Tsa mená nga miyoná koa̱n jngo chjota machjén nga jchaa jokjoan. Tikʼoasʼinni, tsa mená nga miyole Niná koaan machjén nga jchaa jokjoan. Kʼianga ngisasa ʼyaa xi tʼatsʼe ngisaa machriantʼalee. Ño koya xi ngisasa bakó jokjoan je Niná: je nganʼio, je kjoachjine, je kjoatéxomakixi kʼoa kao je kjoatsjoacha.

“¡Ji Jeobá xi batexomalai ngayeje! Tsakjenní xjali, kʼoa kao nganʼio xi tjínli kinindani je ngʼajmi kao sonʼnde” (JEREMÍAS 32:17).

Jmeni xi kisinda je Niná kui bakó jokji nganʼio tjínle. Tobʼelañá, jómaná kʼianga ndoá biyojiaan. Ñaki tsen maná nga bakáná. Jebi kui bakó jokji nganʼio tjínle jmeni xi kisinda je Jeobá. Jókji nganʼio tjínle je Tsʼuí. Tobʼelañá, kʼianga sʼexo je nandá 100 grado masje, tonga je Tsʼuí tsʼato 150,000 ya kʼoakji masje ya ngabasenle. Kʼianga xki̱ segundo je nganʼio xi bʼasje je Tsʼuí yaa mangóson jokoa̱n kʼiatsa jmi miyón bomba tsínngá.

Tonga je Tsʼuí nʼio ʼndí kji kʼianga kui ningósonkoaa je niño xi tjío ya ngʼajmi. Tobʼelañá, je chjota científico kʼoatso nga je niño xi UY Scuti ʼmi, kui xi ngisa je kji xi ʼyale, tsʼato 1,700 ya kʼoakjije joni je Tsʼuí. Tsa jelani je UY Scuti kʼoéjnangajaole je Tsʼuí kjoaʼaíjin jñani tíjna je Sonʼnde kʼoa kuichojin jñani saʼnda tíjna je planeta Júpiter. Nga  ʼyaa jebi ngisaa majinná jokitso je Jeremías nga je Jeobá kisinda ngʼajmi kao Sonʼnde, xi tsonile nga kao nganʼiole kisindani ngayeje.

Jósʼin basenkaoná nganʼio xi tjínle je Niná. Ngayeje jmeni xi kisinda machjénná kʼianga kuiyochoán, tobʼelañá, je Tsʼuí kʼoa kao jmeni xi tjín i̱ Sonʼnde. Xi ijngosani, je Niná kui nganʼiole síchjén kʼianga basenkaoná nga jngó jngoá. Kʼianga siglo 1, je Niná kitsjoale nganʼio je Jesús kʼianga kisindaya je chjota. Je Biblia itso: “Je xi xka̱ kjoan matsenle, kʼoa je xi chjiʼngé kjoan bʼemaní, kʼoa je xi jtsé kjoan matsjejonní, kʼoa je xi jtaya ma nrʼoéni kʼoa je xi kʼen faʼáyanile” (Mateo 11:5). Kʼoa ndʼaibi kʼoati basenkaoná je Niná. Je Biblia itso: “Tsjoále nganʼio xi tíbijtale”. Kʼoa itsosa: “Je xi Jeobá tjíokoyale sʼee ijngokʼanile nganʼio” (Isaías 40:29, 31). Je Niná tsjoáná “je nganʼio xi nʼio tse” kʼianga chókjoajinná nga kjoa bitjatojiaan (2 Corintios 4:7). Ngisaa machriantʼalee je Niná kʼianga ʼyaa nga kʼoasʼin síchjén je nganʼiole nga basenkaoná.

“Jmé kʼoasikji nkjín mani tsojmi xi kinindai, ji Jeobá. Ñaki kao kjoachjine kinindani ngayeje” (SALMO 104:24).

Kʼianga ngisa nda ʼyaa jmeni xi kisinda je Niná, tokʼoamaná jokji kjoachjine tjínle. Kʼianga kui kotʼayason je chjota científico jmeni xi kisinda je Jeobá kʼoa nga ya bʼangini jmeni xi sínda biomimética sʼin ʼyale. Sakʼoaa kui sínda jmeni xi choa ñʼai, jolani je cierre kʼoa kao jmeni xi nʼio ñʼai jolani je avión.

