Ir al contenido

Ir al índice

KJOAʼMIYA XI CHOTʼAYA 7

Jósʼiaan nga ngisa nda koa̱njinná nga kʼoéxkiaa Biblia

Jósʼiaan nga ngisa nda koa̱njinná nga kʼoéxkiaa Biblia

“Jmé xi tjítʼa jajin kjoatéxoma. Jósʼin bʼexkiai” (LUC. 10:26).

KJOAJNDA 97 Kjoabijnachon tjenkao je Énle Niná

XI TÍNCHJA̱NI a

1. Jósʼin ʼyañá nga nʼio chjí tsabekon Jesús je Énle Niná.

 A SAKʼOA nikjaʼaitsjeen jósʼin kitsoya Énle Niná je Jesús. Kʼianga kui kisikʼaxki̱ jmeni xi tso Énle Niná, kitsoyaa josʼin tsoyanile kʼoa to jetjínjinkon jme xi kitso. Yaa ʼyañá xi tʼatsʼe jebi jmeni xi kitso Jesús kʼianga jekisʼenngindá kʼoa jmeni xi kitso kʼianga tojeme kuiyá (Deut. 8:3; Sal. 31:5; Luc. 4:4; 23:46). b Je xi jan nó basen kitsoya je Jesús kjitʼaa tsakʼéxkia Énle Niná, kisikʼaxki kʼoa kitsoya jme xi tínchja̱ni (Mat. 5:17, 18, 21, 22, 27, 28; Luc. 4:16-20).

Kʼianga jaʼai Jesús i̱ Sonʼnde tsjoake koan Énle Niná kʼoa kui tsakándiaale jmeni xi kisʼin (Chótsenlai párrafo 2)

2. Jmé xi tsakasenkao Jesús nga nda koanjinle Énle Niná nga tosʼa koanjchínga (chótsenlai sén xi faʼaitʼa ya portada).

2 Nga kjesa tsoyasonjin je Jesús tokʼoa jengale nga bʼéxkia Énle Niná. Kʼoati nda tsakasénñole xi kjaʼaí nga tsakʼéxkia Énle Niná kʼoa nga kui tsakjáoyani. Ndajin tsakasénñole je José kao María kʼianga tsakjáoyani Énle Niná nga jngo yaniʼya (Deut. 6:6, 7). c Tsín jao tjínná nga ki ntsjaintsjai Jesús ya ndʼia sinagoga nga xoto kao xínkjín. Kʼoa ndajin tsakasénño nga koa̱nxkia Énle Niná (Luc. 4:16). Kʼoa nga jeki nichxin jesoaa tsakʼéxkia. Nga kʼoakisʼin, koanjinle jotso Énle Niná, tsjoake koan kʼoa kisitjoson. Tobʼelañá, kʼianga kicho ya yo̱ngo̱ nga tosʼa 12 nóle, tokʼoakoanle je xi nʼio nda be jotso kjoatéxomale Moisés kʼianga nʼio nda majinle Jesús je Énle Niná (Luc. 2:46, 47, 52).

3. Jmé xi chótʼayajiaan i̱ kjoaʼmiya jebi.

3 Kʼoati jchaa jotso Énle Niná kʼoa tsjoacha koaan tsa kjitʼa kjitʼa kʼoéxkiaa. Jméni xi sʼiaan nga ngisa nda koa̱njinná nga bʼexkiaa Biblia. Nga koa̱njinná jebi kataʼyala jokitsole Jesús je chjota xi nʼio nda tsabe jotso je kjoatéxoma, jolani je chjota escriba, chjota fariseo kao chjota saduceo. Ningalani je tsakinyatítjonle religión kʼoa tsakʼéxkia Énle Niná tonga tsín koanjinle jmeni xi tso. Jan koya tjínni xi kisikʼaxki̱ Jesús jmeni xi tjínnele kisʼin tsakai chjota jebi nga koanjinle Énle Niná. Koasenkaoná jmeni xi kitso Jesús. Xi títjon, nga ngisa nda koa̱njinná jmeni xi bʼexkiaa. Xi majaoni, nga jchasaa josʼin si̱chjén je Énle Niná. Kʼoa xi majanni, nga kʼoaiʼndee nga kui Énle Niná katabándiaaná.

