Ir al contenido

Ir al índice

XI TʼATSʼE JNGO CHJOTA

Ngisaa tse xi koanjinna tikʼoajinni nga chjinexki koan

Ngisaa tse xi koanjinna tikʼoajinni nga chjinexki koan

KʼIANGA nó 1971, jao chjota kichosíxki jñani sixá kʼoa i kixinle: “Jmeni xi tiʼmináo kui xi koanmena kinrʼoe saʼnda nga sʼa ʼndía”. Nga kui nichxin, tokʼiaa choatsena nga chjinexki sʼin tisixá kʼoa to chriankʼiaa kiskoxʼá je ndʼia chjinexki. ʼYáni nga jao je chjota xi kichosíxki, kʼoa jméni xi koanmena kisʼian nga sʼa ʼndía. Kʼoeyanajmílano jókoanni tsʼantjaiya jmeni xi koanmena kisʼian, kʼoa jómani ʼbe nga chan kuitjoson jmeni xi koanmena saʼnda nga sʼa ʼndía.

Kʼiaa kitsian nga nó 1941 ya París (Francia), je xijchána ma̱ kisijchá yaole. Nʼio tsjoake̱ koan nga kiskotʼaya, tonga kʼianga kitjochʼinna alikui tinda kisʼeni tokoan. Tokʼiaa te nóna nga nʼio táo chʼin kiskatʼana kʼoa alikui tikiña skuela. Je chjinexki kʼoakitsona nga tsín jme xi sʼian nga̱ tsín tinanda koan kiskenjtaña. Nkjín sá nga tojngo diccionario tsakʼexkia kʼoa nga tokui kinrʼoele je Radio Sorbona, xi ya tíjna ya Universidad xi tsʼe París. Kʼianga jekʼoakitsona chjinexki nga jenda tijnaña kʼoa nga jekoa̱n kjuí ijngokʼa skuela nʼio tsjoa kisʼe tokoan. Kʼoa i kixian: “Tokʼoamana jmeni xi sʼín je chjinexki”. Saʼnda nga kʼia kui xi koanmena nga chjinexki koa̱n kʼoa nga sindaya je chjota xi chʼin tjínle. Kʼianga kui kiskonangina je nʼaina jméni xi mena sʼian kʼianga jekoa̱njchínga, i kixinle: “Chjinexki mena koa̱n”. Kuinga nʼio tsjoake̱ koanña nga chjinexki kiskotʼaya.

NGA CHJINEXKI KOAN, KʼOASʼIN TSAʼBEÑA XI TʼATSʼE NINÁ

Je familiana católico koan, tonga an, alikui nanda koankjainna xi tʼatsʼe Niná. Nkjín koya jmeni xi tsín koanjinna. Kʼiaa saʼnda koanjinna nga tjín xi kisindaná kʼianga jekiskotʼaya xi tʼatsʼe chjinexki.

Tokʼoakoanna nga tsaʼbe jokjoan célula xi tjínle jngo naxó kʼianga kao microscopio chotʼañá. Kʼoa kʼianga tsaʼbe josʼin síxá je célula kʼianga masje kʼoa kʼianga manyʼán. Kʼoati koanjinna josʼin síxá je xi citoplasma ʼmi, je xi tjínle jngo célula, nga faʼaixkó kʼianga na̱xa̱ sʼejnajin kʼoa nga maʼmbáya kʼianga nandá sʼejnajin. Kʼianga kʼoasʼin síxá jmeni xi tjínle je célula kui xi basenkao ngayeje jmeni xi tjíokon nga tsín jme xi male kʼianga masje kʼoa kʼianga nyʼán ma. Kʼianga tsaʼbe nga síxá chʼin chʼin je célula, koanjinna nga tsín to tsʼatsen je kjoabijnachon.