Josʼin tjínnda je yaoná yaa bakó jokji kjoachjine tjínle je Niná. Si̱kjaʼaitsjenla josʼin majcháya jngo ʼndílee ya tsʼoa̱ na̱le. Nga títjon tojngoo célula mani xi ya yʼa ngayeje josʼe̱. Xijema, je célula jebi mankjínya. Tonga, bichó nichxin kʼianga bʼantjaiya kʼoa nkjín koya célula mʼónya, jolani xi tsʼe njínná, tsʼe nindaná kʼoa xi kjaʼaísanile. Kʼoa xi maskanni, kʼiaa manda je xi ngikʼa koya xi tjínle yaoná kʼoa kʼiaa síxá. Nga títjon tojngoo célula mani, tonga mankjínya célula jebi kʼoa nga bichó ñajan sá jejngo ʼndílee tsin. Kʼianga síkjaʼaitsjenjin chjota josʼin majcháya jngo ʼndílee ya tsʼoa̱ na̱le, nʼio nkjín xi kʼoati tso jokitso xi kiski jngo salmo: “Kʼoasjengʼale nga̱ naskánasʼin tsakʼendanái” (Salmo 139:14).

Jósʼin basenkaoná je kjoachjine xi tjínle Niná. Je Niná bení jmeni xi machjénná kʼianga tsjoa sʼe̱ tokoán. Nga nʼio chjine je Niná nʼio nda je kjoafaʼaitsjen xi tsjoáná xi ya Biblia faʼaitʼa. Tobʼelañá, itsoná: “Tosi tonda [...] kao kjoatsjoa tichatʼalao xíngio” (Colosenses 3:13, TNM). Basenkaoná kjoafaʼaitsjen jebi. Je chjota xi kui kotʼayason kʼoatso nga ngisa nda soyofe kʼianga nichatʼalee xíngiaa kʼoa basenkaoná nga nda bʼejna je presionná. Kʼoati basenkaoná nga tsín depresión sʼená kʼoa nga tsín nanda chʼin sʼená. Je Niná yaa mangóson jngo miyo xi nʼio chjine xi makjáojinle  tʼatsaan kʼoa xi tsjoáná kjoafaʼaitsjen (2 Timoteo 3:16, 17). Ngatsʼiaa mejinná nga sʼená jngo miyo xi kʼoasʼín.

“Je Jeobá tsjoake je kjoatéxomakixi” (SALMO 37:28).

Je Niná kui kʼoasʼín ngantsjai jmeni xi kixi tjín. Alikui kuitso kon nga kui kʼoasʼin xi chʼaotjín (Job 34:10). Ñaki kixi jmeni xi sʼín, tojo kitso je salmista: “Kao kjoatéxomakixi kʼoéndajinnilai je chjota” (Salmo 67:4). Je Niná bení jotjín ni̱ma̱ná, tsín tokui fini jokjoan je chjota, kui kjoatéxomakixile fitjenngi kʼianga jme kjoa bʼéndajin (1 Samuel 16:7). Je Niná kuenta tísʼín nga tsín kixi tjín jmeni xi kjima jngo tjíjtsa sonʼnde kʼoa kʼoatso nga jeme kjoaʼaxin je xi tsʼen (Proverbios 2:22).

Tonga jebi ali tsakuijin xi tsonile nga kjoañʼai tsjoále Niná je chjota. Bakóle kjoamatokon ʼyani xi kʼoamanile jéele. Je Biblia kʼoatso nga je Jeobá “tjínle kjoamatokon kʼoa mamake chjota”. Ningalani nʼio tsʼen jngo chjota, tonga tsa ñaki kʼoakoa̱nnile jéele síchatʼale. Jebi kui bakó nga ñaki kixi jmeni xi sʼín Niná (Salmo 103:8; 2 Pedro 3:9).

Jósʼin basenkaoná je kjoatéxomakixile Niná. Je pastro Pedro i kitso: “Je Niná tongóson fikao ngatsʼi. Tojñani sonʼnde, je xi tsokjónke Niná, xi sʼín xi kjoakixi, Niná tjaokení” (Hechos 10:34, 35). Nga tsín chjota faʼájin je Niná, basenkaoná je kjoatéxomakixile. Nga̱ tsínkui fini josʼin tsen yaole je chjota, tsa xin ʼndele, jokji kjoachjine tjínle kʼoa tsa tjínle kʼoa tsa tsínle tao̱n.