KATAMAJINNÁ JMENI XI BʼEXKIAA

4. Jmé xi bakóyaná Lucas 10:25-29 tʼatsʼe josʼin bʼexkiaa Biblia.

4 Machjén nga koa̱njinná jotso je Biblia, nga̱ tsa mai likuijin josʼin koasenkaoná. Si̱kjaʼaitsjenjinla josʼin tsakjáonajmí je Jesús kao jngo chjota xi nʼio nda be jotso kjoatéxoma (tʼexkiai Lucas 10:25-29). d Je chjota jebi koanmele tsabe jme xi tjínnele sʼin nga koa̱n kʼoéjna ngantsjai nichxin. Je Jesús kui Énle Niná kisikʼaxki̱le nga katasíkjaʼaitsjenjin chjota jebi, i kitsole: “Jmé xi tjítʼa jajin kjoatéxoma. Jósʼin bʼexkiai”. Kʼoatjín jokitso chjota jebi, yaa Énle Niná tsakʼangini nga kʼoakitso nga machjén nga tsjoacha koaan Niná kao xíngiaa (Lev. 19:18; Deut. 6:5). Tonga xijekoanni i kitso chjota jebi: “ʼYáni xi xíngia”. Kʼoasʼin tsakakóni nga tsínni majinle jmeni xi bʼéxkia kʼoa tsín tsabe josʼin kisitjoson jmeni xi tso Énle Niná.

 

Ngatsʼiaa koaanná josʼiaan nga ngisa nda koa̱njinná jmeni xi chótʼayá

5. Ánni ngisa nda majinniná jmeni xi tso Biblia kʼianga títjonkjoanla bʼetsʼoaa kʼoa nga tsín xitso xiská bʼexkiaa.

5 Kʼianga kʼoasʼin bʼexkiaa Biblia josʼin tjínnele kʼoéxkiaa ngisaa nda majinná jotso Énle Niná. Nkjín koya jmeni xi koa̱n sʼiaan. Machjén nga títjonkjoanla kʼoétsʼoaa nga kjesa bʼexkiajián Énle Niná. Tsín koa̱njinná jotso Biblia tsa tsín je Jeobá koasenkaoná. Kuinga kui nganʼiotsjele nijénilee nga katamajinná jmeni xi bʼexkiaa. Xijekoa̱n, kʼoéxkiaa je Biblia, tonga tsín xitso xiská kʼoéxkiaa. Machjén nga ngasin nganda kʼoéxkiaa ánni nga koa̱njinniná. Je xi kʼoati koasenkaoná kuinga ñaki kuinókjoaa nga kʼoéxkiaa Biblia, kʼoa tsakui grabaciónle kjuintjenngiaa nga tibʼexkiaa. Tsa kʼoasʼin kʼoéxkiaa ñaki xkoaan tiʼyañá jmeni xi kjima koaanná, ngisaa sʼe̱jintokoán kʼoa kuichokajin ni̱ma̱ná (Jos. 1:8). Kʼianga jekʼoéxkiaa kʼoétsʼoa ijngokʼalee Jeobá nga kʼoailee kjoanda nga kitsjoaná je Biblia kʼoa kʼoakʼuínlee nga katabasenkaoná nga si̱tjosoán jmeni xi kamajinná.

Nga bʼetʼaxoaan ngisaa nda majinná kʼoa faʼaitsjenná jmeni xi chotʼayá (Chótsenlai párrafo 6)

6. Jósʼin basenkaoná nga nikjaʼaitsjenjiaan kʼoa nga bʼetʼaxoaan nga bʼexkiaa Biblia (kʼoati chótsenlai sén xi faʼaitʼa).

6 Jmésa xi koasenkaoná nga ngisa nda koa̱njinná kʼianga bʼexkiaa Biblia. Si̱kjaʼaitsjenjiaan jmeni xi tibʼexkiaa, tobʼelañá, ʼyáni xi ngisa nʼio síkʼaxki̱, ʼyáni xi tínchja̱, ʼyáni xotíʼmile kʼoa ánni. Jñáni kʼoa kʼiáni kʼoakoan jmeni xi tibʼexkiaa. Tsakui kuenta sʼiaan jebi nga tibʼexkiaa Biblia ngisaa nda koa̱njinná jme xi tínchja̱ni. Kʼoati koa̱n kʼoétʼaxoaan. Kʼianga bʼetʼaxoaan ngisaa nda majinná jmeni xi bʼexkiaa kʼoa ngisaa sʼejintokoán. Koaan kui kʼoétʼaxoaan jme xi kinikjaʼaitsjeen nga tsakʼexkiaa, xi tsakjasjaiyaa, jme xi nʼio tínchja̱ni jñani tsakʼexkiaa, jósʼin si̱chjén jmeni xi kabʼexkiaa kʼoa tsakuije̱ jokisʼe tokoán nga tsakʼexkiaa. Tsa kʼoasʼiaan nga kʼoéxkiaa Biblia joxi ñaki ñá tífákaoná Jeobá koaanná.

