1. 1) Jmé xá kitsjoale Jeobá je Adán. 2) Jósʼin tinichjén je kjoatjao xi kitsjoaná je Niná nga maná nokjoaa.

JE Jeobá jngo kjoatjao kitsjoaná nga maná nokjoaa. Kʼoakitsole je Adán ya ʼNdenaxó nga katatsjoájaʼaínle cho̱. Kʼoa je Adán én kisichjén nga kitsjoajaʼaínle nga jngó jngó cho̱ josʼin nga bakinle (Génesis 2:19, 20). Saʼnda nga kʼia, ñá xi choʼndale Jeobá maa kao ndsoʼbaa tichʼasjengʼañá je Jeobá kʼoa nokjoakaoñá je chjota xi tʼatsʼe. Kʼoa kʼoati kui én tinichjén nga tinikʼatoyaa je Biblia kʼoa nga tibinyakoaa je chjota nga katabe je Jeobá.

2. 1) Jméni xi kitjenngi je ndsʼee xi kisikʼatoya je Traducción del Nuevo Mundo. 2) Jméni xi chótʼayá i̱ kjoaʼmiya jebi.

² Jmi Biblia tjín, tjínkʼa xi ndasʼin jaʼatoya kʼoa tjínkʼa xi mai. Je ndsʼee xi kisikʼatoya je Traducción del Nuevo Mundo kui xi koanmele nga ñaki nda katafaʼatoya. Kuinga jan koya tjínsíni xi kitjenngi. Xi títjon, nga jchaxkón je jaʼaínle Niná kʼoa nga kʼoatjín kʼa sʼe̱tʼa jotjín kʼa jaʼaitʼa je xo̱njchá xi kjio ngasʼa (tʼexkiai Mateo 6:9). Xi majaoni, jñani nga nda sʼe̱ koaan xki̱ én kjoaʼatoya. Kʼoa jñani tsín nda sʼe̱ koaan kʼoasʼin kjoaʼatoya josʼin tínchja̱ni. Xi majanni, nga kui koa̱nchjén je én xi choa ñʼai tjío kʼoa xi sasa  majinniná * (tʼexkiai Nehemías 8:8, 12). * Ñá xi testigole Jeobá maa, kui nga jan koya jebi timangíntjenngiaa nga tinikʼatoyaa je Biblia kʼoa jetsʼato jngo siento kao kante én jaʼatoya. I̱ kjoaʼmiya jebi kui jchaa josʼin kitjenngi nga jan koya jebi je xi tsakʼéndaya je Traducción del Nuevo Mundo nga én inglés xi kitjo nga nó 2013. Kʼoati jchaa nga kʼoati tjíosʼín je ndsʼee xi kjaʼaí én tjíosíkʼatoya.

3, 4. 1) Jñáni faʼaitʼa je jaʼaínle Niná kʼianga én hebreo. 2) Jókisʼin kʼa je chjota xi kisikʼatoya je Biblia.

³ Kʼianga én hebreo, je jaʼaínle Niná ño letra tjínle. Jaʼaín jebi nʼio nkjín kʼa faʼaitʼa je xo̱njchá xi kjio xi tsʼe én hebreo, tobʼelañá, je rollo xi koansjai ya jña mar Muerto ʼmi. Kʼoati faʼaitʼa kʼa copia xi kjio xi tsʼe Septuaginta xi kʼia kisʼenda nga nó jao siento nga kjesa faʼaijin Cristo kʼoa kao nó jngo siento nga jejaʼai Cristo. Nʼio nkjín chjota xi tokʼoamale kʼianga be nga kʼoasikji nkjín kʼa faʼaitʼa jaʼaínle Niná je xo̱njchá xi kjio.

⁴ Machjénní nga kjoaʼaítʼa jaʼaínle Niná ya Biblia. Tonga nkjín Biblia kjio xi tsín tifaʼaitʼani. Tobʼelañá, je Biblia xi American Standard Version ʼmi xi kitjo nga nó 1901, jaʼaitʼa je jaʼaínle Niná. Kʼianga nó 1950, kʼiaa kitjo je Traducción del Nuevo Mundo de las Escrituras Griegas Cristianas nga én inglés, kʼoa kʼoati jaʼaitʼa je jaʼaínle Niná. Kʼoa kʼianga nó 1952, ijngokʼa kisʼendaya je Biblia American Standard Version kʼoa jelikui tijaʼaitʼani je jaʼaínle Niná. Ánni. Kuinga je chjota xi kisikʼatoya kʼoakitso nga tsín kixi tíjna nga jaʼaínle Niná koa̱nchjén. Nʼio nkjín Biblia xi kʼoati tjíofaʼáxin jaʼaínle Niná nga én inglés kao xi kjaʼaí én.