Kʼianga jejao nó tikotʼaya xi tsʼe chjinexki, ngisaa tikoankjainngánina xi tʼatsʼe Niná. Ñandia nga kui tsakʼinyana jómani nga ma sʼexkóya najmándsaa. Tokʼoamaná josʼin tjíonda je naxá xi kjiojin yaoná. Koanjinna nga kui basenkao je naxá xi títsoanʼiokao je yaoxjaná kʼoa kao ninda ndsaa. Nga tojngo najmándsaa síkjan jngo naxá basenkao xi ya kitjenjin jña saʼnda tíjna xkóndsaa. Ngayeje naxá xi tjínle yaoxjaná ñaki yaa yʼatʼakao je nindaná. Tsa tsínlani kʼoasʼin tjínnda je najmándsaa alikuijin kʼoasʼin sikjan kʼoa ngotjojin tjótsoni je naxá xi kjiojin kʼianga kʼoéxkóyaa. Koanjinna nga nʼio chjine je xi tsakʼénda je yaoná.

Ngisaa koanmena tsaʼbe tʼatsʼe je xi kisindaná kʼianga kui kiskotʼaya joma kʼianga tsin jngo ʼndílee. Kʼianga sʼa tjíaʼma jngo ʼndílee, yaa nʼóndoale kjoéni ntjao̱ xi kjenjta je na̱le. Je xi tjíoya pulmónná alvéolos ʼmile, inatjío kʼoa jo globo kjoan, kʼoa nga kjesa tsinjin jngo ʼndílee kjesa xontjao̱jin je xi alvéolos ʼmi. Kʼoa kʼianga tojeme tsin jngo ʼndílee jonandá tjín xi xinyá ya ndaile alvéolos kʼoa je nandá jebi surfactante ʼmile. Kʼoa kʼianga jetsin jngo ʼndí nga jekjenjta títjon nkjín koya joma je yaole. Tobʼelañá, inakji jñani tixʼa̱jin ni̱ma̱le kʼoa kʼianga jetsin kjoan sʼechjoa ánni nga bichóni njín ya pulmónle. Je nandá xi surfactante ʼmi kui xi basenkao je alvéolos nga xontjao̱ni ánni nga ma faʼasʼenni ntjao̱ ya pulmónle kʼoa xijema jetoje kjenjta.

Kui xi koanmena nga skoe ʼyákjoánni xi kʼoasʼin tsakʼénda je yaoná, kuinga tsakʼexkiaña je Biblia. Nʼio kisasenna nga kui tsakʼexkia je kjoatéxoma xi kitsjoale Niná je naxinandá Israel xi jetsʼato 3,000 nó tjínle. Kui xi koanmele Niná nga tsje sʼin, nga kʼoeñe yʼe, nga ntsjaintsjai koanejon ntsja, nga katabangoya, kʼoa nga tʼaxin kinikatío choatse je xi chʼinʼbi koanle (Lev. 13:50; 15:11; Deut. 23:13). Jekjoatse nga kʼoatso Biblia xi tʼatsʼe jebi, tonga je chjinexki tosʼaa 150 nó tjínle nga tjíobe josʼin bakinná je chʼin. Kʼoa jmeni xi tso je kjoatéxoma xi faʼaitʼa ya libro xi tsʼe Levítico koanjinna nga nda tsakatio je chjota israelita kʼiatsa tsje kisʼin jngo xʼin kʼoa tsa jngo chjoón (Lev. 12:1-6; 15:16-24). Koanjinna nga kui xá tsakʼainile kjoatéxoma jebi je chjota israelita nga nda koatio kʼoa nga kisichikontʼain Niná jokjoan xi kisitjoson. Ñaki kisʼejngo tokoan nga Énle Niná je Biblia. Tonga nga kʼia kjesa ʼbejian joʼmi je Niná.

NGA TSAʼBEXKOAN CHJOÓNNA KʼOA KAO JEOBÁ

Lydie kao an kʼianga chixainjin, 3 sá abril nó 1965

Kʼiaa tsaʼbexkoan Lydie kʼianga chjinexki tikotʼaya. Koantsjoachaníjin xíngijin kʼoa kʼiaa chixainjin nga nó 1965. Kʼiaa tjenbasenna nga tikotʼaya tsʼe chjinexki. Kʼoa kʼianga nó 1971, jejan mani xtinajin kʼoa jaon koanni ngatsʼi. Je chjoónna nʼio nda tíbasenkaona, jolani nga tinijcháijin je ʼndíxtinajin kʼoa kao je xá xi sʼian nga chjinexki ma.