7. Jmé xi machjén nga sʼiaan kʼianga kʼoéxkiaa Biblia kʼoa ánni (Mateo 24:15).

7 Je Jesús kʼoakitso nga tjínnele koa̱nchoyaná jmeni xi bʼexkiaa (tʼexkiai Mateo 24:15). e Jngo chjota xi machoyale be josʼin tínchja̱ni jngo textole Biblia kʼoa josʼin mangóson kao xi kjaʼaí texto. Kʼoati síjinle yaole josʼin sichjén jme xi bʼéxkia. Tojo kitso Jesús, tsa si̱jinlee yaoná jmeni xi kʼoéxkiaa koa̱njinná josʼin tíbitjoson je én xi tongini kinokjoa. Machjén nga kʼoasʼin si̱jinlee yaoná tsa mená nga koasenkaoná jmeni xi kʼoéxkiaa.

8. Jméni xi sʼiaan nga koa̱njinná jmeni xi kʼoéxkiaa.

8 Jé Jeobá basenkao choʼndale nga majinle jmeni xi bʼéxkia. Kuinga machjénni nga kʼoétsʼoalee kʼoa kʼoakʼuínlee nga katabasenkaoná nga koa̱njinná jmeni xi kʼoéxkiaa (Prov. 2:6). Xi kʼoati machjén nga sʼiaan kuinga ngasin nganda chótʼayajiaan jmeni xi tibʼexkiaa kʼoa si̱kjaʼaitsjenjiaan jósʼin mangóson kao jmeni xi jeʼyaa. Nkjín koya jmeni xi tsjoáná naxinandále Niná nga majinná jmeni xi tso Biblia. Jolani je Xo̱n xi síchjén je testigole Jeobá nga jme xi básjaiya, tsa si̱chjén xo̱n jebi kʼianga chótʼayá Biblia koa̱njinná jme xi tínchja̱ni kʼoa jchañá josʼin si̱chjén jmeni xi koa̱njinná (Heb. 5:14). Kʼiatsa si̱jinlee yaoná jmeni xi kʼoéxkiaa sa nda sa nda koa̱njinná.

KʼIANGA KʼOÉXKIAA BIBLIA SI̱JINLEE YAONÁ JME XI BAKÓYANÁ

9. Jméni xi tsín kuenta kisʼin chjota saduceo nga tsakʼéxkia Biblia.

9 Ningalani nʼio nda tsabe chjota saduceo jotso je xi títjon aon libro faʼaitʼa ya Biblia, likui kuenta kisʼin jmeni xi ngisa chjíle xi bakóya libro jebi. Si̱kjaʼaitsjenla jokitso Jesús kʼianga kui kiskonangi chjota jebi xi tʼatsʼe kjoafaʼáya. I kitsole: “A tsí tsakʼexkiao librole Moisés, josʼin nga Niná tsakjákao yajin yánaʼyá, nga kitso: An nía Ninále Abraham, Ninále Isaac, kʼoa Ninále Jacob” (Mar. 12:18, 26). Jejin nkjín kʼa tsakʼéxkia chjota jebi jmeni xi kitso Jesús, tonga jokitso kʼoasʼin tsakakóni nga tsín kuenta kisʼin chjota jebi tʼatsʼe kjoafaʼáya (Mar. 12:27; Luc. 20:38). f

10. Jméni xi kuenta sʼiaan kʼianga kʼoéxkiaa Biblia.

10 Jmé xi bakóyaná jokitso chjota jebi kao josʼin tsakjákaonajmí Jesús. Kui bakóyaná nga tjínnele kuenta sʼiaan jmeni xi tso nga jngó jngó versículo xi bʼexkiaa kʼoa tsakui tibʼexkiaaje̱ jme xi bʼéyanajmí je Biblia. Alikui mená nga tokui koa̱njinná je xi tosʼa choa ñʼai tíjna. Mená nga kjoásjaiyaa jméni xi bakóyaná je Biblia xi ya mangóson tao̱nchjí xi tíjnaʼma nga̱ tsín choa ñʼai tíjna nga masjainá.

