1, 2. Jósʼin koankuinda ntje̱le je chjoón, kʼoa ánni.

KʼIANGA koa̱njinná josʼin kuitjoson jmeni xi tjínndajinle Niná títjon kjoanla machjén nga koa̱njinná je én xi títjon kinokjoa xi faʼaitʼa ya Biblia. Je Niná itso je én xi kinchja̱ ya Edén: “Kontra sʼin sikatíono, ji kʼoa kao je chjoón kʼoa je ntje̱li kao je ntje̱le”. Jókji jticha koa̱n ntje̱ jebi. Je Jeobá i kitso: “Je, [ntje̱le je chjoón] yaa jkui koase̱nne kʼoa ji [Na̱i] yaa ngisjaindso̱ko̱ chi̱nengi” (Gén. 3:15). Jebi kui xi tsonile nga̱ nʼio koa̱njtike xínkjín je Na̱i kao je chjoón. Je Na̱i nʼio kʼoenele yaole nga mele kjoaʼaxin ntje̱ jebi.

² Je salmista tsakʼétsʼoantjai je naxinandále Niná kʼoa i kitso: “¡Koeni! Je chjotakontrali nʼio si tjíosʼín kʼoa je xi jtikeli nʼio ngʼakon kjima. Nʼio maña josʼin nga toʼma tjíofáo jmeni xi sikao je naxinandáli; kʼoa tjíofáoyani jmeni xi sikao ʼyani xi ʼyachjí. Kʼoa i tjíotso: Jabio, si̱kjesoán ngatsʼi, ngakjijngo naxinandá” (Sal. 83:2-4). Je xi mele je Na̱i kuinga sikjeson kʼoa sikitsónjin jñani kjoaʼaíni ntje̱ jebi. Kʼianga tsín jme xi koa̱nle ntje̱ jebi kʼoa nga ñaki je koatexoma je Rey Mesías, je Jeobá kui tsakatíobasen je kjoa xi kisʼendajin.

3, 4. 1) Kʼiáni koanchjén je kjoa xi kisʼendajin kao Kjoatéxoma. 2) Jméni xi kitso nga sʼin je naxinandá Israel. 3) Jmé xá kitsjoani Jeobá je Kjoatéxoma.

³ Kʼianga jenkjín miyón koanni je ntje̱le Abrahán, Isaac kao Jacob, je Jeobá naxinandá kisikao kʼoa naxinandá Israel kitsole. Jé Moisés kisichjén Niná kʼianga tsakʼéndajin jngo kjoa kao chjota israelita kʼoa kuiní je kjoa xi kisʼendajin kao Kjoatéxoma. Je Jeobá kitsjoale Kjoatéxoma, kʼoa je naxinandá Israel kʼoakitso nga sitjoson. Je Biblia kʼoatso nga je Moisés “kiskoé je libro xi tsʼe kjoa xi kisʼendajin kʼoa nʼio tsakʼéxkiale je naxinandá, kʼoa je naxinandá i kitso: Ngayeje jmeni xi títso je Jeobá tiyondaníjin nga kʼoasʼiainjin, kʼoa si̱tjosonníjin. Kʼoa je Moisés kiskoé je njín kʼoa tsakʼéjndijon je naxinandá kʼoa kitso: Kui jebi je njín xi kjimachjén tʼatsʼe kjoa xi tíbʼéndajin Jeobá xi kao jon xi tʼatsʼe ngayeje én jebi” (Éx. 24:3-8).

⁴ Je kjoa xi kisʼendajin kao Kjoatéxoma kʼiaa koanchjén ya nindo Sinaí nga nó 1513 nga kjesa chʼajin nó 1. Kʼoa kao kui jebi kiskoejinni Niná je naxinandá Israel nga naxinandále koan. Je Niná Jues kʼoa Rey sʼin kʼoéjnale kʼoa jé tsjoále kjoatéxoma (Is. 33:22). Jmeni xi koantʼain je naxinandá Israel kui bakóyaná jmeni xi ma kʼianga nitjosoán kʼoa nga tsín nitjosoán je kjoatéxomale Niná. Je Niná kʼoatso Kjoatéxoma xi kitsjoale je chjota israelita nga tsín je kuixankao je yánchjín xi xin naxinandále kʼoa nga tsín kjaʼaí niná kʼoetsʼoale. Kui xá kitsjoani Kjoatéxoma jebi nga sikuinda je ntje̱le Abrahán nga tsín tsa kuitsónjin (Éx. 20:4-6; 34:12-16).

