Ir al contenido

Ir al índice

JMENI XI KOAN NICHXIN KJOATSE

“Kʼiáni sʼe̱jna ijngokʼaná je kjoajtíntse”

“Kʼiáni sʼe̱jna ijngokʼaná je kjoajtíntse”

KʼIANGA toje tífe sá noviembre nga nó 1932 ya naxinandá México, tosʼaa jngo xomana tjínle nga kisatio je semáforo. Ya México tsʼato jngo miyón chjota tjín nga kui nichxin. Tonga je xi nʼio kinokjoani nga kʼia, alikui kui nga semáforo kisatio. Je chjota xi noticia tsjoá kui ngisa kuenta kisʼin jmeni xi koan nga kui xomana. Yʼaa je cámarale nga tjío ya jña bitjo je tren nga tjíokoyale je Joseph F. Rutherford, je xi presidente tíjnale je Sociedad Watch Tower nga kui nichxin. Je testigole Jeobá xi ya tsʼe kʼoati tjíokoya nga skoéya je ndsʼee Rutherford. Kui xá kichoni je ndsʼee nga jngo kjoajtíntse sʼe̱jna xi jan nichxin.

Je rebista The Golden Age (xi ¡Despertad! ʼmi nga én kastía) i kitso: “Alikui jao tjínná nga je kjoajtíntse jebi, kʼoasʼin kjoaʼaítsjenya nga nʼio tjínle kjoandosin nga tífison je Énle Niná ya naxinandá México”. Tonga, ánni nga kʼoasikji jeya kitjoni je kjoajtíntse jebi ninga to 150 koanni chjota xi kicho.

Nga kjesa sʼejnajin je kjoajtíntse jebi, nʼio tochoa chjota xi koanndosinle je Énle Niná. Ningalani saʼnda tjen nó 1919 kisatio kʼa je kjoajtíntse jña tochoa chjota kicho, nga koanskanni koanchoaa je jtín xi kisatio. Kʼianga nó 1929 kʼiaa kisʼejna jngo sucursal ya México. Kʼoasʼin koantsen nga koasenkao je xá xi kjima, tonga kjoa kisʼe. Tobʼelañá, kʼianga kʼoatsakʼinle je ndsʼee nga tsín tiya sikʼójinni je negosio kao nga sakóyason, jngo xi colportor koan koanjtile kʼoa kisikʼéjnaa naxinandále Niná, kʼoa tsakʼénda tʼaxin je jtínle nga kiskotʼaya je Biblia. Kʼoa nga tikuini nichxin, tsʼantjaiyaa je xi tsakasenjnatítjonle je sucursal, nga̱ tsín kixi tíjna jmeni xi kisʼin. Je testigole Jeobá xi kixi kitʼale Niná ya México, koanchjénle jmeni xi kisinʼio kon nga tosi tonda kisixále Niná.

Kʼianga kicho je ndsʼee Rutherford nʼio kitsjoanganʼiole je ndsʼee. Jao kjoanokjoaya kitsjoa ya kjoajtíntse kʼoa aon kjoanokjoaya kitsjoa ya radio. Tokʼiaa kinchja̱ya títjon je radio xi tʼatsʼe Énle Niná jngo tjíjtsa México. Xi jejaʼato je kjoajtíntse jebi, je xi tsakʼejnatítjonle sucursal, jé kisʼenele nga tsakʼéndajin josʼin koanxá. Saʼnda nga kʼia, je ndsʼee tsabee josʼin kisichikontʼain je Jeobá kʼoa tosi tonda kao kjoatsjoa kisixále.

Kjoajtíntse xi kisʼejna nga nó 1941 ya naxinandá México

Nga koan ñanóni, jao kjoajtíntse kisatio, jngo kisʼejna ya Veracruz kʼoa ijngo ya México. Nga tsakʼénele yaole je ndsʼee nga kitsoyason, nʼio ndasʼin kichomani. Kʼianga nó 1931, tosʼaa 82 publicador tjín, tonga te nó koanskanni jete ya kʼoatjín koanni. Kʼianga nó 1941, jngo jmila koanni je chjota xi kicho je kjoajtíntse xi kisʼejna ya naxinandá México.

“ÑAKI TOJÉ KITSE YA ʼNYO KAYE”

Kʼianga nó 1943, je testigole Jeobá yaa ʼnyo kaye kitjo, kʼoa kui tsakʼa je xo̱n xi kui kinchja̱ni je kjoajtíntse xi kisʼejna xi “Nación Libre” tsakʼin, xi 12 ʼnde kisʼejna ya México. * Jao xo̱n tsakʼa, jngo xi ya yátsʼi̱n tsakáyotʼa kʼoa jngo xi ya mʼele tsakáyotʼa. Saʼnda tjen nó 1936 kʼoakisʼin je testigole Jeobá.

