1, 2. 1) Jósʼin tsakasenkao je Yoshiko jmeni xi tso Isaías 41:10. 2) ʼYásani xi binyakao jmeni xi kitsole Jeobá je Isaías.

JNGO tichjaa xi Yoshiko ʼmi kʼoakitsole je chjoón chjinexki xi sísinle nga to choatsesa kʼoéjnakon. Jméni xi kisʼin tichjaa jebi nga kʼoatsakʼinle. Kjitʼanangi kisikjaʼaitsjenjin jngo texto xi nʼio tsjoake, kui jmeni xi tso Isaías 41:10 * (tʼexkiai). Xijekoan, kʼoakitsole je chjoón chjinexki nga tsín tsokjón nga̱ jé Jeobá títsoanʼio je ntsja. * Texto jebi nʼio kitsjoanganʼiole kʼoa kui xi tsakasenkao nga ngisa kisinʼiotʼa je Jeobá. Kʼoati koasenkaoná tsanda ñá je Jeobá kʼianga ñʼai tjín kjoa kuitjátojiaan. Kʼianga ngisa nda koa̱njinná jósʼin tsjoánganʼioná, kuila kataʼyaa ánni nga kʼoakitsonile Jeobá je Isaías.

² Je Jeobá kui kʼoakitsonile je Isaías kʼianga katasínʼiojin je chjota judío xi ya koaikationʼio ya Babilonia. Kʼoati koanmele nga kisʼetʼaxo̱n jmeni xi tsakʼinle je chjota judío ánni nga tojo koasenkoani je choʼndale xi tjío saʼnda ndʼaibi (Is. 40:8; Rom. 15:4). Je nichxin xi tiyoaa ndʼaibi ñʼai kjimachon, kuinga sínʼiojinniná jmeni xi tso je librole Isaías (2 Tim. 3:1).

3. 1) Jmé én xi tongini kinchja̱ je Jeobá faʼaitʼa je texto xi yʼangini nó 2019. 2) Ánni nga nʼio machjénsíniná én jebi.

³ Je kjoaʼmiya jebi jan koya tjínni xi chótʼayajiaan jmeni  xi kitso je Jeobá xi koasenkaoná nga taja sʼe̱jna je kjoamakjainná, tojo tso Isaías 41:10, je texto xi yʼangini nó 2019. Xi títjon, je Jeobá yaa tjen tíjnakaoná. Xi majaoni, jé Nináná. Kʼoa xi majanni, jé koasenkaoná. Ánni nga machjénniná je én xi tongini kitso je Jeobá. * Kuinga tse kjoa bitjatojiaan joni je Yoshiko. Kʼoa tsee kjoa tjín i̱ Sonʼnde. Tjínkʼa je chjotaxá xi nʼio tjínle nganʼio fitjenngike je ndsʼee.

4. 1) Jñánile je én xi tongini kitso je Jeobá chótʼayajin títjoán (chótsenlai nota). 2) Jósʼin bakó je Jeobá jotjín kon xi kao ñá. 3) Jósʼin basenkaoli jmeni xi tsoná je Jeobá.

⁴ Nga tsín kuinókjoaan je Jeobá itsoná: “Ali tsa nokjonjin, nga̱ an tijnakaole”. * Nga bakóná je Jeobá nga ya tjen tíjnakaoná, tsjoakená kʼoa mandosinle xi tʼatsaan. Je Jeobá itsoná: “Nga ndasʼin tijnai ngixkoan, chjí tiʼbele kʼoa tsjoakele” (Is. 43:4). Alijme xi kʼoechjoale je Jeobá nga tsjoake koa̱n je choʼndale. Kʼoa kixi koa̱n ngantsjai xi kao choʼndale (Is. 54:10). Sínʼiojinná kʼianga ʼyaa nga miyoná mani je Jeobá kʼoa nga tsjoakená. Kʼoati sikuindaná ndʼaibi josʼin kisikuinda je Abrán (Abrahán) xi miyole koanni. I kitsole je Jeobá: “Ali nokjonjin Abrán. An sikuindale” (Gén. 15:1).

5, 6. 1) Jósʼin ʼyañá nga mele koasenkaoná je Jeobá kʼianga kjoa bitjatojiaan. 2) Jméni xi bakóyaná je choa̱le Yoshiko.