Nga kjesa kjoxʼájian ndʼiachjinexkina, jan nó nga jngo hospital kisixá. Tochoatsee jaʼato, kʼoa kʼiaa kichokonna jngo chjota kao chjoónle je xi kasikʼaxki̱ná nga títjon. Tojekjoán tibʼetʼaxo̱nle jokjoan xki xi koatse kʼianga i̱ kitsona je chjoónle: “Kui xki tʼaináijin xi tsínle njín”. Tokʼoakoanna nga kʼoakitsona kʼoa i kixinle: “Kjoaixiñe, ánni”. Kʼoa je chjoón jebi, i kitsona: “Testigole Jeobá maijin”. Kjesa nrʼoejian xi tʼatsʼe testigole Jeobá kʼoa josʼin síkjaʼaitsjen xi tʼatsʼe njín. Chjoón jebi tsakakóna jmeni xi tso je Biblia, ánni nga tsín koanmenile je xki xi njín tjínle (Hech. 15:28, 29). Xijekoan, kitsoyana je chjoón jebi kʼoa kao je xʼinle jmeni xi sʼin je Chjotaxále Niná nga kjoaʼaxin kjoañʼai, chʼin kʼoa kao kjoabiya (Apoc. 21:3, 4). I kixinle: “Jmeni xi tiʼmináo kui xi koanmena kinrʼoe saʼnda nga sʼa ʼndía. Kui xá chjinexki koanña nga̱ mena koasenkoa je chjota xi kjoañʼai tjíofaʼá”. Nʼio kisasenna jmeni xi kitsoyana, kʼoa jngo hora basenla kichobaijin. Kʼianga jekini chjota jebi, alikui titjínjngoni tokoan nga católico ma. Kʼoati kitsoyana nga Jeobá ʼmi je Niná xi kisinda ngayeje jmeni xi tjín.

Jan kʼa kichokonna ya ndʼiachjinexki kʼoa nga ñandia ñandia tsʼato jngo hora kichobaijin. Kʼoakixinle nga katafi ya ndʼiana ánni nga ngisa tse kuitsoyanina xi tʼatsʼe Biblia. Je chjoónna kʼoati koanmele kiskotʼaya je Biblia, tonga alikui ndi̱to̱n koankjainle nga tsínni kʼoatjín jmeni xi sakóya ya yo̱ngo̱. Xijekoan, kʼoati kixinle je naʼmi nga katafi ya ndʼiana. Kʼoa kui kichobayanijin jmeni xi sakóya ya yo̱ngo̱ saʼnda nga koannjio kʼoa tokui Biblia kinichjainjin. Kʼiaani koankjainle je chjoónna nga ñaki kʼoatjín jmeni xi bakóya je testigole Jeobá. Saʼnda nga kʼia, sa tsjoacha sa tsjoachaa koainjin je Jeobá, kʼoa kʼiaa tsangínsʼenngindáijin nga nó 1974.

KUI XÁLE JEOBÁ XI NGISA KITSJOALE KJOANDOSIN

Kʼianga koanjinna jmeni xi tjínndajinle Niná xi kao chjota, kui xi tsakasenkaona nga kisikjaʼaitsjenjian jmeni xi ngisa tsjoale kjoandosin. Je chjoónna kao an kui xi ngisa koanmenajin nga je Jeobá si̱xálaijin. Ñaki kʼoatsakʼaijin tokuinjin nga kʼoasʼin si̱jcháijin je ʼndíxtinajin jotso je Biblia. Nga tsjoacha koainjin je Niná kʼoa nga tsjoacha koainjin xíngijin kui xi tsakasenkaonajin nga nda tsakiyuijin (Mat. 22:37-39).

Je xtinajin tsabe nga mangósuinjin kao chjoónna kʼianga jme xi chjoéjinjin. Tsjoa manajin kʼianga faʼaitsjennajin. Kʼoatsakʼinlaijin je ʼndíxtinajin nga kʼoasʼin koanngíntjenngijin jmeni xi kitso je Jesús, nga i̱ kitso: “Tonga katajaonli tsa jaonli, kʼoa tsa mai maili” (Mat. 5:37). Tobʼelañá, kʼianga 17 nóle tsotinajin, je chjoónna alikui kitsjoaʼndele nga ya kikao je miyole. Kʼoa jngo tsoti miyole xi i̱ kitsole: “Tsa tsín tsjoáʼndeli je mali, je pali kʼoatʼinlai”. Kʼoa je tsotinajin i kitsole: “Toxitsjoajin tsa kʼoaxínle nga̱ tongóson tso nga jao”. Nga jaon je xtinajin tsabe nga kʼoasʼin nitjosuinjin jmeni xi tso je Biblia. Bʼailaijin kjoanda Jeobá nga nkjín mani xíngijin xi je tjíosíxále.