5. Ánni nga nʼio chjísínile nga kjoaʼaítʼa jaʼaínle Niná ya Biblia.

⁵ Kʼianga ʼya xi jngo libro síkʼatoya, tjínnele nga skoe̱ jmeni xi mele xi tsʼe libro jebi kʼoa kuenta sʼin nga sikʼatoya. Kʼoa je én xi nya Biblia tsʼee Jeobá. Nkjín bersíkulo faʼaitʼa ya Biblia jñani kʼoatso nga nʼio chjíle je jaʼaínle kʼoa nga mele nga katabe je chjota kʼoa nga katabexkón jaʼaínle (Éxodo 3:15; Salmo 83:18; 148:13; Isaías 42:8; 43:10; Juan 17:6, 26, TNM; Hechos 15:14, TNM). Kuinga nʼio chjísínile nga kjoaʼaítʼa jaʼaínle  Niná ya Biblia. Jé Jeobá xi kʼoasʼin koanmele nga nkjín jmi kʼa jaʼaitʼa jaʼaínle je xo̱njchá xi kjio (tʼexkiai Ezequiel 38:23). * Kʼianga faʼáxin jaʼaínle Niná je chjota xi Biblia síkʼatoya alikui tjíobexkón je Jeobá.

6. Ánni nga ngi jaon kʼa jaʼaitʼasíni jaʼaínle Niná je Biblia xi kitjo nga nó 2013 kʼianga én inglés.

⁶ Ndʼaibi jengisa tjín choa̱ anni nga kʼoabixónñá nga tjínnele kjoaʼaítʼa jaʼaínle Niná ya Biblia. Je Traducción del Nuevo Mundo xi kitjo nga nó 2013 kʼianga én inglés 7,216 kʼa faʼaitʼa je jaʼaínle Niná, jaon kʼa xi sʼa kisʼetʼason. Aon mani xi ya kisʼetʼa ya 1 Samuel. Kuinga kisʼetʼani nga̱ je rollo xi koansjai ya mar Muerto faʼaitʼa jaʼaínle Niná ya bersíkulo jebi. * Kʼoa jñani kʼoati kisʼetʼa je jaʼaínle Niná ya libro xi tsʼe Jueces. Kʼoa kʼiaa kisʼetʼa nga jekjoanla nʼio nda kichotʼayason je xo̱njchá xi kjio. *

7, 8. Jósʼin tsoyanile je jaʼaínle Niná.

⁷ Ñá xi chjotale Cristo maa, nʼio chjíle nga jchaa josʼin tsoyanile jaʼaínle Niná. Jaʼaín jebi isʼin tsoyanile: “Jé xosʼín nga kʼoama”. * Nichxin kjoatse, je xo̱n xi bʼasje naxinandále Niná kʼoakitso josʼin tsoyanile jaʼaín jebi kʼoa yaa bʼangini ya Éxodo 3:14. Kʼoa testo jebi jngo nota tíjnale jñani tso: “An koa̱n tojmeni xi koa̱nmena koa̱n”. Kʼoa je Traducción del Nuevo Mundo xi kitjo nga nó 1984 nga én inglés kʼoakitso nga je Jeobá kui ma jmeni xi mele kʼianga sítjoson jmeni xi tjínndajinle. * Tonga je xi tsʼe nó 2013 itso: “Je jaʼaínle Niná ali tsa tokuijin xi tsoyanile nga kui síkʼóya yaole tojmeni xi mele kʼianga sítjoson jmeni xi tjínndajinle. Kʼoati kui xi tsonile nga je Jeobá koaanle sichjén jmeni xi kisinda nga katabitjoson jmeni xi tjínndajinle” (kʼoati chótʼai Xo̱n xi basenkaoná nga chotʼayajiaan Énle Niná, ya pájina 5).

⁸ Jósʼin síchjén Jeobá jmeni xi kisinda nga katabitjoson jmeni xi tjínndajinle. Tobʼelañá, jé Niná xokisʼin nga jngo arca tsakʼénda je Noé kʼoa nga nʼio nda koanle kisinda jmeni xi tsakʼinle je Bezalel. Kʼoati je Niná xokisʼin nga nʼio nda koanle kiskan kjoajchán je Gedeón kʼoa nga misionero koan je Pablo. Je choʼndale Niná nʼio chjí be je  jaʼaínle Niná. Kuinga je xi kisikʼatoya je Traducción del Nuevo Mundo tsakʼétʼasíni je jaʼaínle Niná.

