KJOAʼMIYA XI CHOTʼAYA 50
Jé Jeobá xi ndái síkatíoná
“Kʼoatixón nga ndái koatio ngatsʼi chjota xi tjío ya naxinandá” (LEV. 25:10).
KJOAJNDA 22 Katabatéxoma Chjotaxále Niná
XI TÍNCHJA̱NI *
1, 2. 1) Jmé sʼuí xi bʼasje kʼa je chjota (chótsenlai je recuadro “ Jmé sʼuí xi tsakʼasje chjota israelita nga xki̱ 50 nó”). 2) Jmé xi kinchja̱ni Jesús ya Lucas 4:16-18.
TJÍNKʼA naxinandá jñani sʼuí bʼasje kʼianga jebichóle 50 nó nga tíbatéxoma jngo rey. Sʼuí jebi sakʼoaa jngo nichxin, jngo xomana kʼoa tsa tsesa sʼejna. Tonga tofaʼato nga sʼejna kʼoa je chjota chajinnile jokji tsjoa satío kon nga kui nichxin.
2 I̱ kjoaʼmiya jebi kui chótʼayajiaan tʼatsʼe kjoandái xi tsjoáná Niná, je kjoandái jebi ngisaa tse kjoanda tjenkao tikʼoajinni je kjoandái xi kisʼele chjota israelita nga xki̱ 50 nó. Nga kui nichxin jngo nó nga ndái batio je naxinandá. Jebi kui tsoyaná jmeni xi tísʼín Jeobá nga koa̱n ndái kuiyoaa ngantsjai nichxin. Je Jesús kinchjani xi tʼatsʼe jebi. Kʼoa je kjoandái jebi basenkaoná ndʼaibi (tʼexkiai Lucas 4:16-18). *
Je nó nga tsakationdái je chjota israelita tsjoa kisatio kon, nga̱ je xi choʼnda kini ya ʼndele kʼoa kikonnile je familiale (Chótsenlai párrafo 3) *
3. Tojo tso Levítico 25:10-12, jósʼin tsakinyakao chjota israelita je nó nga ndái tsakatio.
3 Kʼianga ngisa nda koa̱njinná tʼatsʼe kjoandái xi kinchja̱ni Jesús kʼiaa nga chótʼayajiaan jmeni xi kitsole Jeobá nga sʼin je chjota israelita nó nga ndái tsakatio (Lev. 25:8, 9). I kitsole: “Tjínnele chʼa̱sjetsjao je nó xi mani 50 kʼoa kʼoatixón nga ndái koatio ngatsʼi chjota xi tjío ya naxinandá. Kjoandái sʼe̱no kʼoa kʼoainino je nangino kʼoa nga jngó jngó koanngínrʼoeño familiano” (tʼexkiai Levítico 25:10-12). * Je kjoaʼmiya xi jaʼato kui tsaʼyaa je kjoanda xi kitjenkao nga tsabexkón nichxin nga xoto je chjota israelita. Ndʼaibi kui jchaa josʼin tsakinyakao nó nga ndái sʼin tsakatio. Tobʼelañá, kʼianga jngo chjota israelita xi tao̱n kitsjenle nangile tsakaténa nga kisijnda. Nó nga ndái tsakatio kʼiaa tsakʼai ijngokʼanile je nangile. Nga kʼoakoan alikui kisicha je nangi xi kitsjoale je xtile. Kʼoa tsa jngoje̱ chjota israelita xi ñʼai koanle tao̱n, nga kisijnda jmeni xi kitsjenle, choʼnda sʼin tsakaténa je xtile kʼoa tsa tijéni xi choʼnda sʼin tsakʼejna. Je nó nga ndái tsakatio, je xi choʼnda ma kʼiaa kikonnile je familiale. Ngatsʼi choʼnda kiskoyale nga kjoaʼaí nichxin nga ndái koatio ijngokʼani. Nga kui kjoatéxoma kitsjoa kʼoasʼin tsakakóni Jeobá nga koanndosinle xi tʼatsʼe choʼndale.
4, 5. Ánni nga tjínnile kjoandosin xi kao ñá josʼin tsakatio je chjota israelita nga xki̱ 50 nó.
4 Jósasʼin tsakinyakao chjota israelita je nó nga ndái tsakatio. Je Jeobá i kitsole: “Nijngojin xi ma̱ sʼin sijchá yaole xi ya kʼoéjnajinli, nga̱ je Jeobá Nináli sichikontʼainli ya ʼnde xi tsjoákjoatjaoli nga ya kuijnai” (Deut. 15:4). Jokoan nga kui nichxin alikui mangóson josʼín je chjota ndʼaibi, nga̱ je xi nyiná tongisaa nyiná kjima kʼoa je xi ma̱ tjíosíjchá yaole tongisaa ma̱ tjíobatio.