⁵ ʼYañá nga je Jeobá mele koasenkaoná kʼianga kjoa bitjatojiaan, nga̱ itsoná: “Kʼianga kuitjátojin nandá, yaa tjen koatejnakaole, kʼianga kuitjátojin xo̱ngá alikui koaixjakaoli. Kʼianga ya kʼuínjin je lʼí, alikui koakali, ni jejinla ni̱je̱nlʼí koakali” (Is. 43:2). Jmé xi tsoyanile én jebi.

⁶ Ningalani tsín kʼoatsoná je Jeobá nga kjoaʼaxin je kjoa xi tjínná, tonga tsín tsjoáʼnde nga kui sikinjená ningalani kui kjoa kuitjátojiaan xi ya mangóson  joni jngo xo̱ngá kʼoa xi ya mangóson joni lʼí xi tífaʼájnga̱. Kʼoatsoná je Jeobá nga koasenkaoná kʼianga kuitjátojiaan je kjoa xi sʼe̱ná. Kʼoa koasenkaoná nga tosi tonda kixi kjuintʼalee kʼoa nga nyʼán sa̱tío tokoán ningalani kjoabiya kjoaʼaínená (Is. 41:13). Je Jeobá tsakasenkao je Yoshiko, xi jenása kanikʼaxkiaa. Je tsotile itso: “Tokʼoakoannajin nga tsín kitsokjon je mana, tsaʼyaníjin nga je Jeobá tsakasenkao nga nyʼán kisʼe kon. Saʼnda nga kʼien, tsakjákaonajmíni xi tʼatsʼe Jeobá je yánchjín chjinexki kao chjota xi ya kjio”. Je choa̱le Yoshiko kui bakóyaná nga sʼe̱ná nganʼio kao kjoanʼiojin kʼianga kuitjátojiaan tojme kjoani kʼiatsa ñaki kʼoakʼoé tokoán nga ya tjen tíjnakaoná je Jeobá.

7, 8. 1) Jñánile xi majaoni koya én xi tongini kinokjoa chótʼayajiaan, kʼoa jmé xi tsoyanile nga nikjáojiaan. 2) Ánni kʼoakitsonile Jeobá je chjota judío xi ya tjíonʼio ya Babilonia nga tsín katatsokjón. 3) Jméni xi kitsole Jeobá je naxinandále nga tsín katatsokjón tojo tso ya Isaías 46:3, 4.

⁷ Kataʼyala xi majaoni koya én xi tongini kiski je Isaías: “Ali tsa nikjáojinjin, nga̱ anña Nináli”. Je én jebi kui tínchja̱ni jonʼia kʼianga nokjoaan nga “ngotjo ngosa chotsenñá yándsʼiaan” kʼoa tsakuije̱ nga “xiʼi̱ xiján chotseen”.

⁸ Ánni nga kʼoakitsonile Jeobá je chjota judío xi ya kinikatíonʼio ya Babilonia nga tsín katasíkjáojin. Kuinga be nga tso̱kjon je chjota xi ya tsʼe kʼianga kuichosíkje je chjotakjoajchán xi Medopersia tsʼe nga kuicho xi 70 nó nga koai ijngokʼani je chjota judío ya ʼndele. Je Jeobá jé chjotakjoajchán xi Medopersia tsʼe kisichjén kʼianga tsakʼasjentjai je naxinandále (Is. 41:2-4). Kʼianga tsabe je chjota babilonio kao je chjota xi xin naxinandále nga jekichochrian je chjotakontrale, alikui kitsokjón, i kitsole xínkjín: “Tajajin katamai”. Kʼoa nkjínsa niná kisinda nga̱ kʼoakitso nga je kuinyakao (Is. 41:5-7). Tonga je Jeobá i kitsole je naxinandále: “Ji Israel, [alikui mangósuin kao xi kjaʼaí naxinandá nga̱] choʼndana mai, [...] ali tsa nikjáojinjin, nga̱ anña Nináli” (Is. 41:8-10). Nga “anña Nináli” kitso je Jeobá, kui xi kitsole je chjota judío xi kixi kitʼale nga tsínkʼia kisichajin kʼoa nga tojo naxinandále mani. Kʼoati kitsole nga koasenkao nga koai ijngokʼani ya ʼndele. Alikui jao tjínná nga kitsjoanganʼiole jmeni xi kitsole Jeobá je chjota judío xi kinikatíonʼio ya Babilonia (tʼexkiai Isaías 46:3, 4). *

9, 10. Ánni nga tsín kuinókjonsíñá. Jngo choa̱ tʼejnai.