11. Tojo tso 2 Timoteo 3:16, 17, jméni xi sʼiaan nga koa̱njinná jme xi bakóya Biblia xi tsín choa ñʼai tíjna.

11 Jméni xi sʼiaan nga koa̱njinná jmeni xi bakóya Biblia xi tsín choa ñʼai tíjna. Chótʼayajinla jotso 2 Timoteo 3:16, 17 g (tʼexkiai). Kʼoatso nga ño koya tjínni josʼin basenkaoná Énle Niná, bakóyaná, nchja̱tikaoná, síchoyandaná kʼoa síkinyáyandiaaná. Kʼoasʼin basenkaoná ngayeje libro xi faʼaitʼa ya Biblia. Kʼianga bʼexkiaa si̱kjaʼaitsjeen jmeni xi bakóyaná tʼatsʼe Jeobá, tʼatsʼe xi tjínndajinle, kʼoa tsakuije̱ kjoafaʼaitsjen xi tsjoáná. Jméni xi machjén nga sʼiaan kʼianga koatekjáyaná Énle Niná. Kʼianga kʼoéxkiaa Biblia kuenta sʼiaan jmeni xi koasenkaoná nga jchaa jñáni machjén nga si̱ndayaa yaoná kʼoa xi koasenkaoná nga tsín tikʼoasʼianñá. Kʼoati kuenta sʼiaan jme xi koasenkaoná nga tosi tonda kixi kjuintʼalee Jeobá. Si̱kjaʼaitsjenjiaan jósʼin síchoyandaná jmeni xi tibʼexkiaa tsa jme xi tsín kʼoasʼin majinná tsakai, jolani tsakui jmeni xi tsakʼinná nga ʼmiyasoán. Kʼoa jméni xi sʼiaan nga sikinyáyandiaaná jmeni xi bʼexkiaa ya Biblia. Kjoásjaiyaa jmeni xi koasenkaoná nga kʼoasʼin si̱kjaʼaitsjeen josʼin síkjaʼaitsjen Jeobá. Tsa kuenta sʼiaan nga ño koya jebi ngisaa nda koa̱njinná jmeni xi kʼoéxkiaa ya Biblia.

JMÉ XI SʼIAAN NGA KOASENKAONÁ KʼIANGA KʼOÉXKIAA BIBLIA

12. Ánni nga kui kiskonanginile Jesús je chjota fariseo tsa jetsakʼéxkia jmeni xi tso xo̱n escritura.

12 Je chjota fariseo alikuini ñaki kʼoatjío kon nga tsakʼéxkia Énle Niná. Kʼiaa tsaʼyale jebi kʼianga kʼoakitsole Jesús tsa jetsakʼéxkia jotso xo̱n escritura (Mat. 12:1-7). h Nga kʼia, je chjota fariseo kʼoakitsole Jesús nga kui kjoatéxoma xi tsʼe nga xoto tjíofaʼatone chjotatjenngile. Nga tsakjákao Jesús, jao choa̱ xi faʼaitʼa Biblia kisikʼaxki̱le kʼoa jngo versículo xi tsʼe Oseas kisikʼaxki̱. Kʼoasʼin tsakakóni Jesús nga tsín koanjinle chjota fariseo josʼin tínchja̱ni kjoatéxoma jebi kʼoa nga tsín tsakakó kjoamatokon. Ningalani tsakʼéxkia Énle Niná alikui kisitjoson jmeni xi tso nga̱ ngʼakon koan kʼoa tokui xá tsakʼéxkiani nga chʼaosʼin kisikʼaxki̱ xi kjaʼaí. Nga kʼoakisʼin kuinga tsín koanjinnile jokjoantjínni xi tsakʼéxkia (Mat. 23:23; Juan 5:39, 40).

