XI NGISA TÍNCHJA̱NI REBISTA JEBI: JE CIENCIA A KJIN JETÍSÍKʼÉJNA JE BIBLIA
Tochoa jmeni xi be je chjota científico
Nʼio nkjín libro xi chriansʼa tíbitjo xi kui sítoánntjai jmeni xi makjainle je xi Nuevo Ateísmo ʼmi. Nkjín chjota xi kjimandosinle jmeni xi tso xo̱n jebi kʼoa nʼio nkjín chjota xi tokui kjántʼani nga tsín mangóson kjoafaʼaitsjenle. Nga kui kinchja̱ni xi tʼatsʼe jebi, je chjota neurólogo xi David Eagleman ʼmi itso xi kiski: “Tjínkʼa chjota xi kʼoasʼin makjainle kʼianga toje beyeje je chjota científico”. Tonga itsosa: “Je chjota científico xi nʼio nda, kuenta sʼín ngantsjai je kjoafaʼaitsjen xi tjínsa, kʼoa jokji nga tínroa je nó nga tjíokotʼayason je chjota científico nkjín koya jmeni xi tíʼyale”.
Jokji nga tífaʼato nó, je chjota científico nʼio tjíobásjaiya jmeni xi tsín be, kʼoa nga kʼoatjíosʼín nkjín koya jmeni xi jetjíobe. Tonga kʼoati sakʼoa likui nda bichómani jmeni xi sʼín. Tobʼelañá, Isaac Newton, jngo chjota científico xi nʼio ʼyale, tsakakó nga kui gravedad xi jtín sʼin síkatío je planeta, je niño kao galaxia xi tjín. Kʼoati je kisikʼatsen xi cálculo ʼmi, xi machjénle je chjota xi tjín xi síndani kao computadora, kʼoati kui síchjén nga fi ngʼá je chjota kʼoa kʼoati kui machjénle je xi física nuclear ʼmi. Tonga je Newton kʼoati koankjainle tʼatsʼe pseudociencia xi alquimia ʼmi, xi kisichjén chjota xi niño kiskotʼayason kʼoa kao majia xi kʼoatso nga oro síkʼóya je plomo.
Tsʼato jngo jmi basen nó tongini nga tsakʼejna je Newton, jngo chjota xi astrónomo koan xi Tolomeo tsakʼin, tsabe josʼin tjío je planeta kʼoa nʼio nda koanle kisinda mapa ningalani tsín jme ki̱cha̱ kisʼele xi kisichjén. Tonga kʼoasʼin koankjainle nga ngabasenle ngʼajmi tíjna je Sonʼnde. Je chjota xi astrofísico koan, xi nʼio tsaʼyale, xi Carl Sagan tsakʼin i kitso tʼatsʼe Tolomeo: “Jngo jmi basen nó nga kʼoasʼin kisikjaʼaitsjen chjota nga ngabasenle ngʼajmi tíjna je Sonʼnde, jebi kui xi bakó nga sakʼoa tsínni ñaki kʼoatjín jmeni xi tso je chjota ninga nʼio chjine”.
Nichxin xi tiyoaa ndʼaibi, kʼoati kui kjoa tjíosʼele je chjota científico. Kjoaixi nga nʼio nkjín koya xi jebe je chjota científico, tonga kʼoati nkjín koya jmeni xi tsín be. A kjoaʼaí jngo nichxin kʼianga ñaki jchayejee tʼatsʼe ngʼajmi kao sonʼnde. Je chjota físico xi Paul Davies ʼmi itso: “Likuikʼia ñaki sʼe̱jngo tokoán jokuixoán tʼatsʼe josʼin tsʼatsen je sonʼnde”. Ñaki kʼoatjín kjoaixi. Alikuikʼia koa̱njinná ngayeje xi tʼatsʼe ngʼajmi kao sonʼnde. Kʼianga ʼya xi kʼoatso nga ñaki tobeyeje je chjota científico, likui koa̱n tokoa̱nkjainyejená.
Je Biblia kʼoatsoná jmeni xi tsín koa̱nle kʼoakuitsoná je chjota científico
Je Biblia itso tʼatsʼe jme xi kisinda Niná: “Kʼoa jebi tojngola choa̱ jmeni xi male sʼín je Niná. Tosʼaa i̱natjín tinoʼyá jmeni xi sʼín” (Job 26:14, La Palabra de Dios para Todos). Nʼio tse kjoachjine tjín xi tsín majinná kʼoa xi tsín ʼyaa. Ñaki kʼoatjín jotso je én xi jeme jao jmi nó tjínle nga kiski je pastro Pablo: “Li tokʼoakji tse tjín kjoachjinele kao kjoaʼisentakonle Niná. Niʼyajin xi [...] machoyale jotjín kjoatéxomale Niná. Niʼyajin xi male be ndiaale” (Romanos 11:33).