5 Ñá xi chjotale Cristo maa alikui tikui Kjoatéxomale Moisés mangíntjenngiñá. Nga̱ tsín tikʼoamani ndʼaibi joma ngasʼa nga choʼnda nikao je chjota kʼoa nga nikatíondái nga jemani, nga chatʼale jme xi kitjenle, kʼoa nga bʼainile je nangile (Rom. 7:4; 10:4; Efes. 2:15). Nʼio tjínle kjoandosin nga koa̱njinná jebi, nga̱ koaan ndái kuiyoaa kʼoa kui síkjaʼaitsjenjinná josʼin tsakatio chjota israelita nga xki̱ 50 nó.
JE JESÚS KINCHJANI TʼATSʼE KJOANDÁI
6. Jmé tʼatsʼeni xi machjén nga ndái kuiyolee.
6 Ngatsʼiñá nga machjénná nga ndái kuiyoaa nga̱ choʼnda sʼin tiyolee je jée. Majchíngañá, sokóchʼinná kʼoa biyañá. Kʼoa ʼyañá nga kʼoama kjoaixi. Tobʼelañá, nyaon nyaon kjimajchíngaa kʼoa kʼianga chʼin katʼaná tsʼe chjinexki mangían. Kʼoati ba sʼe tokoán kʼianga sokójéená. Je pastro Pablo kʼoakitso nga “kjoatéxoma xi tsʼe jée” tíjnajin yaole. Kʼoa i kitsosa: “Ma̱xónia anbi. ʼYá xi sikʼéjnandaínina yaona xi tsʼe kjoabiyabi” (Rom. 7:23, 24).
7. Jmé xi tongini kitso Isaías xi tʼatsʼe kjoandái.
7 Je Jeobá tongini tsakʼéndajin nga koa̱n ndái kuiyolee je jée. Jmeni xi kisʼin je Jesús nʼio tjínle kjoandosin. Kʼianga siglo 8 tongini nga nó 1, je profeta Isaías kʼoakitso nga kuichoka nichxin nga ndái koatio je chjota, kʼoa nga kui nichxin ngisaa tse kjoanda sʼe̱le je xi ndái koatio tikʼoajinni je kjoanda xi kisʼele chjota israelita je nó nga ndái tsakatio. I kitso: “Kui nganʼiole Nainá Jeobá tjínna, nga̱ jé kiskoejinna nga xínyale énnda je chjota xi ndʼé. Jé kisikasénna nga sindaya je chjota xi kjoaʼaon tjíojin ni̱ma̱le, kʼianga kʼoaxínle je xi tjíonʼio nga koationdái” (Is. 61:1). Kataʼyala ʼyá tʼatsʼe xi kinchja̱ni je Isaías.
8. ʼYá tʼatsʼe kinchja̱ni je Isaías kʼianga kjoandái kisikʼaxki̱.
8 Je én jebi kʼiaa kitjoson kʼianga jetsakʼétsʼiakao nga kitsoyason je Jesús. Kʼianga ki ya ndʼia sinagoga xi tsʼe Nazaret jñani koanjchínga, je Jesús tsakʼéxkiale chjota judío je én xi kinchja̱ Isaías. Kʼoakitso nga je xi kinokjoani kʼianga i̱ kitso: “Jé Espíritule Nainá tíjnakaona, nga̱ kitsjonjonna tʼatsʼe xá nga an nchjayajinle xi yo̱ma̱ je énnda. Kisikasénna nga sindaya chjota xi kjoaʼaon tjíojin ni̱ma̱le, nga kuinchjayajinle preso nga koationdaí, kʼoa kao je xi xka̱ kjoan nga koa̱ntsenle xko̱n, nga sikʼéyondaí xi kinikiʼaon. Nga kuinchjaya je nó kʼia nga koa̱ntsen kjoandale Nainá” (Luc. 4:16-19). Jósʼin kisitjoson Jesús je én jebi.
