Totsakijnoña nga̱ tsín ʼbe tsa mandosinle xi tʼatsʼe Niná je miyona. “Kʼoa a ʼyaní ji xi tʼatsʼe Biblia” kixinle. Tojyó tsakʼejna, tonga xijekoan kʼoakitsona nga testigole Jeobá je male kʼoa nga je kitsoyale. Kʼoa kʼoakixinle nga katabʼéyanajmísana.

Me tsʼajndanajin nitje̱n nga kichobanajmíjin. Je miyona kʼoakitsona nga je Na̱i xi tíbatéxoma i̱ Sonʼnde (Juan 14:30). Tsakui nichxin jeʼyao jon nga kʼoatso je Biblia, tonga xi an nga kui nichxin likui jme xi ʼbe. Kʼoasʼin tsakʼinyana nga je Niná kjinentsja Sonʼnde kʼoa nga nda chjota. Ninga tsín koanjinna ánni nga nʼio tse kjoa tjínni tsa nda chjota Niná. Ninga tosʼa 26 nóna jetse kjoa jaʼatojian.

Sondado koan pana kʼoa jé kisixákao aviónle sondado xi ya Estados Unidos tsʼe. Kʼoa saʼnda nga sʼa ʼndía ʼbeña nga kuicho nichxin nga sʼe̱ kjoajchán kʼoa ʼbeña nga ngotjo sikʼatjenni jngo bomba je chjotakjoajchán tsa je xi mele. Nga tsakʼamje skuelangʼa ya California tsee kjoa kisʼe xi totʼatsʼe kjoajchán xi kisʼejna ya Vietnam. Ya ndʼiaskuela tsakationíjin marcha, je policía yá mʼaotjenngikaonajin kʼoa tokaníjin ninga tsín tima chjenjtanijin nga gas síngajinnajin. Nʼio chʼao koanchon nga kʼia. Kinikʼien chjota político, nʼio nkjín marcha kisʼe kʼoa tokiskanʼndee chjota. Nʼio xkoa̱ya tsakatio chjota kʼoa likui tsaʼbe ʼyáni xi kjoaixi xi tso.

Kʼianga nó 1970, yaa kia ya Alaska nga kisixá kʼoa nʼio tse tao̱n kinjena. Xijekoan, yaa Londres (Inglaterra) kia kʼoa jngo moto tsakatse kʼoa tokiña ninga tsín ʼbe jñáni kuichoa. Nga jenkjín sá jaʼato yaa África kichoa. Kʼianga tsoʼba̱ nʼio nkjín chjota kiskajian xi kʼoati tjíotsomachjingale je kjoa xi tjín ʼndele, xi mele nga ndái koatio.

Nga kjoa jaʼatojian yaa tsaʼbeña nga kʼoatjín jotso je Biblia, nga nʼio tsʼen je xi tíbatéxoma Sonʼnde. Kʼoa kui xi koanmena tsaʼbe jñáni tíjna Niná.

 Nga jenkjín sá jaʼato, kʼiaa tsaʼbe jokjoantjínni. Nga jeki nó tsaʼbeña je chjota xi xʼin kao xi yánchjín xi kixi tjíofitʼale Niná ninga nʼio tse kjoa tjíofaʼatojin.

Kʼianga jeʼe̱ ijngokʼaña ya Londres kikonle je male miyona, kʼoa jngo Biblia kitsjoana. Xijekoan, yaa kia Ámsterdam (Países Bajos). Ñandia nga Biblia tibʼexkia ya yandiaa, jngo testigole Jeobá jaʼa xi tsakasenkaona nga ngisa nda koanjinna. Kʼianga ya Dublín (Irlanda) tijna, kiña ya sucursal xi tsʼe testigole Jeobá. Kisikjanetʼaña xo̱ntjoa, kinikʼasʼenna kʼoa kʼiaa tsaʼbexkoan je Arthur Matthews. Kʼoakixinle tsa mele koakoyana Biblia kʼoa jé tsakakóyana.

Nʼio kisasenna jmeni xi tsakʼinyana kʼoa tsakʼexkiaña je libro kao revista xi bʼasje je testigole Jeobá kʼoa kao Biblia. Kʼoa nga kichoa kjoajtín tokʼoakoanna nga tsaʼbe nga saʼnda je xtiʼndí majinle jmeni xi nʼio kjonangi je chjotachjine xi tjín Sonʼnde saʼnda nichxin kjoatse. Jolani, ánni nga kʼoasikji kjoatsʼen tjínni i̱ Sonʼnde, ʼyáni je Niná kʼoa a tojo biyochonñá kʼianga jemʼee. Tojé xi testigole Jeobá xi miyona koanni kʼoa kui xi tsakasenkaona nga̱ tsín ʼya xi ʼbexkoan ya naxinandá jebi. Kʼoa tsakinyakaona nga je Jeobá kisixále.