Je Niná kitsjoaná je kjoafaʼaitsjen nga̱ kui xi mele nga katamajinná je kjoatéxomakixile kʼoa nga katabasenkaoná. Je Biblia kʼoatso nga je kjoafaʼaitsjenná bándiaaná nga ʼyaa jmeni xi ndatjín kʼoa jmeni xi chʼaotjín (Romanos 2:15). Kʼianga  nda nikjaʼaitsjeen tsínkui kʼoanʼia jmeni xi chʼaotjín kʼoa xi kjoa ska̱nijinná. Kʼianga majinná josʼin tíjna je kjoatéxomakixile Jeobá basenkaoná kʼoa machriantʼalee. Kʼiatsa sokojéená koasenkaoná nga kʼoakoa̱nniná jmeni xi kanʼia kʼoa nga tsín tikui kʼoasʼianñá.

“Jé Niná xi kjoatjaocha” (1 JUAN 4:8).

Je Biblia kʼoatso nga je Niná tjínle nganʼio, kjoachjine kʼoa kao kjoatéxomakixi. Tonga kʼoati tso nga je Niná kjoatsjoachaní. Kʼianga jme xi sʼín nganʼiole síchjén kʼoa kui fitjenngi kjoatéxomakixile kao kjoachjinele, tonga kui kjoatsjoacha xosíkao nga jme xi sʼín.

Je Jeobá alikui jme xi machjénle, tonga kui kjoatsjoachale xokisikao nga kisindani ngayeje jmeni xi tjín. Tobʼelañá, ya ngʼajmi kisinda je ánkje kʼoa i̱ Sonʼnde kisinda je chjota nga tsjoa katasatío kon. Kʼoa kui xá kisinda je Sonʼnde nga i̱ kuiyoaa. Kʼoa tosi tonda tíbakóná kjoatsjoachale nga̱ “síkjitjoson tsʼuíle xi tʼatsʼe xi tsʼen kʼoa xi tʼatsʼe xi nda. Bʼanele jtsí jasonle je xi kixi kʼoa xi tsín kixi tjíoma” (Mateo 5:45).

Xi ijngosani, je Jeobá “tjínle kjoamatakon, bema̱ní” (Santiago 5:11). Je Niná bakóle kjoanda je chjota xi bʼénele yaole nga mele skoe̱xkon kʼoa mele sichriantʼale. Je Niná nda bexkon nga jngó jngó chjota jebi nga̱ “tsín tsa kjin tíjnaná nga jngójngoá” (Hechos 17:27).

Jósʼin basenkaoná je kjoatsjoachale Niná. Nʼio tsjoa sʼe tokoán kʼianga ʼyaa josʼin kantjai je Tsʼuí, kʼianga bijno jngo ʼndílee kʼoa tsa kʼianga tjaokená je familianá. Jebi alikui nʼio machjénná kʼianga kuiyochoán, tonga tsjoa báya tokoán.

Ijngo koya josʼin bakóná kjoatsjoachale Niná kʼianga ma bʼetsʼoalee. Je Biblia itso: “Ali kʼoajin mano. Tojmenibe xi machjénno, tijélao Niná, tʼetsʼoalao, kʼoa tʼailao kjoanda. Kʼoasʼin katasʼejinle Niná jme xi nijáo”. Je Jeobá nʼio tsjoakená kʼoa kui xi mele nga kʼoéyanajmílee jmeni xi makjáojinná. Tsa kʼoasʼiaan, kʼoatso nga tsjoáná je kjoanyʼán “xi ñaki faʼatole ngayije kjoafaʼaitsjenle chjota” (Filipenses 4:6, 7).

I̱ kjoaʼmiya jebi, kui kachotʼayá jokjoan je Niná: Nga tjínle nganʼio, kjoachjine, kjoatéxomakixi kʼoa kao kjoatsjoacha. Tosi tonda tʼexkiai revista jebi ánni nga jchasíni jmeni xi tísʼín Niná xi tʼatsi kʼoa jmesa xi sʼa sʼin.