Nga kiskotʼaya Énle Niná kui xi tsakasenkaona nga kisikʼantjaiya josʼin sikjaʼaitsjen. Tonga nga chjinexki majian kui xi koanmena nga koasenkoa je ndsʼee. Kuinga ya kitsjoanganʼioña Betel xi tíjna ya París, kʼoa xijekoan yaa kitsjoanganʼioa ya Betel xi tíjna ya Louviers. Jeme 50 nó nga ya Betel titsjoanganʼioa. Nʼio nkjín xi miyona mani. Tjínkʼa xi jetsʼato 90 nóle. Ñandia nga jngo ndsʼee tsaʼbexkoan xi 20 nóle xi tokʼia kicho Betel, tokʼoakoanna nga kʼoakitsona nga an tsakasenkoa je male kʼianga kitsin ndsʼee jebi.

TIʼBEÑA NGA JE JEOBÁ SÍKUINDA JE NAXINANDÁLE

Ngisaa kjimachriantʼale je Jeobá nga tiʼbe josʼin síkuinda kʼoa josʼin bándiaale je naxinandále. Tobʼelañá, kʼianga nó 1980, je Cuerpo Gobernante kʼoasʼin tsakʼéndajin ya Estados Unidos nga kataʼmiyale je ndsʼee jotjínnele kuitsole je chjinexki ánni nga tsín njín binyañá.

Nga nó 1988, je Cuerpo Gobernante jngo departamento tsakʼéjna ya Betel xi Servicios de Información sobre Hospitales kitsole. Je departamento xi kisʼejna ya Estados Unidos yaa tjen tsakándiaanile je Comités de Enlace con los Hospitales ánni nga tsakinyakaoni je ndsʼee nga tsín njín kataxinyále. Tonga nga jeki nichxin kʼoati tsakatio je ndsʼee xi ya tsakatiojinle je Comités de Enlace con los Hospitales ya Francia. Tokʼoamana jokji tsjoake Jeobá je naxinandále nga síkuinda je ndsʼee xi chʼin tjínle.

KITJOSON JMENI XI KOANMENA

Tojo tsjoachaníjin nga ʼmiyasuinjin je Énle Niná

Nga títjon, xi nʼio koantsjoake̱ kuinga chjinexki koa̱n. Tonga nga jeki nichxin koanjinna nga tsín tsa tokuijin xi machjénle je chjota nga koa̱nxkile, nga kʼoati machjén nga nda koatio ngixko̱n je Jeobá, je xi tsjoáná kjoabijnachon. Kʼianga jetsín tikisixáña, je chjoónna kʼoa kao an precursor regular koainjin, kʼoa nkjín hora tsakʼinyasuinjin nga xki̱ sá. Kʼoa tojo tibʼenelaijin yaonajin nga ʼmiyalaijin je chjota jokji tjen kʼoamanajin.

Lydie kao an nga nó 2021

Ningalani tojo sixkile je xi tjíomʼe, kʼoati majinna nga nijngojin chjinexki xi koa̱nle kjoaʼaxin je chʼin xi tjín kʼoa kao kjoabiya. Kui xi nʼio koyale nga kuicho nichxin nga tjóxin kjoaʼaon, chʼin kʼoa kao kjoabiya. Jeme kjoaʼaí ʼndenaxó, kʼoa ʼbeña nga ngisa sʼe̱na nichxin nga skotʼayasoan jme xi kisinda Niná. Tobʼelañá, josʼin tjínnda yaoná. Jmeni xi koanmena sʼian saʼnda nga sʼa ʼndí kjiʼe̱, kje bitjosonjin ngayeje, tonga tjínjngoo tokoan nga kjoaʼaí nichxin nga kʼoakoa̱n.