Kʼiaa kisʼe̱nngindá nga nó 1972. Ñanó koanskanni, precursor sʼin kisixá kʼoa yaa kia ya jtín xi tíjna ya Newry (Irlanda del Norte). Tojngoo ndʼiaxjáola̱jao̱ tsakatejnaʼya. Kʼoa yaa kotʼaya je kjoanokjoaya xi tsjoa jñani nya nra̱ja̱, kʼoa tsjoá jyó fayo joni tsa majinle jme xi tixian, to jñále bajngaya, nga ya koʼa je nra̱ja̱ kui xi tsakasenkaona nga ñaki kʼoakisʼian nga kitsjoa je kjoanokjoayana. Nga nó 1974 precursor especial koan kʼoa je ndsʼee xi ñatjen tsakʼinyasuinjin jéní Nigel Pitt kʼoa tojo nda chobaijin saʼnda ndʼaibi.

Kʼianga kui nichxin ya Irlanda del Norte nʼio tse kjoasi kisʼe. Tjínkʼa chjota xi kʼoakitso nga ʼndele bomba kao chʼinsá ya ʼnde jebi. Kʼoa tokʼoakoan ʼndeʼnde, nichxin nganyaon nga bomba kitsao, nga chʼinsá kitsin kʼoa nga kján chjota. Kʼoa tije tima xokisʼinni je chjota político kao chjota xi religión tjínle. Kʼoa je chjota protestante kao chjota católico tsabe nga tsín kjoasi tsjonjin yaole je testigole Jeobá, kʼoa kui xi tsakinyakaonajin  nga koan tsakʼinyasuinjin kʼoa tsín ʼya xi jokitsonajin. Kʼianga tsakʼinyasuinjin tijé chjota kʼoakitsoninajin nga tjín ʼnde jñani tsín koa̱n kuitjáijin nga chjota kján.

Ninga kʼoatsakʼinnajin tojo kjoanʼio kitsaojinjin kjoa. Ñandia nga tsangínkʼinyasuinjin kao je Dennis Carrigan jngo ʼnde xi tiya chrianni. ʼNde jebi ali ʼya testigo tjín kʼoa tosa ñandia nga tsangínjin. Jngo chjoón xi tsakánginajin kʼoa kʼoakitso nga sondado británico maijin, tsakui nichxin kui kʼoakitsoni nga tsín nda kinokjoaijin je én irlandés. Nʼio kinokjuinjin, nga̱ ʼyaníjin nga ya kuiyáijin tsa chʼinsá kʼoakaonajin tsa je sondado chja̱koaijin. Kʼoa nga tichoyalaijin carro nʼio nyʼán koan kʼoa tojin tiyuijin, je Dennis kao an tsaʼyaníjin nga jngo carro kicho ya jña saténa café. Je chjoón xi tsakánginajin tsakjákaonajmí je chjota xi kitjojenni carro kʼoa yaa tsakakó ntsja jñani tinyaijin. Kʼoa chjota jebi yaa kinrʼoenajin kʼoa kui kiskonanginajin jóchon kjoaʼa je camión. Kʼianga jekicho camión tsakjákaonajmí xi tísíxákao tonga likui kinoʼyaijin jmeni xi kitsole. Kʼoa tojinníjin xi tsangínkinjin je camión. Kʼoasʼin kinikjaʼaitsjainjin nga kʼaonsjenajin ya naxinandá kʼoa nga tjín xi sikaonajin. Tonga lijmeni xi koan. Kʼianga jekitjojainjin je camión, i tsakʼinlaijin je xi tísíxákao: “Jókatsoli chjota xi kafákaonáli”. Kʼoa je i kitsonajin: “Ali bijkonjion, lijme xi koa̱nno, kʼoakaxinle nga testigole Jeobá mao”.

Kʼianga nó 1976 nga kisʼejna kjoajtíntse xi jan nichxin ya naxinandá Dublín, kʼiaa tsaʼbexkoan jngo precursora xi Inglaterra tsʼe xi Pauline Lomax ʼmi. Nʼio nda chjota kʼoa nda tísíxále Niná. Tichjaa jebi kʼoa kao tindsʼe̱ xi Ray ʼmi kʼiaa saʼnda tsabeni je Énle Niná nga sʼa ʼndí kjoan. Kʼoa xi kicho ñanó kʼiaa chixankoa Pauline kʼoa tojo precursor especial sʼin kinixáijin ya Ballymena (Irlanda del Norte).