13. Jótjínnele sʼiaan nga kʼoéxkiaa Biblia kʼoa ánni.

13 Jmeni xi kitso Jesús kui bakóyaná nga tsín koa̱n kʼoati sʼiaan tsanda ñá nga kʼoéxkiaa Biblia tojo kisʼin chjota fariseo. Tosa nangitokon katamaa kʼoa kʼoaiʼndelee nga je Jeobá katabakóyaná tojo tso Santiago 1:21. Kʼoaiʼndee nga kui Énle Niná katafaʼasʼenjin ni̱ma̱ná. Tsa nangitokon maa kʼoaiʼndelee nga kui Énle Niná koandiaaná. Kʼianga kʼoéxkiaa Biblia alikui koa̱n nga kui kuenta sʼiaan jñani chʼao sʼín xi ngikʼa. Tokʼoasʼin nga kuichokajin ni̱ma̱ná kʼianga kui bakóyaná Biblia tʼatsʼe kjoamatokon kao kjoatsjoacha.

Jósʼin jchañá tsa tíbasenkaoná Énle Niná (Chótsenlai párrafo 14) i

14. Jósʼin jchañá tsakui Énle Niná tíbándiaaná (kʼoati chótsenlai sén xi faʼaitʼa).

14 Yaa bakoñá jonikoaa xi kjaʼaí tsa tibʼaiʼndee nga kui Énle Niná tíbándiaaná. Nga tsínni kichokajin ni̱ma̱le Énle Niná je chjota fariseo jée tsakáne je xi tsínni jme jée tjínle (Mat. 12:7). Kuinga machjénni nga si̱kjaʼaitsjenjiaan jósʼin ʼyatokoán kʼoa jónikoaa xi ngikʼa. A kʼoasʼin nganá nga kui nikʼaxkiaa jñani nda sʼín xi ngikʼa axo tokui kuenta nʼia jñani tsín nda sʼín. A nichatʼañá axo bʼengijtiñá tokoán, kʼoa a kui nikʼaxkiaa jñani chʼao sʼín xíngiaa. Jobixoán kao kui bakoñá tsakui Énle Niná tíbándiaaná, josʼin nikjaʼaitsjeen, jonʼia kʼoa jotjín tokoán (1 Tim. 4:12, 15; Heb. 4:12).

TSJOA SATÍO TOKOÁN NGA BʼEXKIAA BIBLIA

15. Jósʼin tsabekon Jesús je Énle Niná.

15 Nʼio tsjoake koan Jesús je Énle Niná. Kʼoa ya Salmo 40:8 tongini kisʼetʼaxo̱n jokji chjí skoe̱kon Jesús je Énle Niná, itso: “Kʼianga kʼoasʼian josʼin nga meli, ji Ninána, kui xi simetokoan kʼoa je kjoatéxomali yaa tíjnajin ni̱ma̱na”. Tsjoa kisʼe kon Jesús nga chjí tsabekon Énle Niná kʼoa kui xi tsakasenkao nga tosi tonda kisixále Jeobá. Kʼoati sa̱tío tokoán tsanda ñá tsa kʼoénelee yaoná nga kʼoéxkiaa Énle Niná kʼoa tsa tsjoacha koaan (Sal. 1:1-3).

16. Jméni xi sʼiaan nga ngisa nda koa̱njinná kʼianga chótʼayá je Biblia (chótsenlai je recuadro “ Jmeni xi kitso Jesús basenkaoná nga ngisa nda majinná xi bʼexkiaa”).

16 Jmeni xi kitso kʼoa jmeni xi kisʼin Jesús kʼoati basenkaoná tsanda ñá nga nindayaa yaoná josʼin bʼexkiaa kʼoa josʼin chotʼayá Biblia. Nga ngisa nda koa̱njinná jme xi kʼoéxkiaa, kʼoétsʼoalee je Jeobá, alikui xitso xiská kʼoéxkiaa, si̱kjaʼaitsjenjiaan jméni xi bakóyaná xi tibʼexkiaa kʼoa kʼoétʼaxoaan. Nga si̱jinlee yaoná jmeni xi tso Biblia machjén nga ngasin nganda chótʼayajiaan kʼoa kjoásjaiyaa jotso je xo̱n xi Énle Niná yʼangini. Nga ngisa nda jchaa jotso je Biblia kjoásjaiyaa jme xi tínchja̱ni ninga kui xi tsín tongantsjai bʼaxki̱. Nga koasenkaoná Énle Niná kʼianga kʼoéxkiaa, machjén nga nangitokon koaan. Tsa kʼoasʼiaan, ngisaa nda chótʼayá Biblia kʼoa ngisaa koa̱nchriantʼalee Jeobá (Sal. 119:17, 18; Sant. 4:8).