JE CHJOTA XI TÍTJON TSAKATIONDÁI
Je Jesús kinchjani tʼatsʼe kjoandái ya ndʼia sinagoga xi tsʼe Nazaret (Chótsenlai párrafo 8, 9)
9. Jñánile je kjoandái xi kiskoyale je chjota nga nichxinle Jesús.
9 Kʼianga siglo 1, ndái tsakatio je chjota tojo kitso je Isaías kʼoa kʼiaa kitjoson jmeni xi tsakʼéxkia Jesús. I kitso: “Ndʼaibi jekoanjngo jo tso je xo̱nbi nga̱ jekanoʼyao” (Luc. 4:21). Je chjota xi kinrʼoé nga kʼoakitso Jesús tsakui nichxin kui xi koanmele nga jngo chjotaxá koatexomale xi sikatíondái nga naxinandá Roma kjinentsja. Tsakui nichxin kʼoatisʼin kisikjaʼaitsjen joni nga jao chjota xi i̱ kitso: “Kichoyalaijin nga tijeni xi kʼoechjíntjai chjota Israel” (Luc. 24:13, 21). Tonga je Jesús alikui kʼoakitsole je chjotatjenngile nga kontra katabatiole je chjotaxá xi batéxoma Roma. Tosaa i̱ kitsole: “Tʼailao tsokʼoa César je xi tsʼe César” (Mat. 22:21). Jósʼin kisikatíondái Jesús je chjota nga kui nichxin.
10. Jmé kjoandái xi kitsjoale Jesús je chjota.
10 Kʼianga jaʼai Jesús i̱ Sonʼnde, jao koya tjínni josʼin tsakasenkao je chjota nga koa̱n ndái koatio. Xi títjon, ndái tsakatiole jmeni xi kitsoya je chjotatítjonle religión. Nʼio nkjín chjota xi jochoʼnda sʼin tsakatiole je costumbre xi kisʼe kʼoa jmeni xi kitsoya je chjotatítjonle religión (Mat. 5:31-37; 15:1-11). Je chjota xi kʼoakitso nga tsakinyakao je chjota nga Niná katasíxále, alikui josʼin tsakinyakao nga̱ tsín kʼoakisʼin je. Nga tsakʼasjengi je Mesías kao jmeni xi kitsoya, alikui koan tsakationdáile je jée (Juan 9:1, 14-16, 35-41). Je Jesús tsakakóyale je chjota xi ndʼé tjío ni̱ma̱le josʼin nga ndái koatio kʼianga kitsoyale je Énle Niná kʼoa nga nda choa̱ tsakʼéjnale (Mar. 1:22; 2:23-3:5).
11. Jósʼin kitsjoasa kjoandái je Jesús.
11 Xi majaoni koya, totʼatsʼee Jesús nga koa̱n ndái kuiyolee je jée. Nga kitsjoa kjoabijnachonle Jesús, je Niná koaan sichatʼa je jéená kʼiatsa koa̱nkjainná xi tʼatsʼe kjoabʼechjíntjaile Jesús kʼoa tsa kʼoasʼin kjuinkoaa yaoná josʼin mele (Heb. 10:12-18). Je Jesús i kitso: “Kʼia tsa kʼoasʼin je ʼndíle Niná sikatíondaíno, ñaki kjoakixi nga kuiyondáo” (Juan 8:36). Kjoandái jebi ngisaa tse kjoanda tjenkao tikʼoajinni josʼin tsakatio je chjota israelita je nó nga ndái tsakatio. Tobʼelañá, kʼianga jendái tsakʼejna jngo chjota israelita koanjin nga tichoʼnda koanngáni, kʼoa xi jeki nichxin kʼieen.
12. ʼYáni xi títjon tsakinyakao je kjoandái xi kinchja̱ni je Jesús.
12 Kʼianga kisʼejna je sʼuí Pentecostés nga nó 33, je Jeobá kitsjoale nganʼiotsje je pastrole Jesús kʼoa kao chjota xi kixi kitʼale. Xtile kitsole, kʼoa nga jeki nichxin yaa ngʼajmi kisikjaʼáyale nga ya koatexomakao je Jesús (Rom. 8:2, 15-17). Jé chjota jebi xi títjon tsakinyakao je kjoandái xi kinchja̱ni Jesús ya ndʼia sinagoga xi tsʼe Nazaret. Alikui tichoʼnda sʼin tsakationile jmeni xi kitsoya je chjotatítjonle religión kao costumbre xi kitjenngi xi tsín ya Énle Niná yʼangini. Kʼoati kui kjoanda tsakʼaile nga tsín tikuiyáni. Kʼianga kʼoasʼin tsakʼéndajin Jeobá nga koa̱n ndái kuiyoaa kʼiaa kitsʼiani nga nó 33 nga tsakʼaile nganʼiotsje je chjotale Cristo xi ya ngʼajmi tjínle kjoachoya kʼoa kʼiaa kuichokjetʼa nga jekjoaʼato xi jngo jmi nó koatexoma Jesús. Kʼoa jósʼin kuiyoaa nga kui nichxin.