5. 1) Jmé kjoanda xi tsakʼaile je naxinandá Israel xi totʼatsʼe kjoa xi kisʼendajin kao Kjoatéxoma. 2) Ánni nga tsakʼasjengisíni Niná je naxinandá Israel.

⁵ Kui koanchjén je kjoa xi kisʼendajin kao Kjoatéxoma nga tsakʼaile xá je xi naʼmi tsakatio ya naxinandá Israel. Je xi naʼmi tsakatio kui kitsoyanile je xi naʼmi koatiole je chjotasonʼnde nga koa̱nskanni xi ngisa nda kuinyakao je chjota (Heb. 7:11; 10:1). Je kjoa xi kisʼendajin kao Kjoatéxoma kui kitsjoaʼndele je naxinandá Israel nga naʼmi kʼoa nga rey koa̱n. Kʼianga sʼe̱le kjoanda jebi machjénní nga sitjoson je kjoatéxomale Jeobá (tʼexkiai Éxodo 19:5, 6). * Tonga alikui kisitjoson. Je naxinandá Israel alikui nda kiskoeya je Mesías, je xi ntje̱le koanni je Abrahán. Tosa tsakʼasjengi, kʼoa nga kʼoakisʼin, je Niná kʼoati tsakʼasjengi tsanda je.

6. Jmé xá kisʼejnani je Kjoatéxoma.

⁶ Kʼianga tsín kixi kitʼale Niná je naxinandá Israel alikui kitjoéle kjoanda jebi nga naʼmi koan. Tonga ali tsakuijin xi tsonile jebi tsa tsín jme chjíle je Kjoatéxoma. Je Kjoatéxoma jebi kisikuinda ntje̱le je  chjoón kʼoa tsakasenkao je chjota nga tsabe ʼyani je Mesías. Kʼianga jaʼai Cristo i̱ Sonʼnde kʼoa nga tsaʼyale nga je xi tíchoyale kʼiaa jetʼa je Kjoatéxoma. Je Biblia itso: “Cristo kisikjetʼa kjoatéxomabe” (Rom. 10:4). Tonga ʼyáni xi kʼoaile kjoanda jebi nga naʼmi koa̱n. Je Jeobá ijngo kjoatéxoma tsakʼénda nga jngo naxinandá chjotse sʼe̱jna.

7. Jméni xi tongini kitsole Jeobá je Jeremías.

⁷ Nga kjesa fetʼajin Kjoatéxoma jebi, je Jeobá nkjín siento nó tongini kʼoakitsole je Jeremías nga “jngo kjoa xi chjotse” kʼoendajin kao naxinandá Israel (tʼexkiai Jeremías 31:31-33). * Kjoa xi kisʼendajin, alikui koa̱nngóson kao je kjoa xi kisʼendajin kao Kjoatéxoma nga̱ tsín ticho̱ kʼoaitʼanile Niná nga cha̱tʼale jéele chjota. Jósʼinnile.

8, 9. 1) Jmé kjoanda xi kisʼe xi totʼatsʼe njín xi tsakʼéjten je Jesús. 2) Jmé kjoanda xi tíjnabasenle je xi ya tjíojin kjoa xi kisʼendajin chjotse. (Chótsenlai sén xi faʼaitʼa ya jña fitsʼiani kjoaʼmiya jebi.)