KJOAJNDA 95 Sa kjimaʼisen sa kjimaʼiseen

a Xi choʼndale Jeobá maa bʼenelee yaoná nga bʼexkiaa Biblia nga nyaon nyaon. Kʼoati nʼio nkjín chjota bʼéxkia Biblia tonga tsín majinle jmeni xi tso. Kʼoati koan kʼianga tsakʼejna Jesús i̱ Sonʼnde. Kataʼyala jokitsole Jesús je chjota xi tsakʼéxkia Énle Niná kʼoa jméni xi sʼiaan nga nda koa̱njinná kʼianga kʼoéxkiaa.

b Kʼianga jekisʼenngindá Jesús kʼoa tsakʼaile nganʼiotsje kʼiaa jaʼaitsjen ijngokʼale josʼin tsakʼejna ya ngʼajmi kʼianga kjesa faʼaijin i̱ Sonʼnde (Mat. 3:16).

c Je María nʼio nda tsabe jotso Énle Niná kʼoa nkjín kʼa kisikʼaxki̱ (Luc. 1:46-55). Tsakui nichxin tsín kinjele je María kao José jngo copiale xo̱n escritura tonga nʼiojin nda tsakinyáño nga koanxkia Énle Niná ya ndʼia sinagoga nga nda kisʼejinkon jotso.

d Lucas 10:25-29: “Koeni, jngo chjotachjine xi be kjoatéxoma, tsakasenndo, kʼoa kiskotʼale, kitsole: Maestro, jmé kjoanda xi sʼian nga sʼe̱sínina kjoabijnachonntsjai. 26 Jesús kitsole: Jmé xi tjítʼa jajin kjoatéxoma. Jósʼin bʼexkiai. 27 Chjotachjine kitso: Katamatsjoachai je Naili Nináli. Katamatsjoachani ngayije ni̱ma̱li, kʼoa kao ngayije kjoatsjoali, kʼoa kao ngayije nganʼioli, kʼoa kao ngayije kjoafaʼaitsjenli. Kʼoati katamatsjoachai ngatsʼi xikʼa joni tsa tijini. 28 Jesús kitsole: Nda kanokjoai. Kʼoatʼiain jebi, kʼoa kuijnachonníʼni. 29 Tonga mele chjota nga tije sikjetʼani jéele, kitsole Jesús: ʼyáni xi xíngia”.

e Mateo 24:15: “Kʼia nga jchao nga kʼoéjna ya ʼnde jña tsje je xi chʼao kjoan xi síkixoya ngayije, xi kʼoakitso Daniel xi kinchja̱ya tʼatsʼe Niná (je xi bʼéxkia, katamachoyale)”.

f Chótʼai je artículo xi “Acérquese a Dios: ‘Él es el Dios [...] de los vivos’” ʼmi, xi faʼaitʼa revista La Atalaya xi tsʼe 1 de febrero de 2013.

g 2 Timoteo 3:16, 17: “Ngayije xo̱n Escritura Niná jinroani, kʼoa kjaínga nda machjén nga bakóyaná, nga nchja̱tikaoná, nga sichoyandaná, nga sikinyáyandiaaná xi kjoakixi, 17 jméni nga je chjotale Niná ñaki tjíjngosíni, nga ñaki tjínyijele xi machjénle tʼatsʼe ngayije xá xi nda”.

h Ya Mateo 19:4-6 kui faʼaitʼa nga kʼoakitsole Jesús je chjota fariseo tsa jetsakʼéxkia xo̱n escritura. Ningalani be chjota fariseo tʼatsʼe chjota xi títjon koannda tonga tsín kuenta kisʼin josʼin síkjaʼaitsjen Niná tʼatsʼe kjoabixan.

i XI TÍNCHJA̱NI SÉN XI FAʼAITʼA: Ya Ndʼia jña chotʼayá jngo ndsʼee xi je kjinele audio kao video nkjín kʼa nga tsín kʼoasʼin síkatíonda jotjínnele sikao tsakai. Kʼianga jefetʼa kjoajtín je ndsʼee kʼoatsole nga nda tísʼín nga títsjoánganʼio ʼndele nga tokui kuenta sʼin jñani chʼao kasʼín je ndsʼee.