Superintendente xi tsʼe circuito koan choatsaijin ya Belfast, Londonderry kʼoa xi xinsa ʼnde jña xkón chon. Nʼio tjío kjoamakjainle je ndsʼee kʼoa nga je Jeobá tjíosíxále ndʼai alikui tikui kʼoasʼínni josʼin ngale ngasʼa nga jtike xínkjín kʼoa nga bʼasjengi. Kʼoa jé Jeobá síkuinda ndsʼee jebi.

Te nó nga ya Irlanda tsakatejna. Kʼiaa tsangínjin skuela xi tsʼe Galaad nga nó 1981, je clase xi mani 72. Kʼianga jejetʼanajin je skuela yaa kinikasénnajin ya Sierra Leona (África Occidental).

Tojngoo ndʼia tsakiyoʼyaijin kao xi ngi tejngo misionero. Jngoo koanni ndʼialʼí xi kinichjainjin ngatsʼijin, jan baño tjío, jao ʼnde tjío jña koan tsakindoyaijin, tojngoo teléfono kinichjainjin ngatsʼijin, tojngoo lavadora kinichjainjin kʼoa tojngoo máquina kisʼejna jña kinixijin najño. Kʼoa ngotjo jngosá fini lʼí. Tomachon nisen kʼoa ya cuarto xi tíjnangi faʼasʼen ye̱.

Ninga tsín síxkón chon jña tsakiyuijin, tsjoa kisatio tokuinjin nga tsakʼinyasuinjin. Chjota xi ya tsʼe makjainle nga Énle Niná Biblia kʼoa nda tsakinyáño. Nkjín xi kiskotʼaya kʼoa xi testigole Jeobá koan. Je chjota xi ya tsʼe “señor Robert” kitsona kʼoa je chjoónna “señora Robert” kitsole. Xijekoan, tsee  xá kisʼena ya sucursal kʼoa tochoasa kixinyasoan. Kʼoa je chjota “señora Pauline” kitsole je chjoónna kʼoa an “señor Pauline” kitsona, tsjoa koanle je chjoónna nga kʼoasʼin kinokjoajaʼaínle.

Ningalani nʼio nkjín ndsʼee xi ma̱ kisijchá yaole, je Jeobá kitsjoale jme xi koanchjénle (Mat. 6:33). Faʼaitsjenna tʼatsʼe jngo tichjaa xi tokʼoatjín tao̱n tíjnale nga koatse tsojmi xi ski̱ne je kʼoa kao ʼndíxtile nga kui nichxin. Je tichjaa kitsjoale ngayeje tao̱n xi tíjnale jngo ndsʼee xi chʼin malaria tíbʼetʼale, ndsʼee jebi tsínle tao̱n xi xki koatseni. Nga tikuini nichxin, jngo chjoón kichokonle je tichjaa xi kʼoakitsole nga kʼoechjíle kʼianga kʼoenʼio ntsja̱jko̱. Me tongantsjai nga kʼoakoan.

Ñajan nó nga ya Sierra Leona tsakiyuijin. Xijekoan, yaa kinikasénnajin ya Betel xi tíjna Nigeria. Tojo kui xá kisʼian je xá xi sʼian ya Sierra Leona. Tonga je chjoónna ñʼai koangale nga najño kiskonya tsʼajnda nichxin. Nga̱ 130 hora tsoyason tsakai nga xki̱ sá kʼoa nkjín estudio kisʼele. Tonga tochaan koannganile nga̱ je ndsʼee kitsjoale kjoanda tʼatsʼe je xá xi kisʼin. Kʼoa kʼoati tsakasenkao nga kisinʼiojin je ndsʼee xi kʼoati ya Betel tjío.

Kiningalaijin yaonajin josʼin ngale chjota ya Nigeria. Ñandia jngo ndsʼee kichokao jngo tichjaa ya oficinana xi tokʼia kicho ya Betel. Nga kisitiʼnda, je tichjaa tsakasenxkónyʼin nga kisitiʼndana. Tokʼoakoanna nga kʼoakisʼin, kʼoa kui kisikjaʼaitsjen jotso Hechos 10:25, 26 kao Apocalipsis 19:10. Kʼoaxínle nga tsín nda tísʼín tsakai, tonga skaanni i̱ kixian: “Tsa i̱ Betel kinokjoale kuijin nga jebe jotso je Biblia”.

