Je xjáo jebi jao sén faʼaitʼa xi kui tsoyanile jmeni xi koan ngasʼa. Tonga nʼio tochoa chjota xi be josʼin mangóson xi faʼaitʼa xjáo jebi kao jmeni xi tso je Biblia. Je xjáo xi kisʼendale Tito kui tsoya nga ñaki kʼoatjín je én xi tongini kinokjoa.

Kʼianga nó 30, je chjotaxá xi tsʼe Roma jé tsakánentsja naxinandá Britania kao Galia (Francia) saʼnda Egipto kʼoa je naxinandá xi je tsakatéxomale nda tsakatio kʼoa tsín jme xi kitsokjonle. Tonga jngo ʼnde kisʼejna xi tsakʼetʼale Roma, jé ʼnde xi Judea tsakʼin.

Je Encyclopedia of Ancient Rome itso: “Je naxinandá xi tsakánentsja je chjotaxá xi tsʼe Roma, totjíchoaa koanni xi tsín nda tsakatiokao je chjotaxále joni Judea. Je chjota judío jti koanle nga xin naxinandále je xi tsakatéxomale kʼoa nga tsín tsabexkón je kostumbre xi kisʼele. Tonga je naxinandá Roma alikui tosi tonda kitsjoaʼnde nga yátsʼi̱n tsakinyále je chjota judío”. Nʼio nkjín chjota judío xi jngo mesías kiskoyale nga sikatíondái nga totaon tjíobe je chjota romano kʼoa nga ndasʼin katabʼejna ijngokʼani je naxinandále. Tonga nga nó 33, je Jesús kʼoakitso nga kjoañʼai kʼoaile je naxinandá Jerusalén.

Je Jesús i kitso: “Kjoaʼaínele nichxin nga je kontrali kʼoejnali jngo nyʼoániʼnde, kjoaʼaíkationdaili, kʼoa tojñani ngakijnda sikʼéjnaʼnyonʼioli. Kʼoa sikixojenli tʼanangi kao je xtili xi ya tjíokaoli, likui tikʼoéyosonnile xínkjín la̱jao̱ ya tsi” (Lucas 19:43, 44).

Kʼianga kʼoakitso Jesús tokʼoakoanle je chjotatjenngile. Kʼianga koanjngini, nga tjíokotsenle je yo̱ngo̱le Jerusalén, jngo xi i̱ kitso: “Maestro, koeni, jmési kjoanni la̱jao̱, jmési kjoanni ndʼiabi”. Kuijin kʼoakitsoni nga̱ ʼyaale nga tjínkʼa je la̱jao̱ xi kisʼendani je yo̱ngo̱ xi 11 metro ndo xi aon metro tejin kʼoa xi jan metro ngʼa. Tonga je Jesús i kitsole: “Tʼatsʼe je kjoa xi ʼyaobi, kjoaʼaí nichxin nga tsín tisa̱tíosonnile xínkjín la̱jao̱, kʼoa jtsaongi ngayije” (Marcos 13:1; Lucas 21:6).

Je Jesús i kitsosa: “Kʼia nga jchao Jerusalén, nga tjíochjoandaile sondado, jchaoʼni nga kuixo̱ya xítí. Kʼia je chjota xi tjío ya Judea, katamanga ya jinjñá, kʼoa je xi tjío ngabasenle Jerusalén, kʼoati katafixin, kʼoa je xi ya tjío ngichao, ali ya faʼasʼenjin naxinandá” (Lucas 21:20, 21). A kitjoson jme xi kitso Jesús.

Je chjota romano 33 nó nga totaon tsabe je chjota judío. Tonga nga nó 66, je chjotatítjonle sondado romano xi Gesio Floro tsakʼin nʼio tse tao̱n kisiché ya yo̱ngo̱ Jerusalén. Je chjota judío xi yátsʼi̱n tsakinyá jaʼasʼeen Jerusalén kʼoa kisikʼieen je sondado romano kʼoa kʼoakitso nga ndái koatiole je naxinandá Roma.