KJOANDÁI XI SʼE̱LE CHJOTA XI MILLÓN MANI
13, 14. Joni je chjotale Cristo xi ya ngʼajmi tjínle kjoachoya, ʼyásani xi koa̱n sʼe̱le je kjoandái xi kinchja̱ni Jesús.
13 Nichxin xi tiyoaa ndʼaibi, millón mani je chjota xi tjío ngakjijnda naxinandá “xi kjaʼaí barré” ʼmile (Juan 10:16). Je Jeobá alikui je kiskoejin nga ya koatexomakao Jesús ya ngʼajmi, kui kjoachoya tjínle nga i̱ Sonʼnde koatio ngantsjai nichxin tojo tso je Biblia. A kui kjoanda jebi choyalee ñá.
14 Ñá kʼoati jetíbʼainá je kjoanda xi tjínle je xi ya koatexomakao Jesús ya ngʼajmi. Tobʼelañá, koaan si̱jélee Niná nga katasíchatʼa je jéená nga tjínná kjoamakjain xi tʼatsʼe kjoabʼechjíntjaile Jesús. Kʼoa kui kjoanda sʼená nga ndasʼin biyoaa ngixko̱n Niná kʼoa nda sʼe kjoafaʼaitsjenná (Efes. 1:7; Apoc. 7:14, 15). Kʼoa jósʼin tíbichómani nga ndái tibiyolee jmeni xi koankjainná ngasʼa. Je Jesús i kitso: “Jchanío xi kjoakixi, kʼoa je xi kjoakixi sikatíondaíno” (Juan 8:32). Tsjoa satío tokoán nga tiʼyaa jokjoantjínni je Énle Niná.
15. Jmé kjoandái xi choyalee nichxin xi nroaján, kʼoa jmé kjoanichikontʼain xi sʼe̱ná.
15 Ngisaa tse kjoanda sʼe̱ná nichxin xi nroaján. Je Jesús jeme kjoaʼaxin je religión ndiso kʼoa kao chjotaxá sonʼnde. Je Niná sikuinda je chjotankjín xi choʼndale mani kʼoa tsee kjoanichikontʼain tsjoále nga jeʼndenaxó koa̱n i̱ Sonʼnde (Apoc. 7:9, 14). Xi ijngosani, kʼoati nʼio nkjín chjota sikjaʼáyanile. Kʼoa nga kʼia, je xi Jeobá sixále kui kjoanda sʼe̱le nga tsín tikuiyáni (Hech. 24:15).
16. Jmé kjoandái xi sʼe̱le je chjota nichxin xi nroaján.
16 Kʼianga koatexoma Jesús xi jngo jmi nó, je kʼoa kao xi koatexomakao kuinyakao je chjota nga tsín tijme chʼin sʼe̱nile kʼoa nga nda koatio ngixko̱n Niná. Jmeni xi koa̱n nga kʼia, koa̱nngóson josʼin tsakatio je chjota israelita je nó nga ndái tsakatio. Nga kʼia, je xi kixi koaitʼale Jeobá chjotatsje koa̱n, likui tijme jée sʼe̱nile.
Nga jeʼndenaxó koa̱n i̱ Sonʼnde, tsjoa sa̱tío tokoán kʼianga si̱xá (Chótsenlai párrafo 17)
17. Tojo tso Isaías 65:21-23, jósʼin koatio je choʼndale Niná (chótsenlai sén xi faʼaitʼa ya portada).
17 Ya Isaías 65:21-23 * (tʼexkiai) kʼoatso josʼin kuiyoaa nichxin xi nroaján. Je choʼndale Niná alikui tojyó koatio. Je Biblia kʼoatso nga tse xá sʼe̱le xi tsjoa koaya kon. Kʼianga jekjoaʼato xi jngo jmi nó koatexoma Jesús, alikui jao tjín tokoán nga “ngayije xi kisʼenda sonʼndebi, kuitjondaíle je kjoa xi kʼoasʼin bʼénʼiole xi tofitson. Kʼoaile nga kʼoéyondaí kao kjoajeya xi tsʼe ʼndíle Niná” (Rom. 8:21).
18. Ánni nga tsín jao tjínni tokoán nga tse kjoanda choyalee nichxin xi nroaján.