9. Ánni nga mesínile je Cuerpo Gobernante nga nʼio nkjín én katafaʼatoya je Biblia.

⁹ Sa nkjín sa nkjín Biblia tíbitjo xi faʼáxin je jaʼaínle Niná. To “Señor” sʼin bʼétʼa kʼoa tsa maije̱ kui bʼétʼa je jaʼaínle niná xi ʼyaxkón ya ʼndele. Kuinga mesínile je Cuerpo Gobernante nga tojme énni xi male chjota nga sʼe̱le je Biblia xi bexkón jaʼaínle Niná (tʼexkiai Malaquías 3:16). * Je Traducción del Nuevo Mundo bexkón jaʼaínle Niná, kʼoa jetsʼato jngo siento kao kante én kitjo.

10, 11. Jméni xi ñʼai kjima nga kjaʼaí én tífaʼatoya je Traducción del Nuevo Mundo.

¹⁰ Nga én inglés faʼaitʼa je Traducción del Nuevo Mundo alikui choa ñʼai tíjna nga tífaʼatoya xi kjaʼaí én. Tobʼelañá, ya Eclesiastés 9:10 kʼoa kao xi kjaʼaísa bersíkulo, kui síchjén je én xi Seol tso je Traducción del Nuevo Mundo xi kitjo nó 1984 nga én inglés. Kʼoati kui én síchjén je Biblia xi kjaʼaínile nga én inglés. Tonga nʼio nkjín diccionario xi tsín faʼaitʼa én jebi kʼoa alikui ʼyale. Nʼio nkjín chjota xi kʼoasʼin síkjaʼaitsjen nga ñaki tíjna ʼnde xi Seol ʼmi. Kuinga kitjoʼndesíni nga “Tsjó” sʼin jaʼatoya je én hebreo xi Seol tso kʼoa én griego xi Hades tso. Én jebi sasa majinniná kʼoa kixi tíjna josʼin jaʼatoya.

¹¹ Kʼoati ñʼai tíjna nga faʼatoya xi kjaʼaí én je én hebreo kao én griego xi “alma” sʼin faʼatoya nga én kastía. Kʼianga kui nokjoañá je xi alma ʼmi kui fiya jkoaa nga tjín xi bitjojin yaoná nga jebiyaa. Nga tsín kʼoakatama, kitjoʼndele je xi kisikʼatoya Biblia nga kjaʼaí kjaʼaí én sichjén ʼndele én xi “alma” tso. Nga kui xi kuitsoni jme xi tínokjoani josʼin kjoaʼatoya. Ya apéndice 4A xi tsʼe Traducción del Nuevo Mundo con referencias yaa tsoya josʼin machjén ya Biblia je én xi alma tso. Tonga ndʼaibi, nga sasa koa̱njinniná jmeni xi tínchja̱ni je bersíkulole Biblia, alikui én hebreo kʼoa tsa én griego faʼaijin, yaa ngitsʼinni faʼaitʼa jngo nota xi tsoya je én hebreo kʼoa tsa griego jña kitjoéni.

12. Jmésani xi kisʼendaya ya Biblia kʼianga én inglés (chótsenlai je kjoaʼmiya xi “Traducción del Nuevo Mundo xi kitjo nó 2013 nga én inglés” ʼmi, xi faʼaitʼa rebista jebi).

¹² Jmeni xi kiskonangi je ndsʼee xi kjaʼaí én kisikʼatoya je Biblia kui tsakakó nga tojo tjínkʼa je testole Biblia xi tsín nda majinná. Kuinga sá septiembre nó 2007 kʼoakitsosíni je Cuerpo Gobernante nga katasʼendaya je Traducción del Nuevo Mundo nga én inglés. Je ndsʼee xi tsakʼéndaya Biblia jebi, kui kiskotʼayason jmeni xi kiskonangi je xi síkʼatoya Biblia nga kjaʼaí én jokji jngo tjíjtsa Sonʼnde. Nʼio nkjín jmi koya tjínni xi kiskotʼayason. Kʼoa kui kisichjén je én xi machjén ndʼai. Tsakʼénele yaole nga ñaki ndasʼin kisikʼatoya kʼoa nga sasa koa̱njinniná. Tojosʼin tiʼyaa, kʼianga ñʼai koanle je ndsʼee xi kjaʼaí én kisikʼatoya je Biblia kui xi tsakinyakao je ndsʼee nga tsakʼéndaya je Biblia kʼianga én inglés (Proverbios 27:17).