⁹ Nichxin xi tiyoaa ndʼaibi, ngisaa nʼio tjíotsokjón je chjota nga chʼao kjimachon je sonʼnde. Jebi kʼoati bʼetʼaná tsanda ñá. Tonga alikui nokjoaan, nga̱ je Jeobá itsoná: “Anña Nináli”. Ánni nga nʼio sínʼiojinniná én jebi.

¹⁰ Jngola choa̱ kataʼyaa. Si̱kjaʼaitsjenla tsa je Juan kao Bruno jngo carro tjíoya. Toʼi̱ma nʼio matinyale je carro. Tonga je xi tísíxákao itso: “Chʼao chon ndiaa kʼoa kuinga nʼio tíkayanile je carro. Tonga ali nokjonjion alikui jme xi koa̱nná”.  Je Juan nʼio títsokjón, tonga je Bruno alikui matsen tsa títsokjón. Kuinga i̱ tsonile: “A tsí tinokjuin”. Kʼoa je Bruno tobijno, kʼoa itso: “Nda ʼbexkoan je xi tísíxákao carro nga̱ pana mani, nʼio nda male síxákao je carro, nga kʼoeyanajmísale xi tʼatsʼe likuijin tikuinókjonni”.

11. Jméni xi bakóyaná je choa̱le Juan kao Bruno.

¹¹ Jméni xi bakóyaná choa̱ jebi. Alikui nokjoaan joni je Bruno nga̱ nʼio nda ʼyaa je Jeobá, Nʼainá xi tijna ngʼajmi. ʼYañá nga je koasenkaoná kʼianga chókjoajinná je kjoa xi kuitjátojiaan nichxin fetʼa xi tiyoaa ndʼaibi (Is. 35:4). Ningalani tsokjón je chjota, ñá alikui nokjoaan nga̱ jé Jeobá ninʼiotʼaa (Is. 30:15). Kʼoa tojo kisʼin je Bruno, kʼoati ʼmiyalee je chjota ánni nga je Niná ninʼiotʼasíñá. Tsa kʼoasʼiaan, kʼoati koa̱njinle je chjota nga je Jeobá koasenkao kʼianga kjoa sʼe̱le.

12. 1) Jñánile xi majanni én xi tongini kitso je Jeobá chótʼayajiaan. 2) Jmé xi tsoyanile je én xi “xjale” Jeobá tso.

¹² Kataʼyala xi majanni én xi tongini kinchja̱ je Jeobá: “An tsjoanganʼiole, an koasenkaole”. Je Isaías kʼoakitso jósʼin sinʼiojin Jeobá je naxinandále. I kitso: “Je Jeobá xi batéxomale ngayeje, koako je nganʼiole kʼianga kjoaʼaí, kʼoa je xjale tʼatsʼe koatexomani” (Is. 40:10). Kʼianga kui én xi “xjale” tso síchjén je Biblia, nganʼio tsoyanile. Kuinga je én xi kinchja̱ je Isaías tsoyaná nga je Jeobá Rey sʼin tíjna kʼoa nʼio tse nganʼio tjínle. Nichxin kjoatse je Niná kisichjén je nganʼiole nga tsakasenkao kʼoa nga kisitoánntjai je choʼndale. Kʼoa nichxin xi tiyoaa ndʼaibi kʼoati sítajajin kʼoa síkuindaa xi je sínʼiotʼa (Deut. 1:30, 31; Is. 43:10).

13. 1) Kʼiáni tsjoáná nganʼio je Jeobá. 2) Jmé énni xi sítajajinná kʼoa xi sínʼio tokoán.

 ¹³ Je Jeobá sítjoson jmeni xi tso kʼianga tsjoáná nganʼio nga fitjenngikená je chjotakontraná. Tjínkʼa naxinandá jñani tísʼechjoale je ndsʼee nga tsoyason kʼoa tsa maije̱ tísʼechjoale josʼin síxá je naxinandále Niná. Ningalani kʼoakjima alikui nʼio nikjáojiaan. Nga̱ je Jeobá tsjoáná kjoanʼiojin kʼianga itso: “Nijngojin ki̱cha̱ xi kjuinroaneli xi kuinje̱le” (Is. 54:17). Je én jebi, jan koya xi nʼio tjínle kjoandosin xi bakóyaná.