⁸ Kʼoa nga jenkjín siento nó jaʼato nga koanskanni, kʼianga 14 sá Nisán nó 33, kui tsakʼéjna chjotse Jesús je xi Kjoabichile Nainá ʼmi. Kʼianga kinchja̱ni xi tʼatsʼe bino, je Jesús i kitsole nga tejngo je pastrole xi kixi kitʼale: “Je cho̱tsínbi jé ní xi kjoachjotse xi bʼendakoa kao njínna xi xíjten tʼatsaon” (Luc. 22:20). Kʼoa tojo tso ya Mateo, je Jesús i kitso: “Jebi njínna ní xi tsʼe kjoachjotse xi kisʼenʼio, xi xíjten xi tʼatsʼe xi nkjín chjota, jméni nga cha̱tʼanile jéele” (Mat. 26:27, 28).

⁹ Totʼatsʼe je njín xi kitsjoa Jesús nga koan koanchjén je kjoa xi kisʼendajin chjotse. Njín jebi toñandia tsakʼaitʼa kʼoa kui xi koasenkao je chjota nga jchatʼa je jéele tokʼia saʼndani. Je Jesús alikui ya tíjnajin je kjoa xi kisʼendajin chjotse. Ánni. Kuinga tsín chjotajée ma kʼoa aliʼya xi machjénle nga sichatʼale. Tonga je Niná koaan sichjén je kjoabʼechjíntjaile Jesús nga sichatʼa jéele chjotasonʼnde. Je Niná kʼoati síchjén je nganʼiotsjele nga kjoejin kʼa chjota xi kixi tjíofikao yaole nga xtile Niná katama (tʼexkiai Romanos 8:14-17). Je Jeobá tongóson sʼin bekon, je Jesús kao chjota jebi, nga tsín chjotajée ma. Chjota jebi tojngo sʼe̱le “kjoatjao kao Cristo”. Kui tjoéle je kjoatjao xi kisicha naxinandá Israel nga naʼmi kʼoa nga rey koa̱n. Je pastro Pedro i kitso xi tʼatsʼe chjota jebi: “Jon nío naxinandá xi kitjojion. Jon nío naʼmi xi ngʼa xále. Jon nío naxinandá xi tsje, naxinandá tʼatsʼe Niná, jméni nga kuinokjoayanio kjoanda xi tsʼe Niná xi kinchja̱no jña nga isenxkón, jitjoo jña nga njio” (1 Ped. 2:9). Nga tjoéle xá jebi nʼio machjén je kjoa xi kisʼendajin chjotse, nga̱ kui xi koasenkao je chjotale Jesús nga ntje̱le Abrahán koa̱n.

10. Kʼiáni koanchjén je kjoa xi kisʼendajin chjotse, kʼoa ánni nga kʼia saʼnda koanchjénsíni.

¹⁰ Je kjoa xi kisʼendajin chjotse alikui kʼia koanchjén kʼianga kisʼejna Kjoabichile Nainá. Kʼianga koa̱n koa̱nchjén, títjon kjoanla koai ijngokʼani Jesús ya ngʼajmi kʼoa tsjoátʼale Niná je kjoabʼechjíntjaile. Kʼoa je xi ya koatexomakao je Cristo machjén nga kao nganʼiotsje tjoéjinni. Kʼoa kuinga kʼia koanchjénsíni je kjoa xi kisʼendajin chjotse kʼianga kisʼejna sʼuí Pentecostés nga nó 33 nga tsakʼaile nganʼiotsje je chjotale Jesús.

11. Jósʼin tsakasenkao je kjoa xi kisʼendajin chjotse je chjota judío kao xi tsín judío kʼianga ya tsakatiojinle Israel xi tsʼe Niná, kʼoa jótjín mani xi ya tjíojin kjoa xi kisʼendajin chjotse.