Tosi tonda kichobanajmíjin kʼoa skan tsakasjaiya ánni nga kʼoasʼínni je tichjaa. Kʼoa tsaʼbeña nga kui kʼoasʼínni nga kʼoasʼin nga kʼale chjota xi ya tsʼe. Nga binyaxkónyʼin xi xʼin kao xi yánchjín kʼianga sítiʼnda xínkjín. Nga kʼoasʼín chjota kʼoasʼin bakónile kjoaxkóntokon xínkjín, ali tsakuijin nga chjota tjíobʼétsʼoale. Kʼoatso je Biblia nga kʼoati kisʼin chjota nichxin kjoatse kʼianga kisitiʼnda xínkjín (1 Sam. 24:8). Jótonda nga tsín jokixinle je tichjaa nga kʼoakisʼin.

Nkjín ndsʼee tsaʼyaxkuinjin ya Nigeria xi nʼio kisʼele kjoamakjain. Jolani Isaiah Adagbona. a  Kʼiaa xti nga tsabe je Énle Niná, nga koanskanni kjiʼndojon yaole. Yaa kinikasén jñani nikatío chjota xi kui chʼin tjínle, kʼoa toje tojngo xi testigole Jeobá ma. Ninga tsín tongatsʼi chjota nga kisasenle je Énle Niná, je ndsʼee tsʼato 30 chjota xi kjiʼndojon yaole tsakasenkao nga testigole Jeobá koan kʼoa jngo jtín kisʼejna ya jñani tsakatio.

Kʼianga nó 1996 yaa kinikasénnajin ya Betel xi tíjna Kenia. Tokʼiaa ki ijngokʼa ya Kenia, jonásʼin kabʼeyanajmía nga títjon. Ya Betel bichó koni xi cercopiteco verde ʼmi. Cho̱ jebi síkje je to xi batío je tichjaa. Ñandia nga totsakʼétixʼa ventanale jngo tichjaa, kʼoa kʼianga kichoni je koni ñaki tjíosíkjee je tsojmi xi tjíale. Je tichjaa ñaki kiskiʼndáxá kʼoa kitjotoka, kʼoati kisʼin je koni kʼoa yaa ventana kitjosʼenntjaini.

Yaa jña én suajili nokjoa tsangínkʼainganʼiuijin. Tochoatsee jaʼato nga kʼoatsakʼinna nga an koandiaa nga chotʼaya je libro (je xi Nga chotʼaya Biblia ʼmi ndʼaibi). Tonga tsín nanda mana nchja én suajili, tongini kiskotʼaya ánni nga koan tsakʼexkiaña xi kjonangi je libro. Tonga tsín koanjinna tsa ʼyani xi tsínkui kʼoakitso xi faʼaitʼa ya libro. Ñʼai koanna nga tsín koanjinna jmeni xi kitso je ndsʼee. Nangitokon koan je ndsʼee kʼoa tsejta koan ninga tsín nanda majinna je énle.

Saʼnda tsín jngo nó nga ya Kenia tsakiyuijin, kʼiaa nga nó 1997 kʼoatsakʼinnajin nga ya koanngínjin ya Brooklyn (Nueva York). Nga nda tjío chjota ya naxinandá jebi kʼoati ñʼai male nga Niná síxále (Prov. 30:8, 9). Tonga je ndsʼee nda tjíosíxále Niná, alikui kʼoasʼin síchjén nichxinle kao jmeni xi tjínle nga sa nyiná sa nyiná koa̱n. Tosaa ya tsjoánganʼiole naxinandále Niná.

Jokji tífaʼato nó tiʼyaníjin nga bakó nga tjínle kjoamakjain je ndsʼee ninga kjoa faʼatojin. Tobʼelañá, ya Irlanda ningalani kjoatsʼen tjín. Ya África ninga ma tjío kʼoa ninga nʼio kjintʼa. Kʼoa ya Estados Unidos ninga nʼio tjín tao̱n. Nʼiojin tsjoa sʼe kon je Jeobá nga tsjoake je choʼndale ningalani tse kjoa faʼatojin.

Ngotjo fini nó, kʼoama jotso Job 7:6 nga tso: “Ngotjo faʼani joma je nachjón nga ngotjo sʼeʼanile xínkjín kʼianga manda najño”. Ndʼaibi, i tibʼanganʼiuijin i̱ Warwick (Nueva York) jñani tjen sʼendiaanile xále Niná, kʼoa je ndsʼee tsjoakengañá xínkjín. Nʼio tsjoa tjío tokuinjin nga je Jesucristo tibʼainganʼiolaijin, xi rey sʼin tíjnaná. Kʼoa jeme tsjoále kjoanda ngatsʼi xi kixi fitʼale Niná (Mat. 25:34).