Nga koanjanni sá, tsʼato 30,000 sondado romano kicho Jerusalén xi je Cestio Galo séntítjonle  nga sikjeson je chjota judío xi yátsʼi̱n tsakinyále Roma. Je sondado romano jaʼasʼeen Jerusalén kʼoa yaa kichokaʼngingi je xjáo xi kjindai naxinandá jñani tíjna yo̱ngo̱. Tonga toxijña kini. Kʼoa je chjota judío xi yátsʼi̱n tsakinyá tokjoan kitjenngile. Kui xi tsakinyakao je chjotale Cristo nga kʼoakisʼin jotsakʼinle kʼoa yaa tsakanga ya jko̱nindo xi tjío ya xingoatʼale xo̱ngá Jordán (Mateo 24:15, 16).

Kʼianga koanñanóni, je Roma ijngokʼa tsakʼétʼale Judea kʼoa jé tsakasentítjonle je Vespasiano kao tile xi Tito tsakʼin. Kʼoa kʼianga nó 68, nga jekʼien je emperador xi Nerón tsakʼin, je Vespasiano ki ijngokʼani Roma, nga̱ jé tsakánentsja, kʼoa jé Tito tsakánele nga sikjeson Judea xi 60,000 sondado kitjenkao.

Kʼianga sá junio nga nó 70, je Tito kʼoakitsole je sondadole nga katabate je yá xi tjín ya Judea. Kʼoa kui yá jebi kisichjén xi yaoxkon kisikjoan nga tsakʼényʼoándai Jerusalén kʼoa ñato kilómetro tsakʼechjoandai. Kʼianga kicho jan sá, je chjota romano to jetsakátia kʼoa tsakaká je naxinandá kao yo̱ngo̱le. Tojo kitso Jesús tsín tijme la̱jao̱ kisationenile xínkjín (Lucas 19:43, 44). Tjínkʼa chjota xi kui kotʼayason xi kʼoatso “nga mela 500,000 koanni je chjota xi kʼien ya Jerusalén kao ndaile”.

Kʼianga nó 71, kʼianga jekichoni Tito ya Roma nʼio tsakʼasjengʼa chjota. Ngatsʼi chjota kitjoo nga tsakʼasje sʼuí nga kinjele kjoajchán kʼoa nisañandiajin kʼoama jokoan nga kʼia.

Je chjota xi ya tsʼe Roma tokʼoakoanle nga tsabe je tsojmichjí xi jaʼaikao je sondado, kʼoati jaʼakao chitso, karreta xi síxkón kjoan xi tsʼe kjoajchán kʼoa kao tsojmichjí xi ya Jerusalén tsakʼasje.

Nga nó 79, nga jekʼien je Vespasiano, jé Tito xi emperador koan, kʼoa nga jejaʼato jao nó, toʼikoan kʼien. Kʼoa je ndsʼe̱ Tito xi Domiciano tsakʼin, jé kitjoéle xá kʼoa jngo xjáo tsakʼéndale Tito nga tsakʼasjengʼa.

Nga xki̱ nó, siento jmi chjota bichókotsenle je xjáo xi kisʼendale Tito kʼoa ñaki tokʼoamale nga be. Tjínkʼa xi kʼoatso nga síxkón sʼin kisʼenda xjáo jebi, kʼoati tjínkʼa xi kʼoatso nga kui tsoyanile jokji tse nganʼio kisʼele Roma kʼoa kʼoati tjínkʼa xi kʼoatso nga kui tjítʼa xjáo jebi nga kinikjeson Jerusalén kao yo̱ngo̱le.

Tonga je chjota xi Biblia kotʼaya majinle nga je xjáo xi kisʼendale Tito nʼio tjínle kjoandosin jme xi tsoyanile. Xjáo jebi kui bakó josʼin kitjoson je én xi tongini kinokjoa xi faʼaitʼa Biblia, nga ñaki kʼoatjín, nga koa̱n si̱nʼiotʼaa kʼoa nga tʼatsʼe Niná jaʼaini je Biblia (2 Pedro 1:19-21).