¹¹ Je Jeobá jé Jeremías kisichjén nga kʼoakitso  nga jngo kjoa sʼe̱ndajin chjotse kao naxinandá Israel, kui xi kitsonile nga kuicho nichxin nga tsín tikoa̱nchjénni je kjoa xi kisʼendajin kao Kjoatéxoma. Kʼiaa jetʼa kʼianga jekoanchjén je kjoa xi kisʼendajin chjotse (Heb. 8:13). Kao kjoa xi kisʼendajin chjotse, kʼoati koa̱n sʼe̱le kjoanda jebi je chjota judío kʼoa kao xi tsín judío nga ya koatexomakao Cristo ya ngʼajmi. Je Biblia itso: “Je xi ñaki kjoacircuncisión je xi ñaki tsʼe ni̱ma̱ná, tsʼe espíritu, likui totsʼe xi tjítʼa” (Rom. 2:29). Je Niná yaa sikatíojin kjoafaʼaitsjenle kʼoa kao ni̱ma̱le chjota jebi je kjoatéxomale (Heb. 8:10). Je xi jngo siento kao ñachanño jmi mani xi ya koai ngʼajmi kʼoati ya tjíojin je kjoa xi kisʼendajin chjotse. Chjota jebi naxinandá chjotse ma kʼoa “chjota Israel xi tsʼe Niná” ʼmile (Gál. 6:16; Apoc. 14:1, 4).

12. Jósʼin mangóson je kjoa xi kisʼendajin kao Kjoatéxoma kʼoa kao je kjoa xi kisʼendajin chjotse.

¹² Jósʼin mangóson je kjoa xi kisʼendajin kao Kjoatéxoma kʼoa kao je kjoa xi kisʼendajin chjotse. Je kjoa xi kisʼendajin kao Kjoatéxoma jé tsakʼéndajin je Jeobá kao naxinandá Israel, kʼoa je kjoa xi kisʼendajin chjotse jé tsakʼéndajin je Jeobá kao Israel xi tsʼe Niná. Jé Moisés koanchjén kʼianga kisʼejnabasen je kjoa xi kisʼendajin kao Kjoatéxoma, kʼoa jé Jesús koanchjén kʼianga kisʼejnabasen je kjoa xi kisʼendajin chjotse. Je kjoa xi kisʼendajin kao Kjoatéxoma kʼianí koanchjén kʼianga njínle cho̱ tsakʼéjten, kʼoa je kjoa xi kisʼendajin chjotse kʼiaa koanchjén nga tsakʼéjten je njínle Jesús. Je kjoa xi kisʼendajin kao Kjoatéxoma, jé Moisés xi chjotatítjon sʼin tsakʼejnale je naxinandá Israel. Kʼoa je Jesús, xi ngʼajko̱ tíjnale je jtín, jé xi chjotatítjon sʼin tíjnale je xi ya tjíojin je kjoa xi kisʼendajin chjotse (Efes. 1:22).

13, 14. 1) Jósʼin kitsoale xínkjín je kjoa xi kisʼendajin chjotse kao je kjoa xi kisʼendajin xi tʼatsʼe Chjotaxále Niná. 2) Jméni xi machjénle je Israel xi tsʼe Niná kʼianga koa̱n ya koatexomakao Jesús ya ngʼajmi.

¹³ Jósʼin kitsoale xínkjín je kjoa xi kisʼendajin chjotse kao je kjoa xi kisʼendajin xi tʼatsʼe Chjotaxále Niná. Kjoa xi kisʼendajin, jngo naxinandátsje síkʼatsen xi kui kjoanda kʼoaile nga rey kʼoa nga naʼmi koa̱n ya ngʼajmi. Naxinandá jebi yaa majngokao je ntje̱le Abrahán (Gál. 3:29). Je kjoa xi kisʼendajin chjotse kui bakó nga ñaki kuitjoson je kjoa xi kisʼendajin kao Abrahán.

¹⁴ Totʼatsʼení je kjoa xi kisʼendajin chjotse kʼianga tíjnani je Israel xi tsʼe Niná. Kʼoa kʼoati kui xi tsjoáʼndele nga rey koa̱n kao Cristo. Tonga jmésani xi machjénle je xi ya koai ya ngʼajmi nga rey kʼoa nga naʼmi sʼin koatio kʼianga koatexomakao Jesús. Ijngosa kjoa tsakʼéndajin Niná xi basenkao.