18 Jé Jeobá xokisʼin nga kisʼele nichxin je chjota israelita nga kisixá kʼoa nga kisikjáya. Kʼoa kʼoati sikao je choʼndale kʼianga jekoatexoma Jesús xi jngo jmi nó. Alikui jao tjín tokoán nga kui si̱kʼayalee nichxinná nga je Jeobá jchaxkoán. Joni ndʼaibi, kʼoati kui xi koasenkaoná nga tsjoa sa̱tío tokoán kʼianga jeʼndenaxó koa̱n i̱ Sonʼnde. Ngatsʼi chjota xi kixi koaitʼale Niná, tsjoa sa̱tío kon nga̱ tsjoa koaya kon je xá xi sʼe̱le kʼoa jé Jeobá sixále.
KJOAJNDA 142 Likui kuinjioán kjoachoya xi tjínná
^ párr. 5 Je kjoatéxoma xi kitsjoale Jeobá je Moisés kʼoatso nga xki̱ 50 nó nga sʼuí kʼoasje je chjota israelita, nga kui nichxin ndái tsakatio. Ñá xi chjotale Cristo maa alikui tikui kjoatéxoma mangíntjenngiñá, tonga nʼio tjínle kjoandosin xi kao ñá je nó nga ndái tsakatio je chjota israelita. I̱ kjoaʼmiya jebi kui chótʼayajiaan jmeni xi bakóyaná je kjoandái xi kisʼe ya naxinandá Israel kʼoa jmeni xi tísʼín Jeobá xi kao ñá ndʼaibi.
^ párr. 2 Lucas 4:16-18: “Jaʼai Nazaret ya ʼnde jña nga koanjchá. Josʼin nga tjín kostumbrele je nichxin nikjáya, jaʼasʼen ya ndʼia sinagoga. Tsakasenndo nga tsakʼéxkia. 17 Tsakʼaile xo̱nle Isaías xi kinchja̱ya. Kʼia nga kiskoʼai xo̱n, koansjaile jña nga tjítʼa én xo tso: 18 Jé Espíritule Nainá tíjnakaona, nga̱ kitsjonjonna tʼatsʼe xá nga an nchjayajinle xi yo̱ma̱ je énnda. Kisikasénna nga sindaya chjota xi kjoaʼaon tjíojin ni̱ma̱le, nga kuinchjayajinle preso nga koationdaí, kʼoa kao je xi xka̱ kjoan nga koa̱ntsenle xko̱n, nga sikʼéyondaí xi kinikiʼaon”.
^ párr. 3 Levítico 25:10-12: “Tjínnele chʼa̱sjetsjao je nó xi mani 50 kʼoa kʼoatixón nga ndái koatio ngatsʼi chjota xi tjío ya naxinandá. Kjoandái sʼe̱no kʼoa kʼoainino je nangino kʼoa nga jngó jngó koanngínrʼoeño familiano. 11 Si̱kjáyaño je nó xi mani 50. Alikui kʼoéntjao kʼoa tsín kʼoéxkó kʼianga koa̱njchá je na̱xi̱n xi kitsao kʼoa tsín kʼoéxkó je totsee xi tokʼoasʼin koa̱njchá. 12 Nga̱ kuiyondáiño. Tjínnele tsje jchatokon. Tokui chi̱nao je tsojmi xi toje koa̱njchá”.
^ párr. 17 Isaías 65:21-23: “Kʼoenda niʼya kʼoa yaa koatioʼya; kʼoa kʼoentje xka̱totsee kʼoa je ski̱ne tole. 22 Alikui tsa kʼoenda kʼoa kjaʼaí xi sichjén; alikui tsa kʼoentje kʼoa kjaʼaí xi ski̱ne. Nga̱ jokji tse male jngo yá kʼoakji tse koa̱nle naxinandána; kʼoa je xá xi sʼin je xi an kiskoejian ñaki tsjoa koaya kon. 23 Ali tokjoatjaojin nga sixá, kʼoa likui tokui xá sʼe̱nile xti nga kjoañʼai kjoaʼa. Nga̱ ntje̱lee ma je xi kisichikontʼain Jeobá”.
^ párr. 64 XI TÍNCHJA̱NI SÉN XI FAʼAITʼA: Je nó nga ndái tsakatio je chjota israelita, kao kjoatsjoa tjíokjoéya xínkjín je xi choʼnda koan, nga̱ ndái tsakationi, tsakʼainile je nangile kʼoa kichokonnile je familiale.