14. Ánni nga tsín tokʼoamaniná nga kʼoetʼaná je chjota xi kontra tjíole Niná.

¹⁴ Xi títjon, ʼyañá nga je chjotasonʼnde koaitjenngikená (Mat. 10:22). Je Jesús tongini kʼoakitso nga totaon jcha je chjotatjenngile je nichxin xi totífikjetʼa (Mat. 24:9; Juan 15:20). Xi majaoni, jmeni xi kiski je Isaías kʼoatso kʼianga je chjota xi koaitjenngikená, alikui tsa to koanjtikejinná, nkjín koya jmeni xi sichjén kʼianga kʼoetʼaná. Sichjén je kjoachʼanacha, ska̱nibason énndiso kʼoa sichjén je chjota nga koaitjenngikená (Mat. 5:11). Je Jeobá alikui kʼoechjoale nga kʼoasʼin je kontraná (Efes. 6:12; Apoc. 12:17). Tonga alikui kuinókjoaan.

15, 16. 1) Jñánile xi majanni koya xi kitso je Jeobá xi tjínnele si̱kjaʼaitsjenjiaan tojo tso ya Isaías 25:4, 5. 2) Tojo tso ya Isaías 41:11, 12, jméni xi koa̱nle je xi fitjenngikená.

¹⁵ Je xi majanni koya xi tjínnená si̱kjaʼaitsjenjiaan kuinga kʼoatso je Jeobá nga nijngojin ki̱cha̱ xi kjuinroanená xi kuinje̱le. Joni jngo xjáo taja xi basenkaoná kʼianga faʼa ntjao̱nʼio, kʼoatisʼin basenkaoná je Jeobá “kʼianga bʼetʼaná je chjotatsʼen” (tʼexkiai Isaías 25:4, 5). *  Je chjotakontraná alikui koa̱nle nga tondiaa sikiʼaonná (Is. 65:17).

¹⁶ Kʼianga ngisa si̱nʼiotʼaa je Jeobá, tsoyaná jósʼin sikjeson je chjota xi nʼio majtikená (tʼexkiai Isaías 41:11, 12). * Ninga nʼio koasjaile josʼin kʼoetʼaná kʼoa ninga tosi tonda skaantʼakaoná, je xi kontra batiole naxinandále Niná kjoeson ngatsʼi.

17, 18. 1) Jósʼin basenkaoná nga bʼexkiaa je Biblia nga ngisa ninʼiotʼaa je Niná. Jngo choa̱ tʼejnai. 2) Ánni nga tjínnenile si̱kjaʼaitsjenjiaan je texto xi yʼangini nó 2019.

¹⁷ Kʼianga ngisa nda jchaa je Jeobá, ngisaa si̱nʼiotʼaa. Kʼoa tokʼiaa jchaa xi tʼatsʼe kʼianga kʼoéxkiaa je Biblia kʼoa si̱kjaʼaitsjenjiaan jmeni xi bʼexkiaa. Je Biblia bʼéyanajmí josʼin kisikuinda Jeobá je naxinandále nichxin kjoatse, kʼoa kui xi tsjoánganʼioná kʼianga kʼoatisʼin sikuindaná ndʼaibi.

¹⁸ Si̱kjaʼaitsjenjinla je sén xi síchjén je Isaías xi basenkaoná nga majinná josʼin síkuindaná je Niná. Je Isaías kui síngósonkao josʼín jngo chjota xi barré koʼnda. Itso: “Kao xjale kʼoexkóni je barréʼndí; kʼoa kʼoangʼa” (Is. 40:11). Kʼianga ʼyaa nga kʼoasʼin tísíkuindaná je Jeobá, alikui jme xi nokjonlee. Kʼoa kʼianga tsín kuinókjoaan ninga tse kjoa kuitjátojiaan, je choʼnda xi nʼiotʼakon xi nda be xá kui Isaías 41:10 kiskoejin je texto xi tsʼe nó 2019, xi tso: “Ali tsa nikjáojinjin, nga̱ anña Nináli”. Tsa si̱kjaʼaitsjenjiaan én jebi, tsjoánganʼioná kʼoa sinʼio tokoán nga kuitjátojiaan je kjoa xi sʼa nroa.