Xi jaʼaitʼa je rebista xi tsʼe nó 1944 xi bakó nga xo̱n tsakʼetsomakao je ndsʼee ya ʼnyo kaye ya naxinandá México

Je rebista xi bitjo México xi La Nación ʼmi, kʼoakitso nga nʼio ndasʼin kichomani nga xo̱n tsakʼetsomakao ya ʼnyo kaye je testigole Jeobá, i kitso rebista jebi: “Nichxin nga kisʼejnatítjon [je kjoajtíntse], kʼoatsakʼinle nga nkjínsa chjota katafikao. Kʼoa xi koannyaonni tsín tikichoyani [jñani koanxkó]”. Je relijión Católica nʼio koanjtile nga kʼoakisʼin je testigole Jeobá kʼoa kʼoati tsakʼéndajin josʼin koatechjoale. Ninga kʼoalani, je ndsʼee tosi tonda kitjo ya ʼnyo kaye nga kitsoyason. Je rebista La Nación kʼoakitso nga ya México, tsabee je chjota nga xo̱n kjiojon, je xi xʼin kao xi yánchjín, nga jngo kjoajtíntse kisʼejna. Je rebista jebi, jaʼaitʼa kʼa fotole ndsʼee nga tjíotsoyason ya ʼnyo kaye. Ya ngile foto itso: “Ñaki tojé kitse ya ʼnyo kaye”.

“NGISAA SO KʼOA NGISAA NDA SOYONE TIKʼOAJINNI JE PISO XI TSʼE CEMENTO”

Kʼianga kui nichxin, me ngatsʼi je testigole Jeobá nga nʼio tse kjoama̱ tsakʼéngi nga ki kjoajtín xi kisatio ya México. Nʼio nkjín ndsʼee xi kjin tsʼe, jñani tsín bichó je tren kʼoa tsín bichó carretera. Je ndsʼee i kitso kʼa: “Alikui faʼa je tren ibi”. Je ndsʼee naxín tsakʼetsomakao kʼoa tsa maije̱ to ndso̱koo tsakʼetsomani, kʼoa nkjín nichxin kichoni saʼnda jña faʼa je tren xi kikao jña kisatio je kjoajtíntse.

Me tongatsʼi je ndsʼee xi tochoa̱ kisokole je tao̱n xi kini. Nʼio nkjín xi ya tsakationi ya niʼyale je ndsʼee xi ya tsʼe, kʼoa je ndsʼee kao kjoatsjoa kiskoeya. Tjínkʼa xi ya kisikjáyani ya Ndʼia jña chotʼayá. Ñandia kʼianga ñokan kao tela mani je ndsʼee xi ya tsakationi ya sucursal kʼoa kartón tsakjayone. Je karton xi tsakjayone je ndsʼee 20 kisʼekjaole nga jngó jngó. Tojo tso je Anuario, nʼio kitsjoa kjoanda je ndsʼee kʼoa kʼoakitso nga je xi tsakjayone “ngisaa so kʼoa ngisaa nda soyone tikʼoajinni je piso xi tsʼe cemento”.

Je ndsʼee nʼio tsjoa kisatio kon nga kjoajtíntse kisatio, kʼoa alikui kini jokji kjoama̱ kisʼengile. Alikui tjíosícha je kjoatsjoa xi tjínle je ndsʼee ya México, kʼoa jeme jngo miyón mani ndʼaibi. * Kʼianga nó 1949, je sucursal xi tsʼe México i kitso: “Ninga sakʼoa ñʼai male je ndsʼee, alikui tjíosícha je kjoatsjoa xi tjínle. Kʼoa kʼianga jefaʼato nga jngó jngó kjoajtíntse, fáoyani kʼoa itso xi kjonangile xínkjín: Kʼiáni sʼe̱jna ijngokʼaná je kjoajtíntse”. Nichxin xi tiyoaa ndʼaibi, tojo kʼoatjío kon je ndsʼee jokisatio kon nga kui nichxin (Kui tsoya jmeni xi koan nichxin kjoatse je sucursal xi tsʼe Centroamérica).

^ párr. 9 Tojo tso je Anuario 1944, nga kisʼejna je kjoajtíntse jebi “kisʼejinle je chjota jngo tjíjtsa México xi tʼatsʼe testigole Jeobá”.

^ párr. 14 Ya México 2,262,646 koanni je chjota xi kicho kʼianga jaʼaitsjenya je Kjoabiyale Cristo nga nó 2016.