13. Jósʼe kon je ndsʼee nga bʼéxkia je Biblia xi kitjo nga nó 2013 nga én inglés.

¹³ Jósʼe kon je ndsʼee nga jekisʼendaya je Biblia nga én inglés. Jmi mani ndsʼee xi tjíosíkasén karta ya oficina xi tíjna ya Brooklyn (Nueva York) nga tjíotsjoá kjoanda. Jngo tichjaa xi kʼoakitso nga je Biblia yaa mangóson jngo kaxa̱ xi tsojmichjí nya. Kʼoatso nga choa ñʼai tjío je én xi faʼaitʼa kʼoa nga sasa  majinniná. Nga kui síchjén je Biblia xi kitjo nga nó 2013 kʼoatso nga ya mangóson joni tsa jngo tao̱nchjí tíkotʼa kʼoa tíbe jokji kʼoa josʼin tsen. Tíbasenkao nga ngisasa nda tíbe je Jeobá. Kʼianga bʼéxkia Biblia, ñaki tsen male josʼin fákao je Jeobá joni jngo nʼai xi tsoakjá kʼoa xi ndʼé sʼin fákao.

14, 15. Jótjío kon je ndsʼee xi jejaʼatoya xi kao énle je Traducción del Nuevo Mundo.

¹⁴ Kʼoati tsjoá kjoanda je ndsʼee xi tsín én inglés nchja̱ nga jejaʼatoya je Traducción del Nuevo Mundo xi kao énle. Jngo chjota xi jejchínga xi Bulgaria tsʼe kʼoatso nga jenʼio kjoatse bʼéxkia je Biblia, tonga nga kjesa bʼéxkia jngojin Biblia xi kʼoasʼin choa ñʼai tíjna kʼoa xi bichókajin ni̱ma̱ná joni je Traducción del Nuevo Mundo. Jngo tichjaa xi Albania tsʼe kʼoatso nga nʼio naskánatso je Biblia kʼianga én albanés. Kʼoa itsosa: “Nʼio tse kjoanda nga noʼyalee je Jeobá kao én xi nokjoaa”.

¹⁵ Nʼio nkjín naxinandá jñani nʼio tochoa chjota xi kjiole je Biblia, nga̱ nʼio chjí kʼoa tsa maije̱ likui nanda tjín. Tobʼelañá, ya Ruanda, nʼio nkjín chjota xi kiskotʼaya, tonga likui koantaja kjoamakjainle nga̱ tsínle Biblia. Je xi ya saténa ya yo̱ngo̱ nʼio chjí kʼoa tsín majinná jotso. Jngo familia xi ño mani xtile nʼio kitsjoale kjoanda je Jeobá kao choʼndale kʼianga kitjo je Traducción del Nuevo Mundo xi kao énle. Ngasʼa alikui kinjele nga jngó jngó Biblia tsakatse, tonga ndʼaibi tjínle Biblia ngatsʼi. Nga tsjoále kjoanda je Jeobá, nga nyaon nyaon ñatjen bʼéxkiaa ngatsʼi je Biblia.

16, 17. 1) Jméni xi mele Jeobá xi kao choʼndale. 2) Jméni xi sʼiaan.

¹⁶ Je Traducción del Nuevo Mundo nʼiosa nkjín én sʼa kuitjo. Je Na̱i likui mele nga kʼoakoa̱n. Tonga je Jeobá kui xi mele nga ngatsʼi choʼndale ñaki ndasʼin koa̱njinle je Énle nga kʼoexkia (tʼexkiai Isaías 30:21). * Tojeme kjoaʼaí nichxin nga “kui kjoankjíntokonle Jeobá sʼe̱ ngakjijnda sonʼnde” (Isaías 11:9).

¹⁷ Nda si̱chjén ngayeje kjoatjao xi títsjoáná je Jeobá, joni je Traducción del Nuevo Mundo xi bʼasjengʼa jaʼaínle. Nyaon nyaon kʼoéxkiaa je Biblia nga kuinóʼyalee jmeni xi tsoná. Kʼoa je Jeobá kjuinrʼoéná ngantsjai kʼianga kʼoétsʼoalee. Tsa kʼoasʼiaan, ngisasa nda jchaa jokjoan kʼoa ngisasa koa̱ntsjoachaa (Juan 17:3).