15. Jmé kjoa xi tsakʼéndajin je Jesús kao pastrole xi kixi kitʼale.

¹⁵ Kʼianga jekisʼejna je Kjoabichile Nainá, je Jesús jngo kjoa tsakʼéndajin kao chjotale xi tejngo mani xi kixi kitʼale tʼatsʼe. Je kjoa xi kisʼendajin tʼatsʼení jngo Chjotaxá (tʼexkiai Lucas 22:28-30, TNM). * Je xi ngikʼa jé Jeobá tsakʼéndajin tonga jebi jé Jesús tsakʼéndajin kao chjotale xi ya koai ngʼajmi. Kʼianga i̱ kitso je Jesús “tojosʼin jngo kjoa tsakʼéndajin je Nʼaina xi kao an”, tsakui nichxin kui xokitsole kjoa xi tsakʼéndajin Jeobá kao je kʼianga kʼoakitsole nga kui koa̱n jngo “naʼmi xi tíjna ngantsjai” joni tsa Melquisedec (Heb. 5:5, 6).

16. Xi totʼatsʼe je kjoa xi kisʼendajin xi tʼatsʼe Chjotaxále Niná, jméni xi koa̱n sʼin je xi ya koai ngʼajmi.

¹⁶ Nga tejngo je pastrole Jesús ñaki kixi kitʼale kʼianga kichotʼayakao Jesús. Je kjoa xi kisʼendajin xi tʼatsʼe Chjotaxále Niná ñaki kʼoasʼin kisʼendajin nga yáxile koatioson je  pastrole kʼoa nga rey kʼoa naʼmi koa̱n kao Jesús ya ngʼajmi. Tonga ali tsa tojejin xi tejngo mani xi kʼoaile kjoanda jebi. Je Jesús jngo sén tsakakóle je Juan kʼoa kitsole: “Je xi sikinje, an tsjoale nga kʼoéjnatʼana ya yáxilena, kʼoasʼin josʼin nga jekisikinje nga an, kʼoa je tsakatejnatʼale Nʼaina ya yáxilele” (Apoc. 3:21). Je kjoa xi kisʼendajin xi tʼatsʼe Chjotaxále Niná kaoní ngatsʼi je chjotale Cristo xi jngo siento kao ñachanño jmi mani xi ya koai ngʼajmi (Apoc. 5:9, 10; 7:4). Kʼoa kuiní xi tsjoáʼndele je xi ya koai ngʼajmi nga ya koatexomakao Jesús. Kʼoasʼin mangóson joni jngo chjoón xi xá kitjoejinni nga jngo rey kuixankao. Kʼianga jekabixankao xínkjín, je chjoón koaan jeya koatexomakao je rey. Ya Biblia “chjoónle” Cristo tsole je xi ya koai ngʼajmi kʼoa “jngo chjoónxongó xi tsje” sʼin tíjna xi kuixankao Cristo (Apoc. 19:7, 8; 21:9; 2 Cor. 11:2).

17, 18. 1) Jñánile nga jaon koya kjoa xi kisʼendajin xi kitsoale xínkjín kao Chjotaxále Niná. 2) Ánni nga ñaki nʼio katamakjainsíniná xi tʼatsʼe Chjotaxále Niná.

¹⁷ Nga jao kjoaʼmiya jebi kui kichotʼayá josʼin kitsoale xínkjín je kjoa xi kisʼendajin kao Chjotaxále Niná. (Chótsenlai je rekuadro xi jaʼaitʼa kjoaʼmiya xi ijngo jñani tso: “Josʼin sitjoson Niná jmeni xi tjínndajinle”.) Ngayeje kjoa xi kisʼendajin kui bakóná nga je Chjotaxále Niná koatexoma. Kʼoa ñaki tjínjngo tokoán nga je Rey Mesías sichjén Niná kʼianga sitjoson jmeni xi tjínndajinle xi kao chjota kʼoa kao Sonʼnde (Apoc. 11:15).

¹⁸ Alikui jao tjínná nga toje Chjotaxále Niná xi koa̱nle kʼoendajin je kjoa xi tjíojin je chjotasonʼnde. Kʼoa ʼyañá nga tse kjoanda kjoaʼaíkaole ngatsʼi je chjota. Ñaki ni̱ma̱ná katanroajinni nga kʼoakʼuínlee xi kjaʼaí chjota xi tʼatsʼe jebi (Mat. 24:14).