Ir al contenido

Ir al índice

XI NGISA TÍNCHJA̱NI REBISTA JEBI | JE BIBLIA: LIKUI TÍCHANGI NINGA TSE KJOA TÍFAʼATOJIN

Je Biblia tojo kijnaa ninga tjíobatiochjoa chjota

Je Biblia tojo kijnaa ninga tjíobatiochjoa chjota

XI TSAKʼETʼALE. Nʼio nkjín chjota polítiko kao chjota relijión xi tsínkui kʼoakisʼin jmeni xi tso je Biblia. Kʼoa nʼio nkjín xi tokui tsakʼangini nga je tsakatéxoma nga tsín kitsjoaʼnde nga Biblia kisʼeyole chjota, nga tsakʼasje kʼoa nga kisikʼatoya. Jaola choa̱ kataʼyaa.

  • Kʼiala nga nó 167 nga kjesa faʼaijin Cristo, je rey xi Antíoco Epífanes tsakʼin tsakʼéne nga tsín tijme copiale Escrituras Hebreas katasʼeni nga̱ kui xi koanmele nga kui relijiónle chjota griego katasʼele je chjota judío. Je chjota xi Heinrich Graetz tsakʼin kʼoakitso nga je chjota xi xá kisʼele kisixkoaa kʼoa tsakaká je rollo xi faʼaitʼa kjoatéxoma tojñani nga koansjaile kʼoa kisikʼien je xi tsaʼyale nga kui tjíobʼéxkia.

  • Tjen nó 500 saʼnda chrianle nó 1500, tjínkʼa chjotatítjonle relijión xi koanjtile nga je xi toxkia chjota kui kuitsoya jmeni xi tso je Biblia ʼndele nga kui kuitsoya jmeni xi tsoya yo̱ngo̱. Kʼoakitso nga yátsʼi̱n tsakinyále relijiónle je chjota xi librole Biblia kisatiole, tokui xi koan kisatiole je librole Salmos nga én latín. Je chjota xi ya síxá ya yo̱ngo̱ kʼoasʼin tsakʼéne nga i̱ katasʼín kʼa chjota nga jngó jngó yo̱ngo̱: “Ñaki nda katasʼesjai, kʼoa kjitʼa katasʼesjai je chjota xi yátsʼi̱n binyále relijiónle [...] ya ndʼia kʼoa ninga ngiʼnde tojñani nga ʼyale nga librole Biblia kjiole je chjota. [...] Ya ndʼia jñani koa̱nsjai jngo chjota xi yátsʼi̱n basénle relijiónle katanixkoa̱ ndʼiale”.

Tsa kʼoalani koanle chjota nga kisichangi Biblia, tokichangijin je én xi nya.

Je Biblia xi kisikʼatoya je William Tyndale nga én inglés likui kichangi ninga kisʼechjoale, ninga nkjín kisaka kʼoa ninga kinikʼien je Tyndale nga nó 1536

JÓKOANNI KINJENGI BIBLIA. Je rey Antíoco yaa naxinandá Israel jñani nʼio tsakásjai je xi librole Biblia kjiole. Tonga je chjota judío kʼoati tsakatio jñani xin ʼnde. Je chjota xi kui kotʼayason kʼoatso nga kʼia nga siglo 1, tsʼato 60% chjota judío xi tsín ya tjío ya naxinandá Israel. Yaa yo̱ngo̱le kjiole je copiale xo̱n xi Énle Niná faʼaitʼa; tikui kisichjénni je xi tsakatio nga koanskanni. Kʼoati kui kisichjén je xi chjotale Cristo koan (Hechos 15:21).

Tjen nó 500 saʼnda chrianle nó 1500, je xi tsjoake koan je Biblia tosi tonda kiski copiale kʼoa tosi tonda kisikʼatoya ninga chjota kitjenngike. Kʼianga kjesa bʼatsenjin je imprenta nga siglo 15, tokʼoa jekantejan én kjio kʼa librole Biblia. Saʼnda nga kʼia nʼio nkjín én kinikʼatoya kʼoa nʼio nkjín kitjo.

JÓSʼIN TÍBICHÓTSJOÁ. Ningalani je rey xi nʼio tjínle nganʼio kao chjota relijión kjimamele tjíosíchangi je Biblia, tsínsa ijngo libro xi mangóson je Biblia nga̱ nʼio nkjín tíbʼabíson kʼoa nʼio nkjín én tífaʼatoya. Nʼio nkjín naxinandá xi ya tjíokjoenile Biblia jotjío kjoatéxomale kʼoa kao én xi nchja̱. Kʼoati miyón chjota tjíobinyakao je Biblia.