tje̱nkao nʼio tsjoa satío kon nichxin xi tiyoaa ndʼaibi, kʼoa koaan naskánasʼin koatio nichxin xi nroaján.

¹⁸ Nga kuichoka nichxin, je Jeobá sikatíotseen ʼyani xi kjoatsʼen sʼín kʼoa xi Jeobá bʼétsʼoale tso kʼoa kjaʼaíni sʼín kʼoa jchaale “nga tsín mangóson je chjota xi kixi kao chjotatsʼen, kao xi síxále Niná kʼoa kao xi tsín síxále” (Mal. 3:18). Kʼoa tsjoánganʼioná nga je “xko̱n Nainá [Jeobá] yaa tíkotsenle xi kixi bʼema, kʼoa xo̱ño tínrʼoéle xi bʼétsʼoa” (1 Ped. 3:12).